15e jaargang februari 2012 - Scrabble Bond Nederland

In dit artikel wil ik ingaan op paragraaf 3.4.a.5 van het Taalreglement (scheidbare werkwoorden) en
bijlage 8. De algemene regel hierover luidt: “de delen van scheidbare werkwoorden die in een hoofdzin
los van elkaar kunnen worden geschreven, worden in een bijzin vaak aan elkaar geschreven”. In de
hoofdzin schrijf je bijvoorbeeld: ‘hij speelde mee’, in de bijzin wordt het: ‘zij vroeg of ik meespeelde’.
De losse delen van de scheidbare werkwoorden zijn in het algemeen toegelaten, ook als ze niet
op zichzelf bestaan: ‘men ape niemand na’, ‘ik werd het gewaar’, ‘zij taaiden af’, ‘hij stelde teleur’. Van
veel scheidbare werkwoorden is het werkwoordelijk deel (het laatste woorddeel) tevens opgenomen als
zelfstandig werkwoord. Zo is er naast ‘meespelen’ ook het werkwoord ‘spelen’. In die gevallen zijn de
voltooide en onvoltooide deelwoorden (gespeeld / spelende) uiteraard toegestaan. In een beperkt aantal
gevallen bestaat het werkwoordelijk deel echter niet als zelfstandig werkwoord en dan zijn deze
woordvormen niet toegestaan. De vervoegingen in de onvoltooid tegenwoordige en verleden tijd zijn wél
toegelaten.
Voorbeeld: opluxen is een scheidbaar werkwoord, maar in de Grote Van Dale is het werkwoord
luxen niet als lemma opgenomen. Toegelaten zijn dan bijvoorbeeld wél: opluxte en luxte op, maar niet
toegelaten zijn: luxend en geluxt. Vanzelfsprekend wél de volledige deelwoorden met het voorvoegsel
erbij: opluxend en opgeluxt.
In bijlage 8 (pagina 52 van het Taalreglement 2012) zijn alle 101 scheidbare werkwoorden vermeld
waarvan het werkwoordelijk deel niet als afzonderlijk lemma in de Grote Van Dale is opgenomen. Van elk
werkwoord wordt één voorvoegsel vermeld, maar in een aantal gevallen zijn er ook andere voorvoegsels
mogelijk. In de lijst wordt bij ‘brieven’ alleen het voorvoegsel ‘over­‘ vermeld, maar de regel geldt ook voor
rondbrieven, doorbrieven en uitbrieven.
Tip: Als je in een scrabblewedstrijd de keuze hebt om van een werkwoord de verleden tijd of het
onvoltooid deelwoord te maken, maar je bent er niet zeker van of het een werkwoord is dat in bijlage 8 is
opgenomen, kies dan zekerheidshalve voor de verledentijdsvorm.
Om een voorbeeld te noemen: hoerend levert een nulscore op (dit mag alleen met voorvoegsel op­ en af­
), maar hoerden is correct. Op een interclub van De Wase Sint Niklaas van enkele jaren geleden zijn er
heel wat nullen gevallen met het foutieve woord hoerende.
In deze bijlage zijn daarnaast 12 werkwoorden opgenomen, waarvan woordvormen toegelaten zijn die
niet van toepassing zijn op het werkwoord zelf. Voorbeeld: de verleden tijd van klinken (en de
samenstellingen hiermee) is ‘klonk’, maar van het werkwoord uitklinken 2 (betekenis: uit een klink
losraken) is de verleden tijd in de scheidbare samenstelling: ‘klinkte uit’ (de verleden tijd van uitklinken 1
is uitklonk).
Tot slot wil ik nog vermelden dat sommige samengestelde werkwoorden zowel scheidbaar als niet
scheidbaar kunnen zijn. Bijvoorbeeld: omstuiven 1 is een scheidbaar werkwoord (stoof om, heeft en is
omgestoven), terwijl omstuiven 2 een niet­scheidbaar werkwoord is (omstoof, heeft omstoven). In het
eerste geval ligt de klemtoon op het voorvoegsel, in het tweede geval op het werkwoordelijk deel.
Tot zover dit artikel. Wie een bepaald onderwerp wil laten behandelen, kan dit melden aan de
redactie van het Scrabble Magazine of rechtstreeks aan mij.
CORRECTIE in bijlage 8 van het Taalreglement
Helaas is in bijlage 8 van de update 2012 van het taalreglement per abuis het woord "BASSEN
aan­" vermeld in plaats van "BAFFEN aan­". Als gevolg hiervan is BAFFEN (aan­) ten onrechte
in bijlage 8 van het taalreglement blijven staan. Dit werkwoord is nu ook toegestaan zonder het
voorvoegsel "aan".
Op de SBNL­website is deze omissie inmiddels hersteld. We verzoeken de leden om in hun
uitgave van het taalreglement 2012, bijlage 8, het tweede woord (BAFFEN aan­) te schrappen.
Wie de update 2012 van het taalreglement heeft uitgeprint, moet daarin "BASSEN aan­"
vervangen door "BAFFEN aan­".
Henk Jongepier, namens de OTC
14
4