Liturgie en Spiritualiteit 2013 - werelddelen.be

Liturgie en Spiritualiteit 2013

2 |
Kalender campagne 2013
• 13/02: Aswoensdag, start van de campagne
• 22/02: Koffiestop-dag
• 25/02 tot 13/03: Inleefprogramma Oegandese
gasten in Vlaanderen
• 9-10/03: Eerste collecteweekend campagne
• 23-24/03: Tweede collecteweekend campagne
• 31/03: Pasen, einde van de campagne
Inhoud
3 Campagne kort
4 Je eigen grond omwoelen. Inleidende tekst
6 Info bij de vieringen
9 De campagne levendig aanwezig in de kerk
10 Homilie bij de campagne
12 Viering: Aswoensdag
14 Viering: Eerste zondag van de vasten
17 Viering: Tweede zondag van de vasten
20 Viering: Derde zondag van de vasten
23 Viering: Vierde zondag van de vasten
26 Viering: Vijfde zondag van de vasten
29 Viering: Palmzondag
31 Vieringen in de Goede Week:
Witte Donderdag, Goede Vrijdag en Pasen
34 Vieren met jongeren
37 Gespreksmodel én bezinning voor volwassenen
40 De Foodtest
41 Uitleg bij de vier voedselprofielen
42 Partituren: campagnelied en moment van inkeer
44 Adressen
Beste lezer,
Campagne 2013 in samenwerking met Tomacom
Werkten mee aan de brochure Karel Ceule, Mieke Corneillie, Marleen Debrock, Jan De Roeck, Marjet Haels, Lien Schreel, Els Van Doren
Hoofdredactie Karel Ceule Eindredactie Karel Ceule, Marjet Haels Tekstcorrectie Greet De Wulf, Muriel Burgers
Grafische vormgeving Chris Vandergoten Foto’s Griet Hendrickx, Parochie Heilige Familie in Brugge
Drukkerij Impressa Wettelijk depotnummer D/2012/5.556/6
Verantwoordelijke uitgever Lieve Herijgers, Huidevettersstraat 165, 1000 Brussel
Niet toevallig voorziet de Bijbel God van de naam ‘De Heer
is onze gerechtigheid’. Dat heeft vérstrekkende gevolgen waar
we ons als christenen maar beter bewust van blijven. In zijn recente
boek ‘Mystiek met open ogen’ schrijft de gerenommeerde
Duitse theoloog Johann Baptist Metz: “Het christelijk geloof is
een geloof dat rechtvaardigheid zoekt.’”
Verder zegt hij dat christenen ook mensen van gebed zijn. Maar
dan wel van een gebed dat elke spirituele zelfervaring overstijgt.
In een christelijk gebed is de andere mens nooit veraf. Metz
noemt het christelijk gebed daarom altijd een spirituele ‘solidariteitservaring’.
Met de map ‘Liturgie en spiritualiteit’ reiken we als christelijke
solidariteitsorganisatie jaarlijks elementen aan om deze logische
band tussen christelijk geloof en rechtvaardigheid te verdiepen.
De vastentijd is hiervoor de ideale periode om dat te doen. De
liturgie zelf spoort ons aan om ons leven meer te richten op
Jezus. Vanuit zijn verbondenheid met de Vader nam Hij het op
voor meer menselijkheid onder de mensen en tegen onrecht.
De strijd die de mensen in Noord-Oeganda leveren om te overleven,
maar ook hun onderlinge verbondenheid zijn in deze
vastentijd een goede inspiratiebron. Zij confronteren ons met
ons eigen verlangen naar een rechtvaardige wereld. En zij dagen
ons uit om onze eigen levensstijl te bekijken. Hun verhalen
kunnen ons inspireren om te kiezen voor een bewuster leven,
om in onze overvloed anders met voedsel om te gaan, om nog
meer solidair in het leven te staan. Zo treden wij in de voetsporen
van Jezus Christus. Wat dat concreet voor jou betekent,
kan niemand in jouw plaats beslissen. In ieder geval vraagt het
inspanning, een omwoelen van je eigen grond, telkens weer opnieuw.
Laat de campagne ‘Geef Molly een kans … en stop de honger’
maar goed doorklinken in de liturgie. Want onze God is een
God van gerechtigheid.
Bedankt voor jouw vrijwillige inzet tijdens deze campagne van
Broederlijk Delen. Wij wensen jou alvast een sterke en gezegende
vastentijd toe.
De Werkgroep Liturgie en Spiritualiteit
De vieringen zijn ook beschikbaar via
mijn.broederlijkdelen.be en www.4ingen.be

Campagne kort
Geef Molly een kans …
en stop de honger!
Het gezicht van onze campagne dit jaar is Molly Ebang. Deze
jonge weduwe uit Noord-Oeganda levert elke dag strijd tegen
honger en ondervoeding. Molly en haar kinderen eten amper
één maaltijd per dag. Gelukkig staat zij er niet meer alleen voor.
Broederlijk Delen zorgt ervoor dat Molly en 13.000 andere families
in Noord-Oeganda de kans krijgen om zelf in hun levensonderhoud
te voorzien en de honger te stoppen.
Honger in onze wereld
Onze campagne gaat de strijd aan tegen honger en ondervoeding
in het Zuiden. Nog steeds slagen we er niet in de wereldbevolking
te voeden: ongeveer 870 miljoen mensen lijden
honger. Nochtans is er voldoende voedsel in de wereld. Alleen
is de voedselproductie van boeren in het Zuiden vaak te laag en
te eenzijdig. Bovendien hebben ze onvoldoende geld om extra
voedsel te kopen.
Broederlijk Delen: hongerbestrijding op lange termijn
Voedselzekerheid, een moeilijk woord om te zeggen ‘voldoende
eten’ op de plank en dat het hele jaar door. Samen met zijn
partnerorganisaties in Noord-Oeganda zoekt Broederlijk Delen
naar oplossingen die honger op lange termijn bestrijden.
Boeren moeten in staat zijn om voldoende eigen voedsel te produceren.
Meer nog: oogsten produceren met overschotten die
de boer kan verkopen op de markt. De opbrengst kan hij investeren
in de aankoop van andere voedingsproducten zodat er
meer gevarieerde maaltijden op tafel komen. Broederlijk Delen
stimuleert ook andere economische activiteiten: bijen kweken,
fietsen repareren, een naaiatelier opzetten… De extra opbrengsten
zorgen voor een grotere buffer tegen honger en armoede.
En tenslotte zijn er de spaarbanken: de mensen leren om in
groep regelmatig geld opzij te zetten. Iemand die een grotere
investering moet doen, kan geld lenen. De interesten hierop
worden opnieuw gedeeld. Samen staan de mensen sterker.
Molly Ebang staat symbool voor de vele boerenfamilies in
Noord-Oeganda die door Broederlijk Delen gesteund worden
in hun strijd tegen armoede en honger. De impact van twintig
jaar oorlog en gewapende conflicten is enorm groot. Zij verdienen
beter dan één maaltijd per dag. Lees Molly’s volledige
verhaal op www.broederlijkdelen.be/campagne.
Giften aan Broederlijk Delen helpen veranderen
Boeren in Noord-Oeganda leren hoe ze in rijen moeten zaaien
en met een ossenploeg het land bewerken. Met deze technieken
hebben ze betere oogsten, de manier om de honger te bestrijden.
Broederlijk Delen steunt de projecten in het Zuiden ook met
een tijdelijke medewerker, met uitwisseling van kennis en ervaring
en met politiek werk om de oorzaken van armoede en onrecht
aan te pakken. Zo maakt uw gift nog meer een verschil.
Wat kan jij doen?
● Stort je financiële bijdrage op BE 12 0000 0000 9292
● Word vrijwilliger en voer mee campagne
www.broederlijkdelen.be/campagne
● Maak kilometers voor het Zuiden en zamel geld in voor het
werk van Broederlijk Delen
www.broederlijkdelen.be/kilometers
● Organiseer een solidaire maaltijd
www.broederlijkdelen.be/culinair-solidair
● Doe mee aan de Koffiestop op vrijdag 22 februari 2013
www.koffiestop.be
● Leef anders en doe alvast onze Foodtest op
www.broederlijkdelen.be/foodtest
| 3

4 |
Je eigen grond
omwoelen
Bekering
In de etalage van een boekhandel zie ik twee publicaties
liggen in de reeks ‘Feel good werkschriften’.
Ze dragen de titel ‘weg met het overbodige’
en ‘durven loslaten’. Dit zijn echt wel passende
titels voor een inleiding op dit vastenthema,
denk ik. Is de vasten nu net geen periode om je
eigen grond om te woelen en het overbodige uit
de weg te ruimen? Om te durven loslaten wat
je innerlijk én uiterlijk gevangen houdt? Een periode dus om
je af te keren van de ballast in je leven. Dat is ongetwijfeld zo.
Maar toch is ‘zich afkeren van’ slechts het begin van wat vasten
betekent. Vasten reikt verder. Het opent de deur naar een meer
positieve dynamiek in ons leven. Het Hebreeuwse werkwoord
‘sjoef’ - ‘zich bekeren’ - draagt deze dubbele betekenis in zich.
Want ‘sjoef’ betekent zowel het ‘zich afkeren van’ (weg met het
overbodige) als het ‘zich keren naar’ (zich actief richten op).
Naar wat of wie dan? De Bijbel is duidelijk. Het gaat over God
en over de andere mensen, in het bijzonder over de arme, de
vreemde, over aan wie onrecht wordt gedaan…
De vastenperiode is dus een tweeluik: zich wat ontzeggen om
vrij te worden voor de noden van andere mensen, in je onmiddellijke
omgeving en ver daarbuiten.
Als Broederlijk Delen oproept tot solidariteit met de mensen in
het Zuiden, vooral met hen die het slachtoffer zijn van armoede
en onrecht, plaatst de ontwikkelingsorganisatie zich binnen
deze bijbelse traditie van gerechtigheid. ‘Zijn naam zal zijn “De
HEER is onze gerechtigheid” schrijft de profeet Jeremia.’ (Jer.
23, 6)
De dubbele bodem van
bijbelteksten
De bijbelse auteurs vertellen graag over ervaringen die soms
moeilijk in woorden te vatten zijn: over de relatie van de mens
met zichzelf, met de anderen, met zijn omgeving en met God.
In verhaalvorm proberen ze antwoorden te formuleren op belangrijke
levensvragen. Wie is de mens? Waartoe is de mens
geroepen? Hoe kan een mens met anderen samenleven? Wie
is God en hoe kijkt God naar onze wereld? De bijbelse auteurs
schrijven vanuit hun inspiratie, maar doen dat met woorden
van hun tijd en binnen de gangbare opvattingen van hun cultuur.
Omdat de meeste mensen toen leefden van de landbouw
en de veeteelt, ontlenen de schrijvers van de Bijbel heel wat
woorden aan die leefwereld: het omspitten van de grond, zaaien
op de akker, het oogsten van de eerste veldvruchten, eten wat
het land voortbrengt, de dorre vijgenboom… We zouden nog
een tijdje kunnen doorgaan, want de Bijbel staat er vol van.
De schrijvers van de Bijbel gebruiken de woorden uit de landbouw
niet letterlijk of beschrijvend, maar op een poëtische en
meerduidige manier. Zo zijn de vruchten die ontbreken op de
vijgenboom in Lucas 13 de vruchten van de bekering van de
mens. En als de auteur van Exodus 3 schrijft dat God aan Mozes
zegt dat de plaats waar hij staat heilige grond is, dan gaat het
niet zozeer over de plaats waar Mozes toevallig staat, maar ook
over de grond van Mozes’ leven zelf!
Voor de mensen in Oeganda zijn beelden uit de landbouw toegankelijk.
80 % van hen leeft immers van kleinschalige landbouw.
Elke dag ervaren ze aan den lijve wat het betekent om
de grond te bewerken, om te zaaien en te oogsten. Aan landbouw
doen vraagt grote inspanningen van hen en vaak is het
een kwestie van overleven.
Voor ons ligt deze realiteit verder weg. We zijn geen landbouwers
en leven meestal niet rechtstreeks van de grond. Van ons
wordt openheid gevraagd, openheid voor de bijbelse teksten
én voor de Oegandese realiteit zodat we kunnen aanvoelen en
vermoeden waar het in de bijbelteksten over gaat.

De hak, centraal symbool
in de liturgie
De hak die Molly op de campagneaffiche in handen heeft, is
een veelgebruikt werkinstrument in de landbouw. De boeren in
Noord-Oeganda gebruiken de hak om de grond om te woelen
en van de nodige zuurstof te voorzien. Noodzakelijk voorbereidingswerk
vooraleer er kan gezaaid worden. Met de hak werken
is hard labeur. Maar die inspanning loont. Na al het werk kan
er gezaaid en uiteindelijk geoogst worden. Dan geeft de aarde
voedsel om van te eten.
We gebruiken de hak als centraal symbool in de liturgie van
deze vastentijd. Om onze verbondenheid uit te drukken met
de mensen in Noord-Oeganda die strijd leveren voor voedselzekerheid.
Onze verbondenheid ook met alle mensen, waar ook
ter wereld, die elke dag moeten strijden tegen de honger. Voor
870 miljoen mensen in het Zuiden is voedsel vandaag geen evidentie:
zij lijden chronisch honger.
De hak verwijst ook naar onszelf en staat symbool voor onze
eigen inzet. De hak drukt onze bereidheid uit om in deze vastenperiode
de grond van ons eigen leven om te woelen en meer
zuurstof te geven. Om ons beter te voelen? Ja, maar vooral om
ons te keren naar de anderen. Om ons leven voor te bereiden
om meer vruchten te dragen, vruchten van solidariteit en mededogen,
vruchten van gerechtigheid. Want daar gaat het in
deze vastentijd toch om.
Gelukkig staan we er niet alleen voor. Ook anderen nemen de
hak in de hand om hun grond om te woelen. In de liturgie doen
we dat samen door te luisteren naar bijbelse teksten en verhalen
uit het Zuiden, door te zingen en te vieren, door brood te breken
en wijn te vergieten en door elkaar als mensen te ontmoeten.
Daarom werd voor de foto hieronder de hak vlakbij het
Bijbelboek geplaatst: de Bijbel kan ons leven omwoelen!
Maar je kan de hak ook gewoon bij de lezenaar plaatsen.
Deel, doe mee, leef anders
Vele mensen steunen Broederlijk Delen financieel en doen mee
aan allerlei activiteiten. Zo maken zij hun solidariteit tastbaar.
Als christelijke solidariteitsorganisatie wijzen wij ook altijd
op de band tussen ons leven hier en het leven van mensen in
het Zuiden. Wij roepen op om na te denken over onze eigen
levensstijl en meer betrokken te zijn bij de problemen in het
Zuiden. In deze campagne is voedsel de insteek. Als je weet
dat er zoveel honger is in de wereld, dat er in Vlaanderen teveel
gegeten wordt en veel voedsel in de vuilnisbak belandt, is het
zinvol om na te denken over je relatie met voedsel. De Foodtest
van Broederlijk Delen laat je hierover op een leuke manier nadenken
en geeft tips voor een veranderde levensstijl.
| 5

6 |
Info bij de vieringen
Voor de opbouw van de zondagsvieringen in de map ‘Liturgie
en spiritualiteit’ kozen we uit de schriftlezingen voor elke viering
één thema. Het thema vertaalden we naar een gepaste titel
en koppelden er telkens een vraag aan. Op die manier loopt
er een rode draad doorheen alle vieringen. Bij de keuze van
de thema’s lieten we ons leiden door de thematiek ‘vergeving
en verzoening’ die de lezingen uit het liturgische C-jaar kenmerkt.
Gebruik van de hak in de liturgie
De hak krijgt een belangrijke plaats in de liturgie. Ze staat
symbool voor onze verbondenheid met de boeren in Noord-
Oeganda. Zij gebruiken de hak om het veld klaar te maken
voor de oogst. De hak symboliseert ook onze bereidheid om de
grond van ons eigen leven om te woelen tot meer diepgang en
solidariteit. Een meerduidig symbool dus.
Gebruik de hak in de liturgie actief door ze mee te dragen in
de intredeprocessie en ze vooraan bij de lezenaar te plaatsen.
Zo blijft de opdracht in deze vastentijd, inkeer én solidariteit,
zichtbaar aanwezig. Na de viering wordt de hak meegenomen,
het dagelijkse leven in.
Materiaal per viering
Dit jaar hebben we het materiaal per viering samengebracht.
Je vindt telkens een welkom met duiding, een moment van inkeer,
voorbeden, liturgische gebeden, suggesties voor de homilie,
een bezinningstekst na de communie, zending met zegen,
liedsuggesties en een belevingsmoment met kinderen.
De rode draad doorheen de vastenvieringen
In de Aswoensdagviering ‘Vasten? Ja vasten!’ stellen we ons de
vraag wat vasten eigenlijk is. Vasten gaat over het herstel van de
relatie met jezelf, de anderen, de aarde en met God. Hiervoor
moet je durven loslaten maar je ook opnieuw richten naar datgene
wat er echt toe doet in je leven. Je leven durven omwoelen
en nieuwe zuurstof geven. Durven stilstaan bij jezelf.
Op de Eerste zondag ‘De hak erin!’ vragen we ons af hoe we
aan de vasten beginnen. De titel zegt het: de hak erin! Met de
hak willen we de grond van ons eigen leven omwoelen. Dat
zorgt voor meer zuurstof zodat er in de toekomst meer vruchten
komen. Natuurlijk kost het moeite en bots je op eigen
weerstand. De verleidingen van Jezus in de woestijn illustreren
dit. Wie zijn eigen grond omwoelt en zijn zekerheden in
vraag stelt, wordt op een subtiele manier geconfronteerd met
eerzucht, hebzucht en macht.
Op de Tweede zondag ‘Zien, soms even’ stellen de schriftlezingen
het visioen centraal. Zo krijgen we een antwoord op de
vraag: ‘Hoe houden we het vol?’ Vaak reageren we heel enthousiast
op uitnodigingen om ons in te zetten voor een betere wereld.
We nemen de hak ter hand en zijn bereid ervoor te gaan.
Maar dan komen de twijfels en de angst: hebben wij de goede
keuze gemaakt? Wat zullen de gevolgen zijn? Dan is de ervaring
van het visioen ontzettend belangrijk. In een ritueel, op een
berg, in de stilte, in gebed even een glimp krijgen van wat een
rechtvaardige wereld zou kunnen zijn. Even ervaren hoe God
naar onze wereld kijkt. Met nieuw vertrouwen en energie, zijn
we klaar om terug af te dalen. ‘Zien, soms even’ verwoordt H.
Oosterhuis deze ervaring treffend.
Op de Derde zondag ‘Heilige grond’ geeft het verhaal van het
brandende braambos een bemoedigend antwoord op de vraag
‘Vanwaar vertrekken wij?’ ‘De plaats waar gij staat, is heilige
grond’ klinkt het. Hiermee bevestigt God de grond van ons eigen
menselijk leven. Onze heilige grond, de plaats waar heling
en heil kunnen gebeuren, is de realiteit van elke dag met zijn
mooie momenten én zijn crisissen. Daar manifesteert God zich
als een bevrijder die ons een opdracht geeft. Je moet er voor
open staan, je hart openen. Ook Mozes had een stevig duwtje
nodig om zich te engageren. De vijgenboom die geen vruchten
draagt, krijgt nog een kans. De tuinman – God zelf? – bewerkt
de grond en bemest.
Op de Vierde zondag ‘Beloftevol land’ stellen we de vraag ‘Wat
moeten we doen met ons leven?’ Het volk van God hoeft geen
manna meer, het kan nu eten van graan afkomstig van de eigen
velden. Belofte in de Bijbel is steeds gave én opgave. Tijdens
de oorlog was Oeganda afhankelijk van voedselhulp. Nu leren
boeren opnieuw om hun velden te bewerken en hoe ze kunnen
leven van eigen oogst. In het evangelie gaat het over herstelde
relaties: er is al iets zichtbaar van het visioen dat ons gegeven
wordt en waartoe we zelf bij te dragen hebben. Vergeving is ook
hier steeds gave én opgave.

Op de Vijfde zondag ‘Nieuwe kansen geven’ klinkt de vraag
‘Wat weerhoudt ons om nieuwe kansen te geven?’ ‘Ik ga iets
nieuws beginnen’ zegt de profeet Jesaja, ‘Het begin is er al, ziet
ge het niet?’ Vaak blijven we steken in wat er fout loopt in onze
samenleving en zien we het positieve niet meer. Zo versperren
we de hoop op toekomst. In het evangelie veroordeelt Jezus de
overspelige vrouw niet, maar geeft haar nieuwe kansen. In onze
solidariteit met Noord-Oeganda worden we uitgenodigd om
de boeren te ondersteunen nu ze hard werken aan de wederopbouw
en niet te blijven stilstaan bij de burgeroorlog.
Palmzondag ‘Niet tegen te houden’ toont Jezus die ondanks
tegenstand verder gaat. Hij wil zijn roeping tot het einde toe beleven
ongeacht de gevolgen. Daarom de vraag ‘Hoever te gaan?
Jesaja spreekt de ontmoedigden toe en wil niet wijken, ondanks
weerstand. Ook het lijdensverhaal is een verhaal van weerstand.
De keuze van Jezus tegen onrechtvaardigheid en uitsluiting
wordt hem door de machthebbers niet in dank afgenomen. Ze
willen hem aan het kruis. Zijn ook wij bereid Jezus’ weg te gaan
en de gevolgen te dragen? Durven we kiezen, telkens opnieuw,
voor de ‘weg van de geleidelijkheid’ om onrecht te bestrijden?
Blijven we luisteren naar de ontrechten in het Zuiden en hier
bij ons? Zijn we dan niet tegen te houden?
De Goede Week geeft een samenvatting van Jezus’ leven. Christenen
worden uitgenodigd om de essentie van hun geloof te
beleven. Op Witte Donderdag ‘Dienstbaar solidair!’ horen we
opnieuw hoe onze God afdaalt en zijn volk uit de slavernij van
Egypte bevrijdt. De voetwassing in het evangelie is dé samenvatting
van de christelijke levensstijl: de ultieme dienst aan de
ander door Jezus én de uitnodiging aan wie hem wil navolgen
om ook zo in het leven te staan. Op Goede Vrijdag ‘Een weg
die weerstand oproept’ zien we dat Jezus’ keuze voor de arm-
sten en ontrechten hem in conflict brengt met de machtigen.
Zij voelen zich bedreigd en willen hem aan het kruis. Op Pasen
‘Opstanding. Nieuwe toekomst’ klinkt de boodschap dat de
dood niet het laatste woord heeft. Jezus leeft. God blijft kiezen
voor rechtvaardigheid en liefde over de dood heen. Ook in dit
leven al kunnen mensen uit de dood van onverschilligheid verrijzen
tot een nieuw leven van solidariteit en bevrijding. Het
verhaal van de mensen in Oeganda is daarom ook een opstandingsverhaal.
Belevingsmoment met kinderen
Op het einde van elke viering vind je suggesties voor een belevingsmoment
met kinderen. Hier geven we enkele algemene
tips.
● Het is de bedoeling dat kinderen zelf het campagneverhaal
kunnen beleven tijdens de viering. Dit gebeurt best samen met
de volwassenen.
● We maken een eigen stukje grond dat verwijst naar de grond
die Molly bewerkt. Hiervoor heb je een zaaibak of een grote
platte bak nodig. Een omgekeerd palet kan hiervoor gebruikt
worden. De zaaibak moet stevig genoeg zijn. Je vult hem met
gewone tuinaarde (geen teelaarde); deze benadert zoveel mogelijk
de aarde op het veld. Zorg ook voor een hak (liefst geen
nieuwe) en enkele hakjes.
● Elke parochiegemeenschap kiest wanneer dit belevingsmoment
ingebouwd wordt in de viering. Wij stellen voor om dit
na de homilie te doen.
● De campagne van Broederlijk Delen focust op de bestrijding
van honger. Het is daarom zinvol om ook met kinderen stil te
staan bij onze omgang met voedsel. Op de website van Broederlijk
Delen vind je tips om op een bewustere manier met
voedsel om te gaan. De ‘Foodtest’ www.broederlijkdelen.be/
foodtest geeft concrete tips.
| 7

8 |
Vieren met jongeren
De viering voor jongeren Verhalen van mensen stelt de parabel
van de verloren zoon – Lucas 15 – centraal. Ze werd uitgewerkt
door Spoor ZeS. Carlos Desoete gaf inspiratie voor de gebeden
en uitwerking.
Gespreksmodel en bezinning voor volwassenen
Voor wie input zoekt om vanuit het campagnethema in gesprek
te gaan over levensstijl of zich daarover wil bezinnen, vindt inspiratie
in ‘De hak erin!’, het gespreksmodel en bezinning voor
volwassenen. Beide staan op zichzelf, maar kunnen ook gecombineerd
worden.
Campagnelied
Bruno De Smet en Petra Mussche schreven en componeerden
een inspirerend campagnelied. Tekst en partituur vind je achteraan
in deze brochure.
Liedsuggesties
Voor onze liedsuggesties verwijzen we meestal naar ‘Zingt Jubilate
(ZJ)’ (Interdiocesane Commissie voor Liturgische Zielzorg:
Zingt Jubilate. Averbode: Uitgeverij Averbode, 2006) en naar
het ‘Verzameld Liedboek (VL)’ (Oosterhuis, Huub: Verzameld
Liedboek. Kok/Halewijn, 2004.)
Gebruik van teksten
Teksten van andere auteurs hebben we met hun toestemming
gebruikt. Mocht u teksten vinden zonder bronvermelding
of zonder toestemming, laat het weten aan karel.
ceule@broederlijkdelen.be
Downloads
Na registratie op onze website mijn.broederlijkdelen.be
kan je volgende bestanden downloaden:
● de afzonderlijke vieringen als worddocumenten
● pdf van de volledige brochure
‘Liturgie en spiritualiteit 2013’
● uitgeschreven homilieën bij elke zondagsviering
● foto’s om te projecteren
● het gezongen campagnelied en de instrumentale versie

De campagne levendig
aanwezig in de kerk
De campagnefilm
● Bekijk vooraf met alle verantwoordelijken in de parochie de
campagnefilm. Online vind je concrete tips voor een nabespreking.
Verenigingen en parochiale werkgroepen kunnen
dan ook kennismaken met het campagneaanbod.
● Kies één zondag waarop je met alle kerkbezoekers de campagnefilm
bekijkt, tijdens de viering of aansluitend.
Een campagnehoekje
● Breng de campagne onder de aandacht met affiches en foto’s
(fotoset kinderen). Een standje in de kerk met informatiemateriaal
maakt de campagne concreter.
● Leg affiches, campagnekranten en collecteomslagen ter beschikking.
● Verkoop de vastenkalender ‘Kiezen en Delen’.
Campagneactiviteiten
● Campagneactiviteiten die plaats hebben in jouw parochie,
federatie of decanaat kondig je bij het begin van de vasten
aan. Dat kan als mededeling op het einde van de viering of
in het campagnehoekje. Vergeet het parochieblad niet.
● Tijdens de campagne zijn tien getuigen uit Oeganda in ons
land te gast. Elke gastgemeenschap organiseert een ‘open
avond’ met de gast die een week bij hen verblijft. Zoek op
www.broederlijkdelen.be/agenda waar je, in jouw buurt, terecht
kunt en nodig geïnteresseerden uit.
Fondsenwerving en campagne
● Kondig tijdig de collectezondagen aan. Deel collecteomslagen
uit en vraag om deze de volgende zondag mee te brengen.
Maak tijdens de tweede collectezondag de resultaten
van de eerste collecte bekend.
● Bekijk samen met alle medewerkers die een huis-aan-huiscollecte
doen of collecteomslagen thuis bezorgen, de campagnefilm
vooraleer het werk te verdelen. Dat is motiverend
en groepsvormend.
● Organiseer een Koffiestop na de viering met alle aanwezigen.
Of doe het op het kerkplein, tijdens de markt, in het
cultureel centrum en de sporthal,… Vergeet niet te registreren
op www.koffiestop.be. Je krijgt het Koffiestoppakket
thuis bezorgd.
● Culinair Solidair: nodig mensen aan tafel voor een ontbijt,
een brunch, een warme maaltijd, bereid door vrijwilligers,
met eerlijke producten. Registreer op www.broederlijkdelen.be/culinairsolidair.
Je krijgt een pakket toegestuurd,
met gratis het nodige aantal onderleggers. Op deze website
vind je ook Afrikaanse recepten.
● Met Kilometers voor het Zuiden maak je beslist een aantal
nieuwe mensen warm voor Broederlijk Delen. In groep
of individueel kan je fietsen, wandelen, lopen, zwemmen,
rolschaatsen, dansen, kajakken,… en je hiervoor laten
sponsoren of het uitgespaarde geld schenken. Hoe meer
kilometers, hoe beter. Zoek sponsors bij vrienden, familie,
handelaars en bedrijven. Registreer je op www.broederlijkdelen.be/kilometers.
Je ontvangt gratis een pakket met
sponsorkaarten, een fluovestje van Broederlijk Delen, een
heleboel tips en alle praktische informatie.
Eigen levensstijl: doe de Foodtest
● De campagne ‘Geef Molly een kans... en stop de honger’
focust op voedselzekerheid in Noord-Oeganda. Voedseltekorten
in het Zuiden hebben ook te maken met de manier
waarop wij omgaan met energiebronnen, met het milieu,
met voedsel.
● Deze campagne nodigt uit om de eigen levensstijl kritisch
te bekijken. De Foodtest is hier de geschikte methodiek
voor: aan de hand van een aantal vragen sta je stil bij je eigen
voedingsgewoonten. En je wordt gestimuleerd om het
anders aan te pakken.
| 9

10 |
Homilie bij de campagne
Deze homilie is niet geschreven voor een specifieke vastenzondag. De Bijbelse lijn van de lezingen zit er wel in vervat.
Wie spreekt er nu nog over ‘vasten’ in onze tijd, tenzij dan om door een dieet wat af te slanken? Vroegere voorschriften van de kerk
werden versoepeld en tot bijna niets herleid. Maar misschien werd de echte betekenis van ‘vasten’ daardoor eerder verruimd dan
versmald. Vasten is een periode van versobering waarin er tijd vrijkomt om de echte vragen niet uit de weg te gaan. Het is met Jezus
de woestijn intrekken, jezelf laten confronteren, Gods licht laten schijnen op je levenswijze. En dan… kleine stappen ondernemen
en groeien naar een ‘cultuur van het genoeg’ in plaats van het steeds opdrijven van onze kooplust en consumptiedrang. Zo een
vastentijd wordt dan ook een tijd van solidariteit, van delen met hen die het meest noodzakelijke moeten missen. In dat kader past
elk jaar de ‘actie van Broederlijk Delen’.
Dit jaar staan wij oog in oog met mensen uit Noord-Oeganda. Zij willen de honger, de ondervoeding en armoede uit hun leven
bannen. Zij doen dit door te investeren in duurzame landbouw en door lokale economische activiteiten op te zetten. Zo verbeteren
ze zelf hun levensomstandigheden. Na 20 jaar oorlog, plundering en mensonterende praktijken kan de bevolking eindelijk vrij
ademen en haar lot weer in handen nemen. ‘Geef Molly een kans en stop de honger’ drukt dit mooi uit. Een vrouw die haar man
verloor in die oorlog, staat er alleen voor met een groot gezin, maar wil niet passief afwachten. Ze vraagt geen voedselhulp, maar
wil meewerken in een project dat structureel oplossingen biedt. Dat is onze steun meer dan waard. En het symbool is het werktuig
‘de hak’, om de aarde open te maken en zuurstof te geven, zodat de aarde vruchtbaar wordt.
We kunnen ons moeilijk voorstellen wat het moet zijn voor die Afrikaanse bevolking om periodes met weinig eten door te moeten
komen, met de zorg voor een gezin en heel afhankelijk van een grillige natuur. Molly zegt: “Gelukkig heb ik soms nog een mango
voor mijn kinderen om hun honger even te stillen.”
Op de affiche lacht ze haar witte tanden bloot. Ze is geen fotomodel, wel een eenvoudige volksvrouw die de hak op de schouder
neemt en zo haar droevig lot weet te keren. Je kunt in Oeganda ook kijken naar een figuur als Jonathan, vertegenwoordiger van
één van de organisaties die we in deze campagne steunen. Hij heeft gezien hoe zijn volk het werk op het land was verleerd door
het lange verblijf in de vluchtelingenkampen. Hij helpt mensen aan gereedschap en zaaigoed en zorgt dat ze weer een koe of een
geit kunnen kopen. Je kan ook kijken naar een jongen van 19 jaar. Hij heeft de Bijbelse naam ‘Moses’. Die jongen weet dat iedereen
zich moet verplaatsen met de fiets en dus is hij samen met anderen onder een mangoboom aan de kant van een drukke weg
begonnen fietsen te herstellen. En dan zijn er weer meisjes en vrouwen die de naaimachine weer ter hand nemen, kleding maken
en verkopen.
Ja, de tijd van de voedselhulp, die hen afhankelijk houdt, is voorbij. Net zoals het volk uit de Bijbel dat jarenlang moest leven van
‘manna’ dat uit de hemel viel, zijn de mensen van Oeganda een beloftevol land ingetrokken, waar ze zelf het land bewerken en de
vruchten ervan plukken. Dat is al de voorbode van een feest als Pasen: mensen kunnen opstaan, verdrukking, oorlog en slavernij
achter zich laten. Troosteloze situaties worden omgebogen tot kleine wonderen. Zoals de profeet zegt namens God ‘Ik ga iets nieuw
beginnen. Het is er al. Zie je het niet?’
De hak erin, in de aarde! Het is niet alleen een opdracht voor mensen in Afrika. Het is ook een opdracht voor ons: de aarde van
onze levenswijze moet dringend omgewoeld worden. We hebben nieuwe zuurstof nodig. En daarbij kunnen we heel wat leren van
de taaie moed en de samenhorigheid van een bevolking zoals in Oeganda. Is er bij ons niet teveel gelatenheid en passief afwachten?
De huidige crisis op economisch en ecologisch vlak zou ons creatief moeten maken. Dan kunnen we met een andere blik naar de
dingen kijken en andere prioriteiten stellen: anders met voedsel omgaan, minder vlees eten, onze verspilzucht intomen, zuiniger

met energie omspringen, meer recycleren,… en gevoeliger worden voor de noden van de zwakste schakels in onze samenleving:
mensen hier die ook in zorg en kommer verder moeten doen, maar die dikwijls nog beschuldigd worden ‘dat het hun eigen schuld
is.’ In een tijd van individualisering, ‘ieder voor zich’, is het nodig om de solidariteit terug te ontdekken. Ook op politiek vlak.
Wordt Europa een louter economische grootmacht of gaan we ook voor een socialer Europa? En ikzelf? De Schrift is duidelijk: de
plek waar ik dagelijks bezig ben is de ‘heilige grond’ waarop God mij aanspreekt. Maar wil ik mij laten aanspreken?
Met Jezus mag ik in deze vastentijd meer oog en hart krijgen voor kwetsbare mensen, in de hele wereld en in mijn eigen omgeving.
Het evangelie volgens Lucas, dat we deze zondagen lezen, spreekt over herstel en verzoening. Het is tot ons gericht in een wereld
vol geschonden relaties, in conflictsituaties, bij de heropbouw van onze bedreigde natuur en van onze verdeelde samenleving.
Die omgewoelde aarde, die ommekeer in onze levenswijze uit zich ook in onze bereidheid om financieel te steunen. Onze bijdrage
voor Broederlijk Delen heeft niets van het neerdroppen van één of andere gift voor mensen, die dan mooi ‘dank je wel’ moeten
zeggen. Het is het ondersteunen van partnerorganisaties in het Zuiden, die eigen plannen hebben ter bestrijding van armoede en
onrecht en daar ten volle voor gaan. Zo kunnen we met onze gift meewerken aan duurzame verandering op langere termijn.
We mogen elkaar eerlijk aankijken en elkaar levenskansen geven. En dat is een goede zaak!
| 11

12 |
ASWOENSDAG
Vasten? Ja, vasten!
Tijdens het intredelied en de intredeprocessie draagt een lector
een hak mee en plaatst deze voor de lezenaar. Ook kan er een
mand met verdroogde palm worden meegedragen. Deze wordt
bij de vuurpot geplaatst.
Suggestie voor het intredelied:
Wij die met eigen ogen de aarde zien verscheurd
(ZJ 703/VL 872)
● Cd ‘Door de wereld gaat een lied’, deel 17 – lied 7
● Cd ‘Zolang er mensen zijn’, H. Oosterhuis, lied 10
Welkom en duiding
V. Kondig een vastentijd af!
Zo horen we de profeet Joël straks tot ons spreken.
L. Wil ik dit jaar wel vasten?
Wat is vasten? Welk nut heeft vasten?
Broederlijk Delen biedt ons een symbool aan:
de hak van de Noord-Oegandese vrouw, Molly.
Een hak dient om de grond om te woelen
en zuurstof te geven,
om onkruid los te hakken
en de grond zaaiklaar te maken.
Dat kan onze vasten dit jaar zijn:
ons leven laten omwoelen, zuurstof geven,
onkruid los maken, zaaikansen geven…
Vasten? Ja, vasten!
V. Uitgedaagd om een persoonlijk antwoord te geven,
zetten we deze vasten in,
opgeroepen door de Schepper van alle leven,
die zich laat noemen:
+ Vader, Zoon en heilige Geest. Amen.
Ritus van de asoplegging
V. ‘Gedenk, mens,
dat je uit het stof van de aarde bent gekomen
en er ook naar terugkeert’.
Spring niet boven je eigen maat.
Je bent een deel van de aarde, bezield met de adem
van God die jou draagt en stuwt.
Dit bekeringsproces zetten we vandaag in
met het teken van de as.
Bidden we tot God en vragen we zijn zegen
over deze vastentijd.
A Barmhartige Heer, genadige God.
Gezongen antwoord ZJ 316
L. Hij kent ons toch, Hij is niet vergeten
dat wij gemaakt zijn uit het stof van de aarde.
A. Barmhartige Heer, genadige God.
L. Mensen, hun dagen zijn als het gras,
zij bloeien als bloemen in het open veld.
Dan waait de wind en zij zijn verdwenen.
A. Barmhartige Heer, genadige God.
L. Maar als wij met U en met elkaar verbonden zijn
dan is er leven en wel in overvloed,
dan kunnen wij vruchten voortbrengen
die blijvend zijn.
A. Barmhartige Heer, genadige God.
L. Maar duren zal de liefde van God
voor allen die zijn verbond bewaren,
zijn woord behartigen en het volbrengen.
A. Barmhartige Heer, genadige God.
V. Moge de as op ons voorhoofd
ons daaraan herinneren
in de naam van de +Vader, de Zoon en de heilige Geest.
Bij de asoplegging
V. Moge deze as voor jou teken zijn van hoop en geloof,
van ommekeer en nieuw begin.

Lezingen
Eerste lezing: Joël 2, 12-18 - ‘Kondig een vastentijd af.’
Evangelie: Mt. 6, 1-6.16-18 - ‘De Vader ziet in het verborgene.’
Suggesties voor de homilie
● De uitnodiging ‘terug te keren met heel je hart’ geeft de
kern aan van de vasten die we nu ingaan. De echte betekenis
van de vasten? Een periode van versobering met tijd
voor de echte vragen, met een groeien naar een ‘cultuur van
het genoeg’. En…daaraan verbonden een tijd van solidariteit
met hen die het meest noodzakelijke moeten missen.
In dat kader past de jaarlijkse campagne van Broederlijk
Delen.
● Dit jaar staan wij oog in oog met boeren uit Oeganda, die
strijden voor voedselzekerheid. Met duurzame landbouw
en kleine initiatieven om de levensomstandigheden te verbeteren.
Na 20 jaar burgeroorlog, plundering en mensonterende
praktijken kan de bevolking eindelijk vrij ademen
en zijn lot weer in handen nemen. ‘Geef Molly een kans’
drukt dit mooi uit. Molly, een jonge weduwe die er alleen
voor staat met haar groot gezin, wil niet passief afwachten.
Ze vraagt geen voedselhulp, maar wil meewerken aan een
project dat structureel oplossingen biedt.
● Als symbool gebruiken we de hak. Voor Molly een werktuig
om de aarde te bewerken en klaar te maken voor vruchtbaarheid,
voor ons een instrument om ons leven om te woelen.
● Is vasten nog van deze tijd? Meer dan ooit! Een vasten
die ingrijpt in onze levenswijze, in de manier waarop we
omgaan met de vruchten van deze aarde. Een vasten die
prioriteiten stelt vanuit de diepe waarden die de bijbel ons
aanreikt. Een vasten die niet direct opvalt door uiterlijke
details. Een vasten die in stilte rijpt en ingrijpend gebeurt
in het eigen hart, in onderlinge gesprekken van mens tot
mens. ‘Vast voor uw Vader die in het verborgene ziet’.
Een volledig uitgeschreven homilie is te downloaden via mijn.broederlijkdelen.be.
Zending en zegen
V. In deze viering zochten we naar de echte betekenis van vasten.
Het gaat niet om het uiterlijke.
Het gaat om het herstel van relaties:
de relatie met onszelf, met de anderen, met de aarde en met
God.
Met de hak als symbool willen we ons leven laten omwoelen,
nieuwe levensadem en groeikansen toelaten, een
vruchtbare, sterke tijd beleven op weg naar Pasen.
Vasten? Ja, vasten!
We willen er aan beginnen met Gods zegen….
De lector neemt de hak en draagt deze naar de inkom van de
kerk of net buiten de kerk. Daar waar wij leven, wonen en werken,
maken wij onze vasten waar!
Liedsuggesties
● Als Gij bestaat, bewerk ons dan (VL 149)
- Cd ‘Laat mij maar zingen II’ Cd 1, lied 10
- Cd ‘Deze woorden’ lied 4 - andere melodie
● De tafel der armen (VL 868)
- Cd ‘Laat mij maar zingen I’ Cd 4, lied 16
Belevingsmoment met kinderen
● Enkele kinderen of ouders brengen de zaaibak naar voren
na de homilie. De zaaibak wordt voor het altaar geplaatst of
op een plaats waar iedereen bij kan. Alle kinderen worden
uitgenodigd om rond de zaaibak te komen staan.
● Op de zaaibak ligt de campagneaffiche. De voorganger
geeft er een beetje uitleg bij. Molly, een jonge weduwe uit
Noord-Oeganda levert elke dag strijd tegen honger en ondervoeding.
Met de hak werkt zij heel hard op haar stukje
grond om in haar levensonderhoud en dat van haar kinderen
te voorzien. Vaak hebben zij amper één maaltijd per
dag.
Deze zaaibak staat symbool voor het verhaal van Molly en
de andere boeren in Noord-Oeganda.
● We houden een gesprekje met de kinderen: Wat valt je op?
Hoe ziet de grond er uit? Wat moet er gebeuren om de
grond vruchtbaar te maken?
| 13

14 |
EERSTE ZONDAG
De hak erin!
Tijdens het intredelied en de intredeprocessie draagt een lector
een hak mee en plaatst deze voor de lezenaar. Ook kan er een
mand met vruchten worden meegedragen. Deze wordt op het
altaar geplaatst.
Suggestie voor het intredelied:
Een mens te zijn op aarde (ZJ 306)
● Cd ‘Door de wereld gaat een lied’, deel 3, lied 17
● Cd ‘Een mens te zijn op aarde’, H. Oosterhuis, lied 1-17
● Cd ‘Laat mij maar zingen I – Cd 3’, H. Oosterhuis, lied 25
Welkom en duiding
V. “Heer, hierbij breng ik u
de eerste opbrengst van het land.”
Zo horen we Mozes straks
in gesprek met zijn volk.
L. De vasten is pas begonnen
en we horen al van opbrengst spreken.
Molly, de vrouw op de affiche van Broederlijk Delen,
zegt ons: de hak erin!
Als onze levensstijl, de grond is waarop we staan,
dan willen we er in deze vastentijd de hak inzetten.
We willen onze levensstijl bevragen, de grond omwoelen,
onkruid verwijderen, klaar maken om te zaaien.
De hak is het symbool van onze wil om moeite te doen.
Grond bewerken vergt immers inspanning en inzet.
Zo ook onze vasten.
Op welke terreinen moeten we ons leven omwoelen?
Jezus biedt ze ons aan:
de terreinen van macht, van eerzucht en hebzucht.
V. Vastberaden om vrucht te dragen,
gaan we deze vasten in,
gedragen door de Schepper van alle leven,
die zich laat noemen:
+ Vader, Zoon en heilige Geest. Amen.
Moment van inkeer
V. De vasten is ons gegeven om tot inzicht te komen en opnieuw
te beginnen. Helen wat gebroken is, samen brengen
wat verdeeld is, zoeken naar een nieuw evenwicht met God,
de anderen en de schepping.
L. God van alle leven, vernieuw ons geloof in uw aanwezigheid
in mensen rondom ons, vooral in gekwetste en armgemaakte
mensen. Help ons te beleven dat U altijd opnieuw
met mensen op weg gaat.
L. God van alle leven, vernieuw onze aandacht voor de gemeenschap
waarvan wij deel uitmaken. Help ons om recht
te doen aan de kleinen en de zwakken veraf en dichtbij en
te werken aan een betere wereld voor iedereen.

L. God van alle leven, vernieuw onze zorg voor uw schepping
en voor de vruchten van de aarde, ons geschonken om te
delen. Help ons te weerstaan aan de verleidingen om ons
meer toe te eigenen dan ons toekomt.
A. Kwaad en zorgen afgegeven, kwetsbaarheid voor God gebracht.
Hij zal dragen, heeft vergeven, zwakheid wordt bij Hem tot
kracht.
(Cd ‘Gedreven’ van Carlos Desoete, zie partituur op p.43)
Openingsgebed
V God van alle leven, open onze ogen
voor het wonderlijke van uw schepping.
Voor die vele goede gaven,
zomaar in onze handen gelegd.
Omwoel de aarde van ons dagelijks leven
zodat wij zelfgenoegzaamheid kunnen afleggen
en niet langer leven ten koste van anderen.
Herstel in ons de harmonie met U
en met die vele mensen,
waarmee wij verbonden mogen leven.
Vandaag en alle dagen die ons gegeven zijn
en dit in Jezus, uw zoon en onze broeder. Amen.
Lezingen
Eerste lezing: Deut. 26, 4-10 - ‘Mijn vader was een zwervende
Arameeër.’
Evangelie: Lc. 4, 1-13 - ‘Als gij dus in aanbidding voor mij
neervalt, zal dat alles van u zijn.’
Suggesties voor de homilie
● De hak er in, in die weerbarstige aarde… In Noord-Oeganda
doen boeren het letterlijk, want het land moet bewerkt
worden om de honger te stillen. Meer dan twintig jaar
werden ze geterroriseerd door het rebellenleger van Joseph
Kony, moesten ze zien hoe jongens als kindsoldaten werden
ingezet, meisjes tot seksslavinnen herleid, huizen vernield,
dorpen geplunderd, vee afgeslacht. Nu is die vervreemding
voorbij. De heropbouw kan beginnen. Net zoals bij het
Joodse volk dat uit Egypte wegtrok.
● De hak er in! Ook in onze overvloed, ons levenspatroon,
onze ik-cultuur. Openheid en zuurstof zijn nodig om te
kunnen leven naar anderen toe, om diepere waarden te ontdekken
en te beleven, die de toekomst waarborgen.
● ‘Mijn vader was een zwerver, die zijn heil zocht in de welvaart
van Egypte’ zegt de eerste lezing. Hiermee erkent het
volk zijn afkomst en spreekt zijn dankbaarheid uit tegen
God die hen bevrijdde uit de vervreemding en naar het beloofde
land voerde. Met de eerste vruchten van dat land belijden
mensen dat ze weer samen horen als volk van God.
● Het evangelie plaatst Jezus in de woestijn waar Hij de honger
van onze wereld aan den lijve wil ondervinden en de
verleidingen van macht, eerzucht en hebzucht moet weerstaan.
Jezus wil zich niet losmaken van de mensen die hij
wil dienen. Geen machtsgreep, geen spektakel, maar wel de
lange weg gaan met mensen. Met Gods belofte op weg, dat
is zijn keuze!
● Christen zijn nu vraagt een bewuste keuze. Niet gemakkelijk!
Maar we mogen wel op elkaar rekenen en op de kracht
van die Ene, die zegt ‘Ik zal er zijn..’ Al gaat de hak er in…
een vruchtbare vastentijd toegewenst!
Een volledig uitgeschreven homilie is te downloaden
via mijn.broederlijkdelen.be.
Ritus van de asoplegging
Als de asoplegging in jouw parochiegemeenschap in deze viering
gebeurt, verwijzen we je naar de tekst op pagina 12.
Voorbeden
V. Zoals God Zijn volk leidde door de woestijn, zo wil Hij ons
vandaag begeleiden en luisteren naar ons.
L. God, wij bidden U voor allen die opkomen voor eerlijke
handel en een duurzame, efficiënte voedselproductie. Dat
zij bij de wereldleiders meer gehoor zouden vinden zodat de
kloof tussen rijk en arm kleiner wordt en minder mensen
honger lijden.
L. God, wij bidden U voor allen die in Noord-Oeganda van de
landbouw moeten overleven. Dat Broederlijk Delen en zijn
partnerorganisaties hen ondersteunt in hun betrachting zelf
voor hun dagelijks brood te zorgen, in respect voor Moeder
Aarde.
L. God, wij bidden U voor onszelf, dat wij in deze vastentijd
durven nadenken over hoe wij met voedsel omgaan. Leer
ons alle voedsel eerlijk te verdelen en help ons in te gaan tegen
elke vorm van verspilling. De wereld verbeteren begint
bij onszelf, bij een ommekeer in ons handelen.
V. God Onze Vader, wees ons nabij. Begeleid ons dag in dag
uit om respectvol te leven. Zo bidden wij U, vandaag en
altijd. Amen.
| 15

16 |
Gebed over de gaven
V. God van alle leven,
wij staan voor U en mogen belijden: U bent met ons
en met die vele mensen uit alle volkeren
de weg gegaan,
een zwerftocht uit de vervreemding,
uit elke vorm van slavernij,
op weg naar een land van melk en honing,
een nieuwe toekomst.
Daarom brengen wij op deze tafel
de vruchten van de aarde die U ons hebt geschonken:
graankorrels verenigd tot brood om van te leven,
druiven geperst tot wijn, teken van een nieuwe toekomst.
Moge het onder ons gebeuren
in Jezus onze gids en leidsman. Amen.
Bezinning na de communie
Vastentijd
Tijd om te bezinnen, te veranderen, te vernieuwen.
Tijd om stil te staan, te bidden, verder te gaan.
Tijd om te luisteren, te kijken, te voelen, te handelen.
Tijd om dichter bij jezelf te komen.
Tijd om naar anderen te gaan.
Tijd om God terug op het spoor te komen.
Vastentijd
Tijd om los te laten.
Tijd om vast te houden.
Tijd om los te laten wat doodt en verslaaft.
Tijd om terug vast te nemen wat leven en toekomst geeft.
Bron onbekend
Slotgebed
V God van alle leven,
U bent de Enige die onze toewijding waard is.
Streven naar macht, bezit of eigen eer…
mag ons niet inpalmen.
Ons leven mag omgewoeld worden
door uw vernieuwende geest.
Moge dit samen vieren ons kracht geven
om in deze veertigdagentijd op weg te gaan,
naar anderen toe, ver weg of dichtbij,
naar U die alles samenhoudt.
Dit vragen we U in verbondenheid met Jezus,
onze redder en bevrijder. Amen.
Zending en zegen
V. De hak erin!
De vasten is nu echt begonnen.
We zullen moeite doen en inspanning leveren.
We zullen onze levensstijl omwoelen en bevragen.
We willen verder gaan dan ons geweten sussen,
we willen vruchten voortbrengen,
vruchten die we de Heer met Pasen zullen aanbieden…
Gaan we deze weg met Gods zegen…
De lector neemt de hak en draagt deze naar de inkom van de
kerk of net buiten de kerk. Daar waar wij leven, wonen en werken,
maken wij onze vasten waar!
Liedsuggesties
● Barmhartige Heer, genadige God (ZJ 316)
- Cd ‘Door de wereld gaat een lied’, deel 3, lied 10
● Broeders die op uittocht gaat (ZJ 601)
- Cd ‘Door de wereld gaat een lied’, deel 8, lied 9
● Jezus, diep in de woestijn (ZJ 331)
Belevingsmoment met kinderen
● Enkele kinderen of ouders brengen de zaaibak naar voren na
de homilie. De zaaibak wordt voor het altaar geplaatst of op een
plaats waar iedereen bij kan. Alle kinderen worden uitgenodigd
om rond de zaaibak te komen staan.
● De grond na de winter, is een harde massa waar geen licht en
lucht doorkan. Hij moet omgewoeld en klaargemaakt voor het
zaaien. In de zaaibak liggen enkele hakjes. De kinderen mogen
spitten, graven, de grond omwoelen, zuurstof geven en voorbereiden
om te zaaien. Kinderen mogen vertellen wat ze hierbij
denken, voelen…
● De verantwoordelijke maakt de link met de vasten. Vasten is
spitten en graven in je eigen leven, is nieuwe zuurstof vinden
om te doen wat je moet doen, is je inzetten voor anderen, is
solidair zijn met mensen die in armoede leven zoals Molly en
haar kinderen…

TWEEDE ZONDAG
Zien, soms even
Tijdens het intredelied en de intredeprocessie draagt een lector
een hak mee en plaatst deze voor de lezenaar.
Suggestie voor het intredelied:
Zo vriendelijk en veilig als het licht (ZJ 530/VL 174)
● Cd ‘Door de wereld gaat een lied’, deel 2, lied 11
● Cd ‘Hoe is uw naam’, H. Oosterhuis, lied 18
Welkom en duiding
V. ‘Kijk eens naar de hemel
en tel de sterren, als je dat kunt’
spreekt de Heer tot Abraham.
L. Zien, soms even.
Abraham mag God ontmoeten in de nacht.
Samen met de leerlingen,
mogen ook wij God ervaren op de berg.
Wij zijn vastberaden en overtuigd de vasten ingegaan.
‘De hak erin’ zeiden we vorige week.
Om te blijven geloven in de vruchten van de oogst,
mogen we vandaag een glimp ervaren
van Gods aanwezigheid, zien, soms even…
V. Laat ons, ontvankelijk
voor Gods aanwezigheid,
deze viering openen,
verlangend naar de Schepper van alle leven,
die zich laat noemen:
+ Vader, Zoon en heilige Geest. Amen.
Moment van inkeer
V. De vasten is ons gegeven om tot inzicht te komen en opnieuw
te beginnen. Helen wat gebroken is, samen brengen
wat verdeeld is, zoeken naar een nieuw evenwicht met God,
de anderen en de schepping.
L. Heer, wij willen kracht putten uit het visioen dat ons is
toegezegd. Dat wij geloven dat U een God van leven bent
en dat uw hand niet loslaat wat U aan ons begonnen bent.
Geef het ons om vol te houden.
L. Heer, wij willen groeien in solidariteit. Dat wij ons niet afschermen
voor de levensomstandigheden van anderen en
voortdurend bezig zijn met onszelf. Dat wij ons blijven inzetten
voor een eerlijke en rechtvaardige samenleving. Geef
het ons om vol te houden.
L. Heer, wij willen groeien in het besef dat de aarde ons niet
toebehoort, maar in beheer gegeven is. Dat wij leren als
goede rentmeesters om te gaan met energie, water, lucht.
Geef het ons om vol te houden.
A. Kwaad en zorgen afgegeven, kwetsbaarheid voor God gebracht.
Hij zal dragen, heeft vergeven, zwakheid wordt bij
Hem tot kracht.
(Cd ‘Gedreven’ van Carlos Desoete, zie partituur op p.43)
| 17

18 |
Openingsgebed
V. U, de Enige,
die deze aarde draagt en perspectief geeft.
Open onze ogen voor de sterren aan de hemel en de
verborgen kansen langs de weg die we te gaan hebben.
Doorbreek onze twijfel, onze angst.
Doe ons geloven in de verbondenheid
met U en met elkaar.
Voer ons op de berg van het visioen
en wees ook met ons in de vlakte
van het dagelijks leven.
Want zo hebben wij U herkend
in Jezus, uw geliefde zoon,
die onze broeder werd voor altijd. Amen.
Lezingen
Eerste lezing: Gen. 15, 5-12.17-18 - ‘Ik ben de Heer, die u uit
Ur in Chaldea heb geleid om u dit land in bezit te geven.’
Evangelie: Lc. 9, 28b-36 - ‘Dit is mijn Zoon, de Uitverkorene,
luistert naar hem.’
Suggesties voor de homilie
● We kunnen het ons moeilijk voorstellen hoe Oegandezen
dagen of weken doorkomen met te weinig eten, leven in een
gezin zonder vader die gedood werd in de oorlog, afhankelijk
van een grillige natuur en toch hoopvol uitkijken naar
de toekomst en hard werken aan de heropbouw.
● In de eerste lezing zoekt Abraham ook naar een beloftevol
teken. Hij grijpt naar een oud ritueel, waarin verbondspartners
zich met elkaar verbinden: dieren worden door midden
gesneden en de partners gaan tussen de stukken door. Zo
engageren ze zich om hun belofte na te komen. Maar er gebeurt
niets. Hij gaat de nacht in vol twijfel en onzekerheid
en valt in een diepe slaap. Voor Abraham het keerpunt want
in zijn droom ziet hij een vuur dat tussen de stukken vlees
doorgaat. God engageert zich in het verbond.
Net als Abraham en ondanks alles wat we hebben opgebouwd,
zien wij het soms niet meer en missen vertrouwen
in de toekomst Om het vol te houden hebben we een visioen
nodig en voorbij eigen zelfbelang verborgen mogelijkheden
zien.
● In het evangelie gaat Jezus de berg op om te bidden, in het
bijzijn van enkele leerlingen. Hij vertoeft er in het gezelschap
van profeten die doorheen duisternis en miskenning
God toch aanwezig wisten. Want precies op het moment
van onze zwakte, komt God ons tegemoet met zijn kracht.
● Door de tijden loopt het spoor van hen die tegen alles in
blijven geloven in het visioen en er hun leven voor geven.
Denken we aan de vele stille werkers op de akker van deze
aarde, aan liefhebbende mensen die met taaie volharding de
toekomst open houden. Aan de Oegandese families die dromen
van voldoende voedsel het hele jaar door, betere oogsten,
een groeiende veestapel, geld om de school te betalen.
Deze vastentijd… een tijd van zien, heel even om vanuit dat
licht verder te gaan.
Een volledig uitgeschreven homilie is te downloaden via mijn.broederlijkdelen.be.
Voorbeden
V. Bidden wij tot God, de bron van alle leven.
L. Bidden wij dat meer mensen zich laten inspireren door het
visioen van wereldvrede en rechtvaardigheid. Dat zij zelf
kleine stappen zetten om dat visioen in onze wereld te realiseren
en daarbij kracht putten uit hun relatie met God en
met de anderen.
L. Bidden wij voor allen die hard werken voor hun dagelijks
brood. Dat zij ook rust, voldoening en dankbaarheid mogen
ervaren in hun omgeving, hier bij ons en in het Zuiden.
L. Bidden wij voor onszelf, dat wij in deze vastentijd energie
opdoen om dienstbaar te blijven voor anderen, in de eerste
plaats voor hen die zwak, arm en ziek zijn en beroep op ons
doen.
V. God maak ons vrij van onszelf, zodat uw liefde in ons
kan groeien. Naar het voorbeeld van Christus onze Heer.
Amen.

Gebed over de gaven
V. Voor U, Enige,
uniek in uw verbond met ons
leggen wij ons dagelijks leven.
Wij leggen voor U neer onze onmacht, onze bange uren,
die wachten op uw helder licht.
Omvorm ons naar het beeld van uw zoon Jezus,
die zoveel kracht en hoop uitstraalde.
Hij brengt ons hier samen rond zijn tafel
waar we hem mogen herkennen
in het brood dat gedeeld wordt,
in de wijn van een nieuw verbond.
Bezinning na de communie
Een bergervaring, zuivere lucht, perspectief,
in goed gezelschap.
Even stilvallen in de kring van geloofsgenoten,
van bondgenoten, van hen die werken aan dezelfde droom:
die aarde tot een thuis te maken voor allen.
Je moet weer afdalen, daar is het te doen.
Het licht dat gestraald heeft, mag je meenemen
en diep in je hart bewaren
om het uit te houden als morgen alles tegenzit,
als het beangstigende nieuws
je droom dreigt teniet te doen,
als je voor moeilijke keuzes staat.
(Uit ‘Talent aan het werk’, bezinningsboekje Spoor ZeS 2007)
Slotgebed
V. Enige,
de glimp die wij mochten opvangen van uw helder licht
in ons samen bidden en vieren…
Laat het de waakvlam zijn voor onderweg,
ook als de duisternis ons aangrijpt.
Dat wij in het spoor mogen treden van uw profeten
en van Jezus, die U hebt uitgekozen als onze gids
en naar wie wij mogen luisteren dag in dag uit.
Dat het gebeuren mag… vandaag en morgen
tot alles uiteindelijk goed komt. Amen.
Zending en zegen
V. Zien, soms even!
Het mocht Abraham, Petrus, Jacobus en Johannes gebeuren!
Het mag ook ons gebeuren: zien, soms even.
We houden in deze vasten het visioen van een nieuwe wereld,
voor ogen.
We blijven geloven in een mooiere toekomst voor het
Noord-Oegandese volk.
Moge God ons zegenen bij alle pogingen om dit visioen
waar te maken…
De lector neemt de hak en draagt deze naar de inkom van de
kerk of net buiten de kerk. Daar waar wij leven, wonen en werken,
maken wij onze vasten waar!
Liedsuggesties
● De Heer heeft mij gezien (ZJ 559)
- Cd ‘Door de wereld gaat een lied’, deel 3, lied 26
● Here Jezus, om uw woord (ZJ 809)
- Cd ‘Door de wereld gaat een lied’, deel 7, lied 22
● Wat God doet, dat is welgedaan (ZJ 813)
- Cd ‘Door de wereld gaat een lied’ deel 17, lied 14
Belevingsmoment met kinderen
● Enkele kinderen of ouders brengen de zaaibak naar voren na
de homilie. De zaaibak wordt voor het altaar geplaatst of op een
plaats waar iedereen bij kan. Alle kinderen worden uitgenodigd
om rond de zaaibak te komen staan.
● Om de grond vruchtbaar te maken voegen we teelaarde toe.
De kinderen mogen de grond omwoelen, de teelaarde toevoegen
en omwoelen met de aarde in de zaaibak.
● Wie de grond vruchtbaar maakt, kijkt al uit naar zaaien en
oogsten. Naar een toekomst zonder honger. We vertellen hierbij
dat Molly en de mensen in Noord-Oeganda een betere toekomst
willen met voldoende voedsel elke dag en het hele jaar
door, met een os om het land te bewerken, met geld om de
school van de kinderen te kunnen betalen…
| 19

20 |
DERDE ZONDAG
Heilige grond!
Tijdens het intredelied en de intredeprocessie draagt een lector
een hak mee en plaatst deze voor de lezenaar.
Suggestie voor het intredelied:
Hoe is uw naam, waar zijt Gij te vinden? (ZJ 566/VL 150)
● Cd ‘Door de wereld gaat een lied’, deel 10, lied 16
● Cd ‘Hoe is uw naam’, H. Oosterhuis, lied 5
● Cd ‘Laat ons maar zingen II’, Cd 1, lied 11
Welkom en duiding
V. “De grond waarop je staat, is heilige grond”
zegt God tot Mozes.
L. De grond waarop je staat, is heilige grond.
Dat zegt God vandaag aan ieder van ons.
De plaats waar we wonen, leven en werken,
is de plaats waar wij God kunnen ontmoeten,
is de plaats om ons te engageren
voor het visioen van een nieuwe wereld.
De plaats waar Molly woont in Noord-Oeganda,
is haar heilige grond.
Daar werkt ze samen met haar gemeenschap
aan een betere toekomst.
Hier dichtbij of ginds veraf
om tot vrucht te komen,
hebben we de hak nodig
om de grond te bewerken.
Jezus roept ons op tot actie,
maar ook tot veel geduld,
met onszelf, met de anderen…
De grond waarop jij staat, is heilige grond,
daar is het te doen!
V. Laat ons, ontvankelijk voor Gods aanwezigheid,
deze viering openen, verlangend naar de Schepper van alle
leven, die zich laat noemen:
+ Vader, Zoon en heilige Geest. Amen.
Moment van inkeer
V. De vasten is ons gegeven om tot inzicht te komen en opnieuw
te beginnen. Helen wat gebroken is, samen brengen
wat verdeeld is, zoeken naar een nieuw evenwicht met God,
de anderen en de schepping.
L. Vernieuw ons inzicht, God, om te zien dat de plek waar wij
leven en werken, onze heilige grond is. Om in de realiteit
van elke dag en in mensen rondom ons U te ontmoeten en
van U te mogen houden.
L. Vernieuw ons inzicht, God, om te zien wat er gebeurt in
onze samenleving. Om, net als Mozes, ons engagement op
te nemen, de kant te kiezen van kwetsbare en uitgesloten
mensen en ons niet te laten ontmoedigen door tegenslagen.
L. Vernieuw ons inzicht, God, om te beseffen dat de aarde
onze ecologische voetafdruk niet aankan. Om te kiezen
voor ommekeer in eigen levensstijl, voor minder consumeren
en meer delen, opdat anderen genoeg hebben.
A. Kwaad en zorgen afgegeven, kwetsbaarheid voor God gebracht.
Hij zal dragen, heeft vergeven, zwakheid wordt bij Hem tot
kracht.
(Cd ‘Gedreven’ van Carlos Desoete, zie partituur op pag. 43)

Openingsgebed
V. Wees hier aanwezig op de grond waarop wij staan,
op de weg die voor ons ligt.
Dat wij ons aangesproken weten in het diepste van onszelf
door uw stem, door uw vuur dat in beweging zet.
Maak ons ontvankelijk…
omgewoelde aarde die vrucht kan dragen, telkens weer.
Dat wij samen met Jezus zorg mogen dragen voor elkaar,
vandaag en al de dagen die ons gegeven zijn. Amen.
Lezingen
Eerste lezing: Ex. 3, 1-8a. 13-15 - ‘De plaats waar gij staat is
heilige grond.’
Evangelie: Lc. 13, 1-9 - ‘Heer, laat hem dit jaar nog staan; laat
mij eerst de grond er omheen omspitten en er mest op brengen.’
Suggesties voor de homilie
● Molly, de hak op de schouder, staat centraal in de campagne
van Broederlijk Delen. Jonathan, medewerker van een partnerorganisatie,
bezorgt boeren gereedschap en zaaigoed, stimuleert
hen om te sparen voor een koe of een geit en leert hen het
veld opnieuw bewerken. Moses van 18 jaar begint met enkele
jongeren een kleine herstelplaats voor fietsen, aan de kant van
de weg.
● In al hun eenvoud zijn het voorgangers voor anderen. Ze lijken
op Mozes. Terwijl hij een kudde schapen en geiten van zijn
schoonvader hoedt, komt hij op ‘heilige grond’. ’Hete grond’
want de zorg voor zijn volk in Egypte laat hem niet los. Hij
voelt zich aangesproken: “Mozes! Ik heb de ellende van mijn
volk gezien, hun klachten gehoord. Ik ken hun lijden. Ik daal
af om hen te bevrijden uit de macht van Egypte”. Mozes voelt
zich geroepen maar aarzelt, schrikt terug, zoekt excuses maar
gaat uiteindelijk, met knikkende knieën.
● We leren een God kennen die het klagen van zijn volk hoort
en hun lijden kent. Een God die afdaalt en zich vereenzelvigt
met de kwetsbare, lijdende mens. Zijn naam is: ‘Ik zal er zijn’.
Een God ook die voortrekkers zoekt, mensen die de handen uit
de mouwen steken voor anderen. Mensen zoals Mozes, Molly,
Jonathan, mensen hier die sociaal onrecht aanklagen en solidariteit
opbouwen.
● In het evangelie wijst Jezus op ons aller verantwoordelijkheid.
De grond waarop we staan is de plek waar het te doen is,
de ‘heilige grond’ waar je God ontmoet. Wie het niet doet is
als een vijgenboom zonder vruchten. De hak erin? Er is hoop
zolang een bezorgde tuinman zegt: ‘Ik zal de grond omspitten,
mest aanvoeren. Hopelijk volgend jaar wel vruchten!’ Dit
evangelie spreekt over herstel en verzoening, vergeving ook. Een
hoopvolle boodschap voor een wereld vol geschonden relaties
en conflictsituaties.
Een volledig uitgeschreven homilie is te downloaden via mijn.broederlijkdelen.be.
Voorbeden
V. God Onze Vader, wees ons nabij. Begeleid ons dag in dag
uit om respectvol te leven. Wij bidden U.
L. Voor allen die twijfelen om een engagement op te nemen.
Dat we niet terugschrikken en blijven uitstellen, maar er
daadwerkelijk aan beginnen, daar waar het zich aandient.
L. Voor de mensen van Noord-Oeganda die na jaren van burgeroorlog
hun grond opnieuw kunnen bewerken. Dat zij
hun plannen voor een betere toekomst mogen verwezenlijken.
Steunen we daarom ook de campagne van Broederlijk
Delen.
L. Voor onszelf en alle mensen uit onze buurt. Dat wij, waar
wij wonen, leven en werken, attent blijven voor elkaars noden.
Dat wij elkaar solidair en respectvol genegen zijn.
V. Heer God, U bent er voor ons. Heb geduld en steun ons bij
wat wij doen. Dat vragen wij U door Christus onze Heer.
Amen.
| 21

22 |
Gebed over de gaven
V. Hier verzameld rond de tafel
nodigt Jezus ons uit
met brood en wijn,
vruchten van de aarde.
Dat ze beschikbaar mogen zijn
voor alle mensen,
vooral hen die honger lijden.
Dat wij vruchten van bekering
mogen voortbrengen.
Ons toekeren naar elkaar
en naar mensen veraf.
We vragen het U,
God van bevrijding,
in Jezus’ naam. Amen.
Bezinning na de communie
De plek waar ik vandaag sta,
dat stukje wereld dat het mijne is,
vervlochten met al die mensen
die ik al dan niet gekozen heb.
Het kan ‘heilige grond’ worden,
het kan de plek van de aanspraak worden.
Daar dringen vragen tot mij door
die onontkoombaar zijn.
Waar leef ik voor?
Wat doe ik met mijn talenten?
Waarmee vul ik mijn dagen?
Durf ik ten volle kiezen
voor wat op mijn weg komt?
Het kunnen vragen zijn
waarvoor ik al jaren op de loop ga.
Op een goede dag zijn ze er toch,
als een brandende braamstruik
in de woestijn van mijn leven.
Voor mij ligt een opdracht.
Ik heb iets te doen voor mensen,
al is het maar een heel kleine wending
geven aan deze wereld.
Mijn talent kan niet gemist worden,
hoeveel excuses ik ook mag verzinnen
om er onderuit te geraken.
Uit ‘Talent aan het werk’, bezinningsboekje van Spoor Zes 2007
Slotgebed
V. Dankbaar om uw roepstem, die ons op weg zendt.
Dankbaar om de bevestiging dat U met ons bent,
hervatten wij onze taak tussen de mensen die ons zijn
toevertrouwd.
Moge het duidelijk worden dat een bevrijdende God
werkzaam is in onze gemeenschap, op de heilige grond
waarop wij staan, zodat er hoop en levenskansen zijn,
hier bij ons en veraf tot in de uithoeken van onze wereld.
Amen.
Zending en zegen
V De plaats waar jij staat is heilige grond!
De plaats waar jij leeft en werkt
is de heilige grond om tot vrucht te komen.
God heeft geduld met ons,
maar vraagt wel actie.
De hak erin, vastberaden en solidair,
gelovend in de vruchten.
Moge God ons zegenen in deze veertigdagentijd…
De lector neemt de hak en draagt deze naar de inkom van de
kerk of net buiten de kerk. Daar waar wij leven, wonen en werken,
maken wij onze vasten waar!
Liedsuggesties
● Onze hulp is de naam van de Heer (ZJ 318)
- Cd ‘Door de wereld gaat een lied’ deel 8
● Als God ons thuisbrengt uit onze ballingschap (ZJ 922)
- Cd ‘Door de wereld gaat een lied’ deel 5 en 11/2
- Cd ‘Alles is nog maar woord’, H. Oosterhuis
● Bouwen aan een wereld van rechtvaardigheid (ZJ 576)
- Cd ‘Door de wereld gaat een lied’ deel 4
Belevingsmoment met kinderen
● Enkele kinderen of ouders brengen de zaaibak naar voren na
de homilie. De zaaibak wordt voor het altaar geplaatst of op een
plaats waar iedereen bij kan. Alle kinderen worden uitgenodigd
om rond de zaaibak te komen staan.
● De aarde in de zaaibak is klaar. We mogen zaaien. De kinderen
hakken enkele gleufjes in de grond. Hierin zaaien we spinazie
(of een andere snel ontkiemend zaad) in mooie rechte rijtjes.
Hierover komt dan een fijn laagje aarde. Om goed te zien waar
we gezaaid hebben, spannen we een draad over de zaairijtjes.
Nu kunnen we alleen nog vertrouwen hebben en veel geduld.
Geduld en rust zijn heel belangrijk in de landbouw.
● Ook in ons leven zijn geduld en rust belangrijk. We voeren
hier een kort gesprekje: Wanneer moet ik geduld hebben? Wanneer
heb ik lang op iets moeten wachten? Kon ik dat of had ik
het moeilijk?
● We nodigen de kinderen uit om volgende week kleine takjes
van ongeveer 15 cm mee te brengen.

VIERDE ZONDAG
Beloftevol land!
Tijdens het intredelied en de intredeprocessie draagt een lector
een hak mee en plaatst deze voor de lezenaar.
Suggestie voor het intredelied:
Wij willen samen vieren (ZJ 545)
● Cd ‘Door de wereld gaat een lied’ deel 2, lied 19
Welkom en duiding
V. “De Israëlieten aten dat jaar
van de opbrengst van de akkers van Kanaän,”
lezen we vandaag in het boek Jozua.
L. Vandaag zijn we de vierde zondag van de veertigdagentijd.
We worden uitgenodigd
om de eerste vruchten van ons vasten
te delen met Molly
en met de vele mensen in Noord-Oeganda.
De Israëlieten ervaren hun land als beloftevol land.
De tijd van het manna is voorbij.
Er is oogst! En dus ook feest!
Ook Jezus vertelt een verhaal over ‘feest’.
Feest om wie verloren was en terug is gekeerd.
Halfweg de vasten, willen we liturgie vieren,
een eerste balans maken van het hakwerk
dat ieder van ons bij zichzelf heeft toegelaten…
Ieder van ons, beloftevol land…
V. Laat ons,
ontvankelijk voor Gods aanwezigheid,
deze viering openen,
verlangend naar de Schepper van alle leven,
die zich laat noemen:
+ Vader, Zoon en heilige Geest. Amen.
Moment van inkeer
V. De vasten is ons gegeven om tot inzicht te komen en
opnieuw te beginnen. Helen wat gebroken is, samen brengen
wat verdeeld is, zoeken naar een nieuw evenwicht met
God, de anderen en de schepping.
L. In de drukte van het dagelijkse leven en de stress om overal
en altijd mee te kunnen, vergeten we vaak dat de belofte van
God ons gegeven is maar ook oproept tot engagement. God
van leven, geef ons nieuwe daadkracht.
L. In ons kijken naar mensen zitten vaak vaste denkpatronen
en vooroordelen die ons beletten echt te geloven in hun capaciteiten
en hun plannen. God van leven, geef ons nieuwe
ogen voor de inzet en het eigen kunnen van mensen.
L. In onze omgang met de aarde doen wij alsof natuurlijke
rijkdommen onuitputtelijk zijn en nemen wij meer van de
aarde dan zij aankan. God van alle leven, doe ons inzien dat
we nu moeten zorgen voor het behoud van de aarde.
A. Kwaad en zorgen afgegeven, kwetsbaarheid voor God gebracht.
Hij zal dragen, heeft vergeven, zwakheid wordt bij
Hem tot kracht.
(Cd ‘Gedreven’ van Carlos Desoete, zie partituur op pag. 43)
| 23

24 |
Openingsgebed
V. Barmhartige Vader,
U die beloftevol ons leven binnenkomt,
verruim onze blik, onze horizon.
Dat wij het feest van uw genade niet missen:
uw overstelpende goedheid
die ons tegemoet treedt.
Dat wij de eerste vruchten plukken
van wat samenhorigheid kan doen.
Dat we thuiskomen bij elkaar
in de liefde die Jezus bracht,
hier en nu, elke dag meer. Amen.
Lezingen
Eerste lezing: Joz. 5, 9a.10-12 - ‘De volgende dag hield het
manna op; ze konden nu eten wat het land voortbracht.’
Evangelie: Lc. 15, 1-3.11-32 - ‘Zijn vader zag hem al in de verte
aankomen en hij werd door medelijden bewogen.’
Suggesties voor de homilie
● Oeganda was jarenlang afhankelijk van voedselhulp van buitenaf.
Nu is die tijd gelukkig voorbij. Boeren leren opnieuw
het land bewerken op een duurzame manier en eten van de
vruchten die ze zelf oogsten. Geen voedselhulp, maar voedselzekerheid!
Het campagneverhaal is een treffende parallel met het joodse
volk dat jarenlang door de woestijn trok en afhankelijk was van
het manna om te overleven. Met Jozua trekken ze het beloofde
land in en in datzelfde jaar eten ze van wat het land voortbrengt.
Er is feest!
● ‘Er moet feest zijn!’ klinkt het ook in het evangelie. De vader
ontvangt met open armen zijn jongste zoon, die beschaamd
terugkeert naar huis. Hij laat het gemeste kalf slachten om te
vieren. De oudste zoon reageert verzuurd: ‘ik heb altijd mijn
plicht gedaan en wat kreeg ik ervoor?’. Ook hij wordt uitgenodigd
om in een herstelde relatie te treden: ‘Er moet feest zijn
want die broer van jou was dood en is weer tot leven gekomen’.
Wie het verknoeid heeft, maar open staat voor herstel, krijgt
nieuwe kansen.
● Een verspillende levensstijl is ook ons niet vreemd: niet alleen
individuen maar ook landen maken té rijkelijk gebruik van
onze aarde en bedreigen het voortbestaan ervan. Er is bekering
nodig, ommekeer in levensstijl! De hak erin! Ommekeer om
relaties in onze gemeenschap, ook de wereldgemeenschap te
herstellen. Dan kan er feest zijn!
● De bijbelse belofte is gave en opgave: met wat je krijgt moet
je aan de slag voor solidariteit, verbondenheid. Financiële solidariteit
is delen van wat ons rijkelijk gegeven is.
We wensen het Oeganda en andere landen in het Zuiden toe,
dat zij hun eigen toekomst in handen kunnen nemen in een
beloftevol land. Met Broederlijk Delen willen wij dit proces ondersteunen.
Een volledig uitgeschreven homilie is te downloaden via mijn.broederlijkdelen.be.
Voorbeden
V. God staat met open armen op de uitkijk naar ons. Bidden
wij Hem vol vertrouwen.
L. Voor allen die voedselzekerheid missen en hierdoor geen
menswaardig leven kunnen opbouwen. Dat er mensen zijn
die zich blijven inzetten om iedereen te laten delen in de
vruchten van de schepping. Om Gods volk te mogen ervaren
in het delen.
L. Voor ouders die hun kinderen in conflict zien vertrekken.
Dat zij nooit de banden voorgoed doorbreken. Dat zij
hoopvol blijven en de thuiskomst van hun kinderen kunnen
meemaken en vieren.
L. Voor allen die zich inzetten voor een rechtvaardige wereld,
onder meer alle vrijwilligers van Broederlijk Delen. Dat
wij met velen mogen zijn en nooit opgeven vreedzaam te
strijden tegen onrecht en verdrukking, tegen uitbuiting en
oorlog.
V. God geef ons een solidair hart en een open geest. Wij vragen
het U vandaag en alle dagen.
Gebed over de gaven
V. Barmhartige Vader,
teveel mensen op deze wereld
moeten leven met uitgestoken hand
om de kruimels te krijgen
die van rijke tafels vallen.

Maar U, die ons uw schepping toevertrouwde,
U wil dat de vruchten van de aarde
- het werk van mensenhanden -
ten goede komen aan allen.
Geef ons de smaak van het beloftevolle land
waar wordt gedeeld in Jezus’ naam. Amen.
Bezinning na de communie
“Als Patrick mij meeneemt door het dorp word ik door allerlei
mensen aangeklampt. Gaandeweg leer ik hen beter kennen.
Het meest indrukwekkende moment voor mij is als de boeren
onder een mangoboom bijeenkomen om te sparen. Uit een koffertje
met drie sloten komen de spaarboekjes van de hele groep
tevoorschijn. Voor mij zie ik een gestructureerde groep boeren
die het weinige dat ze hebben, sparen en delen met elkaar. Hiermee
doen ze activiteiten die ze alleen onmogelijk kunnen verwezenlijken.
Boeren die dromen over een betere toekomst en
kleine stapjes zetten om daar naartoe te werken. Een toegewijde
Patrick die als secretaris van de groep alles heel nauwgezet op
papier zet.
Ik bedenk dat iedereen dit zou moeten kunnen ervaren. Mensen
die in keiharde omstandigheden leven en met vallen en opstaan
vooruit willen geraken. Het is niet altijd een successtory.
Integendeel, het is een harde strijd, maar er is wel degelijk perspectief
op een betere toekomst.”
(Eva, campagnevrijwilligster van Broederlijk Delen in Oeganda,
bij haar bezoek aan een van de partners in Lango, het Noorden
van Oeganda.)
Slotgebed
V. Vader, vol gulheid en barmhartigheid,
laat ons thuiskomen van onze dwaalwegen,
bevrijdt ons uit eigen gelijk en hebzucht.
Schenk ons weer aan elkaar
als broers en zussen,
samen verantwoordelijk voor deze aarde.
Dan kan het feest beginnen
en kunnen wonden helen.
Jezus, levend en wel in ons midden,
voor nu en altijd. Amen.
Zending en zegen
V. Beloftevol land! De eerste vruchten zijn er!
Er is reden om feest te vieren.
Het feest van de solidariteit met de mensen in Noord-Oeganda.
Mogen we allen deelnemers zijn aan het feest, onder Gods
zegen…
De lector neemt de hak en draagt deze naar de inkom van de
kerk of net buiten de kerk. Daar waar wij leven, wonen en werken,
maken wij onze vasten waar!
Liedsuggesties
● God zij geloofd om Kanaän (ZJ 525)
- Cd ‘Door de wereld gaat een lied’ deel 10, lied 9
● God die leven hebt gegeven (ZJ 569)
- Cd ‘Door de wereld gaat een lied’ deel 10, lied 18
● Wie zijn geld heeft verloren (VL 432)
- Cd ‘Alles is nog maar woord’, H. Oosterhuis, lied 16
Belevingsmoment met kinderen
● Enkele kinderen of ouders brengen de zaaibak naar voren na
de homilie. De zaaibak wordt voor het altaar geplaatst of op een
plaats waar iedereen bij kan. Alle kinderen worden uitgenodigd
om rond de zaaibak te komen staan. In de zaaibak liggen losse
takjes.
● In de zaaibak is niet veel veranderd. We kunnen alleen maar
een beetje water geven en vertrouwen dat het zaad uitkomt.
Zoals Molly en de boeren in Noord-Oeganda hopen op een
goede oogst. Zij leerden om samen te werken. Alleen zijn zij te
kwetsbaar. Samenwerken is nodig om niet afhankelijk te blijven
van voedselhulp. Wij moeten hen blijven ondersteunen.
● We illustreren dit met de takjes. Alle kinderen kunnen één
takje breken. De andere takjes bundelen we samen en doen er
een touwtje rond. Hoe we ook proberen, we krijgen de bundel
niet gebroken.
Alleen werken voor een betere wereld, lukt niet zo goed. Onze
gezamenlijke inzet voor de mensen in Noord-Oeganda, kan je
niet breken. De kinderen nemen hun bundeltje mee naar huis.
De overgebleven takjes blijven in de zaaibaak liggen.
● We nodigen de kinderen uit om volgende week enkele stokjes
mee te brengen.
| 25

26 |
VIJFDE ZONDAG
Nieuwe kansen geven!
Tijdens het intredelied en de intredeprocessie draagt een lector
een hak mee en plaatst deze voor de lezenaar.
Suggestie voor het intredelied:
Bouwen aan een wereld van rechtvaardigheid (ZJ 576)
● Cd ‘Door de wereld gaat een lied’ deel 4, lied 28
Welkom en duiding
V. “Zie, ik ga iets nieuws beginnen.
Nu ontkiemt het, heb je het nog niet bemerkt?”
Zo spreekt God vandaag tot de profeet Jesaja.
L. De vasten gaat gestaag vooruit.
Vorige week deelden we
onze eerste vruchten van de vasten.
De vruchten van onze ommekeer
betekenen nieuwe kansen
voor de mensen in het Zuiden.
Over nieuwe kansen gaat het vandaag.
Bij Jesaja… een weg door de woestijn.
Bij Jezus… nieuwe toekomst
voor de overspelige vrouw.
Bij Molly in Oeganda…
met volgehouden geloof
met hoop en vertrouwen
met vallen en opstaan
blijven werken aan een betere toekomst
met brood en liefde genoeg voor allen.
V. Ook voor ons zijn er nieuwe kansen,
vergeving en verzoening.
Willen we met dit vertrouwen
eucharistie vieren in de naam van de
+ Vader, Zoon en heilige Geest. Amen.
Moment van inkeer
V. De vasten is ons gegeven om tot inzicht te komen en opnieuw
te beginnen. Helen wat gebroken is, samen brengen
wat verdeeld is, zoeken naar een nieuw evenwicht met God,
de anderen en de schepping.
L. Goede God, bevrijd ons uit alles wat ons verlamt en onzeker
maakt, onze verslaving en onze bezitsdrang. Zie niet
onze weerstand, maar sterk ons geloof in wat al is en onze
hoop in wat nog komen gaat.
L. Goede God, leer ons nieuwe kansen geven aan elkaar. In
respect en gelijkwaardigheid. In zorg voor kwetsbare en uitgebuite
mensen. Zie niet onze weerstand, maar sterk ons
geloof in wat al is en onze hoop in wat nog komen gaat.
L. Goede God, sterk ons in het nieuwe kansen creëren voor
onze aarde. Met respect voor Uw schepping. Met aandacht
voor de limieten van de aarde. Zie niet onze weerstand maar
sterk ons geloof in wat al is en onze hoop in wat nog komen
gaat.
A. Kwaad en zorgen afgegeven, kwetsbaarheid voor God gebracht.
Hij zal dragen, heeft vergeven, zwakheid wordt bij Hem tot
kracht.
(Cd ‘Gedreven’ van Carlos Desoete, zie partituur op pag. 43)
Openingsgebed
V. Enige,
maak ons ontvankelijk voor uw woord.
Laat ons hart opengaan voor uw licht,
zoals de aarde openbarst voor een nieuwe lente.
Dat wij elkaar niet vastzetten met ons oordeel
maar opmerkzaam worden voor elk nieuw begin
dat U onder ons mogelijk maakt
in Jezus, uw geliefde zoon en onze broeder. Amen.
Lezingen
Eerste lezing: Jes. 43, 16-21 - ‘Ik onderneem iets nieuws, het
begin is er al: ziet ge het niet?’
Evangelie: Joh. 8, 1-11 - ‘Laat degene onder u die zonder zonden
is, het eerst een steen op haar werpen.’

Suggesties voor de homilie
● Vaak oordelen wij te snel. Van werklozen en mensen met
schulden zeggen we dat ze het zelf gezocht hebben, dat ze te lui
zijn om te werken. In Afrika zijn het de leiders die corrupt zijn,
of teveel oorlog voeren. Ondertussen vergeten we de rol van de
wereldmachten.
Oordelen alleen brengt ons geen stap verder. Wat er ook gebeurd
is, we moeten verder. Mensen moeten nieuwe kansen
krijgen.
● ‘Nieuwe kansen geven’ … het is dé rode draad doorheen de
Bijbel. ‘Denk niet meer aan het verleden, ik ga iets nieuws beginnen’
zegt de profeet. ‘Het begin is er al, ziet ge het niet?’ De
nieuwe toekomst komt in krachtige beelden: een weg door de
steppe, een rivier door de woestijn, mens en dier herleven!
Een nieuwe toekomst ook in Oeganda, in andere landen in het
Zuiden. Dankzij mensen die er in geloven worden troosteloze
situaties omgebogen tot kleine wonderen van een nieuw begin.
● Het evangelie doorbreekt de enge kring van het oordeel.
Een vrouw wordt schuldig aan overspel geoordeeld. De stenen
liggen klaar om haar te bekogelen. Jezus neemt de tijd om de
omstaanders te confronteren met de vraag of zij zelf rechtschapen
zijn. Ze druipen af. ‘Vrouw, waar zijn ze gebleven? Heeft
niemand u veroordeeld?’ Ook Jezus veroordeelt haar niet en
geeft haar een nieuwe kans, een nieuwe toekomst. Ook deze
zondag is er herstel van relaties, wint de verbondenheid het op
de uitsluiting.
● Naar Pasen toe is dit een zuiveringsproces, dat ook wij mogen
doormaken. De onmacht van mensen doorbreken. Hen de kans
geven zich uit te spreken als ze in de knel zitten, een verzoenend
gebaar te stellen. Bouwen aan een gemeenschap waar mensen
terecht kunnen wat hun verleden ook is geweest, is de taak van
allen. Dan zal onze vastentijd vruchten afwerpen en daagt een
nieuw begin!
Een volledig uitgeschreven homilie is te downloaden via mijn.broederlijkdelen.be.
Voorbeden
V. Midden het leven, de taak en de opdracht die ons is toevertrouwd,
bidden wij tot God.
L. Om bereidheid mee de handen aan de ploeg te slaan, om
te doen wat gedaan moet worden: talenten delen en taken
verdelen zodat anderen nieuwe kansen krijgen.
L. Om blijvend te kiezen voor heropbouw, steun en samenwerking
en om nooit mee te doen met wat anderen ten gronde
richt of hun rechten ontneemt.
L. Om hoop op een betere wereld en besef dat mensen die
elkaar graag zien alles willen doen om elkaar groeikansen te
geven. Dat we nooit opgeven te geloven in de verandering,
ook al loopt het soms moeizaam.
V. Heer onze God, richt onze aandacht op mensen om ons
heen. Vandaag en alle dagen.
| 27

28 |
Gebed over de gaven
V. Enige,
die uw zon laat opgaan
over alle mensen zonder onderscheid,
maak ons tot een milde gemeenschap.
Over de muren die wij hebben opgetrokken
brengt Jezus ons samen aan één tafel.
Brood en levenskansen om met elkaar te delen.
Wijn van vreugde en verbondenheid.
Mag het herkenbaar worden
in onze steun aan projecten,
in onze medewerking
aan de opbouw van een betere wereld. Amen.
Bezinning na de communie
De dag zal nieuw zijn
Kome wat komt.
Maar wie durft het aan
om onbevangen uit te kijken
naar wat morgen zal brengen?
Onheil voor zovelen?
Oorlog? Honger? Schaamte?
Tenzij ergens een mens
en nog een en nog een en nog een,
door zachtmoedigheid gedreven
tegen die stroom in gaat leven.
En met eigen handen hoop opdelft.
Want duisternis verdwijnt
als wij elkaar wakker zingen
uit de slaap van de onverschilligheid.
Als wij doen wat nodig is:
recht en kracht en onderdak verlenen
aan wie doelloos,
ongezien of kwetsbaar zijn.
‘Ik maak nieuw’, is ons gezegd.
Koester die verwachting.
Laat ze als een poolster oplichten
in de wereld om je heen.
En de dag zal nieuw zijn.
(Kris Gelaude, met toestemming van uitgeverij Altiora,
Averbode )
Slotgebed
V. Enige,
die toekomst onder ons maakt.
Laat uw boodschap van verzoening
onze kille wereld openbreken.
Deuren openen, wapens tot zwijgen brengen,
nieuwe kansen geven aan hen die afgeschreven waren.
Laat de bezielende kracht van Jezus
onder ons vaardig worden. Amen.
Zending en zegen
V. De sleutelwoorden in deze viering waren:
nieuwe kansen, hoop en toekomst.
We blijven niet steken in het verleden,
maar willen samen bouwen aan een nieuwe toekomst.
Voor ons dichtbij,
voor Molly en haar gemeenschap in Oeganda.
Laat ons daartoe opstaan, van hier heen gaan,
nieuwe wegen bewandelen, met Gods zegen….
De lector neemt de hak en draagt deze naar de inkom van de
kerk of net buiten de kerk. Daar waar wij leven, wonen en werken,
maken wij onze vasten waar!
Liedsuggesties
● Uw boodschap, Heer, ons gegeven (ZJ 573)
- Cd ‘Door de wereld gaat een lied’ deel 10, lied 22
● Uw koninkrijk komt (ZJ 579)
- Cd ‘Door de wereld gaat een lied’ deel 10, lied 24
● Blijf niet staren (VL 855)
- Cd ‘Alles is nog maar woord’, H. Oosterhuis, lied 5
- Cd ‘Laat mij maar zingen II’ Cd 4, lied 13
Belevingsmoment met kinderen
● Enkele kinderen of ouders brengen de zaaibak naar voren na
de homilie. De zaaibak wordt voor het altaar geplaatst of op
een plaats waar iedereen bij kan. Alle kinderen worden uitgenodigd
om rond de zaaibak te komen staan. In de zaaibak liggen
steentjes.
● In de zaaibak staat er misschien wat onkruid. Dit moet gewied
worden om de plantjes voldoende zuurstof te geven. En
misschien hebben de plantjes ook wat water nodig. Wat hebben
jonge plantjes nog meer nodig?
● We brachten opnieuw stokjes mee vandaag. Die dienen vandaag
om onze plantjes meer kans te geven. De kinderen plaatsen
de stokjes dicht tegen elkaar rond de zaaibak. Hierdoor zijn
de jonge plantjes beschermd tegen geiten en koeien. Want die
eten maar al te graag de jonge plantjes op!
In Noord-Oeganda zetten Molly en de boeren stokken verticaal
dicht tegen elkaar rond hun veld. Daarmee verhinderen ze dat
geiten en koeien de jonge plantjes opeten. Zo hebben zij meer
kans op een goede oogst.

PALMZONDAG
Niet tegen te houden
Tijdens het intredelied en de intredeprocessie draagt een lector
een hak mee en plaatst deze voor de lezenaar.
Suggestie voor het intredelied: een instrumentaal (orgel)stuk
omwille van de verscheidenheid aan stemmingen in deze viering.
Welkom
V. “Als zij zouden zwijgen,
dan zouden de stenen het uitschreeuwen.”
Vandaag beleven wij Palmzondag.
Een dag met uiteenlopende emoties.
Gejuich bij het gehoopte koningschap van Jezus,
geschreeuw bij het verraad,
innige verbondenheid bij het afscheidsmaal,
ongemakkelijke stilte bij Jezus’ begrafenis.
L. Dienstbaarheid en engagement
eindigen niet altijd met een zegetocht.
Tegenstand, onbegrip, jaloersheid
en weerbarstigheid duiken op.
Maar Jezus deinst niet terug.
Hij is niet tegen te houden.
Hij wil zijn roeping tot het eind beleven,
ongeacht de consequenties…
Het is de weg van ‘en toch…’.
En toch gaan we door, en toch houden we stand.
We zijn niet tegen te houden.
Ook niet in ons engagement
voor de mensen van Oeganda.
V. Vandaag gaan we de zegetocht
én de lijdensweg met Jezus.
Bij momenten worden we er heel stil van
en vermoeden we de vraag:
ga je echt met mij mee… tot op het eind…?
Verbinden we ons met God en met elkaar om
samen de weg te gaanin de naam van de
+ Vader, Zoon en heilige Geest. Amen.
Moment van inkeer
V. De vasten is ons gegeven om tot inzicht te komen en opnieuw
te beginnen. Helen wat gebroken is, samen brengen
wat verdeeld is, zoeken naar een nieuw evenwicht met God,
de anderen en de schepping.
L. Heer, vergeef ons gebrek aan bezieling op momenten dat
het moeite kost. Leer ons dat volgehouden engagement tot
bevrijding leidt en sterk ons in het aanvaarden van de consequenties
hiervan.
L. Heer, vergeef ons gebrek aan engagement om elkaar te dragen
in lief en leed, om op te komen voor elkaar. Vergeef
onze kortzichtigheid voor wie onderdrukt worden en lijden.
Leer ons dat volgehouden solidariteit bijdraagt tot hun
bevrijding.
L. Heer, vergeef ons gebrek aan verantwoordelijkheid voor uw
schepping. Leer ons dat respectvol omgaan met de aarde inhoudt
dat we kiezen voor een andere levensstijl. Leer ons de
juiste keuzes maken en de consequenties hiervan dragen.
A. Kwaad en zorgen afgegeven, kwetsbaarheid voor God gebracht.
Hij zal dragen, heeft vergeven, zwakheid wordt bij Hem tot
kracht.
(Cd ‘Gedreven’ van Carlos Desoete, zie partituur op pag. 43)
Openingsgebed
V. Bevrijdende God,
uw zoon Jezus deinsde niet terug,
consequent bleef hij trouw aan zijn roeping.
| 29

30 |
Mogen wij, zoals hij, onze ogen en oren openen
voor wie onderdrukt worden en lijden,
en onze stem voegen bij hun roep om bevrijding.
Amen.
Lezingen
Palmprocessie: Lc. 19, 28-40 - ‘Ik zeg u: als zij zwijgen zullen
de stenen roepen.’
Eerste lezing: Jes. 50, 4-7 - ‘Ik ben niet teruggedeinsd.’
Evangelie: Lc. 22, 14–23,56 - Passieverhaal
Suggesties voor de homilie
Op Palmzondag wordt op veel plaatsen geen homilie gehouden.
Hier kan even verwezen worden naar de tweede collectezondag
van Broederlijk Delen.
Voorbeden
V. Bidden wij tot God, die elke mens omringt met zijn zorgende
liefde.
L. Voor allen die lijden, dat ze medemensen ontmoeten die
tijd en geduld opbrengen om hen mee te helpen dragen.
L. Voor allen die verantwoordelijkheid dragen, dat zij zorgen
voor wie hen is toevertrouwd. Dat zij eerlijk en plichtsbewust
hun taak uitvoeren in respect voor iedereen.
L. Voor allen die tevreden, gezond en welvarend zijn. Maak
ons aandachtig voor het verdriet en de zorgen van anderen
zodat we hen nabij kunnen zijn. Herschep ons tot solidaire
medemensen.
V. God, begeleid ons in ons leven. Wij vragen u dit vandaag en
alle dagen.
Gebed over de gaven
V. Net zoals in Jezus’ tijd
klinken ook in onze dagen veelbelovende leuzen,
die een nieuwe tijd aankondigen.
Maar de weg die te gaan is,
is vaak een lijdensweg,
waar velen voor terugdeinzen.
Bevrijdende God,
laat de trouw van onze gids en leidsman
ook in ons overgaan.
En dat het gedeelde brood en de uitgeschonken wijn
ons blijvend verbinden met zijn levensweg. Amen.
Bezinning na de communie
Ik zou zo graag...
Zo mild zijn als Hij: met de vinger in het zand schrijven
in plaats van mensen met de vinger te wijzen.
Zo stil zijn als Hij: kunnen leven vanuit een bestendige
inwendige rust, een biddende vrede.
Zo verontwaardigd zijn als Hij: me daadwerkelijk ergeren
aan onrecht en me geriskeerd inzetten voor mijn diepste
overtuiging.
Zo gegeven zijn als Hij:
zonder voorwaarde, zonder voorbehoud,
zo gratis als genade, goddelijke ontmoeting.
Zo genezend en tactvol zijn als Hij:
helend heilzaam voor duizenden mensen.
(bron onbekend)
Slotgebed
V. Wat wordt het als wij voor de keuze staan
om Jezus consequent te volgen?
Als mensen ons vragen
hen trouw te zijn ten einde toe?
Bevrijdende God,
moge dit samen vieren
met de palmtakken en het lijdensverhaal,
met het breken en delen van het brood
ons binnenvoeren in het paasgebeuren.
Dat wij, omgewoeld, gezuiverd,
tot nieuw leven komen. Amen.
Zending en zegen
V. Niemand kon Jezus tegenhouden.
Hij ging de weg ten einde toe.
Vandaag eindigt de weg bij het graf,
op de avond voor de sabbat.
Hiermee gaan wij de Goede Week in.
Wij moeten door het lijden heen
om Pasen in zicht te krijgen.
Laten we ons niet tegenhouden.
Gaan we de weg.
Met Gods zegen…
De lector neemt de hak en draagt deze naar de inkom van de
kerk of net buiten de kerk.
Liedsuggesties
● Is hier de plaats (VL 650) - kan als stukje passieverhaal
beluisterd worden
- Cd ‘Laat mij maar zingen’
● Waarom ben ik verlaten (ZJ 376)
● God, mijn God, waarom hebt Gij mij verlaten (ZJ 368)
- Cd ‘Hoe is uw naam?’ lied 15
Belevingsmoment met kinderen
● De zaaibak wordt voor het altaar geplaatst. Alle kinderen
worden uitgenodigd om rond de zaaibak te komen staan. In
de zaaibak liggen enkele campagnefoto’s (fotoset voor kinderen,
campagnekrant,…).
● Ook vandaag moet er onkruid gewied worden, water gegeven
worden… Zorgen voor de plantjes in de zaaibak. Zorgen voor
elkaar, thuis, op school, in de jeugdbeweging. Hoe doen we
dat?
● In Noord-Oeganda zorgen ze voor elkaar door het werk op
het veld, met bijen, met de os,…We vertellen iets meer over
duurzame landbouw, bijenteelt, spaarbanken.

Goede week
Voor de vieringen van de Goede Week geven we telkens een
welkom en duiding, de lezingen, enkele elementen ter bezinning
en een gebed. Inspiratie hiervoor vonden we bij H. Oosterhuis,
‘Red hen die geen verweer hebben’, Uitgeverij Ten Have,
2012. Voor Pasen geven we ook enkele suggesties voor het belevingsmoment
met kinderen.
Witte Donderdag
Dienstbaar solidair!
Welkom en duiding
L. ‘Afdalen’ is de weg van de liefde,
‘Afdalen’ is wat onze God doet
bij het zien van de ellende van zijn volk.
‘Afdalen’ is wat Jezus doet,
wanneer hij de voeten wil wassen van zijn vrienden.
Eucharistie vieren is bondgenoot worden
om ook die weg te gaan:
de weg van breken en delen,
de weg van dienstbaarheid en solidariteit.
V. Vandaag Eucharistie vieren
is - meer dan anders - vieren
dat een solidariteitssamenleving mogelijk is,
is - meer dan anders - geloven
dat wij de solidaire, dienstbare houding
van Jezus kunnen overnemen…
We hebben het voorbeeld gekregen,
en dit voorbeeld dienen wij ons eigen te maken
+ in de naam van de Vader, Zoon en Heilige Geest.
Amen.
Lezingen
Eerste lezing: Ex. 12, 1-8.11-14 - ‘Deze dag moet u tot een
gedenkdag maken, u moet hem vieren als een feest ter ere van
de Heer.’
Evangelie: Joh. 13, 1-15 - ‘Ik heb u een voorbeeld gegeven opdat
gij zou doen zoals ik u heb voorgedaan.’
Elementen ter bezinning
Op Witte Donderdag mogen we het unieke van die laatste
maaltijd weer bewust worden. Toen Jezus wist dat zijn keuze
voor de mensen het uiterste zou vragen, is hij niet terug gedeinsd.
Het feest van Pesach, het joods paasfeest van de bevrijding
uit Egypte, kreeg voor hem een onverwachte invulling:
wegtrekken uit de slavernij, uit de verdrukking… was concreet
geworden in de weg die hij met zoveel mensen was gegaan.
Het brood dat hij talloze malen met zijn leerlingen en volgelingen
had gebroken en gedeeld, wordt nu een blijvend teken
van zijn totale gegevenheid. De wijn van het beloftevol land
verwijst naar de nieuwe toekomst waar hij voortdurend over
sprak, nu bezegeld met zijn eigen bloed.
Het werd stil in de bovenzaal toen hij, de rabbi, de voeten ging
wassen. Slavenwerk om duidelijk te maken: groot is hij die
dient! De God die afdaalt naar de ellende van zijn volk, kreeg
opnieuw gestalte in deze dienaar, die het lijden en de vereenzaming
niet uit de weg zou gaan. In intense solidariteit met al
wie lijdt aan een wereld van onrecht, geweld en machtsvertoon.
Het laatste avondmaal wordt dan ook het best begrepen door
wie gekozen heeft zich ten volle in te zetten voor een nieuwe
wereld, waar kwetsbare, gekwetste en machteloze mensen centraal
staan.
| 31

32 |
Gebed
V. ‘Ik heb u een voorbeeld gegeven
opdat u zou doen zoals ik heb voorgedaan.’
Deze oproep van Jezus tekent ons samenkomen,
onze dagelijkse opdracht bij de mensen.
Enige,
God van bevrijding,
maak ons in deze goede week
tot waarachtige christenen,
die lijken op die unieke zoon van U,
Jezus van Nazareth.
Goede Vrijdag
Een weg die weerstand oproept
Welkom en duiding
V. ‘Het is volbracht.’
Hij boog zijn hoofd en gaf de geest.
L. De weg die Jezus ging,
de weg van ‘breken en delen’ roept weerstand op.
Zijn tegenstanders proberen hem
het zwijgen op te leggen.
Maar Jezus gaat door,
met zachte kracht,
met liefdesenergie,
één van geest met zijn Vader-God,
die afdaalt om mensen te bevrijden en zich over hen
te ontfermen.
V. “Het is volbracht”, zegt Jezus.
“jij kunt het volbrengen”, zegt de Bijbel.
Maar daartoe hebben wij zijn geest nodig,
de geest die hij ons gaf op die eerste Goede Vrijdag…
Gaan we samen zijn kruisweg, ten leven…
+ de naam van de Vader, Zoon en heilige Geest.
Amen.
Lezingen
Jes. 52, 13 – 53, 12: ‘Door een gewelddadig vonnis werd hij
weggenomen.’
Joh. 18, 1 – 19, 42: ‘Het is volbracht, zei hij. Daarop boog hij
het hoofd en gaf de geest.’
Elementen ter bezinning
Wie kiest voor de armsten, de ontrechten van deze wereld, komt
in conflict met de machtigen. Wie veel bezit, aan de top staat
of invloed heeft, voelt zich bedreigd door hen die een andere
wereldorde voorstaan. Zo was het vroeger, zo is het nu. Zij die
opkomen voor recht en gerechtigheid, voor rechtvaardigheid en
leven voor iedereen worden vaak monddood gemaakt, opgesloten,
gefolterd, ter dood veroordeeld.
De gekruisigde Jezus is één van hen. In hem, die van de hogepriesters
naar Pilatus wordt gesleurd en aan de beulen overgeleverd,
schuilt een ongeziene kracht. Hij getuigt van een
grootheid, een verbondenheid met God waar godsdienstige
leiders niet bij kunnen. Een liefde die verder reikt dan onze
kleinmenselijke maat. In de diepste verlatenheid aan het kruis
geeft hij de geest. De Geest die leven geeft, toekomst opent,
mensen bezielt.
Op Goede Vrijdag is Pasen al meegegeven, alleen…. we zien
het nog niet!
Gebed
(kan ingevoegd worden in de gebeden uit het missaal voor kerk en
wereld)
V. Bidden wij voor de mensen in Oeganda.
Dat zij met hun hervonden vrijheid
in grote samenhorigheid
de hak in de grond mogen slaan.
Om de honger uit hun leven te bannen.
Om een nieuwe toekomst uit te bouwen.
Wij bidden ook voor alle plekken in de wereld
waar mensen diezelfde weg naar bevrijding gaan.
God, U die afdaalt in de diepste nood van mensen,
geef hen uw kracht en uw levensvolheid.
Amen.

Pasen
Opstanding. Nieuwe toekomst.
Welkom en duiding
V. ‘Waarom zoekt u de levende onder de doden?
Hij is niet hier, hij is uit de dood opgewekt.’
L. Verrijzen is een werkwoord.
Verrijzen is doorheen het lijden
opnieuw tot leven komen.
Verrijzen is opstaan, is bevrijding, is toekomst!
Verrijzen is Molly en haar gemeenschap
die kracht vinden om de hak te nemen
en aan de slag te gaan.
Verrijzen is geloven in de liefde,
in de vrijheid, in solidariteit voor iedereen!
V. Vandaag vieren we de hoogdag van ons geloof!
Niet in één keer,
maar telkens weer ontvangen wij
Gods eigen levenskracht
die wij nodig hebben om medescheppers te worden
van een nieuwe wereld,
waar de dood niet heerst…
Laat ons dit hoogfeest van het leven vieren,
+ in de Naam van de Vader, Zoon en heilige Geest.
Amen.
Lezingen
Eerste lezing: Hand. 10, 34a.37-43 - ‘Maar God heeft hem opgewekt
op de derde dag en hem laten verschijnen.’
Evangelie: Lc. 24, 1-12 - ‘Waarom zoekt u de levende bij de
doden? Hij is niet hier, hij is tot leven gewekt.’
Elementen ter bezinning
Op zondagmorgen gingen de vrouwen naar het graf. Wellicht
bloeiden de olijfbomen, zongen de vogels. Maar ze hoorden het
niet. Hoe kan je je verbonden voelen met de ontwakende natuur
als de toekomst afgesloten is met een zware grafsteen? Ze
hebben balsem mee voor het lichaam van Jezus. Het is ook balsem
voor hun eigen verdriet.
‘De steen was weggerold en het graf was leeg.’ Als om te zeggen:
je zult hem niet vinden bij de doden, in het graf. Hij die protesteerde
tegen gelatenheid en fatalisme, die één en al vrijheid
was, altijd enkele passen voor je uit, hij is ook nu niet veilig
opgeborgen.
Als een flits gaat de boodschap door hen heen: ‘Hij is niet hier,
hij is tot leven gewekt’ Hij zei toch: ‘In Galilea, daar waar we
samen hebben geleefd en gewerkt, daar zal ik jullie weer voorgaan,
ook als ik gestorven ben.’ De vrouwen willen het geloven
en toch is er nog veel verwarring in hen. Ook als ze het later
aan de apostelen gaan vertellen. Die vinden het trouwens maar
vrouwenpraat.
Het kan een hele tijd duren eer je ten volle beseft dat het verhaal
van Jezus verder gaat, dat hij leeft in de gemeenschap die hij
samenbracht. De paasboodschap tot op vandaag!
Gebed
V. Dat het licht van Pasen mag komen in onze wereld,
voor allen die hunkeren naar een betere toekomst.
Dat stenen worden weggerold
van wat velen liever niet meer willen zien.
Dat woorden mogen gesproken worden
om mensen weer op weg te helpen.
God van leven,
breek als een nieuwe lente in ons door,
in de gemeenschap
die wij samen mogen zijn.
Hier en op zoveel plaatsen in de wereld.
Dat het zichtbaar mag worden onder ons:
Jezus, levend en wel in ons midden.
Amen.
Belevingsmoment met kinderen
● De zaaibak wordt voor het altaar geplaatst. Alle kinderen worden
uitgenodigd om rond de zaaibak te komen staan. In de
zaaibak een bloeiende tak.
● De natuur staat in bloei. De dorheid van de winter is voorbij.
De natuur herleeft. Pasen is het feest van nieuw leven. We kijken
even of onze plantjes ook uitkomen?
● Ook voor Molly en haar gezin wordt het Pasen. Als de oogst
lukt, komt er geld binnen. Voor meer en beter eten. Voor onderwijs
en gezondheidszorgen,… een nieuwe toekomst voor het
hele dorp.
| 33

34 |
Vieren met jongeren
Verhalen van mensen
Inleiding
Een man en zijn twee zonen moesten opnieuw beginnen. Anders
dan het was geweest, zou het worden. Terug het volle leven
in. Samen proberen om er het beste van te maken.
Het leven in Oeganda is niet gemakkelijk. Twintig jaar lang
werd het land geteisterd door een burgeroorlog. De gevolgen
zijn nog steeds schrijnend. Armoede en af en toe honger zijn
schering en inslag voor de bewoners. Door opleidingen te geven
over landbouwtechnieken, de mensen te stimuleren om zelf
een handeltje op te starten en door spaargroepen op te richten,
helpt Broederlijk Delen de plaatselijke bevolking uit het dal te
klimmen.
De vasten is een uitgelezen tijd om halt te houden en het
dwingend ritme van het leven of geleefd worden te breken, om
vraagtekens te plaatsen bij wat de normale gang van zaken heet.
Een uitgelezen tijd ook om op zoek te gaan naar zin en betekenis
van ons bezig zijn. Om weer grond onder de voeten te
krijgen, vaste dragende grond om op te staan en door te gaan,
geworteld in het oude visioen dat zo diep in mensen zit: goede
schepping, vredevolle wereld, liefdevolle mens.
Inkeer
Er zijn machten die er baat bij hebben dat het voedsel niet
meer seizoensgebonden is, dat er aan tafel altijd over is, dat er
weggegooid moet worden en dat het eten op tafel niet meer
zelf is klaargemaakt, maar panklaar werd gekocht. Er is een god
van elk-voor-zich, die er baat bij heeft dat tafelen zelfbediening
wordt.
Er is een god die mensen maakt tot schakels in een consumptieketen.
Er zijn structuren die maken dat mensen gebukt moeten
leven, dat ze weggehouden worden van huis en familie, dat ze
verhinderd worden om voor hun kinderen te zorgen. Er is een
god die er baat bij heeft dat enkele mensen veel bezittingen
hebben en de meerderheid amper of niet kan overleven. Er is
een god die mensen maakt tot schakels in de productieketen.
Er zijn mechanismen die maken dat we mensen niet zien staan,
dat we hun geschiedenis en levenswijze afkeuren. We zijn soms
arrogant en te lui om andere mensen te zien in hun kracht,
om respect op te brengen voor hun keuzes… We maken hen
soms tot voorwerpen, tot schakels die geen eigen leven mogen
leiden.
Verhalen van mensen
Mensen uit Oeganda: het verhaal van Molly of Moses of …
In de campagnekrant en op de campagne–DVD vind je het
verhaal van Molly (15’). Op de campagne-DVD vind je een
kort portret van Moses (6’30”).
Een man en zijn twee zonen: Lucas, 15,1-3.11-32
De jongste zoon was eigengereid en overmoedig. Nu ervaart
hij een nieuwe kans van zijn vader. Een wending in zijn leven!
Maar hij voelt ook de moeite van zijn broer tegenover het gedrag
dat hij stelde.
De oudste zoon maakte nooit wilde plannen, klaagde nooit
over het harde werken en voelt zich nu teleurgesteld. Hij kan
niet naast het geluk van zijn vader kijken. Hij heeft blijkbaar
onderschat hoe graag hun vader zijn beide zonen ziet.

De vader zelf ervaart ook een wending in zijn leven. Zijn jongste
zoon had hem de voorbije jaren kopzorgen gegeven. De periode
dat hij weg was, was erg zwaar geweest: een kind op de
dool is moeilijk voor ouders.
Zijn oudste zoon verraste hem nu. De vader had niet verwacht
dat zijn oudste zoon niet even opgelucht was als hij: zijn broer
was weer thuis! Een gelukkige vader, zo voelde hij zich nu, met
alle vertrouwen in de toekomst.
Opdracht
Je klas, je gezin, je sportploeg, je afdeling in de jeugdbeweging,…
Denk even na over hoe jij omgaat met kansen, tegenslag
en verandering?
Doe een groepsgesprek of wissel uit met je naaste buren:
wat helpt om kansen te vinden en te grijpen? Doen jullie iets
speciaals wanneer er een nieuw lid in de groep komt?
Variaties
Rollenspelen over de situaties die aan bod komen in de verhalen
uit Oeganda en het Evangelie: hoe zou jij reageren en handelen,
wanneer je de oudste of jongste zoon, de vader, Molly of Moses
was?
Met minder woorden: breng een lied mee waarin jij iets herkent
van deze situaties: kansen krijgen, samen werken aan een toekomst…
Ommekeer (Carlos Desoete)
God, wij bidden U om mensen die op uw manier vader of moeder
zijn, broer of zus. Wij bidden U om mensen bij wie wij mogen
zijn, wie we zijn, bij wie we onze kleine kanten, onze fouten
en gebreken niet meer hoeven weg te steken achter maskers van
succes of valse sterkte.
Wij bidden U om mensen die in staat zijn om lief te hebben,
ook doorheen momenten van ontgoocheling en pijn. Wij bidden
U om mensen die met hun leven zichtbaar maken wie Gij
zijt. En eigenlijk bidden wij dat ook wij zo’n mensen mogen
zijn.
Slot
De mensen in Noord-Oeganda werken hard om genoeg voedsel
te hebben voor hun gezin, ze werken samen om de landbouwtechnieken
terug aan te leren en te verbeteren. Help hen door
de campagne van Broederlijk Delen te ondersteunen. Voor veel
mensen in het Zuiden is voldoende voedsel geen evidentie. Doe
daarom de Foodtest op www.broederlijkdelen.be/foodtest en
zie hoe jij op een bewustere manier met voedsel kan omgaan,
door o.a. minder voedsel te verspillen en de voedselkilometers
te beperken.
Eucharistische uitbreiding
Bij een eucharistieviering kan men het volgende tafelgebed (naar
Carlos Desoete) na de opdracht gebruiken.
Gaven van mensen zijn hier bijeengebracht op de tafel van
goedheid: de gaven van ons werk en onze inzet; de tekenen van
onze bereidheid en verbondenheid: brood en wijn; ons eigen
leven.
| 35

36 |
Alles is klaar om de aarde weer vruchtbaar te maken: om zon
door wolken te doen breken; om teken te zijn van hoop; om
leven te geven aan mensen in doodsslaap en de eerste stappen
te zetten naar een nieuwe toekomst.
Gaven om U dank te zeggen, Vader, voor alles wat aan zin en
vreugde ons hierbij gegeven is; voor de oproep tot verbondenheid
die gehoord wordt; de uitdaging begrepen.
Om mensen die naast ons staan als steun en bemoediging, als
mee- en tegenspeler, lot- en tochtgenoot; voor de vriendschap
en de kracht die van mensen kan uitgaan; voor het wonder dat
ook dit samenzijn meer is dan mensenwerk.
Gaven die ons dankbaar weer doen denken aan Jezus van Nazareth,
de Zoon van de mensen, aan wat Hij voor mensen heeft
betekend, hoe uw bevrijdend gelaat in Hem zichtbaar werd.
Zijn woorden van hoop blijven gehoord. Zijn daden van goedheid
blijven aanstekelijk werken. Zijn aanklacht tegen kwaad
en onrecht blijft onrustig maken. Zijn keuze voor kleine mensen
wordt ook onze keuze. Zijn trouw ten einde toe wordt onze
kracht.
Gebed over Brood en Wijn
In zijn geest bidden wij U, God, dat de stroming die in dit
gebaar gegroeid is in ons mag verdergaan. Dat het teken dat
wij hier gesteld hebben, werkelijkheid mag worden in onze
dagelijkse taak. Laat in ons leven hoopvolle tekenen van Uw
bevrijdende toekomst zichtbaar worden, Uw rijk doorbreken,
Uw droom gebeuren.
Dit vragen wij voor allen die met ons verbonden zijn in het
leven, voor hen die ons zijn toevertrouwd, voor hen die van ver
of nabij met ons te maken hebben, en voor de grote mensenwereld
die Gij ons in handen hebt gegeven.
Zend ons daarheen met handen vol vrede, met woorden van
leven. Dat wij U verheerlijken door rijke vruchten te dragen.
Dat wij eer doen aan de nieuwe naam die Gij ons geeft: gebroken
brood, gedeelde wijn, lichaam van Christus te zijn.
Uitbreiding voor Goede Vrijdag
Indien de jongerenviering op Goede Vrijdag plaats heeft kan dit
stukje ingevoegd worden na de verhalen van mensen.
Zij bestaan, mensen voor wie honger dagelijks brood geworden
is. Mensen die ‘s morgens niet weten wat ze ’s avonds zullen
eten, of ze zullen eten.
Zij bestaan, mensen zonder grond, beroofd van huis en thuis
en veiligheid. Mensen die op de vlucht moesten, die het leven
niet gegund werd.
Maar wie, door wat gedreven, maakt een anders nood tot brood,
belet de mens te leven, wie wil het leven dood?
in ‘t kruis dat mensen dragen, lijdt Gij en kijkt ons aan:
waarom? Dat blijft Gij vragen en aan wiens kant wij staan?
Zij bestaan, mensen die in hun leven de littekens dragen van
oorlog en geweld. Mensen die platgedrukt werden door de
overmacht van wapens, groot werden in angst.
Zij bestaan, mensen die stom werden van verdriet, levend met
gemis. Mensen die zoeken naar een beter leven, elke dag een
kleine stap.
Maar wie, door wat gedreven, maakt een anders nood tot brood,
belet de mens te leven, wie wil het leven dood?
in ‘t kruis dat mensen dragen, lijdt Gij en kijkt ons aan:
waarom? Dat blijft Gij vragen en aan wiens kant wij staan?

Gesprek en bezinning met volwassenen
De hak erin!
In gesprek met volwassenen
Elk jaar opnieuw krijgen we tijdens de vasten de kans om de
band tussen spiritualiteit en solidariteit te verdiepen. Het is
een uitgelezen tijd om terug dichter bij onszelf te komen, om
vraagtekens te plaatsen bij ons dagdagelijks handelen en onze
manier van leven, om radicaal te kiezen voor een andere levensstijl,
om solidair te zijn met mensen en gemeenschappen in het
Zuiden.
Dit gespreksmodel biedt je de kans om met jouw groep stil te
staan bij het eigen handelen: hoe kunnen wij zelf mee bouwen
aan een duurzame, rechtvaardige wereld? Waaruit halen we
onze inspiratie om dat te doen?
We laten ons dit jaar inspireren door boerenfamilies in Noord-
Oeganda. Na een burgeroorlog van meer dan 20 jaar zijn zij
volop bezig met de heropbouw van hun land. Hoopvol werken
ze aan een betere toekomst, een leven zonder honger.
Laten we uit hun moed en hoop putten om zelf in beweging
te komen!
Voorbereiding
Een goede voorbereiding zorgt voor een vlot verloop van jullie
bijeenkomst. Het kan nuttig zijn vooraf even bij volgende
aspecten stil te staan:
● Een groepsgesprek verloopt beter in een sfeervolle omgeving.
Zorg voor een campagneaffiche en enkele foto’s van
de fotoreeks (bestellen via mijn.broederlijkdelen.be); zij
brengen meteen kleur in het lokaal. Verder kan je misschien
ook voor een hak zorgen, het symbool in de liturgie (zie ook
pag. 5 in deze brochure).
● Een gesprek verloopt vlotter als iedereen elkaar kan zien.
Plaats daarom stoelen in kleine kringen, eventueel rond tafels.
● Zorg voor schrijfpapier en balpennen voor iedereen.
● Zorg voor apparatuur om de campagnefilm te projecteren.
De DVD is te bestellen via mijn.broederlijkdelen.be.
● Doe vooraf de Foodtest. Die vind je op pag. 40 maar ook
op onze website www.broederlijkdelen.be/foodtest. Op die
manier maak je kennis met de vragen en voedselprofielen
en ben je in staat om het groepsgesprek hierover te oriënteren.
Op de website vind je per profiel een aantal uitdagin-
gen met tips en suggesties.
Zorg ook voor de nodige kopies van de vragen en bijhorende
profielen van deze Foodtest (zie pag. 40 en 41).
● Aansluitend bij dit gespreksmodel vind je ook een bezinning
voor volwassenen. Afhankelijk van de tijd die je hebt
en de aard van de bijeenkomst, kan je kiezen voor een combinatie
van de verschillende onderdelen.
Achtergrondinformatie
De campagne van Broederlijk Delen gaat de strijd aan tegen
honger en ondervoeding in het Zuiden. Molly, de vrouw op de
campagneaffiche, haar gezin en duizenden boeren uit Noord-
Oeganda kennen periodes met amper één maaltijd per dag.
Meer nog, meer dan 870 miljoen mensen in het Zuiden lijden
honger en ondervoeding. Nochtans is er voldoende voedsel om
de hele wereldbevolking te voeden. Het is zelfs zo dat het verlies
aan eetbaar voedsel in de wereld wordt geschat op een derde
van de totale voedselproductie. In België gaat jaarlijks 3,6 miljoen
ton voeding verloren. Huishoudens verspillen gemiddeld
tussen 15 en 25 kg. eetbaar voedsel per jaar. Recent onderzoek
in Vlaanderen toont aan dat 12 % van de restafvalzak voedsel
is, waarvan 5 % kan vermeden worden. Bij 21 % van de weggegooide
ongeopende verpakkingen was de houdbaarheidsdatum
niet eens vervallen.
Deze voedselverspilling wijst op een gigantische inefficiëntie in
ons voedselsysteem en is daarenboven ook een verdoken milieuprobleem.
In voedsel zitten namelijk kostbare grondstoffen
zoals water, energie, vruchtbare grond,… die ook allemaal verspild
worden als het voedsel niet nuttig wordt gebruikt.
Eigen levensstijl
Bovenstaande informatie biedt ons meer dan redenen genoeg
om in deze campagne onze eigen levensstijl betreffende voeding
kritisch te bevragen. In hoeverre zijn we ons bewust van wat er
op ons bord komt? Kiezen we bewust voor seizoensgebonden
groenten van bij ons of kan het ons eigenlijk niet echt schelen
van waar de boontjes of de wortelen komen? Verbruiken we in
ons gezin dagelijks vlees? Of eten we wel eens bewust vegetarisch
omdat we weten hoeveel energie het kost om 1 kg. vlees te
produceren? Zijn we lid van een voedselteam of hebben we er
nog nooit van gehoord? Weten we welke voedselproducenten er
| 37

38 |
in onze buurt wonen? Kennen we hen? Kopen we bij hen?
Dit gespreksmodel geeft ons de kans om dieper in te gaan op
onze eigen eet- en leefgewoonten. Samen kunnen we elkaar stimuleren
om aan de hand van concrete uitdagingen, te zoeken
naar meer evenwicht en te werken aan een duurzame manier
van leven.
Even stilstaan… de campagnefilm!
In de campagnefilm ontmoeten we Molly en enkele andere
boerenfamilies uit Noord-Oeganda. Dagelijks leveren zij strijd
tegen honger en ondervoeding. Door hun voedselproductie te
verbeteren met kleine middelen, werken ze aan voedselzekerheid
en een beter leven. Daarnaast ontwikkelen ze kleine, lokale
initiatieven die hen in staat stellen hun maandinkomen te
verhogen.
Verder in de campagnefilm maken we ook kennis met Lieven
en Birgit. Samen met hun drie kinderen, probeert dit Vlaamse
gezin op een kritische manier om te gaan met voedsel. Zo dragen
zij hun steentje bij tot meer duurzaamheid.
Nabespreking in groepjes
- ‘Geef Molly een kans… en stop de honger!’ Wat sprak je aan
in deze film? Waarom? Wat viel je op? Op welke manier werken
Molly en de andere boeren aan voedselzekerheid?
- Het gezin van Lieven en Birgit gaat heel bewust om met hun
voedsel. Hoe ga jij om met voedsel? Sta jij regelmatig stil bij de
afkomst van voedingsproducten? Hoe zit het met vleesgebruik
in jouw gezin? Probeer jij soms alternatieven? En waarom?
Waarom niet?
Doe de Foodtest!
Zweer je bij frietjes met stoofvlees, of is het eerder een Oosterse
wok die jou doet watertanden? Kortom: ben jij een gast
met goesting of een exotische stoot? We dagen je uit om over
je eigen omgang met voedsel na te denken. Doe de Foodtest
op pag. 40 of op www.broederlijkdelen.be/foodtest en ontdek
welk profiel het best bij jou past. Op de website worden hieraan
enkele uitdagingen gekoppeld. Aan jou om er mee aan de
slag te gaan.
Praktisch
Kan je op internet, ga dan naar www.broederlijkdelen.be/foodtest
en geef ieder voldoende tijd om de test in te vullen. Nadien
vind je per profiel een aantal uitdagingen met tips en suggesties.
In het andere geval bezorg je alle aanwezigen een kopie van de
test en de verschillende profielen met bijhorende uitdagingen.
Nabespreking in groepjes
- Herken je jezelf in dit profiel? Welke aspecten passen bij jou?
Welke niet?
- Zit er een evolutie in jouw profiel? Ben je door de jaren heen
veranderd? Welke redenen zie je hiervoor?
We gaan ervoor!
Aan de vier verschillende profielen van de Foodtest zijn telkens
specifieke uitdagingen gekoppeld. Bekijk de uitdaging die bij
jouw profiel past. Online vind je gekoppeld aan het profiel enkele
tips en suggesties om deze uitdaging te volbrengen. Je kan
een uitdaging aangaan als individu, maar je kan er natuurlijk
voor kiezen om er samen met je groep voor te gaan. Samen sta
je sterk, kan je elkaar motiveren, steunen en tips geven.
Nabespreking in groepjes:
- Vind je deze uitdaging voor jezelf haalbaar? Hoe ga je eraan
beginnen? Hoe denk je het vol te houden?
- Vinden jullie deze uitdaging haalbaar als groep? Hoe beginnen
jullie eraan? Heb je zelf nog tips bij bepaalde uitdagingen?
In beweging komen?
Fijn dat je voor jezelf of je groep een uitdaging aanpakt om je
eetgewoonten te veranderen. Heb je zin om ook een campagneactiviteit
op te zetten? We geven nog enkele tips en suggesties
van acties die kunnen doorgaan bij je thuis, op het werk, in je
school, parochie of werkgroep.
Wees culinair solidair! En steun op een culinaire manier het
werk van Broederlijk Delen. Info vind je op www.broederlijkdelen.be/culinair-solidair
of wend je tot je regionale medewerker.
Organiseer een Koffiestop! Een eenvoudige en gezellige activiteit
ten voordele van Broederlijk Delen.
Registreer je actie op www.broederlijkdelen.be/koffiestop en
ontvang een handig koffiestop-pakket!
Verzamel Kilometers voor het Zuiden. Fietsen, lopen, zwemmen,
wandelen, kajakken… en je daarvoor laten sponsoren!
Registreer jouw actie op www.broederlijkdelen.be/kilometers.
Bezinning met volwassenen
De hak erin!
De vasten is de periode bij uitstek om halt te houden en vraagtekens
te zetten bij wat tot nog toe de normale gang van zaken
heet. Om durven stil te staan bij jezelf en los te laten wat
je gevangen houdt. Om je eigen grond om te woelen, nieuwe
zuurstof te geven. Om je opnieuw te richten naar wat er echt
toe doet, om je opnieuw te richten op je medemens.
In Molly en de boeren uit Noord-Oeganda ontmoeten we onze
medemensen in het Zuiden. Hun dagelijkse strijd tegen honger
en ondervoeding is een confrontatie met onze eigen eet- en
leefgewoonten.
Deze korte bezinning is een gelegenheid om hier met je groep
rond stil te vallen.
Voorbereiding
- Voor deze korte bezinning heb je een half uur nodig. Zij is
daarom bruikbaar bij het begin of het einde van een vergadering
of bijeenkomst.

- Zorg voor een campagneaffiche en enkele foto’s van de fotoreeks
(bestellen via mijn.broederlijkdelen.be); zij brengen meteen
kleur in het lokaal.
- Zet de stoelen in een kring. In het centrum zet je een hak.
Voor meer informatie, zie pag. 5 in deze brochure.
- Zorg voor de nodige kopies van de teksten, het campagnelied
Welkom
Elk jaar opnieuw krijgen we in de vasten de gelegenheid om
alles op een rijtje te zetten: onze levensstijl, onze relaties met
anderen, onze engagementen, onze waarden en idealen, ons
geloof. Dit jaar willen we op een actieve manier ons leven, ons
geloof omwoelen om los te laten wat ballast is en om opnieuw
vast te nemen waar het echt om gaat. Om ons te verzetten tegen
elke vorm van onrecht en armoede. De hak is voor de Oegandese
boeren het werkinstrument bij uitstek om de grond klaar
te maken voor het zaaien. Voor ons staat de hak symbool voor
het proces van inkeer en omkeer tijdens de vasten.
Tekst: Jezelf in vraag stellen…
Verzet begint niet met grote woorden
maar met kleine daden
zoals storm met zacht geritsel in de tuin
of de kat die de kolder in zijn kop krijgt
zoals brede rivieren
met een kleine bron
verscholen in het woud
zoals een vuurzee
met dezelfde lucifer
die een sigaret aansteekt
zoals liefde met een blik
een aanraking iets dat je opvalt in een stem
jezelf een vraag stellen
daarmee begint verzet
en dan die vraag aan een ander stellen
Bijbeltekst
“Om de zeven jaar moet u een kwijtschelding houden. Die gaat
als volgt: Ieder die iets aan zijn naaste heeft geleend, moet hem
die schuld kwijtschelden. Hij mag zijn naaste of broeder niet
tot betaling dwingen, omdat er een kwijtschelding ter ere van
de Ene is uitgeroepen” (Deut.15,1-2)
“Is in een of andere stad van het land dat de Ene uw God u
schenkt, een van uw broeders tot armoede vervallen, dan moet
u niet hard zijn voor uw arme broeder en uw beurs niet voor
hem dichthouden. U moet die integendeel wijd openen en hem
alles lenen wat hij tekort komt.” (Deut.15,7-8)
“Zes jaar kunt u uw akkers inzaaien, zes jaar uw wijngaarden
snoeien en de oogst binnenhalen, maar in het zevende jaar zal
het sabbat zijn voor het land. Dan mag u geen akkers inzaaien
en geen wijngaarden snoeien… Wat het land tijdens de sabbat
uit zichzelf voortbrengt, zal voldoende zijn voor allen die bij
u in huis zijn, voor uw vee en de andere dieren in uw land.”
(Lev.25,3-4.5b-7)
De hak erin!
We maken het even stil met enkele vragen ter overweging:
- Waartegen verzet ik mij in mijn eigen leven? Waarvoor? Welke
vorm neemt verzet aan in mijn leven?
- Wat moet er omgewoeld in mijn leven? Waar wil ik deze vasten
de hak in zetten?
Afhankelijk van de groep en de tijd, kan je een korte uitwisseling
houden.
Psalm 85
Gij hebt uw land begenadigd
ons leven ten goede gekeerd
onze schande bedekt
onze schuld weggedragen,
getemd het vuur van uw hartstocht.
Gij keerde U om naar ons toe
Gij legde uw argwaan af.
Roep ons opnieuw tot leven
geef ons vaart, naar U toe.
Liefde, herstel ons in ere.
Buig ons toe naar elkaar
keer onze trage harten
dat wij zonder wantrouwen
ieder mens tegemoet gaan
open en vredelievend.
Laat zo de wereld worden:
kussen van ontferming en trouw
zoenen van recht en vrede
vrede een zaad in de aarde
gerechtigheid zon aan de hemel.
Overvloed staat op de akker
regen valt op zijn tijd,
vruchten dragen de bomen
rozen dragen de rotsen:
in zo’n land wil je zijn.
(Uit Oosterhuis, Huub: 150 psalmen vrij. Uitgeverij Ten Have,
2012)
Campagnelied
We sluiten deze bezinning af met het campagnelied. (Zie pag.
42)
| 39

www.broederlijkdelen.be/foodtest
Zweer je bij frietjes met stoofvlees, of doet een oosters wokgerecht je watertanden? Kortom: ben jij een
gast met goesting of eerder een exotische stoot? We dagen je uit om over je eigen omgang met voedsel na
te denken. Doe de foodtest en ontdek welk voedselprofiel het best bij jou past.
Wat zou jij doen in de gegeven situatie? Omcirkel telkens het meest waarschijnlijke antwoord. Draai daarna
je blad om en ontdek jouw profiel.
1. Het is tijd om te lunchen. In welke situatie kan je jezelf het best vinden?
Ik smeer mijn boterhammetjes met groentesalade. Dat zal smaken!
Ik kies voor een warme maaltijd. Boterhammen zeggen me niet zoveel.
Ik ontdek in de koelkast nog een pittige mango-currysalade voor op mijn brood. Een heerlijke combinatie met mijn Thaise noedelsoep.
Ik koop snel een belegd broodje en speel het met smaak naar binnen.
2. Je hebt iets te vieren en er komen enkele vrienden eten. Wat zet je op het menu?
Ik laat pizza aan huis leveren en zet een dvd op. We ploffen samen in de zetel om knusjes een leuk filmpje te bekijken.
Ik maak een kruidige pasta met heel wat verse groentjes, noten en een rijke salade. Heerlijk gewoon!
Ik twijfel tussen tapas, een pittig oosters wokgerechtje of een hartige chili con carne.
Mijn oude vertrouwde menu: véél frietjes met stoofvlees of vol-au-vent.
3. Het is woensdagavond, je maag knort, het is tijd om te eten. Welke situatie past het best bij jou?
Deze avond volg ik muziekles of ga ik sporten. Veel tijd om rustig te eten zal er alleszins niet zijn. Ik koop waarschijnlijk iets onderweg.
Op woensdag eten we vaak een ovenschotel met de groentjes uit ons biopakket.
De frietpot staat al op en heerlijke frietdampen komen uit de keuken. Nu nog wachten tot iedereen thuis is, dan kunnen we allemaal aan tafel.
Ik hoop op een verrassende Italiaanse pasta … zolang het maar geen gewone aardappelen zijn, zo saai.
4. Stel: je krijgt 50 euro waarmee je inkopen mag doen voor een maaltijd. Wat vinden we hoogstwaarschijnlijk in jouw winkelkar terug?
Champignons, linzen, biologische kaas, walnoten, pastinaak, een pittige tomatentapenade en een bessentaart.
Scampi’s, ananas, een blikje kokosmelk, gember, noedels en verse mango’s.
Een zak diepvriesfrietjes, biefstuk, chips, hapjes voor in de oven en chocomousse.
Een kant-en-klaarmaaltijd, frisdrank, borrelnootjes en een doos fruitsla.
5. Je gaat met je familie iets kleins eten op restaurant. Er wordt gezamenlijk gekozen voor de dagschotel: ribbetjes met frietjes en sla.
Hoe reageer je?
Je prijst jezelf gelukkig. Zonder een stevige portie vlees heb je niet gegeten.
Je vraagt de ober of er een vegetarisch alternatief is.
Je bent opgelucht en blij dat het een dagschotel is geworden. Je mag er niet aan denken hoeveel tijd je zou verliezen als iedereen vrij
zou kiezen van de menukaart.
Je hoopt dat het menu de volgende keer wat minder typisch Vlaams zal zijn.
6. Heel wat producten in de supermarkt hebben al duizenden kilometers afgelegd voor ze in de rekken belanden. Wat denk jij hierover?
Komen mijn aardappelen uit Nieuw-Zeeland of België? Het maakt me niet uit, zo lang ze maar lekker smaken.
Voor ik iets koop, kijk ik naar de herkomst van het product. Ik kies zo vaak mogelijk voor het meest lokale.
De wereld heeft zo veel lekkers te bieden, dus waarom zou ik altijd Belgische producten kiezen? Die kilometers vallen heus wel mee …
Uitzoeken waar mijn product vandaan komt? Ik heb wel betere dingen te doen.
7. Er staat nog een restje eten van gisteren in de koelkast. Wat doe je ermee?
Met restjes maken we thuis de dag nadien meestal nog iets lekkers. Vaak zijn de resultaten verrassend!
Na enkele dagen belandt het waarschijnlijk in de vuilbak. Ik verlies de restjes meestal uit het oog.
Ik vind het maar saai om 2 dagen achter elkaar hetzelfde gerecht te eten. Als ik zie welke andere nieuwe dingen in de koelkast
me toelachen, is de keuze snel gemaakt! Die restjes steek ik wel in de diepvries voor later.
Restjes zwier ik bij de kippen. Dat levert me later nog een lekkere omelet op.

Ga in de vragenlijst na welk symbool je het meest hebt
gekozen. Vul vervolgens de tabel hiernaast aan en ontdek
je profiel! Welke uitdagingen zijn voor jou weggelegd?
Dat kom je te weten als je verder leest.
Je hebt duizend en één plannen, je agenda staat altijd
vol en je hebt een hekel aan wachten. Voor een bezige
bij als jij moet alles snel gaan, je wilt geen tijd verspillen
aan nutteloze dingen. Een goede maaltijd? Die is volgens jou vooral snel
en praktisch. Een belegd broodje of een kant-en-klaarmaaltijd vormen
voor jou dagelijkse kost. Zelf koken of lang op restaurant zitten is iets
voor mensen met te veel tijd!
Je bent creatief en probeert graag nieuwe dingen uit,
hoe zotter hoe liever. Ook op je bord laat je je graag
verleiden door exotische onbekenden. Je vindt dat niet
alleen spannend, maar meestal nog lekker ook. Als je zelf aan het koken
slaat, pak je graag uit met ingrediënten uit verre landen of speciale gerechten
waar nog bijna niemand van gehoord heeft. Worst met appelmoes
en aardappelen? Hoe saai! Jij gaat op z’n minst voor een pittige tajine of
een oosters wokgerechtje.
Je bent een echte durver, maar zoek je het soms niet te ver? Een speciale
maaltijd kan je net zo goed bereiden met gewaagde ingrediënten van
Met volle teugen genieten van het leven, daar ben je een krak in. Uitgaan
met vrienden is heilig voor jou. En daar hoort vanzelfsprekend ook een
stevige maaltijd bij. Het eten hoeft voor jou niet speciaal te zijn, als het
maar lekker en vooral veel is. Een grote portie vlees met frietjes of kroketjes
en een goeie kwak saus, wat wil een mens nog meer? Groentjes,
tja, die neem je er wel bij als er nog plaats is op je bord.
Je bent iemand met pit die zich graag inzet voor anderen. Geen inspanning
is je te veel, zolang iedereen er maar beter van wordt. Wat betreft eten
probeer je zo veel mogelijk te kiezen voor lokale en seizoensgebonden
producten. Biowinkel, voedselteams of je eigen moestuin, je gaat ervoor,
want ‘duurzaam’ is jouw motto. Niet om mee uit te pakken bij je vrienden,
maar wel als principe om naar te leven. Want volgens jou maakt het wel
degelijk een verschil.
Aantal Jij bent een…
Hapklare brok
Exotische stoot
Gast met goesting
Lekker lokaal ding
Knap hoe je erin slaagt elke minuut nuttig te gebruiken, maar neem
ook even de tijd voor een time-out! Heb je al eens stilgestaan bij het
kostenplaatje van je eetgedrag? We hebben het dan niet alleen over de
prijs, maar ook over de restjes die je vaak weggooit, en vooral over de
enorme berg verpakkingsafval die je produceert. Zet jezelf misschien wat
vaker op pauze en durf stil te staan bij je voedselkeuzes. Wie weet welke
culinaire hoogstandjes je allemaal ontdekt ...
Ga de uitdaging aan: ga de strijd aan met je kookpotten en gooi minder weg.
Hoe pak je dit aan? Ontdek onze tips en suggesties
op www.broederlijkdelen.be/hapklarebrok
eigen bodem. Een gerecht met pastinaak, koolrabi, warmoes of rammenas,
daar zijn je vrienden misschien nog meer van onder de indruk. Een
tip als je de exotische keuken niet kan laten: ga voor eerlijke handel uit
de Oxfam Wereldwinkel.
Ga de uitdaging aan: denk globaal, probeer lokaal! Ga aan de slag met
seizoensgebonden lokale ingrediënten en laat een nieuwe wereld voor
je opengaan.
Hoe pak je dit aan? Ontdek onze tips en suggesties
op www.broederlijkdelen.be/exotischestoot
Je profiteert van het leven, dat staat vast, maar
dat kan ook anders.
Ga de uitdaging aan: genieten kan ook op een
andere manier ... Al eens gedacht aan af en toe
veggiedag? Wie weet bevalt die ‘groene’ keuken
je net heel goed, want je leert gegarandeerd heel
wat nieuwe, overheerlijke gerechten kennen.
Hoe pak je dit aan? Ontdek onze tips en suggesties
op www.broederlijkdelen.be/gastmetgoesting
Als iedereen dacht zoals jij, zou de wereld er heel anders uitzien. Helaas,
zover zijn we nog niet …
Ga de uitdaging aan: zet jouw voedselprofiel op de kaart bij minder
overtuigde mensen. Niet met opgestoken vingertje, maar op een leuke
en uitnodigende manier.
Hoe pak je dit aan? Ontdek onze tips en suggesties
op www.broederlijkdelen.be/lekkerlokaalding
De foodtest is een initiatief van Broederlijk Delen met de steun van EVA vzw, Voedstelteams vzw, Velt vzw, Oxfam-Wereldwinkels, Netwerk Bewust Verbruiken vzw en Femma.

42 |
Partituren
Campagnelied: Stop de honger
Tekst en muziek: Bruno en Petra De Smet-Mussche
7
&
12
&
16
& .
21
&
27
&
32
&
36
&
&8 6
A m
.
œ
Πj
œ
goed; de
F
2
A m
Œ. Œ j
œ
1.De
œ œ œ œ œ œ
œ œ œ œ œ œ
A m
œ œ œ œ œ œ
D m
œ œ œ œ ‰ œ
E m7
œ œ œ œ œ œ
oor - log in Oe - gan - da ver - niel - de ha-ve en
D m
E m7
A m
œ œ œ œ œ œ
œ œ œ œ œ œ
boe - ren lij-den hon - ger, hun ge - zin is on-der - voed. Maar
G
œ œ œ œ œ œ
C F
œ œ œ œ œ œ
œ œ œ œ œ œ œ
't Zui - den heeft plan - nen en vat nieu - we
E m
A m
œ. œ ‰
œ œ
. œ ‰ œ
kans en
E m
œ œ œ œ œ œ
j
œ ‰‰‰‰ j
œ œ
J ‰‰‰‰ œ
J
stop de
A m
aan een nieuw ver - bond.
E m
A m
Œ.
A m
œ œ œ
2.Sla nu de
œ . œ.
œ . œ.
œ œ œ œ œ œ
œ œ œ œ œ œ
daagd tot een
F
œ œ œ œ œ œ
Stop de honger Tekst en Muziek :
A m
j
œ œ œ.
J œ œ.
‰‰‰‰
j j
œ œ
œ‰‰‰‰ œ
J J
C
.
œ
Πj
œ
‰
œ œ œ
‰ œ œ œ
Refr.
moed! Geef hen een
A m
œ
œ œ œ œ
œ œ œ
hon - ger.
We wer - ken sa-men j
œ ‰‰ A m
œ œ œ
œ‰‰ œ œ œ œ œ. œ œ œ
. œ œ œ
J
D m
Geef hen een
œ œ ‰‰ œ œ
kans en zeg
E m7
G
j ‰‰Œ.
œ ‰‰Œ.
J
stop !
œ œ œ œ œ œ
han - den aan de hak voor meer voed - sel - ze-ker - heid, uit ge-
G
D m
œ œ œ œ œ œ
E m7
œ œ œ œ œ œ
A m
A m
.
œ
.
œ
∑
‰ œ œ
Πj
œ
le - ven van ver - nieuw - de so -ber - heid. We
œ œ œ œ œ œ
C F
œ œ œ œ œ œ
œ œ œ œ œ œ œ
ke - ren ons om en we star - ten de
Bruno en Petra De Smet-Mussche
C
Fine
‰
œ œ œ
‰ œ œ œ
Refr.
strijd ! Geef hen een
.

Moment van inkeer
Sopraan / Alt
2
Naar ‘Bleihet hier’ (J. Berthier) Tekst: Carlos Desoete
Sopraan / Alt
Sopraan / Alt
2
Kwaad en zor- gen af- ge- ge- ven, kwets- baar- heid voor
Tenor / Bas Kwaad en zor- gen af- ge- ge- ven, kwets- baar- heid voor
Tenor / Bas Kwaad en zor- gen af- ge- ge- ven, kwets- baar- heid voor
Tenor / Bas
4
4
4
God ge- bracht, Hij zal dra- gen,
God ge- bracht, Hij zal dra- gen,
God ge- bracht, Hij zal dra- gen,
zwak- heid wordt bij
zwak- heid wordt bij
zwak- heid wordt bij
2
8
8
8
6
heeft ver- ge- ven,
Hem tot kracht.
naar "Bleibet hier" (J. Berthier)
6
heeft ver- ge- ven,
Hem tot kracht.
naar "Bleibet hier" (J. Berthier)
6
heeft ver- ge- ven,
Hem tot kracht.
naar "Bleibet hier" (J. Berthier)
1
1
1
| 43

REGIONALE DIENSTEN
Antwerpen
Rolwagenstraat 73
2018 Antwerpen
tel. 03 217 24 90,
antwerpen@bdwzz.be
Limburg
Tulpinstraat 75
3500 Hasselt
tel. 011 24 90 20,
hasselt@bdwzz.be
Oost-Vlaanderen
Sint-Salvatorstraat 30
9000 Gent
tel. 09 269 23 40,
gent@bdwzz.be
Vlaams-Brabant/Mechelen/Brussel
Varkensstraat 6
2800 Mechelen
tel. 015 29 84 58,
mechelen@bdwzz.be
Huidevettersstraat 165
1000 Brussel
tel. 02 213 04 73,
bdwzz.brussel@broederlijkdelen.be
West-Vlaanderen
Sint-Jorisstraat 13
8800 Roeselare
tel. 051 26 08 08,
roeselare@bdwzz.be
Opgelet: Nieuwe openingsuren
van alle regionale diensten:
10u - 12.30u en 13.30u - 16.30u
Sluitingsdag alle diensten = maandag
NATIONAAL SECRETARIAAT
Broederlijk Delen
Huidevettersstraat 165
1000 Brussel,
tel. 02 502 57 00
fax 02 502 81 01
info@broederlijkdelen.be
www.broederlijkdelen.be
Verkoopprijs: 5 euro
Artikelcode: BD-2013-7001