Een school vol appelsnoepjes en - Sint-Jan

groen
94
In SInt-Jan In Leuven Leren de kInderen reSpect voor de natuur
Een school vol appelsnoepjes en
knuffelkippen
Naar school in een stad:
saai en grijs? Nee! De
Sint-Jansschool heeft een
biotuin, een bioklas én een
biojuf. Redacteur Annemie
liet zich graag verrassen!
In dit driehoekig
huisje wonen
solitaire bijen.
Ze vormen geen
zwerm, leggen hun
eitjes in de buisjes
en zijn niet agressief.
Ideaal studiemateriaal
voor
kinderen, dus.
Juf Greet en een
aantal kinderen uit
de bioklas. Mét net
geplukte rode
bessen, kersen en
frambozen.
Bessen en ander
fruit plukken en verzamelen
is een van
de leukste maar ook
belangrijkste taken
van ‘de bioklas’. Net
als kippen verzorgen
én knuffelen!
In deze potjes verzamelen
de kinderen
oorwormen, belangrijke
bestrijders van
bladluizen.
Juf Greet ”Het begint al
in het eerste en tweede
leerjaar. Die kinderen
komen appels rapen.
Daar maken ze dan in de
klas appelmoes, appelflapjes
en snoepjes van”
95

“Wie wil er fruit plukken?” Meteen gaan
enthousiaste vingertjes de lucht in. “En wie
gaat er verder met planten?” Een paar
stoere jongenshanden pakken zonder aarzelen
het juiste gereedschap. “Nog kandidaten
voor het wateronderzoek?” Terwijl
de kinderen van de bioklas uitzwermen om
aan hun taken te beginnen, neemt juf
Greet, beter bekend als ‘de biojuf’, de tijd
om mij rond te leiden. Geen probleem, de
kinderen weten perfect wat hen te doen
staat. Zelf ben ik een beetje beduusd van
wat me hier overkomt. Ik kom ogen te kort
om alle hoekjes van de tuin te ontdekken,
en het verrast me vooral hoe vanzelfsprekend
en enthousiast de kinderen aan de
slag gaan. Veel tijd om te bekomen krijg ik
niet: de kinderen en hun juf staan te popelen
om me de geheimen en schatten van
hun tuin te laten zien. “En we zijn natuurlijk
ongelooflijk trots dat we in Libelle
komen”, glimlacht meneer de directeur.
Snoepjes uit de tuin
Diertjes opvissen, bekijken en weer vrijlaten
Alba en haar vriendinnen zijn in de boomgaard.
“Wij komen hier heel vaak en er is
altijd wel iets te doen,” vertelt ze, “maar
thuis heb ik ook een grote tuin.”
“Ik ook,” vult een ander meisje aan, “met
appel- en perenbomen en een zwembad!”
Voor hen is in de tuin bezig zijn heel vanzelfsprekend,
maar dat is het zeker niet
voor alle kinderen.
“Onze school ligt midden in de stad, en veel
kinderen uit deze buurt hebben thuis helemaal
geen tuin”, vertelt juf Greet. “Hier
leren ze heel veel over bloemen, planten en
dieren. We maken iets wakker bij hen, en
dat vinden we belangrijk. Bovendien is echt
actief bezig zijn en dingen zelf uitproberen,
voor veel kinderen heel heilzaam. Het gaat
er allemaal wat losser aan toe dan in de
klas, maar tegelijk leren ze veel meer.”
De boomgaard is niet heel groot, maar alle
fruitbomen en -struiken werden door de
kinderen zelf geplant. Het eerste en tweede
leerjaar komt hier in de herfst appels rapen
en plukken, om er in de klas appelmoes en
Juf Greet ”Af en toe
koken de kinderen
helemaal zelf de
schoolmaaltijd. Verse
wortelpuree en eitjes
van eigen kippen.
En brandnetelsoep!”
appelflapjes van te maken. “We hebben
ook al appelsnoepjes gemaakt”, vertelt juf
Greet. “Je haalt het klokhuis er met een
appelboor uit, je snijdt de appel in schijfjes.
Die dompel je even onder in water met wat
citroenzuur; dat is een antioxidant. Laat de
appelschijfjes enkele weken drogen, aan
een droogrekje, bijvoorbeeld, en klaar zijn
de gezonde appelsnoepjes waar de kinderen
zo trots op zijn.”
Composteren kun je leren
Terwijl ik kijk en luister, snoep ik van de
frambozen en de rode bessen die twee
meisjes me aanbieden. Ze maken hoge
sprongen om bij zoveel mogelijk vruchtjes
te kunnen, en proberen om met één arm
aan de hoogste takken te blijven hangen
terwijl ze met hun vrije hand verder plukken.
Juf Greet maant de meisjes vriendelijk
aan om voorzichtig te zijn en geen halsbrekende
toeren uit te halen. “Mogen we het
laddertje halen, juf?” Dat mag.
“Als de kinderen hier gewoon spelen,
mogen ze altijd alles plukken waar ze bij
kunnen,” legt juf Greet me uit. “Maar fruit
plukken en verwerken is ook een vaste taak
voor de bioklas. Daarvoor mogen ze het
laddertje gebruiken. Snoeihout komt op de
takkenwal terecht. Niet alleen mooi maar
ook bijzonder interessant omdat er veel
insecten in zitten, en er ook vaak egels
redacteur annemIe ”In ’Villa Kakelkot’ leiden de
kippen een luxeleventje. Behalve veel ruimte en veel
eten, krijgen ze ook enorm veel knuffels”
schuilen. Daarachter ligt wat wij het vogelbosje
noemen, en waar we de dode diertjes
die we af en toe vinden, kunnen begraven.
Uiteraard werken we zo ecologisch mogelijk
en dus zonder gifstoffen. Een deel van
ons groenafval gaat naar de kippen, en we
leren de kinderen ook composteren.”
Gemakkelijke planten
In zulke loeppotjes
kunnen de kinderen
de vondsten
bekijken, waarna
de diertjes hun vrijheid
terugkrijgen.
De kruidentuin is een verzameling bakken.
“Het gaat om de kruiden, maar ook om het
leren zaaien. Ook de kleinste kinderen
kunnen er makkelijk bij, en leren zo geuren
en smaken onderscheiden”, vertelt de juf.
“Ze leren stilaan ook andere dingen zaaien
en oogsten. We hebben boontjes, bijvoorbeeld,
en Oost-Indische kers. Gemakkelijke
planten. En leuk: van Oost-Indische kers zijn
de bloemen eetbaar. Vorige herfst organiseerden
we een schoolwandeling met als
eindbestemming... onze biotuin. Daar serveerden
we hapjes met eetbare bloemen
aan de ouders. Kruidenkaas met daarop
komkommerkruid bijvoorbeeld. Lekker!”
Ook met goudsbloemen, die makkelijk en
uitbundig groeien, gaan de kinderen aan
de slag. Ze verwerken ze tot huidzalf. “We
halen vet bij de slager, warmen de blaadjes
erin op, laten dat trekken, warmen het nog
eens op, zeven het mengsel, en klaar!”
Kardoen is een prachtige plant die een
beetje selderachtig smaakt, weet juf Greet,
maar de kinderen laten hem staan omdat
hij zo mooi is. “De gigantische zaaddozen,
die op artisjokken lijken, zijn prachtig in de
winter en lekker voor de vogels.”
De aardappelen doen het ook prima. Af en
toe wordt de vaste maaltijdenbezorger
afgebeld en koken de kinderen zelf een
schoolmaaltijd, met verse wortelpuree en
eitjes van hun eigen kippen. “En brandnetelsoep!”
lacht juf Greet. “En we verklappen
pas achteraf waar de soep die ze allemaal
zo lekker vinden, van gemaakt is!”
Mmm! Bladluizen!
Juf Greet geeft
antwoord op alle
vragen, en dat zijn
er heel erg veel!
Met een grote gemengde haag proberen ze
zo veel mogelijk vogels en insecten aan te
trekken. Maar onbekend maakt onbemind,
en heel wat (stads)kinderen zijn eerst nog
wat bang, zelfs voor lieveheersbeestjes.
“Dat verandert snel als ze erover leren”,
vertelt juf Greet. “Toen ik op een dag eitjes
van lieveheersbeestjes vond, liet ik de kin-
deren bladluizen zoeken en konden ze de
evolutie van larve tot lieveheersbeestje
volgen. Zo leerden ze dat die beestjes
belangrijk zijn in de strijd tegen bladluizen,
en krijgen ze er respect voor.”
Opvissen en teruggooien
Rond het aangelegde vijvertje is de opwinding
groot. “Water wilden we er in onze
tuin absoluut bij hebben,” zegt juffrouw
Greet. “De vijver is dan ook enorm populair.”
Ze heeft speciale potjes meegebracht,
waarmee de kinderen water kunnen scheppen,
hopelijk mét een of ander diertje erin.
Aan de hand van zoekkaarten bepalen de
kinderen dan zelf welk dier ze hebben
opgevist. Vervolgens mogen de kikkervisjes,
watervlooien of rugzwemmertjes weer de
vijver in. Ook al staan de kinderen te joelen
rondom het water, hun zorg en respect voor
de natuur is bijna ontroerend.
De kinderen van
het vijfde en zesde
leerjaar hebben de
eerste planten in de
grond gezet voor
wat een kruiptunnel
wordt om in te
spelen. Daarvoor
moeten deze planten
nog verder naar
elkaar toe groeien.
“Als je een diertje vangt in zo’n potje, moet
je er wel voor zorgen dat je het niet plet,
anders moet je twee halve diertjes teruggooien
en dat is niet de bedoeling”, zegt
een jongetje ernstig, terwijl hij de watervlo
bekijkt die hij net heeft gevangen.
Een smalle plank reikt van aan de kant tot
halverwege in het water. “Dat is om dieren
te redden,” legt een ander jongetje me uit.
“Soms vallen er diertjes in het water die
helemaal geen waterdieren zijn. Via die
plank raken ze uit het water.”
Van alle kanten willen kinderen laten zien
wat ze hebben gevonden of ontdekt, maar
juf Greet blijft haar eigen rustige zelf en
legt aan de kinderen één na één uit wat ze
zoal willen weten.
“Ja, dat is mooi, hé?” antwoordt ze als een
jongetje haar trots de glimmende huls van
een ontpopte libel toont. “De libel zelf is
weg, maar dat is wat ervan overblijft.”
96 97

98
Zelf geplant, zelf geplukt... Lekker!
Juf Greet ”Soms
klagen vaders half
verontwaardigd dat
hun kinderen zich
bemoeien met hoe het
thuis gaat: het moet
milieuvriendelijker!”
Welkom in Villa Kakelkot
Op naar ‘Villa Kakelkot’, waar de kippen
een luxueus leventje leiden. Behalve veel
plaats en veel eten, krijgen ze ook heel
veel knuffels. “Niet laten vallen, maar
zachtjes weer neerzetten,” waarschuwt juf
Greet, “hou ze maar goed tegen je aan.”
De kinderen vertellen me over een zwarte
kip die tragisch overleed, en over de kuikens
die toch uit de eieren kwamen, dankzij
een slimme ingreep van juf Greet.
“We hebben hier geen haan,” legt ze uit,
“maar toen we merkten dat enkele kippen
begonnen te broeden, heb ik eieren van
mijn kippenhok mee naar hier gebracht,
want thuis heb ik wel een haan. De kippen
hier hebben de eieren uitgebroed.”
“Maar dat gebeurde wel in de vakantie,”
Vandaag moeten er bodembedekkers
worden geplant,
en daar is veel aarde én
mankracht voor nodig.
vult een meisje haar aan. “Toen we terug
naar school kwamen, waren de kuikens
een verrassing voor ons.”
“Daar zeg je zoiets. Hoe doen jullie dat
tijdens de vakanties?” wil ik weten. “Er
zijn altijd kinderen bereid om de kippen
tijdelijk te adopteren, maar er wonen ook
genoeg kinderen in de buurt die de dieren
hier komen verzorgen. Zo leren ze meteen
ook echt verantwoordelijkheid te dragen.
De eitjes die ze dan vinden, mogen ze
uiteraard mee naar huis nemen.”
Waar komt dat lekkers vandaan?
Over eieren gesproken: bij het leghok
heerst een drukte van belang. De kinderen
verdringen zich om eieren te rapen en
laten trots hun vondsten zien.
“We moeten de eieren altijd uit het hok
halen, anders pikken de kippen ze zelf
stuk”, vertellen de kinderen. De gevonden
eitjes worden op school verdeeld en vaak
ook gebruikt.
Zelf krijg ik ook wat mee uit de biotuin:
zelfgemaakte doosjes met zaadjes, om zelf
goudsbloem en Oost-Indische kers te
kweken, en een potje lekkere jam.
“Als we rabarberjam maken, kijken veel
kinderen hun ogen uit, en zeggen ze
meestal dat ze dat toch echt niet zullen
lusten”, glimlacht juf Greet. “Tot ze ervan
proeven, dan vinden ze het overheerlijk...”
Het kleine amfitheater is een
openluchtklasje, waar bij mooi
weer ook wel andere lessen dan
natuur & milieu worden gegeven.
Zoals dat gaat in de meeste mooie tuinen,
wordt hier vooral hard gewerkt. De kinderen
doen veel, en juf Greet is hier zo goed
als elke dag te vinden, maar daarmee
raakt niet alle tuinwerk rond. Veel ouders
helpen een handje. Zij zijn het erover eens
dat deze grote schooltuin een echte meerwaarde
heeft voor hun kind. ”Sommige
ouders kiezen zelfs voor deze school vanwege
de tuin”, vertelt juf Greet. “Al
komen er ook wel eens vaders half verontwaardigd
bij mij klagen omdat hun kinderen
zich bemoeien met hoe het thuis gaat:
het moet milieuvriendelijker. Maar dat
vinden wij alleen maar goed nieuws!”
Meer WeTeN?
Geïnteresseerd in de aanpak van deze
school? Op de website www.sintjanleuven.be
vind je meer informatie.
MIlIeu OP SCHOOl
MOS staat voor Milieuzorg Op School
en is een initiatief van de Vlaamse
overheid om scholen aan te zetten tot,
en te helpen bij het opzetten van een
eigen milieuzorgsysteem (afvalpreventie,
water- en verkeersbeleid, natuureducatie...).
elke school die start met
een project, kan een beroep doen op
educatieve en praktische begeleiding.
MOS-scholen kunnen tot drie ’labels’
behalen. Alle info vind je op www.
lne.be/doelgroepen/onderwijs/mos.
Productie: Cecilia Debacker. Tekst: Annemie Willemse. Foto’s: Johan Martens.