Lesbrief - Historisch Museum De Bevelanden

LESBRIEF SPEELGOED VOOR GROEP 3 EN 4
VAN DE BASISSCHOOL
Deze lesbrief met als thema “Speelgoed” bevat de volgende onderdelen:
1. Achtergrondinformatie voor de leerkracht
2. Achtergrondinformatie voor leerlingen van groep 3 en 4 met
opdrachten
De lesbrief kan gebruikt worden als voorbereiding op een bezoek aan het
Historisch Museum de Bevelanden. Ook is het mogelijk een deel van de
lesbrief als voorbereiding te gebruiken en een ander deel als
verwerkingsles na het bezoek.
Leerdoelen
- De leerlingen leren waarom speelgoed een belangrijke rol speelt in ons
leven en dat dat eigenlijk niet zo vanzelfsprekend is.
- De leerlingen leren met welk speelgoed kinderen vroeger speelden.
- De leerlingen leren het verschil zien tussen vroeger en nu.
De lesbrief sluit aan bij de volgende methoden:
Groep 3
Lesmethode Alles telt
Groep 4
Lesmethode Alles telt
Lesmethode Goed gelezen
1. Achtergrondinformatie voor de leerkracht
Kinderen observeren de wereld van volwassenen. Ze gaan die imiteren in
hun spel. Waarschijnlijk hebben ze dat altijd al gedaan en stamt dit uit de
tijd van onze verre voorouders, die jaagden en hutten bouwden.
Vroeger werden kinderen beschouwd als kleine volwassenen. Het was
geen vanzelfsprekendheid dat ze mochten spelen. Kinderarbeid was heel
gewoon, zeker op de boerderij. Als je een meisje was van amper negen
jaar, kreeg je een 'dienstje'. Dan moest je helpen in de huishouding bij
rijke of belangrijke mensen. Dan mocht je blij zijn als je een keer per
maand een dagje vrij kreeg om naar huis te gaan.
Educatieve dienst Historisch Museum De Bevelanden, Singelstraat 13, 4461 HZ Goes
1

In het midden van de 16 e eeuw maakte de schilder Pieter Breughel de
Oudere het schilderij Kinderspelen met wel tachtig kinderspelen.
Hij beeldde op dit schilderij de kinderen af als kleine volwassenen.
Op de website http://nl.wikipedia.org/wiki/Kinderspelen staan alle
kinderspelen genoemd die op het schilderij te zien zijn.
Een website met een oefening over de spelen op het schilderij is te vinden
op: http://membres.multimania.fr/armandmuller/kinderspelen.htm
De productie van speelgoed
Speelgoedwinkels waren er tweehonderd jaar geleden nog niet.
Veel speelgoed werd vroeger gewoon thuis gemaakt. Niet alleen door
houtsnijders, pottenbakkers en tingieters. Allerlei gebruiksvoorwerpen
werden omgetoverd tot iets waarmee je kon spelen.
Van een ton kon je een prachtige wip maken, met een varkensblaas
maakte je muziek. Je deed een stokje tussen twee paardekaken, een
plankje erop en je had een sleetje. Voor schaatsen gebruikte je botjes.
Een van de meest geliefde meisjesspelletjes was bikkelen. Daarvoor
gebruikten ze kootbeentjes van een schaap.
De spelregels van het bikkelen worden in het kort uitgelegd bij opdracht
B1.
Educatieve dienst Historisch Museum De Bevelanden, Singelstraat 13, 4461 HZ Goes
2

Na 1600 ontstaat in de Duitse stad Neurenberg de speelgoedindustrie.
Het was het begin van wat later de massaproductie van speelgoed zou
worden.
Veel spelen hebben in de loop der tijd vaste spelregels gekregen en
veranderden in sporten. Bijvoorbeeld het kolfspel.
Lego
Computerspelletjes
Misschien wel het meest favoriete
speelgoed is momenteel Lego.
De Deen Ole Christiansen begon in 1932
met houten speelgoed, dat hij Lego
noemde. Na de Tweede Wereldoorlog werd
kunststof steeds meer gebruikt. Al gauw
maakte Christiansen kunststofblokjes, hol
aan de onderkant, met ronde noppen aan
de bovenkant. In het begin was de kwaliteit
van het plastic slecht. Lego werd pas
populair toen de kwaliteit verbeterde.
Niet minder populair zijn de computerspelletjes. Er is een groot aanbod.
In een aantal van die computerspelletjes komt nogal wat geweld voor,
maar er zijn er gelukkig toch ook veel die de creativiteit en het denkvermogen
van kinderen stimuleren.
Zo zijn er bijvoorbeeld spelletjes waarbij kinderen een probleem moeten
oplossen, hetgeen hun denkvermogen stimuleert.
Die kunnen dus wel degelijk een educatieve waarde hebben.
Buiten spelen
Wat altijd zal blijven is het buiten spelen.
Belangrijk voor lichaamsbeweging en sociale vaardigheden.
In deze lesbrief maken we een onderverdeling in:
A: Binnenspelen
B: Buitenspelen
Educatieve dienst Historisch Museum De Bevelanden, Singelstraat 13, 4461 HZ Goes
3

2. Achtergrondinformatie voor de leerlingen
Opdracht A1 Speelgoed voor elke leeftijd
Toen je nog een baby was, kreeg je een rammelaar.
Daarmee leerde je dat je voorwerpen vast kon pakken.
Je leerde je ogen gebruiken, je oren en je handjes.
Toen je een peuter of kleuter was, kreeg je blokken waarmee je een toren
kon bouwen of een huis. Je speelde in de zandbak. Daar leerde je andere
kinderen kennen. Je kreeg misschien al vriendjes of vriendinnetjes.
Je ontdekte dat het leuk kon zijn om samen te spelen.
Toen je nog ouder werd, kreeg je speelgoed dat je in elkaar kon zetten.
Eerst eenvoudig, maar je vond het leuk om steeds ingewikkelder
bouwwerken te maken.
Er is dus speelgoed dat past bij de leeftijd van een kind.
Vroeger werd er bovendien een duidelijk verschil gemaakt tussen
speelgoed voor jongens en speelgoed voor meisjes.
Tegenwoordig kijken we niet meer vreemd op als meisjes met treintjes
spelen en jongens met poppen. En knuffels zijn er voor iedereen.
Opdracht
In de eerste kolom staan kinderen met een bepaalde leeftijd genoemd.
Noem voor elk twee voorwerpen waarmee ze graag spelen.
Je mag die opschrijven in de tweede kolom. Je mag ze ook tekenen op
een vel papier.
baby meisje
baby jongen
meisje van 5 jaar
jongen van 5 jaar
meisje van 10 jaar
jongen van 10 jaar
meisje van 15 jaar
jongen van 15 jaar
Educatieve dienst Historisch Museum De Bevelanden, Singelstraat 13, 4461 HZ Goes
4

Opdracht A2 Voor de individuele leerling:
Je liefste speelgoed
- Maak een tekening van je liefste speelgoed. Van je pop, of van een van
je auto’s. Als je wel eens een computerspelletje doet, kun je bijvoorbeeld
een van de figuurtjes van dat spel tekenen.
- Vraag dan aan je vader of moeder, of de buurman of buurvrouw wat hun
liefste speelgoed was. Misschien willen zij er wel een tekening van maken.
Het kan zijn dat je hen daarmee moet helpen.
- Vraag ook aan oma of opa, of een andere oude meneer of mevrouw
waar zij mee speelden en wat hun liefste speelgoed
was.
Je hebt nu drie tekeningen uit drie verschillende
periodes.
- Een van jou. Die is van nu.
- Een van je vader of moeder. Die is van vroeger.
- Een uit de tijd toen opa en oma klein waren. Die is
van nog vroeger.
Die drie tekeningen breng je mee naar school. Met de hele groep maak je
er een echte tentoonstelling van. Die ga je samen met de meester of juf
en met de andere kinderen bekijken. En misschien mag opa of oma ook
wel een keer komen kijken.
Bespreek met de hele groep de overeenkomsten en de verschillen.
Bij een bezoek aan Historisch Museum De Bevelanden kun je kijken of je
speelgoed herkent waarmee je opa of oma heeft gespeeld, of een van de
andere mensen die je over speelgoed hebt gesproken.
Schrijf in de eerste kolom vijf soorten speelgoed op waar je nu graag mee
speelt. Schrijf in de tweede kolom vijf soorten speelgoed op van vroeger,
waar je nu niet meer mee zou willen spelen. Je mag ze ook tekenen.
Educatieve dienst Historisch Museum De Bevelanden, Singelstraat 13, 4461 HZ Goes
5

Opdracht A3 Laat je verzameling zien
Achtergrondinformatie
Als je meerdere voorwerpen bewaart die iets met elkaar te maken
hebben, kun je zeggen dat je een verzameling hebt.
Je spaart bijvoorbeeld postzegels, luciferdoosjes, knuffels of
modelautootjes.
Voorbeelden van verzamelingen:
badeendjes insecten strips smilies
Grote mensen verzamelen ook.
Heel bijzondere verzamelingen komen in een museum.
Kijk maar rond in Historisch Museum De Bevelanden.
Daar vind je voorwerpen die iets laten zien van de geschiedenis van het
gebied dat we “De Bevelanden” noemen.
Sommige voorwerpen staan of hangen er altijd.
Maar er zijn ook tentoonstellingen van enkele maanden.
Misschien heb je zelf ook een verzameling of ken je iemand die een
bijzondere verzameling heeft.
Educatieve dienst Historisch Museum De Bevelanden, Singelstraat 13, 4461 HZ Goes
6

Opdracht
Informeer bij mensen die je kent of zij een verzameling hebben.
Vraag waarom ze die hebben en of ze daar al lang mee bezig zijn.
Vraag of je van die verzameling drie voorwerpen mee naar school mag
nemen. Je mag ook een foto van die drie voorwerpen maken.
Voor de vragen kun je gebruik maken van onderstaand schema.
Maak een overzicht van de informatie die je hebt verzameld:
Jongen, meisje, mevrouw/meneer
..................................................................................................
Heeft een verzameling van
..................................................................................................
..................................................................................................
De reden is
..................................................................................................
..................................................................................................
Hij of zij verzamelt al vanaf
.................................................................................................
De meester of de juf kiest een dag uit waarop je die voorwerpen of
de foto’s ervan plus de informatie die je hebt verzameld mee naar school
kunt nemen.
Als alle leerlingen iets laten zien, heb je vanzelf een heleboel
verzamelingen.
Educatieve dienst Historisch Museum De Bevelanden, Singelstraat 13, 4461 HZ Goes
7

Opdracht A4 Groepswerk:
Kwartetspel maken
Maak met de hele groep een kwartetspel over speelgoed.
Nodig: stevig papier voor de kaartjes van het kwartet.
Er zijn veel soorten kwartetten. Je hebt er over dieren, over gebouwen,
over landen, over treinen en vliegtuigen.
Jullie eigen kwartetspel gaat over speelgoed.
Eerst bedenken jullie de naam van het nieuwe kwartet.
Misschien de naam van de school, of van het dorp of de stad waar je
woont. De naam moet iets te maken hebben met de plaatjes van het
kwartet.
Dan gaan jullie bedenken wat voor speelgoed kwartetten jullie gaan
maken. Dat moeten er negen worden.
Elk kwartet bestaat uit vier kaartjes die bij elkaar horen en een naam
krijgen. Die naam zet je bovenaan elk van de vier kaartjes.
Daaronder de vier afbeeldingen. Onder de afbeeldingen zet je de naam
van de vier afbeeldingen. De afbeelding die bij het kaartje hoort, komt
eerst, dan de drie andere namen.
Voorbeeld
Mogelijkheden zijn: balspel, computerspelfiguurtjes, lego (stenen of
thema’s), auto’s , spellen (bijv. halma, mens erger je niet, dammen,
schaken, monopolie), knuffels.
Elk kind maakt een of meerdere tekeningen van speelgoed.
Let op: de achterkant van alle kaartjes moet hetzelfde zijn.
Veel plezier met je eigen kwartetspel.
Educatieve dienst Historisch Museum De Bevelanden, Singelstraat 13, 4461 HZ Goes
8

Opdracht A5 Maak een tangram
Een bekend puzzelspel is de ‘Tangram’.
Dit spel bestaat uit zeven stukjes die volgens een bepaald schema uit
een vierkant zijn gezaagd. Hoe je dat doet kun je zien aan het vierkant
hieronder.
De kunst is om met die zeven stukjes verschillende figuren te maken.
Dat kan een konijn zijn, een poppetje, of een kandelaar.
Er bestaan wel 1600 verschillende figuren.
Je kunt de tangram van stevig papier maken, maar leuker is het om
hem voorzichtig uit te zagen van dun hout, bijvoorbeeld triplex.
Schuur de onderdelen glad. Een kleurtje maakt de tangram nog vrolijker.
Educatieve dienst Historisch Museum De Bevelanden, Singelstraat 13, 4461 HZ Goes
9

Opdracht B1 Buitenspelen:
Bikkelen
Achtergrondinformatie
De twee buitenspelen die hier worden genoemd, kun je niet in een
museum spelen. Maar wel op het schoolplein, of op de stoep.
Door de eeuwen heen hebben kinderen altijd buiten spelletjes gedaan.
Een van de spelletjes is “bikkelen”. Het is een spel van vroeger, maar in
Griekenland en Groenland wordt het nog gespeeld.
Je hebt er bikkels voor nodig. Voor bikkeltjes werden dikwijls
schapenbotjes, kleine kootjes, gebruikt. Maar er zijn er ook van steen.
Op een groot schilderij van Breughel (foto hier linksboven) waarop
spelende kinderen worden afgebeeld, kun je ook het spel “bikkelen”
vinden. Zie begin van deze lesbrief.
In Historisch Museum de Bevelanden tref je in de glazen kast beneden in
de gang bikkeltjes aan (foto hier rechtsboven).
Spelregels bikkelen
Bikkelen kan door twee of meerdere kinderen worden gespeeld.
De speler gooit vijf bikkels tegelijk in de lucht en probeert ze boven op de
rug van de hand op te vangen. Daarna gooit hij ze opnieuw op en vangt
ze op in de palm van de hand. Degene die de meeste bikkels heeft
opgevangen, begint.
De bedoeling is om een ‘figuur’ te maken.
De eerste speler gooit de vijf bikkels op de grond. Hij pakt er een op, die
noemt hij de ‘boer’. Hij gooit de ‘boer’ in de lucht en pakt gauw een van
de bikkels van de grond voor hij de ‘boer’ opvangt. De opgenomen bikkel
legt hij in zijn andere hand. Dan gooit hij weer de ‘boer’ op en probeert
weer een bikkel op te pakken voor hij de ‘boer’ opvangt. Dit gaat door tot
alle bikkels zijn opgeraapt. Laat hij een bikkel vallen, of verschuift hij een
bikkel van de grond, dan is zijn beurt voorbij.
Educatieve dienst Historisch Museum De Bevelanden, Singelstraat 13, 4461 HZ Goes
10

Opdracht B2 Buitenspelen:
Eigen hinkelspel maken
Een ander bekend spel is hinkelen. Ook voor dit spel zijn spelregels.
Je tekent met krijt op de tegels een figuur met vakken.
Je moet in ieder geval hinkelen, dus met één been, en in bepaalde vakken
mag je rusten. Dat wil zeggen, daar mag je met twee benen in staan.
Je hebt ook iets nodig om in de vakken te gooien. Een platte steen, of een
plat doosje is het handigste.
Hieronder staat een voorbeeld van het gewone spel. Maar jullie gaan je
eigen schoolhinkelspel verzinnen. Je kunt bijvoorbeeld denken aan het
computerspel Mario, waarbij de figuur Mario allerlei obstakels moet
overwinnen. Let er op dat je altijd twee of drie rustpunten hebt.
hinkelspel Hemel en aarde
Waterhinkelen, R = rustpunt
Spelregels:
Gooi je steen of doosje in vak Aarde, hinkel daarnaar toe. Pak de
steen/het doosje op en hinkel terug. Gooi de steen/het doosje naar het
volgende vak (nummer 1) en hinkel daar naar toe en via Aarde weer
terug. Ga zo verder. Komt je steen/doosje in een verkeerd vak, dan is je
beurt voorbij. Een strengere spelregel is, dat je steen/doosje niet op een
lijn mag komen.
Bij het spel waterhinkelen mag je steen/doosje niet in de sloot (het water)
terechtkomen, anders ben je “af”. Aan het eind van een hinkelspel moet
je nog een keer helemaal rond hinkelen.
Veel plezier met het maken van jullie eigen hinkelspel.
Educatieve dienst Historisch Museum De Bevelanden, Singelstraat 13, 4461 HZ Goes
11