You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
onzeWereld / Oktober 2010 / Nr. 10<br />
Interview Mina Saadadi / Fair Careers / Obesitas in ontwikkelingslanden<br />
ONZE<br />
WErEld<br />
Voor betrokken wereldburgers<br />
Fair careers<br />
10 2010 e 5,95<br />
liever een<br />
duurzame baan<br />
stop de woestijn<br />
7775 kilometer<br />
bomen in Afrika<br />
wereldepidemie<br />
Obesitas in<br />
ontwikkelingslanden<br />
8 7 1 7 7 0 3 1 7 0 0 6 1<br />
0 1 0 1 0 <strong>minA</strong><br />
oktober<br />
<strong>sAAdAdi</strong><br />
journAlist voor irAAnse vrouwen
advertentie<br />
LATEN WE OOK DE VOLGENDE GENERATIES<br />
VAN ENERGIE VOORZIEN. LET’S GO.<br />
Deze kinderen barsten van de energie, maar het land waarin ze opgroeien niet. Japan heeft, net als vele<br />
andere landen, betaalbare en betrouwbare energie nodig. Shell helpt hierin te voorzien in de vorm<br />
van vloeibaar aardgas. Niet alleen vandaag, maar ook in de komende jaren. Wanneer deze kinderen<br />
misschien zelf weer kinderen hebben gekregen. Zo blijven we werken aan een betere energietoekomst.<br />
Let’s go. www.shell.nl/letsgo
6<br />
10<br />
14<br />
22<br />
6<br />
8<br />
10<br />
14<br />
22<br />
nummer 10<br />
oktober 2010<br />
Wereldbeeld<br />
Op jacht naar honing<br />
Hoog in de Himalaya, met gevaar voor eigen<br />
leven, verzamelen Nepalese mannen honing<br />
van de grootste bij ter wereld. Door ontbossing<br />
wordt de bij zeldzamer – en dreigt het beroep<br />
van honingjager te verdwijnen.<br />
ActuAliteit<br />
Kampioen van de armen<br />
Deze maand neemt Lula afscheid als president<br />
van Brazilië. Arme gezinnen gaf hij een<br />
‘familiebeurs’, waardoor hun kinderen naar<br />
school kunnen. Geen structurele oplossing,<br />
vinden critici. Voorstanders zien mensen<br />
dankzij dit geld ontsnappen aan de armoede.<br />
OMSLAGARTIKEL intervieW<br />
Strijdbare iraanse<br />
Vanuit Nederland werkt Mina Saadadi tachtig<br />
uur per week aan haar nieuwswebsite voor<br />
Iraanse vrouwen en minderheden. Ze publiceert<br />
verhalen die in het land zelf niet verteld<br />
mogen worden. ‘Ik wil de jonge generatie<br />
overtuigen dat het op hen aankomt.’<br />
AchtergrOnd<br />
Obesitas rukt op<br />
Wie denkt bij zwaarlijvigheid nou aan ontwikkelingslanden?<br />
Toch komt obesitas daar meer<br />
en meer voor. Soms bestaan grootschalige<br />
honger en overgewicht zelfs binnen dezelfde<br />
landsgrenzen. ‘Obesitas is een epidemie aan<br />
het worden.’<br />
ActuAliteit<br />
liever duurzaam werken<br />
Meer mensen willen een maatschappelijk<br />
betrokken baan. Zelfs als ze er minder mee<br />
verdienen. De overstap naar een fair career is<br />
makkelijk gemaakt; werk genoeg. Plus tips,<br />
trends en persoonlijke verhalen.<br />
onze 1<br />
wereld 10-10
2 onze<br />
10-10 wereld<br />
30<br />
b serb<br />
13<br />
36<br />
40<br />
30<br />
36<br />
40<br />
44<br />
20<br />
47<br />
48<br />
49<br />
50<br />
4<br />
13<br />
19<br />
26<br />
46<br />
52<br />
55<br />
56<br />
cArtOOnrepOrtAge<br />
cartoonist met een missie<br />
Zijn spotprenten zijn altijd politiek geladen en niets<br />
en niemand ontziend. Dagelijks verschijnen de<br />
tekeningen van cartoonist Gado in Kenia’s grootste<br />
krant. Zieke dingen in de maatschappij blootleggen,<br />
dat is zijn missie.<br />
AchtergrOnd<br />
chinese les<br />
Indonesische jongeren leren massaal Chinees.<br />
China zal Amerika verdringen als wereldmacht,<br />
verwachten ze. Veel Indonesische topbedrijven zijn<br />
al in handen van Chinezen. ‘Je vergroot je kansen<br />
op de arbeidsmarkt als je Chinees spreekt.’<br />
rOndje Wereld<br />
eten is alles<br />
In Turkije is het volproppen geblazen, in Oeganda<br />
wordt de kok uitvoerig bedankt en in China eten ze<br />
het liefst buiten de deur. Overal zijn eettradities<br />
anders. ‘Er moet altijd een restje overblijven.’<br />
AchtergrOnd<br />
Muur van bomen<br />
Een rij van honderdduizenden nieuwe bomen van<br />
West- naar Oost-Afrika om de oprukkende woestijn<br />
te stoppen. Mooi, zo’n Afrikaans initiatief. Maar is<br />
het ook effectief? ‘Dit is vooral een prestigeproject.’<br />
cOluMn<br />
Sanders en de grote, zwarte man<br />
cOMMentAAr<br />
Wilders’ gesloten samenleving; Straatprotesten in<br />
Mozambique<br />
cultuur<br />
Kijken Door het vizier van een tank; bang voor<br />
mannen in Peru<br />
Luisteren Senegalees ontspannen en Kameroense<br />
klanken<br />
Lezen Kaviaar voor Kim, martelingen in Libië,<br />
verzet van een rijkeluiszoon, de vergeten oorlog<br />
rubrieKen<br />
Wereld Niet meer aan het hulpinfuus, islamitisch<br />
facebook, film in China, de straat op in Egypte<br />
Beter Kopen Chocola, knuffels, beddengoed,<br />
sneakers<br />
Beter Doen Adopteer een olifant, carpoolen naar<br />
concert, klussen voor het goede doel<br />
Fair Careerevent <strong>Works</strong>hops, stoomcursussen en<br />
bedrijfspresentaties in Utrecht<br />
Actie/abonnementspagina Gratis dvd-box bij een<br />
nieuw abonnement / Avond over duurzaamheid<br />
Agenda oktober<br />
Aanschuiven Kosmopolitisch tafelen<br />
Volgende maand in onzeWereld/Colofon
Metamorfose<br />
Na mijn studententijd in Nijmegen werkte<br />
ik, naast mijn werk als freelance journalist,<br />
enkele jaren als KLM-stewardess.<br />
Er waren veel bestemmingen waar we als<br />
vliegend personeel enkele dagen achtereen<br />
doorbrachten. Iran hoorde daar jammer genoeg<br />
niet bij. Als we op het vliegveld van Teheran<br />
landden, stapten de passagiers uit, werd het<br />
vliegtuig schoongemaakt en bevoorraad, kwamen<br />
nieuwe passagiers aan boord en vertrok<br />
het vliegtuig weer. Ik vond het jammer dat we<br />
niet mochten uitstappen, want het land en zijn<br />
inwoners fascineerden me. De afschrikwekkende<br />
verhalen die je er vaak over hoorde, kwamen<br />
niet overeen met de vriendelijke, intelligente,<br />
beschaafde Iraniërs waarmee ik in het vliegtuig<br />
kennismaakte. Interessant vond ik ook de<br />
metamorfose die Iraanse vrouwen aan boord<br />
ondergingen. De vrouwen die op Schiphol aan<br />
boord kwamen, waren elegante verschijningen<br />
met moderne kleding, mooie sieraden en keurig<br />
verzorgde kapsels en make-up. De vrouwen die<br />
het vliegtuig in Teheran verlieten, zagen er heel<br />
anders uit. Een uur voor de landing vormden ze<br />
rijen voor de toiletten, en wanneer de vrouwen<br />
het toilet verlieten, hadden ze een gedaanteverwisseling<br />
ondergaan. De keurige kapsels<br />
onzichtbaar onder hoofddoeken, de vrouwelijke<br />
kleding bedekt met verhullende gewaden, zelfs<br />
het gemoed van de vrouwen leek nu anders.<br />
De vrouwelijke passagiers die in Teheran het<br />
vliegtuig in stapten, ondergingen ook een metamorfose,<br />
maar dan andersom. Ik herinner me<br />
een gezin waarmee ik een praatje maakte terwijl<br />
de overige passagiers binnendruppelden.<br />
Zij was Iraanse, hij Canadees, en ze hadden hun<br />
zesjarige dochter bij zich. Terwijl de ouders me<br />
vertelden dat ze van Iran naar Canada gingen<br />
verhuizen, bleef het meisje me gebiologeerd<br />
aanstaren, met open mond, alsof ze een geest<br />
zag. ‘Ze heeft nog nooit eerder een vrouw in<br />
het openbaar met een onbedekt hoofd en blote<br />
armen gezien’, lichtte de vader toe. Wat dat<br />
betreft kreeg het verbijsterde kind wel haar<br />
vuurdoop, want na het opstijgen vormden de<br />
net ingestapte vrouwen de gebruikelijke rij voor<br />
de toiletten. Degenen die naar buiten kwamen,<br />
waren moderne, zelfbewuste vrouwen die zich<br />
van een ballast leken te hebben verlost.<br />
Ook nu, jaren na mijn KLM-tijd, ben ik nog<br />
nieuwsgierig naar Iran. Daarom ben ik blij dat<br />
we in dit nummer een interview hebben met<br />
Mina Saadadi. Deze Iraanse woont al jaren in<br />
Nederland en is hoofdredacteur van Shahrzad<br />
News, een nieuwswebsite die vanuit Hilversum<br />
wordt gemaakt voor vrouwen in Iran. Het<br />
werk van Saadadi en haar medewerkers is niet<br />
zonder risico. Over veel vrouwenzaken mag in<br />
Iran niet openlijk worden gesproken, of het nou<br />
gaat om overspel of zaken als mode en makeup.<br />
En al ben ik als Nederlandse niet direct<br />
de doelgroep van Shahrzad News, ik heb me<br />
voorgenomen om vaste bezoeker van de site te<br />
worden. De reis die ik ooit door Iran wil maken<br />
laat nog op zich wachten, maar ik weet waar<br />
ik tot die tijd terecht kan voor een kijkje in het<br />
Iraanse leven.<br />
plaatsvervangend hoofdredacteur onzeWereld<br />
renate.megens@onzewereld.nl<br />
onze 3<br />
wereld 10-10
oKiwAnjA<br />
mondiale trends en ontwikkelingen<br />
tekst martine boelsma samenstelling karlien strijbosch<br />
Steeds meer Afrikanen<br />
ontdekken slimme<br />
manieren om wat<br />
extra’s te verdienen<br />
met hun gsm.<br />
De een zoekt met zijn<br />
Smartphone medische<br />
informatie op<br />
voor zieke patiënten.<br />
De ander verhuurt<br />
zijn gsm aan wie er<br />
nog geen heeft. Een<br />
volgende biedt aan om<br />
- tegen betaling - je lege<br />
toestel op te laden.<br />
Adèle Botha van de Zuid-Afrikaanse Raad voor Wetenschappelijk en Industrieel<br />
Onderzoek (CSIR) onderzocht wat Afrikanen allemaal verzinnen om geld te verdienen met<br />
niets anders dan hun gsm. Het mobieltje is hét communicatiemiddel van Afrika. Het aantal<br />
gsm-nummers in het continent steeg tussen 2003 en 2008 van 11 miljoen tot 246 miljoen.<br />
Dat is een snellere groei dan op alle andere continenten.<br />
Behalve creatieve burgers maken ook Afrikaanse overheden gebruik van de gsm-revolutie.<br />
Met steun van de Zuid-Afrikaanse regering is een systeem ontwikkeld om overheidsinformatie<br />
te verspreiden via de gsm. Met dit systeem, de Lwazi, kunnen mensen via sleutelwoorden<br />
hotlines bellen voor informatie in een van de elf officiële talen van het land. Ook<br />
lopen in verschillende Afrikaanse landen projecten om boeren in staat te stellen via hun<br />
mobieltje de prijzen te vergelijken die verschillende handelaren bieden voor hun oogst.<br />
(bron: IPS/oneworld.nl)<br />
Arbeidersrechten<br />
Egyptische arbeiders pikken<br />
het niet meer<br />
Meer dan twee miljoen Egyptische werknemers<br />
zijn de afgelopen jaren de straat op gegaan. Ze<br />
willen loonsverhoging, winstdeling, zorgverzekeringen<br />
en betere arbeidsomstandigheden.<br />
In het Noord-Afrikaanse land zijn onafhankelijke<br />
vakbewegingen verboden. Dat verbod heeft geleid<br />
tot een spontaan ontstane arbeidersbeweging.<br />
Het broeit al sinds 2006. Toen werden wetswijzigingen<br />
doorgevoerd waardoor werknemers<br />
nauwelijks meer bescherming genieten. Egypte<br />
wil zo een aantrekkelijk klimaat creëren voor<br />
buitenlandse investeerders.<br />
Egypte had tussen 2005 en 2008 een gemiddelde<br />
economische groei van 7 procent. Liberale<br />
economen roemen het land dan ook als een<br />
lichtend voorbeeld van ontwikkeling. Maar van<br />
de ongeveer tachtig miljoen Egyptenaren leeft<br />
de overgrote meerderheid rondom of onder de<br />
armoedegrens. De enorme winsten verdwijnen<br />
naar het buitenland en in de zakken van een<br />
kleine binnenlandse elite. (bron: www.mo.be)<br />
4 onze<br />
10-10 wereld<br />
ict<br />
Verdienen met<br />
mobieltje<br />
KlimAAtverAndering<br />
Geluk bij ongeluk voor koraalriffen<br />
Dankzij de stijgende watertemperatuur<br />
neemt de kans op groei van jong<br />
koraalrif in Oceanië toe.<br />
Dat verwachten wetenschappers van<br />
de Universiteit van Wollongong in<br />
Australië. Onlangs ontdekten zij in het<br />
zuidelijke deel van de Stille Oceaan<br />
een 7000 jaar oud koraalrif. De fossiele<br />
vondst is een voorloper van het kleine,<br />
relatief jonge rif voor de kust van Lord<br />
Howe-eiland. Dat ligt zeshonderd kilometer<br />
van het Australische vasteland.<br />
Het fossiele rif is dertig keer groter dan<br />
het jonge.<br />
De onderzoekers denken dat het<br />
ontdekte rif 7000 jaar geleden stierf.<br />
De hedendaagse temperaturen in dit<br />
gebied zijn te laag voor koraalgroei.<br />
Dat verklaart waarom het nieuwe rif<br />
nooit zo groot is geworden. Koraal<br />
komt op deze breedtegraad sowieso<br />
weinig voor. Maar nu de watertempe-<br />
cultuur<br />
Chinese cinema bloeit<br />
Het gaat goed met de onafhankelijke<br />
film in China. In steeds meer grote<br />
steden worden festivals gehouden.<br />
Bioscopen tonen vooral kaskrakers uit<br />
Hollywood, zoals Avatar. Maar onder<br />
de oppervlakte floreert een onafhankelijke<br />
filmscene met eigen bioscopen<br />
en festivals. ‘Ook al zullen de films<br />
niet worden toegelaten tot de meeste<br />
bioscopen, het gaat wel goed met de<br />
alternatieve cinema in China’, zegt<br />
Cui Weiping, professor aan de Beijing<br />
Filmacademie. Hij wijst op de groei<br />
van het aantal onafhankelijke festivals,<br />
onder meer georganiseerd door<br />
Broadway Cinematheque, producent<br />
van Oscarwinnaar Crouching Tiger,<br />
Hidden Dragon. De festivals vestigen<br />
de aandacht op lokaal talent. De films<br />
zijn wel, zoals alle films in China, eerst<br />
door de censuur geweest.<br />
De onafhankelijke cinema is in China<br />
in de jaren tachtig ontstaan. Sinds de<br />
jaren negentig mogen de films openlijk<br />
via particuliere bedrijven worden<br />
verspreid. Nu zijn er festivals in Beijing,<br />
Sjanghai, Nanjing, Guangzhou en<br />
Chongqing. (bron: www.mo.be)<br />
ratuur in dit gebied stijgt, is de kans<br />
groot dat riffen in de toekomst weer<br />
de gelegenheid krijgen om groter te<br />
groeien.<br />
Het onderzoek naar fossiele riffen is<br />
belangrijk, omdat onderzoekers zo<br />
kunnen achterhalen hoe het koraal<br />
in de toekomst op het veranderende<br />
klimaat gaat reageren. De verwachting<br />
is dat koralen het in het verre zuiden<br />
en noorden beter gaan doen, terwijl<br />
riffen in tropische gebieden (rond de<br />
evenaar) juist sterk onder de temperatuurstijging<br />
zullen lijden. (bron: bbC)<br />
OMATTk1979
nieuwe mediA<br />
Islamitisch<br />
Facebook<br />
De omstreden<br />
Egyptische Moslimbroederschap,<br />
verboden in eigen<br />
land, is een eigen<br />
sociale netwerksite<br />
begonnen. De<br />
site Ikhwanbook<br />
lijkt op Facebook,<br />
maar respecteert<br />
volgens de gebruikers<br />
de islamitische<br />
waarden. Zo<br />
wordt veel minder<br />
gebruik gemaakt<br />
van foto’s, worden<br />
homoseksuele<br />
uitingen geweerd<br />
en wisselen de<br />
gebruikers minder<br />
details uit over hun<br />
privéleven.<br />
De Broederschap<br />
is de site begonnen<br />
omdat het, zegt<br />
een woordvoerder,<br />
een van de weinige<br />
mogelijkheden is<br />
om haar ideeën te<br />
verspreiden. De<br />
groepering mag in<br />
Egypte geen eigen<br />
krant, tijdschrift of<br />
tv-zender beginnen.<br />
(bron: www.<br />
oneworld.nl)<br />
hAndel<br />
Afrika kan vraag om fairtrade niet aan<br />
Steeds meer consumenten willen ‘eerlijke’ voedingsmiddelen.<br />
Producenten uit Latijns-Amerika en Azië<br />
spelen hier handig op in. Maar Afrika kan de groeiende<br />
vraag naar fairtradeproducten niet bijbenen.<br />
De fairetradebeweging wil eerlijke prijzen en goede<br />
arbeidsomstandigheden voor producenten in<br />
ontwikkelingslanden bevorderen. Fair trade draagt<br />
momenteel voor minder dan 1 procent bij aan de<br />
wereldhandel. Volgens organisaties die de producten<br />
certificeren, zoals het Nederlandse Max Havelaar,<br />
was de sector in 2009 toch nog goed voor een omzet<br />
van zo’n 3,6 miljard euro.<br />
Ondanks de crisis groeide bijvoorbeeld in Frankrijk<br />
de verkoop van fairtradeproducten met 10 procent.<br />
RENé VAN ASSElT<br />
hulp<br />
Ethiopië wil af van hulpinfuus<br />
Als het aan premier Meles<br />
Zenawi ligt, is voedselhulp in<br />
Ethiopië binnenkort verleden<br />
tijd. Een ambitieus en volgens<br />
sommigen onrealistisch plan.<br />
‘Donor darling’ Ethiopië<br />
ontvangt jaarlijks 2,5 miljard<br />
euro aan leningen en hulpgelden.<br />
De premier wil onafhankelijker<br />
worden van andere<br />
landen door de komende<br />
vijf jaar vele miljarden in de<br />
economie te pompen. Hij wil<br />
in de landbouwsector investe-<br />
ren en de industrie opengooien<br />
voor buitenlandse investeerders.<br />
De oppositie en internationale<br />
hulporganisaties vinden<br />
de plannen van Meles Zenawi<br />
onrealistisch.<br />
Ethiopië staat bekend als de<br />
graanschuur van India en<br />
China. Veel rijst, tarwe en<br />
graan worden naar Azië geëxporteerd,<br />
terwijl het land zelf<br />
regelmatig met voedseltekorten<br />
kampt. Dat heeft ook met de<br />
droogte en oneerlijke inter-<br />
rEuTErS<br />
Vooral Azië en Latijns-Amerika profiteerden hiervan.<br />
In de minst ontwikkelde landen, in Sub-Sahara-<br />
Afrika, is het moeilijker om de productie goed te<br />
organiseren. Christophe Eberhart van Ethiquable, een<br />
Franse coöperatie die eerlijk verhandelde producten<br />
importeert, vindt dat fair trade zich dan ook veel<br />
meer op die landen moet gaan richten.<br />
(bron: www.mo.be)<br />
nationale handelsafspraken<br />
te maken. Op al die fronten<br />
zijn veranderingen nodig, stellen<br />
Zenawi’s critici, willen<br />
Ethiopiërs zonder hulp uit het<br />
buitenland kunnen overleven.<br />
Ethiopië is niet het eerste<br />
Crisis of geen crisis: sinds<br />
2000 zijn de militaire uitgaven<br />
in de wereld gestegen<br />
met 49 procent. Alle regio’s<br />
kenden een stijging in 2009,<br />
behalve het Midden-Oosten.<br />
Tien landen tekenen voor 75<br />
procent van alle uitgaven.<br />
De VS is verantwoordelijk<br />
voor 43 procent van alle<br />
bestedingen. Nummer twee<br />
is China, waar de crisis<br />
minder hard toesloeg. Op vijf<br />
staat Rusland, dat zijn leger<br />
moderniseert. In de Europese<br />
Unie geeft Frankrijk het<br />
meeste geld uit aan defensie.<br />
Nederland komt niet voor<br />
in de top-10. (Van China<br />
en Rusland zijn de uitgaven<br />
schattingen.) (bron: www.SIPrI.org)<br />
Afrikaanse land dat zegt af te<br />
willen van buitenlandse hulp.<br />
Eerder zei de president van<br />
Rwanda minder hulp te willen<br />
ontvangen om de buitenlandse<br />
invloed op het land te verkleinen.<br />
(bron: elSevIer)<br />
onze 5<br />
wereld 10-10<br />
WOrLD BANk pHOTO COLLECTION
Wereldbeeld
Hogerop voor de honing<br />
Nepal<br />
Onbeschermd, met blote handen en voeten, verzamelt deze man hoog in de Himalaya<br />
honing van de grootste bij ter wereld, de Apis Laboriosa. Met bamboestokken als wapen<br />
balanceert hij op een touwladder tientallen meters boven de grond. Deze gevaarlijke<br />
maar duurzame methode wordt al eeuwenlang van generatie op generatie overgedragen.<br />
De rodondendron-honing die hij verzamelt is giftig. Inname zorgt voor flinke krampen.<br />
Maar aan de honing worden ook geneeskrachtige eigenschappen toegeschreven. De<br />
bergbewoners gebruiken hem onder andere tegen spierpijn en om wonden te genezen.<br />
In China, Japan en Zuid-Korea geloven mensen dat de honing eeuwige jeugd geeft. Ze<br />
betalen er grif voor. Tegenwoordig houden de ‘honey hunters’ de opbrengst vaak zelf<br />
omdat de oogst steeds schraler wordt. Door ontbossing en commerciële exploitatie van<br />
de honing wordt de Himalaya-bij met uitsterven bedreigd, en daarmee ook het beroep<br />
van de honingjager.<br />
FotograaF Eric TournErET / lighT mEdiaTion
De erfenis van Brazilië’s scheidend president Lula<br />
Een zakje geld<br />
voor arme gezinnen<br />
Luiz Inácio Lula da Silva, kortweg Lula, is bezig aan zijn laatste maanden als<br />
president van Brazilië. Met zijn ‘familiebeurs’ verminderde hij de armoede.<br />
‘Als we hiermee doorgaan, kunnen we de honger in ons land uitbannen.’<br />
TeksT Dominique elshout<br />
AFP
Een sjofele man. Gedrongen, met een warrige haardos<br />
en een rommelig baardje. Hij praatte ook een beetje onduidelijk,<br />
met het accent van het noordoosten van Brazilië.<br />
Zijn tegenstanders hadden het gemakkelijk: ze hoefden<br />
van Luiz Inácio Lula da Silva geen karikatuur meer te maken.<br />
Dat was hij al. Zo verloor Lula de presidentsverkiezingen van<br />
1989, 1994 en 1998.<br />
Maar in 2002 won hij wel. De stoffige kandidaat van vroeger<br />
had inmiddels zijn imago wat opgepoetst met modernere<br />
kleding. Ook had hij spraaklessen genomen. Maar zijn<br />
afkomst verloochende hij niet.<br />
Familiebeurs<br />
Want in 2003, meteen na zijn installatie, roept Lula een<br />
nieuw ministerie in het leven: het ministerie voor de Sociale<br />
Ontwikkeling en de Strijd tegen de Honger. De kloof tussen<br />
rijk en arm in Brazilië gaapt diep en in de verkiezingsstrijd<br />
heeft Lula beloofd een eind te maken aan de honger. Fome<br />
Zero, heet dat in campagnetaal: Nul Honger. Het recept is<br />
eenvoudig: geef de armen geld.<br />
Belangrijkste onderdeel van Fome Zero is de Bolsa Familia,<br />
letterlijk familiebeurs. Dit is een ruimere versie van een beurs<br />
die al eerder bestond onder de naam Bolsa Escola (schoolbeurs).<br />
Zodra het inkomen van een gezin onder de 63 euro<br />
per maand zakt, heeft het recht op 10 euro per maand per<br />
kind (maximaal drie per gezin). Daar zijn wel voorwaarden<br />
aan verbonden: de kinderen moeten naar school en moeten<br />
zich regelmatig laten inenten. Zodra het schoolverzuim van<br />
een van de kinderen hoger wordt dan 15 procent, trekt de<br />
regering de tegemoetkoming in. ‘Het gaat niet alleen om geld,<br />
maar we leren mensen ook burgerschap’, zei Lula bij de start<br />
van zijn programma. ‘We geven niet alleen eten, maar zorgen<br />
ook dat mensen verantwoordelijkheid nemen voor hun onderwijs<br />
en dat van hun kinderen.’<br />
Het geld moet persoonlijk worden opgehaald door het gezinshoofd,<br />
bij voorkeur de moeder. Braziliaanse vaders lopen<br />
net iets te vaak weg bij hun gezinnen om hoeksteen van de<br />
Familia te kunnen zijn.<br />
Het systeem blijkt te werken. Ongeveer 44 miljoen Brazilianen<br />
maken er gebruik van, bijna een kwart van de bevolking.<br />
Marcelo Neri, econoom bij het onafhankelijke onderzoeks- en<br />
onderwijsinstituut Getúlio Vargas, heeft becijferd dat onder<br />
Lula twintig miljoen Brazilianen zich blijvend aan extreme<br />
armoede hebben ontworsteld. Telde het land in 2003 nog<br />
49,5 miljoen armen (28 procent van de bevolking), in 2008<br />
was dat gedaald tot 29 miljoen (16 procent van de bevolking).<br />
Presidentsverkiezingen<br />
De Bolsa Familia maakt intussen school in Latijns-Amerika<br />
en daarbuiten. In landen als Mexico, Chili, Nicaragua maar<br />
ook Bangladesh zijn identieke systemen in het leven geroepen.<br />
In Brazilië zelf is de familiebeurs een belangrijk onderwerp<br />
bij de komende presidentsverkiezingen op 3 oktober.<br />
De twee belangrijkste kandidaten, Lula’s huidige kabinetschef<br />
Dilma Rousseff en sociaal-democraat José Serra, beloven<br />
om het hardst het systeem in stand te houden en zelfs uit te<br />
breiden.<br />
Maar de slinkende armoede is niet louter te danken aan de<br />
familiebeurs. Brazilië is met China, India en Rusland een van<br />
de weinige landen met een florerende economie. In Brazilië<br />
heeft dat vooral te maken met een uitdijende agrarische<br />
sector. Het landbouwarsenaal is sinds 1996 met een derde<br />
toegenomen en betere bemesting heeft geleid tot hogere<br />
opbrengsten. Het land werd van voedselimporteur in de jaren<br />
80 een van de grootste graanexporteurs ter wereld.<br />
Dat neemt niet weg dat de familiebeurs heel belangrijk is<br />
geweest in de strijd tegen armoede. Volgens het Getúlio<br />
Vargas-instituut komt een zesde deel van de armoedereductie<br />
voor rekening van de beurs. Toch zijn er wel degelijk criticasters,<br />
zoals de Conferentie van Braziliaanse Bisschoppen. Zij<br />
vinden dat de Bolsa Familia armen te afhankelijk maakt van<br />
staatshulp en dat hun leven door een maandelijkse bijdrage<br />
niet structureel verandert. De beurs is in hun ogen vooral<br />
een lapmiddel.<br />
Onder Lula ontsnapten 20 miljoen<br />
Brazilianen aan de armoede<br />
Leerlingen die door de beurs verplicht naar school gaan,<br />
blijken bovendien minder gemotiveerd. Ze doen het minder<br />
goed dan leerlingen die ‘uit vrije wil’ kiezen voor onderwijs.<br />
Brazilië kent een leerplicht voor kinderen tot vijftien jaar,<br />
maar het toezicht daarop is gebrekkig. Veel ‘beurskinderen’<br />
haken weer af omdat ze met werken meer geld kunnen verdienen<br />
dan de tien euro bijdrage.<br />
Ook de uitvoering van de Bolsa Familia door lokale<br />
overheden geeft problemen. Vriendjespolitiek en corruptie<br />
liggen op de loer. Maar volgens econoom Neri zijn de ergste<br />
kinderziekten inmiddels uit het systeem verdwenen. ‘De<br />
Bolsa Familia werkt. Een paar jaar geleden was ik lang niet<br />
zo optimistisch, maar ik zie nu dat de goede kanten sterker<br />
zijn dan de slechte. Als we zo doorgaan met de familiebeurs,<br />
kunnen we de honger in ons land uitbannen.’<br />
De Bolsa Familia is volgens Neri bovendien goedkoop. ‘Het<br />
kost 0,6 procent van het bruto nationaal product. Dat is niet<br />
veel. En vergeet niet dat gezinnen het geld ook weer uitgeven.<br />
Zo stimuleren ze op hun beurt de economie.’<br />
Voor Maria-Ines da Silva, moeder van elf kinderen, is de<br />
beurs cruciaal om te overleven. Ze woont in Manari, een van<br />
de armste steden van het land, in de streek waar ook Lula<br />
vandaan komt. Het gemiddelde inkomen was er in 2006<br />
slechts 10 euro per maand. Het gebied lijdt onder droogte.<br />
Dankzij de Bolsa Familia heeft Da Silva net genoeg geld om<br />
haar kinderen dagelijks rijst en bonen te geven, vertelde ze<br />
aan de BBC. Ze heeft Lula hoog zitten. ‘Hij heeft meer voor<br />
de armen gedaan dan welke andere president ook.’ n<br />
onze 9<br />
wereld 10-10
‘Alle vrouwenzaken<br />
liggen gevoelig in Iran’<br />
Journaliste Mina Saadadi (42) vluchtte op haar twintigste vanuit<br />
Iran naar Nederland. Ze is hoofdredacteur van een nieuwswebsite<br />
voor vrouwen in haar vaderland. ‘Ik wil opschrijven wat in Iran niet<br />
opgeschreven mag worden.’<br />
TeksT BiBejan lansink Beeld jeroen van loon<br />
De kleine Mina Saadadi liep als<br />
kind in Iran al haar moeder achterna<br />
om haar te interviewen,<br />
met een lepel die als microfoon diende.<br />
Vele jaren later richtte ze in Nederland<br />
de nieuwswebsite Shahrzad News op,<br />
genoemd naar de sprookjesschrijver<br />
van Duizend-en-één Nacht. Want Mina<br />
Saadadi heeft duizend-en-één verhalen<br />
te vertellen aan Iraanse vrouwen in het<br />
land van haar jeugd. Verhalen die in<br />
Iran niet verteld mogen worden. Over<br />
verloren maagdelijkheid. Over homoseksualiteit.<br />
Over polygamie. Tachtig<br />
uur per week werkt ze, vanuit Hilversum,<br />
om de leegtes op te vullen die de<br />
door de staat gecontroleerde media in<br />
Iran achterlaten.<br />
Je kunt in Iran al opgepakt worden<br />
voor het aanmaken van een Facebookaccount.<br />
Hoe riskant is het Shahrzad<br />
News te maken?<br />
‘We moeten voorzichtig opereren. Ik<br />
heb zelf een soort alertheidsmechanisme<br />
ontwikkeld. Met onze journalisten<br />
in Iran houden we bijvoorbeeld nooit<br />
groepsvergaderingen, het is altijd éénop-één-contact.<br />
Ons netwerk is nergens<br />
officieel geregistreerd. Betalingen<br />
voor journalistieke bijdragen gaan via<br />
familie en vrienden. Onze verslaggevers<br />
sturen mij hun stukken vanuit een<br />
openbare ruimte, zoals een internetcafé<br />
of universiteit. Zodra ze een ontvangstbevestiging<br />
hebben wissen ze alle<br />
gevoelige informatie van hun computer<br />
en e-mailaccounts.’<br />
Je staat op een zwarte lijst in Iran.<br />
Loop je zelf gevaar?<br />
‘Niet in Nederland. En ik kan conferenties<br />
in het Westen bezoeken. Maar<br />
in Iran: ja. En de mensen daar die mij<br />
kennen, ook.’<br />
Afgelopen voorjaar verscheen de<br />
eenmalige, papieren, vrouwenglossy<br />
IRAN., ook door jou en jouw mensen<br />
gemaakt. Was daar behoefte aan?<br />
‘IRAN. is een ode aan de jongeren<br />
daar. 70 Procent is onder de dertig jaar,<br />
de meeste van hen hebben nooit een<br />
glossy in handen gehad. Er is wel een<br />
vrouwenblad, Vrouw van de Dag, maar<br />
dat heeft al decennia een islamitische<br />
signatuur. Over mode of make-up zul<br />
je daarin niets lezen, dat is verboden.<br />
Tenminste, een vrouw mag zich wel<br />
mooi maken, maar alleen voor een man.<br />
Achter de hejab, de sluier. Of achter de<br />
voordeur.’<br />
Wat mogen vrouwen nog meer niet?<br />
Of beter: wat mogen ze eigenlijk wel?<br />
‘Opkomen voor de rechten van vrouwen<br />
is een reden om opgepakt te<br />
worden. Vrouwen mogen werken, maar<br />
alleen na toestemming van hun man, of<br />
als ze die nog niet hebben, vader. Om<br />
je een idee te geven: 60 procent van de<br />
universitair studenten is vrouw, maar<br />
slechts 12 procent van de vrouwen<br />
werkt. Bij een scheiding verliest de<br />
vrouw de voogdij over haar kinderen.<br />
Voor mannen is poligamie toegestaan,<br />
tot vier wettelijke vrouwen en talloze<br />
tijdelijke relaties. Het wordt nauwelijks<br />
geaccepteerd als vrijgezelle vrouwen<br />
alleen wonen. Als zij voorkomen in<br />
onze artikelen, worden ze door allerlei<br />
omschrijvingen onherkenbaar gemaakt.’<br />
Vrouwenzaken zijn dus een gevoelig<br />
onderwerp voor jullie site?<br />
‘Zeker. Dat zit er zo diep ingebakken dat<br />
zelfs mannen die met onze zaak sympathiseren<br />
daaraan moeten wennen. Pas<br />
nog kreeg ik een artikel van een man-<br />
nelijke correspondent die voor een tekst<br />
van 2000 woorden drie vrouwen had<br />
geïnterviewd en één man. Het interview<br />
met de man besloeg bijna twee derde<br />
van het aantal woorden. Onbewust had<br />
de mannelijke journalist meer ruimte<br />
besteed aan het verhaal van de man.<br />
Tegelijk hebben we mannen hard nodig:<br />
alleen al om binnen te komen in voor<br />
vrouwen verboden plekken als studentenhuizen<br />
of voetbalstadions.<br />
Maar we schrijven niet alleen over<br />
vrouwen. Atheïsme is ook een groot taboe.<br />
In Iran word je geboren als moslim,<br />
het komt automatisch in je geboortecertificaat<br />
te staan. Dus wat betekent<br />
het dat 99 procent van de bevolking<br />
moslim is? Kort geleden werden we benaderd<br />
door Esmail Khoi, een beroemd<br />
‘Een Iraanse vrouw mag zich wel mooi<br />
maken, maar alleen achter de voordeur’<br />
interview<br />
Iraans dichter die in Engeland woont en<br />
ons over zijn ‘bekering’ tot het atheïsme<br />
vertelde. Dat soort verhalen zet mensen<br />
aan het denken.’<br />
Hoe is Shahrzad News ontstaan?<br />
‘Toen ik in 2003 nog bij het IIAV (het<br />
toenmalige internationale vrouwenarchief,<br />
red.) werkte, kwam ik op een<br />
conferentie in Genève een groepje<br />
Iraanse vrouwenactivisten tegen. Ik<br />
merkte dat zij nauwelijks iets van het<br />
thema van de conferentie wisten. Ik<br />
dacht: als deze vrouwen, die tot de elite<br />
behoren, al zo slecht op de hoogte zijn,<br />
dan is het met de informatievoorziening<br />
van de gewone vrouw in Iran nog droeviger<br />
gesteld. Ik vond dat we de brokjes<br />
informatie die via contacten in Iran<br />
naar buiten komen, moesten kanaliseren<br />
en beschikbaar stellen aan vrouwen<br />
in Iran zelf.’<br />
onze 11<br />
wereld 10-10
interview<br />
Volgens een bericht op Shahrzad News<br />
besteedt de Iraanse anti-cybercrimeafdeling<br />
4 miljoen euro per jaar aan<br />
het filteren of blokkeren van websites.<br />
Hoe weerstaan jullie die acties?<br />
‘Contacten binnen de Iraanse gemeenschap<br />
in de VS voorzien ons van<br />
geavanceerde anti-filters. We leiden<br />
bezoekers ook om via verschillende domeinnamen.<br />
Op de redactie hangt een<br />
kalender die vol staat met belangrijke<br />
Iraanse ‘events’: niet om die te vieren,<br />
maar als reminder om onze correspondenten<br />
in Iran te informeren dat ze dan<br />
extra alert moeten zijn. En dagelijks<br />
versturen we 82.000 pdf-versies van de<br />
online-krant naar abonnees om websiteblokkades<br />
van het Iraansse regime te<br />
omzeilen.’<br />
Op de site staat een filmpje waarin<br />
mensen op straat wordt gevraagd naar<br />
hun verkiezingswensen. Hun openhartigheid<br />
viel op. ‘Laten ze voor goedkoper<br />
fruit op de markt zorgen in plaats<br />
van een kerncentrale te bouwen’, zei<br />
iemand. Een oudere man zei: ‘Zet mijn<br />
naam en adres er maar bij, kan me<br />
niks schelen.’<br />
Mina sadaadi (42)<br />
is geboren in Iran.<br />
Haar vader werkte<br />
tot zijn pensioen in<br />
de gezondheidszorg,<br />
haar moeder was<br />
huisvrouw. Na de<br />
Iran-Irak oorlog (1980<br />
- 1988) werden veel<br />
politieke tegenstanders<br />
van het Iraanse<br />
regime opgepakt en<br />
vermoord. sadaadi behoorde tot een religieuze<br />
minderheid en vluchtte op haar<br />
twintigste naar Nederland. Haar ouders<br />
zag ze pas terug toen die, na hun 65ste,<br />
toestemming kregen om naar europa te<br />
reizen.<br />
sadaadi studeerde journalistiek aan de<br />
Hogeschool in Utrecht. In 2006 lanceerde<br />
ze, ondersteund door het internationale<br />
vrouwenarchief en het ministerie<br />
voor Buitenlandse Zaken, haar nieuwssite.<br />
Zo’n 60 procent van de lezers komt<br />
uit Iran. Afgelopen april kwam de eenmalige<br />
glossy IRAN. uit. deze is voor<br />
e 6,95 te bestellen via het e-mailadres<br />
pr@shahrzadnews.org.<br />
12 onze<br />
10-10 wereld<br />
‘Bij oudere mensen zie je dat meer: die<br />
zijn de angst vaak voorbij. Mijn eigen<br />
vader zei ook eens: “Wat gaan ze doen,<br />
me doodmaken? Moeten ze doen.” Wij<br />
nemen burgers serieus, dat zijn ze niet<br />
gewend. Dat merken we ook als we een<br />
telefonische enquête houden. Zodra<br />
mensen ervan overtuigd zijn dat we<br />
niet van de staat zijn, zijn ze heel open.’<br />
Je bent hoofdredacteur van een redactie<br />
zonder redacteuren.<br />
‘We werken inderdaad alleen met correspondenten,<br />
dat zijn er enkele tientallen.<br />
Zowel in Iran als in het Westen.<br />
Het zijn grotendeels Iraniërs, maar ook<br />
sympathiserende Europeanen en Amerikanen.<br />
Onze mensen in Iran werken<br />
onder pseudoniem.<br />
Een groot deel van de dag ben ik aan<br />
het bellen of e-mailen. Fysieke vergaderingen<br />
houden we bijna nooit, ook om<br />
veiligheidsredenen, maar virtuele des te<br />
meer. Vrije weekends heb ik niet, want<br />
in de islamitische wereld begint de<br />
werkweek op zaterdag. En Amerikaanse<br />
medewerkers kunnen vanwege hun<br />
drukke vaste banen alleen op zondag<br />
vergaderen. Een werkweek van tachtig<br />
uur is voor mij normaal. Dat maakt het<br />
onmogelijk er ook nog een relatie op na<br />
te houden, is onlangs weer gebleken.’<br />
Wat maakt dat je bereid bent je privéleven<br />
op te offeren voor de emancipatie<br />
van vrouwen en minderheidsgroepen<br />
in Iran?<br />
‘Wie niet kan kiezen, is niet vrij. Om te<br />
kunnen kiezen heb je informatie nodig.<br />
Sinds ik ben gevlucht, ben ik vrij om te<br />
kiezen. Ik wil Iraniërs bewustwording<br />
bijbrengen van hoe het anders kan.<br />
Wie na de Iraanse revolutie van ’79 is<br />
geboren, heeft daar geen weet van. Dat<br />
horen ze ook niet van hun ouders. Die<br />
zijn een stuk conservatiever geworden<br />
nadat ze een mislukte revolutie hebben<br />
meegemaakt. Juist omdat die revolutie<br />
zo bruut is neergeslagen. Ze zijn bang<br />
en gedesillusioneerd. Daarom proberen<br />
ze hun kinderen nu weg te houden bij<br />
de demonstraties. Ik wil de jonge generatie<br />
ervan overtuigen dat het juist wel<br />
op hen aankomt.’<br />
Waarom ben je destijds gevlucht?<br />
‘Ik moet daar terughoudend over zijn.<br />
Maar ik ben na m’n schooltijd met<br />
medescholieren gevlucht omdat we tot<br />
een religieuze minderheid behoorden.<br />
Via Turkije het land uit, en uiteindelijk<br />
bij toeval in Nederland beland.’<br />
Ben je tevreden over wat jullie met de<br />
site tot nu toe hebben bereikt?<br />
‘Zeker. Vooral omdat we echt voorzien<br />
in een behoefte. Twee keer per jaar<br />
maken we een lijst met meest gelezen<br />
artikelen; die over relaties en seksualiteit<br />
prijken steevast bovenaan. Alleen<br />
bereiken we maar een beperkte groep<br />
mensen: die met een internetverbinding.<br />
Daarom is het mijn droom om de<br />
eerste vrouwelijke televisiezender van<br />
‘Onze meest gelezen artikelen gaan steevast<br />
over relaties en seksualiteit’<br />
Iran te beginnen. Juist omdat vrouwen<br />
voor televisie niet de straat op hoeven,<br />
zal dat makkelijker te realiseren zijn.<br />
Via satelliet-tv vanuit het buitenland<br />
kun je censuur omzeilen. Qua techniek<br />
en crew is het ook geen probleem. Het<br />
is vooral een kwestie van financiering.’<br />
Over geld gesproken: Shahrzad News<br />
wordt mogelijk gemaakt door het Nederlandse<br />
ministerie van Buitenlandse<br />
Zaken. Wat betekent de kans op een<br />
rechtse coalitie voor die subsidie?<br />
‘Geert Wilders en ik hebben een gedeelde<br />
vijand - ik heb net als hij een<br />
afkeer van islamitische dictaturen - dus<br />
dat zou juist wel eens gunstig kunnen<br />
uitpakken voor ons. Maar ik zeg er<br />
meteen bij dat ik nooit op de PVV zou<br />
stemmen. Dan had ik net zo goed in<br />
Iran kunnen blijven. De hoofddoek<br />
is voor ons beiden een issue. In Iran<br />
worden vrouwen beboet voor het niet<br />
hebben van hoofddoek, Wilders wil<br />
vrouwen beboeten voor het hebben van<br />
hoofddoek. De essentie is dezelfde: dat<br />
vrouwen geen vrije keuze hebben.’<br />
Je wordt door Iran gezien als westerse<br />
spion. Heb je nog hoop dat je het land<br />
ooit weer kunt bezoeken?<br />
‘Dat zal heel moeilijk worden. Maar<br />
hoop heb ik altijd.’ n<br />
www.shahrzadnews.org
Red een boom, eet chocola<br />
Het klinkt haast te mooi om waar te zijn, maar met<br />
één reep chocola van Organic meltdown is een<br />
boom in het tropisch regenwoud van Ecuador gered<br />
van de ondergang. Organic meltdown gaat de<br />
strijd aan tegen illegale houtkap en klimaatverandering.<br />
Het doel is om in twee jaar tijd vijf miljoen<br />
bomen te beschermen tegen de kettingzaag. Aan<br />
de binnenkant van de wikkel staat<br />
een code die je op de website van<br />
Organic meltdown kunt invullen.<br />
Op Google Earth is vervolgens<br />
precies te zien welke boom je hebt<br />
gered. De chocola is biologisch,<br />
fairtrade en glutenvrij. verkrijgbaar<br />
in vier verschillende smaken<br />
bij o.a. de Wereldwinkel.<br />
(WWW.OrGANicmEltDOWN.cOm PrijS: € 2,75)<br />
Gehaakte hebbedingen<br />
Ontwerpster Anne-claire Petit<br />
maakt vrolijke accessoires<br />
voor zowel kinderen als volwassenen.<br />
De knuffels, kleertjes<br />
en kussens bestaan uit<br />
natuurlijke materialen en worden<br />
gehaakt door chinese boerinnen. Dankzij<br />
dit werk kunnen de vrouwen in hun eigen onderhoud<br />
voorzien. Elk item is uniek. De collectie is genomineerd<br />
voor de toon van tuijl-Designprijs, een prijs voor Nederlandse<br />
ontwerpen die geproduceerd worden in ontwikkelingslanden.<br />
De accessoires zijn bijvoorbeeld te koop bij<br />
de Bijenkorf. (WWW.ANNEclAirEPEtit.Nl)<br />
Biologisch breien<br />
De herfst is in aantocht dus een wollen trui is straks geen overbodige<br />
luxe. Wie zelf aan de slag wil en een warme trui wil breien die ook nog<br />
eens verantwoord is, kan terecht bij trikoo. in deze webwinkel van<br />
Eveline Buijink is biologische wol verkrijgbaar. Dat wil zeggen dat de<br />
schapen grazen in een weide zonder kunstmest en de vacht wordt gewassen<br />
zonder chemicaliën. De garen van trikoo zijn o.a. afkomstig<br />
van manos del Uruguay, een fair trade-organisatie die vrouwen op het<br />
plat teland van Uruguay betere kansen wil geven. De vrouwen weven,<br />
spinnen en verven de materialen voor een eerlijke prijs.<br />
(WWW.trikOO.Nl)<br />
Slapen onder bamboe<br />
je kunt met een gerust hart gaan slapen onder het beddengoed<br />
van Fresh! Home collection. Het stijlvolle bed- en<br />
badlinnen uit de najaarscollectie van Fresh! bestaat uit<br />
natuurlijke stoffen zoals organisch katoen en bamboe. Het<br />
textiel wordt geproduceerd in Portugal. De cO 2-uitstoot van de<br />
vliegreizen die Fresh! maakt wordt gecompenseerd via Greenseat.<br />
Bovendien gaat 3 procent van de jaarlijkse opbrengt naar een goed doel.<br />
(WWW.FrESHHOmEcOllEctiON.Nl)<br />
Sneakers<br />
met idealen<br />
beter kopen<br />
samenstelling kyRa van de SchanS<br />
deze pRoducten dRagen bij aan een<br />
eeRlijke en Schone weReld. Mail tipS naaR<br />
Redactie@onzeweReld.nl<br />
De eerste collectie sneakers van !SYOU<br />
kwam tot stand in Burkina Faso, in samenwerking<br />
met Nederlandse en Afrikaanse<br />
ontwerpers. De schoenen zijn eerlijk geproduceerd.<br />
De veters bestaan uit biologisch<br />
katoen, afkomstig uit het Afrikaanse land.<br />
10 procent van de opbrengst gaat naar de<br />
ontwerpers in Burkina Faso en wordt besteed<br />
aan de begeleiding van lokaal talent.<br />
!SYOU is ook een sociaal-creatief platform.<br />
Wereldwijd talent komt hier in contact<br />
met Europese designers. De sneakers<br />
zijn te koop via de webshop of in de winkel<br />
van !SYOU in Amsterdam.<br />
(WWW.iSYOU.cOm PrijS: : vANAF v € 149)<br />
onze<br />
wereld<br />
13<br />
10-10
achtergrond<br />
De kilo’s vliegen er aan,<br />
ook in arme landen<br />
Vetzucht verovert de wereld. Vooral in opkomende economiën<br />
worden jong en oud veel te dik. Gevolg: binnen dezelfde<br />
landsgrenzen komen honger en overgewicht tegelijk voor.<br />
TeksT Fenneken Veldkamp<br />
Overgewicht: typisch zo’n verschijnsel van rijke<br />
landen waar het veel te goed gaat met de bevolking.<br />
Denk je. Maar niets is minder waar. Overgewicht en<br />
de ernstiger variant obesitas komen steeds meer in ontwikkelingslanden<br />
voor. Erger nog: soms bestaan grootschalige<br />
honger en obesitas naast elkaar. Het World Food Programme<br />
van de Verenigde Naties werkt hard om honger te bestrijden<br />
in India, terwijl tegelijk het aantal zwaarlijvige mensen er<br />
toeneemt. ‘Globesity’, is de term die de Wereldgezondheidsorganisatie<br />
heeft bedacht. Overgewicht is een mondiale trend<br />
en niet langer een westerse welvaartsziekte.<br />
Epidemie<br />
In Latijns-Amerika, Azië, het Midden-Oosten en zelfs Sub-<br />
Sahara-Afrika is overgewicht een probleem. Vooral in landen<br />
die een snelle economische groei doormaken, zijn steeds<br />
14 onze<br />
10-10 wereld<br />
Vetzucht in ontwikkelingslanden neemt razendsnel toe<br />
meer mensen te dik. In Mexico bijvoorbeeld is 66 procent<br />
van de mannen en 72 procent van de vrouwen te dik. Van<br />
de Mexicaanse kinderen tussen de 5 en 11 jaar lijden er 4,5<br />
miljoen aan overgewicht, een derde van het totaal aantal<br />
kinderen in die leeftijd. De behandeling van obesitas kost de<br />
Mexicaanse schatkist jaarlijks meer dan 4 miljard euro en dat<br />
zal tegen 2015 oplopen tot 6 miljard euro.<br />
‘Overgewicht is een epidemie aan het worden’, zegt Tim<br />
Armstrong, hoofd van de afdeling voor preventie van chronische<br />
ziektes van de WHO. In opkomende economieën als<br />
Mexico, China en India eten inwoners vaker vlees, melkproducten,<br />
kant-en-klaar-maaltijden en fastfood. Bovendien gaan<br />
vooral kinderen steeds meer tv kijken en computerspelletjes<br />
doen. Maar volgens Armstrong is de belangrijkste oorzaak<br />
de trek naar de stad. Daar vindt de snelste verandering van<br />
eet- en levensstijl plaats. ‘Mensen aten op het platteland rijst,<br />
Chinafotopress/Zumapress/hh
kleinzoon pang Ya uit China op de weegschaal bij oma. acht maanden na zijn geboorte woog pang Ya 20 kilo. Hij is nu twee en weegt 41.5 kilo.<br />
de oorzaak van zijn obesitas is onbekend.<br />
granen, groente en soms vlees. In de stad hebben ze opeens<br />
toegang tot een overvloed aan calorierijk en vet eten, dat ook<br />
nog eens goedkoop is. Ze hebben bovendien minder lichamelijke<br />
inspanning omdat ze er vaak zittend werk doen.’<br />
Vrouwen in ontwikkelingslanden lijden vaker aan overgewicht<br />
dan mannen. De oorzaak daarvan is niet onderzocht.<br />
Armstrong denkt dat het komt doordat mannen vaker<br />
kostwinner zijn, terwijl vrouwen thuisblijven en daardoor<br />
misschien minder bewegen en meer worden blootgesteld aan<br />
reclames voor fastfood. ‘En in sommige landen is dik zijn<br />
ook een teken van rijkdom en zelfs van goede gezondheid.’<br />
Niet overal zijn vrouwen koploper in overgewicht. In China<br />
verdriedubbelde het aantal mannen met overgewicht tussen<br />
1989 en 2000, terwijl bij vrouwen sprake was van ‘slechts’<br />
een verdubbeling. Onderzoeker Xiaoyong Zhang van de Universiteit<br />
Wageningen doet research naar obesitas in China.<br />
Haar verklaring: ‘Werken in China gaat met een uitbundige<br />
eetcultuur gepaard. Na het werk – toch nog vaak een mannenwereld<br />
- is het gangbaar om aan grote diners aan te zitten,<br />
waarbij ook veel gedronken wordt.’<br />
Dubbele last<br />
Landen waar ondervoeding en overgewicht naast elkaar bestaan,<br />
kampen met de zogenaamde double burden of disease.<br />
JoCelyn braun<br />
IndIa<br />
Ondervoeding kan leiden tot infecties, hersenbeschadiging en<br />
blindheid. Overgewicht brengt een groter risico op diabetes,<br />
hart- en vaatziekten en kanker met zich mee. Beide aandoeningen<br />
ondermijnen de arbeidsproductiviteit en uiteindelijk<br />
de totale ontwikkeling van een land.<br />
In hoeveel landen deze ‘dubbele last’ voorkomt, kan Armstrong<br />
moeilijk zeggen: cijfers zijn er niet altijd. In India is<br />
het contrast het grootst. Van de vrouwen in de steden lijdt 24<br />
procent aan overgewicht en 25 procent aan ondergewicht.<br />
‘Dik zijn is een teken van rijkdom<br />
en gezondheid’<br />
De double burden komt volgens Armstrong op drie niveaus<br />
voor. Het eerste is het landenniveau. Zo kampen bijvoorbeeld<br />
in Tanzania sommige gebieden met extreme droogte, terwijl<br />
in de steden volop calorierijk voedsel beschikbaar is. Het<br />
tweede niveau speelt zich af binnen dorpen, wanneer de rijkdom<br />
slecht verdeeld is. Het derde niveau betreft, opvallend<br />
genoeg, gezinnen. ‘Ondervoeding en óvervoeding kunnen<br />
binnen een en hetzelfde gezin voorkomen’, zegt Armstrong.<br />
‘Soms geeft een gezinslid al het geld uit aan junkfood, tabak<br />
‘Ik heb nergens last van. Af en toe een wandeling houdt me in vorm’<br />
mohammed Qumar en Shabnam Begum: veel snacken op straat.<br />
sinds 2007 kunnen mensen met obesitas in het sir Ganga<br />
Ram-ziekenhuis in New Delhi worden geopereerd.<br />
elk jaar worden er meer maagverkleiningsoperaties<br />
gedaan, vertelt dokter Tarun Mittal. Op dit moment zijn<br />
het er ongeveer honderd per jaar. Volgens Mittal is het<br />
overnemen van een westers eet- en leefpatroon de oorzaak.<br />
‘er wordt steeds meer junkfood gegeten en mensen<br />
bewegen minder. Rijke mensen roepen zelfs voor<br />
het aanreiken van de afstandsbediening een bediende’,<br />
vertelt hij.<br />
Ook Mohammed Qumar (50) en zijn vrouw shabnam Begum<br />
(40) zijn te zwaar. Maar over een operatie piekeren<br />
ze niet. Ze staan bij een ‘street food’-kraampje op de<br />
markt Bhogal, in Zuid-Delhi.<br />
Mohammed smikkelt van een bordje pani puri: holle<br />
deegballetjes gevuld met een pittig, stroperig sausje.<br />
Het koppel, dat een familiehotel runt, eet zeker drie<br />
keer per week een lekkere snack op straat. Hun zoon en<br />
dochter eten vooral pizza, maar Mohammed en shabnam<br />
houden het liever bij de lokale keuken. ’s Avonds koken<br />
ze meestal thuis. ‘Dat is hygiënischer’, zegt shabnam.<br />
Maar ook dan besteden ze weinig aandacht aan gezond<br />
voedsel. ‘We eten veel vlees en weinig groenten. Dal<br />
(gekookte linzen, een standaard bijgerecht aan veel Indiase<br />
tafels) eten we bijna nooit.’ Vooral Mohammed is<br />
de voorkeur voor lekker eten aan te zien, maar hij vindt<br />
dit geen probleem. ‘Ik heb nergens last van. soms maak<br />
ik een wandeling, dat houdt me in vorm.’ (AleTTA ANDRé)<br />
onze 15<br />
wereld 10-10
achtergrond<br />
16 onze<br />
10-10 wereld<br />
meXICO<br />
yoCelyn ibaÑ<br />
‘Hij eet net zoveel als wij, ook al is hij pas tien’<br />
Om Joshua te laten afvallen, geeft zijn oma hem<br />
2 liter water per dag.<br />
en drank. Diegene wordt dan veel te dik, terwijl er geen<br />
geld overblijft om gezond eten te kopen voor de kinderen.<br />
Daarnaast is het zo dat dikke moeders vaak baby’s met ondergewicht<br />
baren. Ondervoede kinderen maken een slechte<br />
gezondheidsstart en zijn op latere leeftijd vatbaarder voor<br />
obesitas.’<br />
Lichamelijke oefening<br />
De strijd tegen overgewicht wordt op verschillende manieren<br />
gevoerd. Mexico probeert vooral overgewicht bij kinderen<br />
aan te pakken. Met ingang van dit schooljaar gelden in het<br />
Midden-Amerikaanse land nieuwe regels voor voeding op<br />
scholen. Zo mogen lagere scholen alleen nog drinkwater<br />
aanbieden. Daarnaast heeft de regering gezorgd voor meer<br />
voetgangerszones in steden, alcoholreclames verboden en<br />
een fietsprogramma bedacht, ‘Muevete en bici’, om inwoners<br />
uit Mexico-Stad uit de auto te krijgen.<br />
Chinezen moeten twee keer per<br />
dag samen gymen op kantoor<br />
Ook in China voert de overheid maatregelen in om<br />
zwaarlijvigheid te bestrijden. Kantoormedewerkers moeten<br />
bijvoorbeeld tweemaal per dag samen aan lichamelijke oefening<br />
doen. Een paar jaar geleden introduceerde de Chinese<br />
regering al een Chinese variant op onze Schijf van Vijf en<br />
rond grote steden als Beijing en Sjanghai worden fat camps<br />
voor dikke jongeren georganiseerd.<br />
‘Economische ontwikkeling gaat samen met gezondheids-<br />
Joshua García (10) uit Mexico-stad weegt 65 kilo, een stevig<br />
overgewicht dus. ‘Ik werd dikker toen ik drie jaar geleden<br />
ziek was en niet meer naar het zwembad kon’, vertelt<br />
hij. ‘Ik heb er last van, ik word bijvoorbeeld snel moe.<br />
Op school word ik wel eens gepest, dan noemen ze me<br />
gehaktbal.’<br />
Toch is Joshua een vrolijke jongen. Hij woont bij zijn<br />
grootouders, zijn ouders zijn gescheiden. Oma Aurora del<br />
Campo (54) is bezorgd om de gezondheid van haar kleinzoon.<br />
‘Wij eten weinig fastfood, wel veel typisch Mexicaans<br />
voedsel: enchiladas, taco’s, avocado’s’, zegt ze.<br />
Het zit hem volgens haar vooral in de porties. ‘Als ik enchiladas<br />
maak, eet Joshua er net zo veel als wij. Om hem<br />
te laten afvallen, proberen we hem nu twee liter water te<br />
laten drinken en geven we hem kleinere porties.’<br />
Afvallen is voor kinderen niet makkelijk in Mexico-stad.<br />
‘er is weinig speelruimte en kinderen kunnen niet zonder<br />
toezicht naar een sportveldje. Joshua houdt van zwemmen,<br />
maar dat is erg duur.’<br />
Overgewicht is een groot probleem, tegelijk zijn veel<br />
Mexicanen ondervoed. Hoe valt dat met elkaar te rijmen?<br />
Del Campo: ‘Als burgers eet je wat je beschikbaar hebt.<br />
We kunnen moeilijk een kilo bonen naar ieder dorp met<br />
ondervoeding brengen. De verantwoordelijkheid ligt bij<br />
de regering. De voedseldistributie in Mexico is niet goed.’<br />
(JAN-AlBeRT HOOTseN)<br />
risico’s. Dat weten we uit ervaring in het Westen’, zegt<br />
Armstrong. ‘We moeten proberen de fouten die bij ons zijn<br />
gemaakt te voorkomen in ontwikkelingslanden. Landen moeten<br />
nu de kans grijpen om in die groeiende steden de gezondheidszorg<br />
en de voorlichting over overgewicht te verbeteren.<br />
Ook zijn groene ruimtes in de stad en de beschikbaarheid van<br />
gezond voedsel belangrijk.’<br />
De Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN (FAO) wil<br />
meer samenwerking tussen de voedselindustrie en voedingsdeskundigen.<br />
Er moet een omslag komen van genoeg voedsel<br />
voor iedereen, naar genoeg goéd voedsel voor iedereen. ‘We<br />
moeten bij het verbouwen van gewassen niet langer kijken of<br />
ze een grote oogst opleveren, maar of ze een goede voedingswaarde<br />
hebben’, zegt voedingsdeskundige Barbara Burlingdon<br />
op de FAO-website.<br />
Borstvoeding<br />
Nederlandse hulporganisaties zijn nog niet op het probleem<br />
van overgewicht gedoken. Maar Wemos, de Nederlandse organisatie<br />
voor gezondheid in ontwikkelingslanden, richt zich<br />
wel op de promotie van goede voeding en dan vooral op het<br />
belang van borstvoeding voor kinderen.<br />
Bij OxfamNovib zegt persvoorlichter Ruud Huurman:<br />
‘Onze prioriteit ligt bij de mensen die geen eten hebben.<br />
De honger neemt alleen maar toe in de wereld, vooral door<br />
klimaatverandering.’ Dat honger en vetzucht naast elkaar bestaan<br />
in hetzelfde land, noemt Huurman ‘cynisch en wrang.’<br />
‘Ze maken in ontwikkelingslanden helaas dezelfde fouten als<br />
wij hier. Maar in westerse landen gebeurt al bijna niks tegen<br />
overgewicht, dus wat kun je dan van ontwikkelingslanden<br />
verwachten?’ n
advertentie<br />
Wat geef je<br />
een jarige<br />
die alles<br />
al heeft?<br />
(15 euro. Krijgt u van ons 12 nummers.)<br />
Vrij Nederland is 70. Begonnen als stem tegen de Duitse bezetter, zijn we uitgegroeid tot het lekkerst leesbare opinieblad dat<br />
u wekelijks het fijne vertelt over politiek, cultuur en het moderne leven. En tégen zijn we nog steeds. Tegen de vervlakking en<br />
vóór de inhoud. Mocht u denken: wat geef ik de jarige, dan hebben wij wel een suggestie. 15 euro! Krijgt u van ons 12 keer de<br />
dikke Vrij Nederland thuisgestuurd. Vul vandaag nog de antwoordkaart in. Of ga naar vn.nl<br />
70<br />
jaar
Als je van de herfst houdt<br />
DAN koop JE Nú DIT HERFSTPAKKET VAN NATUURMONUMENTEN<br />
Het herfstpakket is leuk<br />
voor jong en oud, voor<br />
binnen en buiten, weer of<br />
geen weer. U krijgt er een<br />
lidmaatschap * bij cadeau.<br />
Hiermee pro teert u van<br />
allerlei leuke acties en<br />
aantrekkelijke kortingen.<br />
Koop hem dus vandaag<br />
nog want op=op!<br />
Bel gratis 0800-1314 of ga naar<br />
natuurmonumenten.nl/onzewereld<br />
* Het lidmaatschap stopt automatisch na een jaar.<br />
€ 22, 50<br />
inclusief gratis<br />
lidmaatschap<br />
Met stickers<br />
en plaatjes<br />
voor een échte<br />
kijkdoos!<br />
advertentie<br />
Natuurmonumenten. Als je van Nederland houdt.
Een klusje voor<br />
het goede doel<br />
Een lekke band plakken, de auto<br />
wassen of een sinterklaasgedicht<br />
schrijven: je hebt er niet altijd zin<br />
in. Gelukkig kun je zo’n klusje<br />
nu ook gewoon ‘kopen’. Op het<br />
sociaal donatieplatform van<br />
SOS Kinderdorpen kan iedereen<br />
een originele gunst of klus<br />
aanbieden voor het vaste bedrag<br />
van 5 euro. De opbrengst<br />
gaat voor 10 óf 100 procent –<br />
die keuze maakt de aanbieder<br />
zelf – naar SOS Kinderdorpen.<br />
De stichting hoopt met deze<br />
actie anderhalf miljoen euro op<br />
te halen om wereldwijd zoveel<br />
mogelijk kinderen een thuis te<br />
bieden.<br />
(www.SOSr.nl)<br />
happy birthday!<br />
in plaats van een standaard<br />
verjaardagskaart te versturen,<br />
is het veel leuker er zelf een te<br />
maken. Bijvoorbeeld met je eigen<br />
foto. Op de site goededoelenkaartje.nl<br />
kun je online een<br />
zelfgemaakte kaart verzenden.<br />
Tegelijk steun je een zelf te kiezen<br />
goed doel. Een wenskaart<br />
kost iets meer dan een euro,<br />
waarvan 50 cent naar het goede<br />
doel gaat. Deelnemende organisaties<br />
zijn onder andere het<br />
wereld natuur fonds, artsen<br />
zonder grenzen, Stop aids now<br />
en amnesty international.<br />
(www.GOEDEDOElEnKaarTjE.nl)<br />
the smurf<br />
beter doen<br />
samenstelling kyra van de schans en karlien strijbosch<br />
initiatieven voor een duurzame en eerlijke wereld.<br />
mail tips naar redactie@onzewereld.nl<br />
Adopteer een weesolifantje<br />
wanneer een jonge olifant er alleen voor staat, zal het dier zonder hulp binnen 24 uur<br />
overlijden. Stichting Vrienden van de Olifant zorgt dat weesolifanten worden opgevangen<br />
en begeleid zodat ze weer terug de natuur in kunnen. Voor 66 euro per jaar kun je een<br />
babyolifant in Thailand, Sri lanka of Kenia adopteren. De bijdrage wordt o.a. besteed<br />
aan verzorging, medicijnen en voedsel. Peetouders krijgen regelmatig bericht over de<br />
ontwikkelingen en belevenissen van ‘hun’ dier. Kijk op de website voor een overzicht en<br />
foto’s van de weesjes. (www.OlifanTEn.OrG)<br />
istockphoto<br />
(H)eerlijk uit eten<br />
Van 25 t/m 31 oktober staan restaurants in het<br />
hele land in het teken van de fairtrade restaurant<br />
week. De organisatoren (Puur! uit<br />
eten en Stichting Max havelaar) willen hiermee<br />
het gebruik van eerlijke producten in de<br />
horeca stimuleren. Verschillende restaurants<br />
bieden een fairtrade driegangenmenu aan. De<br />
gerechten moeten bereid zijn met minimaal<br />
één fairtrade ingrediënt. Elk etablissement is<br />
vrij om het menu zelf samen te stellen. Kijk op<br />
de website welke restaurants deelnemen.<br />
(www.fairTraDErESTauran<br />
ESTauran<br />
EST TwEEK.nl)<br />
sAbin iAcob<br />
samen rijden naar<br />
een concert<br />
als iedereen met zijn eigen auto naar<br />
concerten en festivals gaat, is dat<br />
niet echt bevorderlijk voor het milieu.<br />
Om het milieu minder te belasten en<br />
geld te besparen, is het beter om een<br />
carpooldate te regelen. Dat kan via<br />
de website van ride here right now.<br />
festivalgangers kunnen zich gratis inschrijven,<br />
een evenement selecteren<br />
en in contact komen met andere bezoekers.<br />
Vervolgens kan er een date<br />
worden gemaakt om samen te rijden.<br />
Op de site is ook een concertagenda<br />
te vinden en kun je uitrekenen hoeveel<br />
geld er precies wordt bespaard<br />
met een carpoolrit. (www.riDEhErE.nl)<br />
b Al A in limoges<br />
onze 19<br />
wereld 10-10
20 onze<br />
10-10<br />
wereld<br />
Grote, zwarte man<br />
Je ziet het nog steeds aan hem, aan de zwarte man op<br />
het bankje in het park. Hij is inmiddels van een ondefinieerbare<br />
leeftijd. Voordat we in gesprek raakten, dacht ik<br />
dat ie misschien vijftig was, een forse middelbare man.<br />
Maar nu hij al twee keer zijn pensioen heeft genoemd<br />
en verteld heeft hoe hij zijn 65ste verjaardag vierde -<br />
‘niet in Suriname, wat heb ik daar te zoeken?’- nu moet<br />
ik zijn leeftijd dus naar boven bijstellen.<br />
Je ziet nog steeds wat een opvallende verschijning F.<br />
moet zijn geweest toen hij in 1963 naar Nederland<br />
kwam. Donkere huid - dat was toen in Amsterdam al<br />
opzienbarend genoeg - en dus ook nog dat fysiek. Vanaf<br />
zijn veertiende heeft F. in de bouw gewerkt, eerst in<br />
Paramaribo, daarna hier. Hij heeft in de loop van zijn<br />
leven echte werkspieren opgebouwd. Als je dan ook nog<br />
eens gaat boksen, trainen, hardlopen en aan karate<br />
gaat doen, is er geen houden meer<br />
Zo’n uitsmijter was<br />
als de dood voor<br />
te veel negers<br />
aan. Hij noemt zichzelf ‘een flinke<br />
neger’, en dat doe ik dus ook maar.<br />
Het meest treft het fijngesneden<br />
gezicht op dat lichaam, dat op<br />
barsten lijkt te staan.<br />
Het leuke aan F.: hij is allesbehalve een bluffer. Verhalen<br />
uit het verleden hebben de neiging zich mooier voor<br />
te doen dan de werkelijkheid was. Maar telkens als ik<br />
één van F’s anekdotes wil aandikken of versuikeren,<br />
haalt hij dat extra schepje er resoluut weer vanaf.<br />
‘Natuurlijk was er ook racisme’, zegt hij, nadat-ie me<br />
eerst in de meest voorzichtige termen heeft duidelijk<br />
gemaakt dat er, vooral van vrouwelijke zijde, veel<br />
belangstelling voor hem was. In het Nederland waarin<br />
Surinamers toen nog een schaars goed waren.<br />
‘Je werd niet zomaar toegelaten tot een club, zeker niet<br />
als er al een paar andere Surinamers binnen waren.<br />
Zo’n uitsmijter was als de dood voor te veel negers in<br />
z’n zaak. Dat moest dus… gedoseerd worden. Verdund.’<br />
Hij moet er zelf om grinniken.<br />
‘En nou zeg ik wel “Surinamers”, maar daar had je<br />
natuurlijk ook studenten tussen zitten van welvarende<br />
families die al generaties lang naar Nederland gingen<br />
om hier hun opleiding te voltooien. Ik hoorde daar niet<br />
bij, ik was een werkman, een arbeider. Die andere<br />
jongens waren ook vaak lichtgekleurd.’<br />
‘En’, voegt hij toe, ‘je moest mazzel hebben met je<br />
hospita, want er was veel wantrouwen voordat ze aan<br />
jou een kamer wilden verhuren.’<br />
‘Maar toch, maar toch’, dring ik aan.<br />
Ja, hij viel dus op, als forse negerman in 1963 in<br />
Amsterdam, en dat was niet alleen vervelend.<br />
‘Ik was het niet gewend dat vrouwen gewoon op je<br />
afkwamen en jou drankjes aanboden. Nederlandse<br />
vrouwen, blonde vrouwen. En als het sluitingstijd werd,<br />
namen zij het initiatief. ‘Wat? Ga je nu al weg? Zit er<br />
thuis soms iemand op je te wachten? Dat vrouwtje heeft<br />
jou wel onder de duim, hè?’<br />
‘Zuigen’, noemt F. het. Hij werd er de eerste keren verlegen<br />
van. Maar ja, alles went, ook die gedurige aandacht.<br />
Dus op een gegeven moment liep F. moet een vrouw<br />
aan zijn arm, een joodse vrouw, met wie hij toch echt<br />
niet getrouwd was.<br />
Ze wilde meteen al een jasje voor hem kopen dat ze<br />
samen in de klerenwinkel hadden gezien. ‘Peperduur,<br />
meer dan 100 gulden. “Waarom niet?”, vroeg ze. Maar<br />
ik zag geen mogelijkheid om met zo’n krankzinnige<br />
aankoop thuis te komen’.<br />
‘Bij mijn vrouw thuis’, vult F. trouwhartig aan.<br />
En dan waren er nog de Surinaamse vrienden, die wat<br />
minder scrupules kenden. Mannen die altijd een pak<br />
geldbiljetten uit hun broekzak konden toveren, terwijl ze<br />
toch niet voor dag en dauw naar hun werk gingen.<br />
‘Ik zweer het je: die vrouwen verboden je gewoon om<br />
uit werken te gaan. “Je bent van mij”, zeiden ze – en ze<br />
wilden dan voor jou achter de ramen gaan zitten. Geen<br />
van mijn vrienden werkte. Ze hadden allemaal vier of vijf<br />
vrouwen door wie ze “vrij” werden gehouden.’<br />
‘Pooiers, dus’, zeg ik.<br />
F. zal het niet ontkennen. De vrienden vonden hem een<br />
idioot, dat-ie in de bouw bleef werken en niet inging op<br />
wat hem aangeboden werd.<br />
Als ik vraag ‘waarom eigenlijk niet?’, maakt F. zo’n<br />
wegwerpgebaar.<br />
‘Ik wilde vrij zijn, van niets en niemand afhankelijk.<br />
Daarom heb ik Suriname ook zo vroeg verlaten, want<br />
daar was en is iedereen elkaar altijd iets verschuldigd.’<br />
De grote, zwarte man op de bank in het park. Je zou<br />
het niet zeggen, als je hem zo ziet, maar hij heeft een<br />
Paris Hilton-achtig verleden waar hij maar mondjesmaat<br />
gebruik van heeft gemaakt.
Zet uw geld aan het werk!<br />
www.microkrediet.nl<br />
4725 OC Advertentie OnzeWereld V05.indd 1 02-09-2010 16:40:22<br />
Brei een mutsje voor India!<br />
In India raken elke winter duizenden pasgeboren baby’s<br />
onderkoeld, soms met de dood tot gevolg. Laten we deze<br />
kinderen een warm welkom geven en een grotere kans<br />
op overleven. U kunt daarbij helpen: brei een mutsje!<br />
Doe mee en kijk op www.breivoorindia.nl<br />
rubrieksadvertenties<br />
RubRieksadveRtenties<br />
adv 100procent.indd 1 02-03-2010 17:06:04<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Naamloos-1 1 01-06-10 11:12<br />
<br />
<br />
<br />
Adverteren op deze pagina? Bel Alicia van Vliet 020 4621628, alicia.vanvliet@globalvillagemedia.nl<br />
advertentie<br />
Werken bij<br />
Triodos Bank<br />
<br />
<br />
<br />
Het Egyptische sekem oogst en exporteert biologische kruiden,<br />
thee, groenten en fruit. Triodos Bank is als investeerder betrokken<br />
bij de groei van dit bedrijf.<br />
Triodos Bank is koploper in duurzaam bankieren en<br />
staat voor maatschappelijke vernieuwing. We financieren<br />
bedrijven en projecten die meerwaarde leveren op<br />
sociaal, milieu en cultureel gebied. Dat kunnen we dankzij<br />
spaarders en beleggers die kiezen voor maatschappelijk<br />
verantwoord ondernemen en een duurzame samenleving.<br />
Geld is voor ons een instrument voor duurzaamheid en<br />
maatschappelijke vernieuwing.<br />
Triodos Bank biedt een dynamische en motiverende<br />
werkomgeving. Bij Triodos Bank kun je co-creator zijn van<br />
vernieuwend bankieren.<br />
Ook zin in werken bij een groeiende organisatie waar<br />
vernieuwing en transparantie de cultuur bepalen? Kijk<br />
voor actuele vacatures op www.triodos.nl.
Een goede baan, carrière maken<br />
en tegelijkertijd bijdragen aan<br />
een betere wereld gaan hand in<br />
hand. Dat zien steeds meer mensen in.<br />
Op vacaturesites voor duurzame banen<br />
neemt het aantal bezoekers spectaculair<br />
toe (zie kader). Ook directeur Willem<br />
Lageweg van MVO Nederland (MVO<br />
staat voor Maatschappelijk Verantwoord<br />
Ondernemen) ziet een stijgende<br />
lijn in het aantal mensen dat duurzaam<br />
wil werken. ‘Werknemers verwachten<br />
dat hun bedrijf duurzamer wordt en<br />
mogelijkheden creëert op het gebied<br />
van duurzaamheid of maatschappelijke<br />
betrokkenheid.’ Zo installeren<br />
personeelsleden van KPN in hun vrije<br />
tijd ICT-apparatuur bij chronisch zieke<br />
kinderen, zodat die vanuit huis kunnen<br />
meedoen aan het schoolleven. Werknemers<br />
van NUON knappen een kinderboerderij<br />
op. En medewerkers van ING<br />
helpen samen met Unicef kansarme<br />
kinderen in ontwikkelingslanden naar<br />
school te laten gaan.<br />
Maar de trend in duurzaam werken<br />
gaat verder. Lageweg ziet dat mensen<br />
op zoek gaan naar een andere baan<br />
omdat ze ontevreden zijn over de inspanningen<br />
van hun werkgever op het<br />
gebied van duurzaamheid. In ruil voor<br />
die maatschappelijk verantwoorde baan<br />
nemen ze vaak genoegen met een lager<br />
salaris. ‘Dat een bedrijf maatschappelijk<br />
verantwoord zakendoet, vinden ze<br />
minstens zo belangrijk.’<br />
En dan zijn er nog degenen die een<br />
duurzame onderneming starten, bijvoorbeeld<br />
gericht op samenwerking met<br />
ontwikkelingslanden, of een adviesbureau<br />
op het gebied van duurzaamheid.<br />
De ‘cultureel creatieven’, noemt Lageweg<br />
degenen die bewust in het leven<br />
staan en zich informeren over ethische<br />
en maatschappelijke vraagstukken. In<br />
Nederland gaat het om zo’n 2 miljoen<br />
22 onze<br />
10-10 wereld<br />
Duurzaam werken is populair<br />
Een betere wereld<br />
begint bij je baan<br />
De belangstelling voor banen met maatschappelijke relevantie<br />
neemt toe. Behalve bij ideële organisaties groeit ook bij<br />
commerciële bedrijven het aanbod duurzame banen. ‘Werknemers<br />
vinden het belangrijk dat hun werkgever verantwoord zaken doet.’<br />
TekST Anneke Bots illuSTRATie grootzus BeelD jeroen vAn Loon<br />
mensen. Ze vinden duurzaamheid<br />
belangrijk en zijn bereid meer moeite<br />
te doen of iets meer te betalen voor een<br />
ethisch verantwoord product. En ze maken<br />
bewuste keuzes als ze reizen, een<br />
auto kopen of een baan zoeken.<br />
Commerciële bedrijven<br />
Vroeger waren het vooral ideële organisaties<br />
waar werknemers terecht konden<br />
voor een maatschappelijk verantwoorde<br />
baan. Daar is de laatste jaren verandering<br />
in gekomen. Wie een duurzame<br />
baan wil kan tegenwoordig ook bij<br />
commerciële bedrijven gaan werken.<br />
Maar liefst vijf Nederlandse bedrijven<br />
staan op de lijst met meest duurzame<br />
bedrijven in hun sector, die Dow Jones<br />
onlangs publiceerde: Akzo Nobel,<br />
Unilever, TNT, Philips en AirFrance/<br />
KLM. ‘Duurzaamheid wordt steeds<br />
meer onderdeel van de economie, van<br />
bedrijven en van productieprocessen’,<br />
zegt Willem Lageweg. ‘Daardoor komen<br />
er ook meer duurzame banen. En<br />
duurzaamheid loont, want een bedrijf<br />
kan er geld mee verdienen en zich<br />
ermee onderscheiden. Werkgevers zien<br />
maatschappelijk verantwoord werken<br />
ook als een manier om hun imago op de<br />
arbeidsmarkt te verbeteren, met name<br />
als die markt weer krapper wordt.’<br />
Duurzaamheid is dus niet alleen de<br />
trend bij werknemers, maar ook bij<br />
werkgevers. Globalisering speelt daarin<br />
volgens professor Paul van Seters een<br />
belangrijke rol. Van Seters is hoogleraar<br />
Duurzaamheid en Globalisering aan de<br />
Universiteit van Tilburg. ‘Bedrijven zijn<br />
verantwoordelijk voor de hele productieketen.<br />
Je kunt niet meer zeggen: “De<br />
kleren die ik verkoop komen uit China.<br />
Dat ze daar door kinderen in elkaar zijn<br />
gezet is niet mijn probleem”.’<br />
De opvattingen van het bedrijfsleven<br />
en het maatschappelijk middenveld<br />
Hoe krijg je die<br />
duurzame baan?<br />
De vraag naar duurzame banen<br />
is groot: op de vacaturebank van<br />
OneWorld.nl verdubbelde het aantal<br />
werkzoekenden in een jaar tijd tot<br />
bijna 50.000. Maandelijks staan er<br />
tussen de 60 en 70 betaalde vacatures<br />
op en zo’n 200 vrijwillersbanen<br />
of stageplaatsen. Allemaal van organisaties<br />
die zich bezighouden met<br />
duurzaamheid, mensenrechten, milieu<br />
en ontwikkelingssamenwerking.<br />
‘Ook bedrijven die zich niet specifiek<br />
op dit werkterrein bevinden, kunnen<br />
een vacature plaatsen, maar de<br />
functie moet dan wel aansluiten bij<br />
onze thema’s. Dat controleren we<br />
voordat we de vacature plaatsen’,<br />
zegt marketingmedewerker Gaby<br />
Hafkenscheid.<br />
Andere sites zijn de duurzamevacaturebank.nl<br />
(geen selectieprocedure),<br />
duurzaamwerk.com (vooral<br />
banen in de antroposofische sfeer),<br />
ecojob.nl (milieu) en fondsen.org<br />
(non-profitsector). Ook veel algemene<br />
vacaturesites hebben aparte<br />
pagina’s met duurzame of groene<br />
banen.<br />
Netwerken helpt ook. CSR Chicks is<br />
een netwerk van vrouwen die zich<br />
met duurzaamheid bezighouden. De<br />
500 leden zijn afkomstig uit bedrijfsleven,<br />
overheid en non-profitorganisaties,<br />
of hebben een eigen bedrijf.<br />
Commissielid Anna Schoemakers<br />
ziet twee soorten vrouwen die zich<br />
aansluiten. ‘De grootste groep is 25+<br />
en altijd al maatschappelijk bewust<br />
geweest. Daarnaast zijn er vrouwen<br />
die een carrière achter de rug hebben<br />
en een switch willen maken. Via<br />
de Chicks gaan veel vacatures rond.’
23<br />
10-10<br />
onze<br />
wereld
zijn veranderd, stelt Van Seters. ‘Die bewustwording<br />
is in fases gegaan. Vijftien<br />
jaar geleden voerde Greenpeace nog keihard<br />
actie tegen Shell om te voorkomen<br />
dat het bedrijf een olieplatform naar de<br />
zeebodem zou laten afzinken. Nu werken<br />
multinationals als Shell samen met<br />
Greenpeace-achtige organisaties.’<br />
Van Seters ziet op allerlei terreinen<br />
24 onze<br />
10-10 wereld<br />
nieuwe samenwerkingsverbanden tussen<br />
grote ondernemingen en maatschappelijke<br />
organisaties ontstaan.<br />
‘Ze smeden coalities om duurzaam-<br />
heid te verwezenlijken. Zo ontwikkelden<br />
het Wereld Natuur Fonds (WNF) en<br />
Unilever samen een duurzaam viskeurmerk.<br />
Van die samenwerking worden<br />
ze allebei beter: Unilever om ook over<br />
‘je moet je laatstverdiende loon even vergeten’<br />
johanna jansma (48) is teammanager communicatie bij<br />
unicef. twee jaar geleden maakte ze de overstap vanuit<br />
het bedrijfsleven.<br />
‘ik werkte als marketing- en communicatiemanager in de<br />
mediawereld. Op een gegeven moment realiseerde ik me<br />
dat ik steeds bezig was met meer en meer. Meer advertenties,<br />
een hogere oplage. ik was toe aan een baan met<br />
maatschappelijke relevantie.<br />
Toevallig kwam toen unicef op mijn pad. een wereldwijde<br />
organisatie die er echt toe doet. Ook hier zijn targets<br />
belangrijk. We willen meer geld binnenhalen, meer mensen<br />
aan ons binden. Maar wel voor een bijzondere missie,<br />
namelijk een betere wereld voor kinderen. De voldoening<br />
tien of twintig jaar nog vis te kunnen<br />
verkopen, en het WNF om de visstand<br />
op peil te houden.’<br />
Tijdschriftenuitgeverij Sanoma sponsort<br />
en maakt jaarlijks de glossy Pink<br />
Ribbon, een initiatief van de Borstkankervereniging.<br />
Het zijn kruisbestuivingen<br />
die zorgen voor maatschappelijk<br />
verantwoorde banen bij bedrijven en<br />
is groot als het lukt om meer baby’s hiv-vrij ter wereld te<br />
laten komen, of meer kinderen die in fabrieken werken<br />
naar school te laten gaan.<br />
een overstap als deze maak je niet voor het geld. Je moet<br />
je laatstverdiende loon even vergeten, maar dat wist ik van<br />
tevoren. een hoog salaris past hier ook niet. Dat zou niet<br />
goed voelen. er zijn mensen die vinden dat werken bij een<br />
organisatie als unicef zelfs vrijwillig moet zijn. Maar dat<br />
kan echt niet. Als je ziet hoeveel fondsen we werven, en<br />
als je kijkt naar de samenwerkingsverbanden die we aangaan<br />
met zakelijke partners als iNG en ikeA, dan vraagt<br />
dat om een professionele organisatie. Deze baan is een<br />
mooie mix van commercieel bezig zijn en grote maatschappelijke<br />
relevantie.’
die vragen om commerciële krachten bij<br />
de ideële organisaties.<br />
Door de mand vallen<br />
Bedrijven hebben inmiddels goed door<br />
dat duurzaamheid hun imago kan opvijzelen.<br />
Maar hoe weet een sollicitant<br />
of een onderneming er wel serieus werk<br />
van maakt? Dat het geen greenwash is,<br />
een bedrijf dat zich groener voordoet<br />
dan het is? ‘Dan valt het snel genoeg<br />
door de mand’, zegt Willem Lageweg<br />
van MVO Nederland. ‘Tot voor kort<br />
werden bedrijven vooral door hulporganisaties<br />
bij de les gehouden. Nu<br />
zijn er overal ogen en oren. Niet alleen<br />
zijn werknemers en stakeholders alert,<br />
ook spelen sociale media een belang-<br />
‘In deze baan kan ik echt verschil maken’<br />
jeroen de Haas (40) was in zijn vorige baan clusterdirecteur<br />
bij Fortis Bank nederland. Hij wilde graag maatschappelijk<br />
verantwoord werken en is nu projectmanager bij de stichting<br />
ABn AMro Foundation. Daar coördineert hij het programma<br />
maatschappelijke betrokkenheid van ABn AMro.<br />
‘De bankwereld is heel product driven. er werd in mijn vorige<br />
baan gestuurd op verkoop, en ik ging daarin mee. Tegelijkertijd<br />
heb ik altijd al duurzaamheid in mijn DNA gehad. ik was<br />
bijvoorbeeld de enige bankdirecteur die in een Toyota Prius<br />
reed.<br />
Naast mijn baan bij de Fortis Bank was ik actief voor de ABN<br />
AMRO Foundation. in mijn vrije tijd probeerde ik collega’s<br />
enthousiast te krijgen om zich als vrijwilliger in te zetten voor<br />
anderen. Toen ik bij mijn werkgever Fortis een mooie baan<br />
als directeur Preferred Banking kon krijgen, kwam er ook een<br />
baan vrij bij de Foundation. Dat liet me niet meer los, en in het<br />
voorjaar heb ik de overstap gemaakt.<br />
Global Village Media, uitgever van onzeWereld, organiseert op<br />
27 en 28 oktober samen met Nobiles het Fair Careerevent in<br />
de Jaarbeurs in utrecht. Voor meer informatie zie de volgende<br />
pagina’s, of ga naar www.oneworld.nl/faircareerevent.<br />
rijke rol. Zodra iemand iets vindt wat<br />
niet door de beugel kan, staat het op<br />
LinkedIn of Twitter. Bedrijven zullen<br />
wel moéten verduurzamen. Ook vanuit<br />
economisch oogpunt: er spelen grote<br />
mondiale problemen zoals klimaatverandering<br />
en schaarste van grondstoffen,<br />
energie en voedsel. Daar kunnen<br />
bedrijven niet omheen.’ n<br />
in deze baan kan ik echt verschil maken. een van de dingen<br />
die ik doe is maatschappelijke teamactiviteiten organiseren<br />
voor medewerkers, zodat ze elkaar beter leren kennen in<br />
het kader van de reorganisatie. Vroeger zouden ze alleen<br />
borrelen, nu gaan ze eerst samen de bibliotheek van een zorginstelling<br />
opknappen, of in de tuin werken van Villa Pardoes,<br />
een vakantieverblijf voor langdurig zieke kinderen. Daarnaast<br />
coördineer ik educatieprojecten op scholen. Daarbij maken<br />
bankmedewerkers jongeren bewust van geld, om te voorkomen<br />
dat ze later schulden gaan maken.<br />
Het meeste bankpersoneel is vooral bezig met bankieren. ik<br />
vind het mooi daar een balans in te kunnen aanbrengen. ik<br />
sprak laatst een medewerker die een een beetje nukkig was:<br />
hij moest een zieke collega vervangen die een dag met autistische<br />
kinderen zou gaan werken. Tegen zijn verwachting in<br />
vond hij het prachtig! Nu vraagt hij steeds wanneer hij weer<br />
mee kan doen. Heel mooi als het lukt om iemand een ander<br />
inzicht te geven.’<br />
onze 25<br />
wereld 10-10
CARRIERE VOOR EEN<br />
DUURZAME WERELD<br />
ontmoet<br />
bedrijven &<br />
non-profit<br />
instellingen<br />
advertentie<br />
28/29 okt Jaarbeurs Utrecht<br />
SCHRIJF JE IN OP FAIRCAREEREVENT.NL<br />
Voor hoogopgeleide starters & professionals<br />
Het Fair Careerevent brengt organisaties en hoogopgeleiden bij elkaar die streven naar een duurzame en eerlijke wereld.<br />
Volg presentaties, workshops en debatten en vind betaalde banen en vrijwilligerswerk bij bedrijven en non-profitinstellingen.
Programma donderdag 28 oktober 2010<br />
paviljoen OneWorld.nl<br />
Powered by:<br />
Fair Careerevent<br />
Global Village Media, uitgever van onzeWereld en OneWorld.nl, organiseert de eerste<br />
carrièrebeurs voor mensen die (ook) via hun werk een bijdrage aan een betere wereld willen<br />
leveren. Op het Fair Careerevent presenteren duurzame werkgevers zich en kom je te weten<br />
wat jouw mogelijkheden zijn voor een duurzame of internationale baan. Werkgevers kun je<br />
ontmoeten bij hun stand. Verder kom je meer over ze te weten middels presentaties.<br />
Daarnaast is er een workshopprogramma in het OneWorld-paviljoen dat jou klaarstoomt<br />
voor een carrière bij een duurzame organisatie.<br />
10.30 -11.15<br />
Wat is de ideale faire werknemer voor<br />
duurzame organisaties?<br />
11.30 -12.15<br />
Je idealen verwezenlijken in een<br />
ontwikkelingsland<br />
12.30 - 13.15<br />
Speeddaten met de ideale organisatie<br />
13.30 - 14.15<br />
Hoe zet je sociale media in voor een<br />
faire carrière?<br />
14.30 - 15.15<br />
Hoe switch je van bedrijfsleven naar<br />
non-profit (of vice versa)?<br />
15.30 - 16.15<br />
Drijfveren<br />
vrijdag 29 oktober 2010<br />
paviljoen OneWorld.nl<br />
10.30 -11.15<br />
Je idealen verwezenlijken in een<br />
ontwikkelingsland<br />
11.30 -12.15<br />
Culturele diversiteit; een nieuwe realiteit<br />
voor de organisatie<br />
12.30 - 13.15<br />
Speeddaten met de ideale organisatie<br />
13.30 - 14.15<br />
Echt werken aan een betere wereld komt van<br />
binnenuit<br />
14.30 - 15.15<br />
Hoe maak je je CV groen en internationaal?<br />
Met CV-check<br />
Kijk voor meer informatie op www.oneworld.nl/faircareerevent.<br />
Het Fair Careerevent is gratis toegankelijk. Voor bovenstaande workshops is inschrijving<br />
noodzakelijk. Dit kan vanaf 1 oktober. Het aantal plaatsen is beperkt, dus wees er snel bij!<br />
28 & 29 oktober 2010, Jaarbeurs Utrecht, www.oneworld.nl/faircareerevent<br />
DUURZAME<br />
vacaturebank
Powered by:<br />
Deze organisaties willen jou ontmoeten!<br />
‘De tijd is rijp voor een duurzame<br />
carrièrebeurs’, zegt Peter van Lier,<br />
directeur Global Village Media/OneWorld.nl<br />
en initiatiefnemer van het Fair Careerevent.<br />
‘Maatschappelijk verantwoord ondernemen<br />
is enorm toegenomen en werknemers zoeken<br />
meer zingeving in hun werk. De komende jaren,<br />
als de babyboomers met pensioen gaan, komt<br />
er een run op talent. Daarom is het slim om je<br />
nu al als organisatie of bedrijf duurzaam en<br />
maatschappelijk verantwoord te profileren.<br />
Bezoekers zullen aan het einde van deze<br />
carrièredag een goed idee hebben van de<br />
mogelijkheden die er in de markt<br />
zijn, zodat ze bewust kunnen<br />
kiezen voor een eerlijke baan.’<br />
‘Er zijn genoeg mensen die naast hun<br />
baan hun expertise willen inzetten<br />
voor een goed doel. Die lopen ook<br />
zeker rond op het Fair Careerevent’,<br />
verwacht Caroli Buitenhuis, adviseur bij<br />
Greenwish – een organisatie die duurzame<br />
initiatiefnemers helpt om hun idee uit te werken<br />
en op de rit te krijgen. ‘We zoeken mensen die<br />
hun kennis en deskundigheid willen inzetten<br />
om op vrijwillige basis een duurzaam initiatief<br />
verder te helpen. Bijvoorbeeld een jurist die een<br />
paar vragen wil beantwoorden of een grafisch<br />
ontwerper om een website te bouwen. Meestal<br />
is een paar uur al voldoende om een mooi<br />
project te laten slagen.’<br />
Ruimte voor<br />
duurzaam initiatief<br />
Organisaties die je kunt bezoeken en spreken op het Fair Careerevent zijn o.a.:<br />
‘Wij zoeken gedreven professionals<br />
die zich willen inzetten voor een<br />
duurzame organisatie’, vertelt Eva<br />
Scholte, HR adviseur Triodos Bank. ‘Die balans<br />
is soms lastig. Of mensen zijn heel goed in<br />
hun vak of ze hebben een missie. Bij ons telt<br />
het allebei even zwaar. Dat sluit mooi aan bij<br />
het Fair Careerevent. Duurzaamheid is nu hot,<br />
maar Triodos Bank doet het al 30 jaar met veel<br />
succes. We groeien hard en zijn altijd op zoek<br />
naar goede mensen. Op de beurs organiseren<br />
we speeddates en collega’s leggen uit wat een<br />
baan bij ons inhoudt. We hebben voortdurend<br />
vacatures openstaan, hopelijk vinden we tijdens<br />
het Fair Careerevent de<br />
perfecte kandidaten.’<br />
‘In Nederland leeft meestal het idee dat<br />
we alleen medisch personeel zoeken’,<br />
merkt Anton Frima, recruiter bij Artsen zonder<br />
Grenzen. ‘Daardoor weten veel potentiële<br />
werknemers de weg naar ons niet te vinden.<br />
Maar zeker veertig procent van onze mensen<br />
in het veld houdt zich bezig met bijvoorbeeld<br />
logistiek, techniek, financiën of administratie.<br />
Op het Fair Careerevent kunnen we dat mooi<br />
uitdragen. Onze mensen komen uit alle hoeken.<br />
Ze moeten vooral goed kunnen aansturen,<br />
organiseren en in een team kunnen werken.<br />
Alleen liefdadigheid is zeker niet genoeg,<br />
zoals soms wordt gedacht. We<br />
zoeken professionals met een<br />
humanitaire inslag.’<br />
Ruimte voor<br />
duurzaam initiatief<br />
Nu al duurzame vacatures bekijken? Ga naar www.oneworld.nl/vacaturebank<br />
28 & 29 oktober 2010, Jaarbeurs Utrecht, www.oneworld.nl/faircareerevent<br />
DUURZAME<br />
vacaturebank
Word jij de Rabobank?<br />
www.rabobank.nl/werken<br />
advertentie<br />
Jij hebt het nooit over ik,<br />
maar altijd over wij.<br />
Rabobank. Een bank met ideeën.
cartoonreportage<br />
De kracht van een<br />
pennenstreek<br />
TeksT Roman BaatenBuRg de Jong CarToons gado / PRins Claus Fonds<br />
De Kenianen smullen van zijn werk. Iedere dag weer.<br />
Zijn cartoons verschijnen dagelijks in Kenia’s grootste<br />
krant, The Nation. ‘Heb je de Gado van vandaag gezien?’<br />
zo luidt een standaard openingszin van het gesprek bij<br />
de spreekwoordelijke koffieautomaat. Negen van de tien keer<br />
is het antwoord: briljant. De Keniaanse cartoonist Godfrey<br />
Mwampembwa, oftewel Gado, staat dicht bij de gewone mensen.<br />
Niet alleen door ook hen te portretteren in zijn cartoons,<br />
maar vooral door met zijn scherpe pennenstreken gehakt te<br />
maken van politici.<br />
Zijn spotprenten zijn altijd politiek geladen en niets en<br />
niemand ontziend. Ook in een land met relatieve vrijheden<br />
als Kenia kan dat risico’s met zich meebrengen. De immer<br />
glimlachende Gado is zich daar van bewust. ‘Er zullen altijd<br />
situaties zijn waarin de gevestigde orde zal proberen om de<br />
media het zwijgen op te leggen, om ons te intimideren’, zegt<br />
hij. ‘Sommige politici – ik zal geen namen noemen – sturen<br />
advocaten op me af. Of ze schrijven naar de krant dat ze<br />
excuses eisen naar aanleiding van een tekening.’<br />
Gado is geen prater. Hij had veel liever een spotprent gete- getekend<br />
dan voor een verzameld gezelschap in de lommerrijke<br />
tuin van de Nederlandse ambassadeursresidentie in Nairobi<br />
te moeten speechen. Op deze bijeenkomst in 2007 werd de<br />
tekenaar gelauwerd door het Prins Claus Fonds voor zijn<br />
bijzondere verdiensten voor vrijheid. Gado sprak met zachte<br />
stem. Onder de indruk was hij, naar eigen zeggen, dat hij<br />
zo’n prestigieuze prijs kreeg.<br />
30 onze<br />
10-10 wereld<br />
Aan de vooravond van die prijsuitreiking sprak ik de laureaat.<br />
Een bescheiden man, die vindt dat hij in een bevoorrechte<br />
positie zit. Kijk naar Kameroen, Soedan en Zimbabwe,<br />
zei hij. In veel andere Afrikaanse landen had hij beter een<br />
ander beroep kunnen kiezen, realiseerde Gado zich, wilde hij<br />
niet diréct in het cachot belanden.<br />
Nu komt de geboren Tanzaniaan naar Nederland. Hij gaat<br />
weer praten, dit keer op een symposium in Leiden. Of hij een<br />
missie heeft, vraag ik hem. ‘Schatplichtig blijven aan mijn<br />
roeping als tekenaar.’ Zo wil hij het debat op gang brengen,<br />
mensen laten praten, de geest beroeren, zieke dingen in de<br />
samenleving blootleggen. ‘Maar om dat nou een missie te<br />
noemen?’ En de pogingen om hem te intimideren, hebben<br />
die ooit ergens toe geleid? ‘Die hebben me nieuwe energie<br />
gegeven’, aldus de penkunstenaar. n<br />
JournalisT roman BaTenBurg de Jong woonde en werkTe vier Jaar in kenia en<br />
oosT-afrika.<br />
Cartoonist gado spreekt op<br />
vrijdagmiddag 8 oktober op<br />
een symposium van de Veerstichting<br />
in leiden. Het thema<br />
van het twee dagen durende<br />
symposium (7 & 8 oktober) is<br />
‘Blikopener’.<br />
www.veerstichting.nl
31<br />
10-10<br />
onze<br />
wereld
32 onze<br />
10-10<br />
wereld
33<br />
10-10<br />
onze<br />
wereld
34 onze<br />
10-10<br />
wereld
35<br />
10-10<br />
onze<br />
wereld
Indonesische studenten leren massaal Chinees<br />
De taal van de toekomst<br />
Ooit was Chinees een verboden taal in Indonesië, maar<br />
tegenwoordig zitten de studies Chinees vol. China zal Amerika<br />
verdringen als wereldmacht, verwachten de Indonesiërs.<br />
‘Je komt makkelijker aan een baan als je Chinees spreekt.’<br />
TeksT Michelle Tsai<br />
Het lijkt op een gewone Chinese les. Mela, een jonge<br />
studente, komt naar voren en speelt een winkelende<br />
vrouw op een parfumerieafdeling. ‘Ik let altijd op<br />
prijs en kwaliteit’, zegt ze in bijna vloeiend Chinees. Maar de<br />
locatie van de les is niet zo gewoon: we zijn op de universiteit<br />
van Indonesië, de beste universiteit van het land. En net<br />
als Mela, die skinny jeans en een hoofddoek draagt, zijn de<br />
meeste andere studenten moslim.<br />
Studenten willen profiteren van<br />
de bloeiende Chinese economie<br />
Tien jaar geleden was het vrijwel ondenkbaar dat een geboren<br />
Indonesiër Chinees ging studeren. Indonesië kent een<br />
lange geschiedenis van conflicten tussen de Chinese minderheid<br />
en de islamitische meerderheid. Deze conflicten dateren<br />
36 onze<br />
10-10 wereld<br />
nog uit de koloniale tijd, toen de Chinezen door de Nederlanders<br />
werden bevoorrecht. Maar veel jonge Indonesiërs - zowel<br />
etnische Chinezen als pribumi, geboren Indonesiërs -<br />
trekken zich niets meer aan van de oude etnische wedijver.<br />
Ze leren Chinees om een graantje mee te kunnen pikken<br />
van de bloeiende Chinese economie. Als president Barack<br />
Obama een bezoek brengt aan het land van zijn jeugd, zal<br />
hij merken dat Indonesië minder over de Stille Oceaan<br />
naar het oosten kijkt, en steeds meer over de Zuid-Chinese<br />
Zee naar het noorden.<br />
Verboden<br />
Lang voor de geboorte van studenten als Mela was het Chinees<br />
uit het openbare leven verbannen. Bedoeling was om<br />
de miljoenen etnische Chinezen, die de motor waren van de<br />
economie, tot assimilatie te dwingen. Tijdens het bewind van<br />
president Soeharto, van 1965 tot 1998, waren Chinese scholen,<br />
boeken en zelfs de viering van het Chinese nieuwjaar<br />
verboden. Etnische Chinezen werden aangespoord om een<br />
Ed WrayPolaris/HH
Indonesische naam aan te nemen. Het woord cina, dat China<br />
of Chinees betekent, werd een racistische scheldnaam.<br />
Het Chinees leidde in die jaren in veel delen van Indonesië<br />
een ondergronds bestaan. Het was verboden om de taal te<br />
leren. Henry Tong, eigenaar van een Javaans bedrijf dat handschoenen<br />
vervaardigt, vertelt dat hij als kind Chinees heeft<br />
geleerd uit stripboeken uit Hongkong en van een privéleraar.<br />
‘We moesten altijd met alle deuren en ramen dicht studeren.<br />
En als we buiten iemand van het leger zagen lopen, verstopten<br />
we gauw onze boeken.’<br />
In mei 1998 braken in Jakarta en andere steden onlusten<br />
uit. Demonstraties tegen de economische malaise liepen<br />
uit op grootschalige plunderingen en brandstichtingen. Het<br />
geweld was grotendeels gericht tegen de etnische Chinezen<br />
en hun bedrijven. Soeharto kwam door deze rellen ten val.<br />
De volgende, gekozen president maakte een einde aan het<br />
anti-Chinese beleid.<br />
Meerwaarde voor bedrijven<br />
Nu rekruteren bedrijven studenten Chinees al op de universiteit.<br />
In de krant staan personeelsadvertenties waarin kennis<br />
van het Chinees wordt gevraagd. ‘Als je Chinees spreekt, kom<br />
je in Indonesië makkelijker aan een baan’, vertelt Mela in het<br />
Chinees. Zij begon al op de middelbare school met de nieuwe<br />
taal. Een docent had verteld dat ze door het leren van Chinees<br />
een meerwaarde zou krijgen voor werkgevers, vanwege<br />
de ontwikkeling van China.<br />
Tijdens het college dat ik bijwoon maken Daniel Kus<br />
Hendarso en een vriend van hem achter in de collegezaal<br />
grapjes en spelen met hun mobieltje. Hendarso is driekwart<br />
Chinees, maar de taal is voor hem nieuwer dan voor Mela.<br />
Hij komt uit een typisch Chinees-Indonesische familie. Die<br />
woont al generaties lang in Indonesië en spreekt nu alleen<br />
nog Indonesisch en de taal van het eiland, Javaans. Het is<br />
Hendarso opgevallen dat veel topbedrijven in Indonesië in<br />
handen zijn van Chinezen. Hij hoopt door Chinees te leren<br />
zijn kans op werk te vergroten. Maar hij noemt nog een reden<br />
voor zijn studie: ‘Ik wil mijn land van herkomst beter leren<br />
begrijpen.’<br />
Vanwege de groeiende vraag van studenten en ouders<br />
biedt nu één op de vijf Indonesische universiteiten de studie<br />
Chinees aan. Tien jaar geleden was dat één op de twintig<br />
universiteiten, zegt Dendy Sugono, hoofd van het Talencentrum<br />
van het Indonesische ministerie van Onderwijs. Maar<br />
goed gekwalificeerde docenten zijn moeilijk te vinden - geen<br />
wonder gezien het langdurige verbod op de taal - en moeten<br />
vaak uit China komen.<br />
Toekomstige wereldmacht<br />
Steeds vaker gaan studenten meteen in China studeren. Een<br />
andere deelneemster aan het college Chinees, Amelia, is een<br />
van de weinigen van wie de ouders Chinees spreken. Ze heeft<br />
onlangs een beurs aangevraagd voor een bekende talenuniversiteit<br />
in Beijing. ‘Mijn Chinese vrienden van de middelbare<br />
school willen bijna allemaal in China gaan studeren, niet<br />
in de VS’, vertelt Amelia. ‘De Amerikaanse universiteiten<br />
zijn te duur.’<br />
Vorig jaar studeerden er 7.926 Indonesiërs in China. Dat is<br />
ruim drie keer zoveel als in 2003. Voor het eerst was China<br />
populairder dan de Verenigde Staten. De trend is deels te<br />
verklaren door de hoge studiekosten in de VS. Maar er is nog<br />
een reden. Indonesiërs beginnen China als de toekomstige<br />
wereldmacht te zien in plaats van de VS.<br />
Het is logisch dat Indonesiërs die Chinees beheersen goede<br />
vooruitzichten hebben bij de vele Indonesische bedrijven die<br />
met China zakendoen. Vorig jaar bedroeg de handel tussen de<br />
twee landen 22,41 miljard dollar voor alle producten behalve<br />
‘Mijn Chinese vrienden willen<br />
in China studeren, niet in de VS’<br />
olie en gas. Indonesië is met zijn rijke voorraden hout en<br />
mineralen buitengewoon aantrekkelijk voor China, dat grote<br />
behoefte heeft aan grondstoffen. En sinds begin dit jaar een<br />
vrijhandelsovereenkomst is ingegaan, is de export naar China<br />
(nog afgezien van olie- en gasproducten) flink gegroeid.<br />
‘Vroeger was het in veel opzichten nuttig om kinderen naar<br />
Amerikaanse universiteiten te sturen. Nu vinden ouders het<br />
tijd dat ze in China gaan studeren’, zegt Greg Barton, hoogleraar<br />
Indonesische studies aan de Monash Universiteit in<br />
Australië.<br />
Twee werelden<br />
Het enthousiasme over de opkomst van het Chinees is groot.<br />
Onduidelijk is nog in hoeverre de maatschappelijke verschillen<br />
door het leren van de taal kunnen worden overbrugd. De<br />
afgelopen tien jaar zijn de etnische spanningen wel aanzienlijk<br />
verminderd, en het woord cina is vervangen door een<br />
politiek correctere term, tionghoa. Maar de hele Indonesische<br />
maatschappij is doortrokken van de verschillen tussen de<br />
etnische Chinezen en de geboren Indonesiërs. In Jakarta<br />
hebben de twee groepen hun eigen scholen, ze leven in<br />
verschillende wijken, winkelen in hun eigen winkelcentra<br />
en gaan naar hun eigen ziekenhuizen. Toen ik laatst in de<br />
hoofdstad was, logeerde ik in een groot appartementencomplex<br />
waar vrijwel uitsluitend etnische Chinezen wonen.<br />
Alleen het personeel in het gebouw en de kinderjuffen zijn<br />
Indonesiërs.<br />
Maar de tijden veranderen, merk ik bij de studenten van<br />
het college Chinees. ‘Voordat ik naar de universiteit ging, had<br />
ik alleen Chinese vrienden. Maar hier zijn meer Indonesiërs<br />
en ik heb nu ook Indonesische vrienden’, vertelt Amelia. ‘Dat<br />
vind ik prima.’ n<br />
Michelle Tsai is freelance schrijfster en woont in Beijing.<br />
Ze schrijft blogs over China en de overzeese Chinezen op<br />
Chinatownstories.com.<br />
Dit is een bewerkte versie van een artikel van foreign policy. met toestemming<br />
overgenomen van foreign policy, www.foreignpolicy.com. copyright 2010 washington<br />
post.newsweek interactive llc. vertaling barbara De lange<br />
onze 37<br />
wereld 10-10
Mijlpaal van 200.000 staaroperaties<br />
“Fight For Sight<br />
geeft mensen<br />
hun zicht terug”<br />
Dankzij Fight for sight is een mijlpaal bereikt. 200.000<br />
staaroperaties! in de gesmeerde samenwerking zorgt<br />
lions nederland voor het geld, wilde ganzen voor een<br />
vermeerdering van het bedrag, en doen oogartsen in<br />
nepal, india en Tanzania de rest.<br />
Een stralende Rukmini wordt na de operatie<br />
op de rug van haar zoon gehesen. Rukmini<br />
is 90 jaar oud, klein en pezig, maar<br />
vol energie. Haar zoon neemt haar op zijn<br />
rug naar huis, maar zíj is de baas. Hoe anders<br />
was het voor de operatie. “Rukmini<br />
werd gedragen in een mand, aan beide<br />
ogen blind”, zegt Gerard Smith, oogarts en<br />
voorzitter van Fight for Sight, het langdurige<br />
samenwerkingsverband tussen Wilde<br />
Ganzen en de Lions Werkgroep Blinden.<br />
“Ze was afhankelijk.”<br />
wij willen nog veel<br />
rukmini’s helpen. FighT For<br />
sighT sTreeFT naar nóg eens<br />
200.000 operaTies in 2020<br />
Bloemslingers<br />
Smith, die zelf ook geregeld opereert in<br />
Nepal, was erbij toen Rukmini naar het tijdelijke<br />
ziekenhuis kwam. “Het ziekenhuis<br />
lag op anderhalve dag rijden door rivierbeddingen.<br />
We werden er met groot enthousiasme<br />
ontvangen, iedereen kreeg een<br />
bloemslinger om. Die operaties zijn een<br />
feest om mee te maken. Het verschil tussen<br />
voor en na de operatie is immens. Dat<br />
zag je heel goed aan Rukmini. Voor was<br />
ze een zielig mensje dat bij alles geholpen<br />
advertentie<br />
WiLDE gANZEN: EFFECtiEVE hULP<br />
wilde ganzen is expert op het gebied van concrete projecten in<br />
ontwikkelingslanden. wilde ganzen helpt mensen helpen. nederlanders<br />
die samen met organisaties ter plaatse een plan indienen voor<br />
armoedebestrijding, kunnen ondersteuning krijgen. De hulp bestaat uit<br />
een premie van 70% op het door de initiatiefnemers zelf bijeengebrachte<br />
geld, plus kennis en begeleiding. samen met die betrokken nederlanders<br />
en hun partners worden de armsten geholpen. al meer dan 50 jaar. ruim<br />
10.000 projecten zijn succesvol afgerond.<br />
SAmEN WErkEN WE AAN EEN toEkomSt ZoNDEr ArmoEDE:<br />
n het particulier initiatief dient samen met de projectpartner een<br />
projectplan in bij wilde ganzen<br />
n wilde ganzen beoordeelt het projectplan.<br />
n het particulier initiatief werft fondsen t.b.v. het project.<br />
n wilde ganzen vermeerdert het netto totaalbedrag, de opbrengst van<br />
de actie, met 70 procent premie. wilde ganzen houdt 9% in, dat is het<br />
verschil tussen bruto en netto.<br />
n De gelden worden overgemaakt naar het projectland en de uitvoering<br />
van het project kan beginnen.<br />
moet worden, na de operatie een stralende<br />
mater familias die lachte en ‘Ik kan weer<br />
zien!’ riep.”<br />
nieuw leven<br />
De aanpak van Fight for Sight is simpel,<br />
maar doeltreffend. Busjes met onderzoeksteams<br />
gaan de regio in om mensen te on-<br />
derzoeken. Wie een operatie nodig heeft<br />
wordt naar een ziekenhuis in de buurt<br />
gebracht. Waar dat niet kan, organiseert<br />
Fight for Sight een oogoperatiekamp. Het<br />
systeem is zo succesvol dat binnenkort de<br />
200.000ste staaroperatie wordt verwacht.<br />
Een mijlpaal. Smith: “200.000 operaties is<br />
weinig als je weet dat er alleen in India, een
meer infOrmAtie en direct dOneren vOOr dit prOject? GA nAAr www.wildeganzen.nl<br />
land met 1,2 miljard inwoners, per jaar 7 à<br />
8 miljoen staarpatiënten bijkomen. Maar<br />
ook al is 200.000 nooit genoeg, betekenisloos<br />
is het in de verste verte niet. Voor elke<br />
geopereerde betekent het onbeschrijflijk<br />
veel. Mensen beginnen een nieuw leven.<br />
Ze zien het als een godsgeschenk. Wij willen<br />
nog heel veel Rukmini’s helpen.”<br />
Ambitieus<br />
Fight for Sight zal dus niet snel tevreden<br />
achteroverleunen. “In 2020 willen we nóg<br />
eens 200.000 onnodig blinden hebben<br />
geopereerd. Dat is een ambitieus aantal.<br />
De ontwikkeling van nieuwe samenwer-<br />
kingsverbanden kost tijd. We werken nu<br />
vooral in India, Nepal en Tanzania. Vooral<br />
in Afrika willen we uitbreiden: de nood is<br />
daar het hoogste. Maar je hebt er ook te<br />
maken met instabiele regimes en organisaties.<br />
Als donor ben je niet de uitvoerder,<br />
dus moet je partner uitstekend zijn.”<br />
WILDE GANZEN<br />
ANTWOORDNUMMER 1237<br />
1200 WB HILVERSUM<br />
REkENING 40.000<br />
WWW.WILDEGANZEN.NL<br />
Rukmini in india:<br />
‘ik kan weeR zien!’<br />
Meer lezen over<br />
Fight fot Sight en<br />
direct doneren<br />
voor dit project<br />
kunt u op www.<br />
wildeganzen.nl<br />
‘Fight FoR Sight’ is een écht Wilde<br />
Ganzenproject. Het is het zeventien<br />
jaar oude samenwerkingsverband<br />
tussen de stichting Lions Werkgroep<br />
blinden en Wilde Ganzen. Het doel:<br />
wereldwijd genezen en voorkomen van<br />
blindheid, in samenwerking met artsen<br />
ter plaatse. blindheidsbestrijding is<br />
een van de rendabelste vormen van<br />
hulpverlening. Op elke euro die wordt<br />
ingelegd door Lions draagt Wilde<br />
Ganzen vijftig eurocent bij, plus de<br />
beheerkosten van het fonds.<br />
meer info: www.fightforsight.nl
RONDJE WERELD<br />
onzeWereld-correspondenten doen verslag van alledaagse en minder alledaagse onderWerpen<br />
Samen<br />
eten bindt<br />
In China begroet je elkaar met<br />
‘heb je al gegeten?’, in Turkije<br />
is het aanvallen geblazen en in<br />
Oeganda wordt de kok uitvoerig<br />
bedankt. Elk land houdt er zo zijn<br />
specifieke eettradities op na.<br />
oeganda<br />
niet praten tijdens het eten<br />
Mama Sekandi (68) serveert zittend op een<br />
mat de lunch zoals de Baganda, de grootste<br />
bevolkingsgroep van Oeganda, die vaak eten.<br />
Ze is er trots op letterlijk het middelpunt van<br />
haar familie te zijn tijdens het eten. ‘Dat maakt<br />
duidelijk dat ik het hoofd van de keuken ben.’<br />
Sekandi’s zoon David Semambo vertelt dat het<br />
goed gebruik is om de kokkin, als zij eenmaal<br />
zit, niet meer te laten opstaan. ‘Zij heeft al<br />
genoeg werk verricht. Ook mogen we niet<br />
vergeten haar voor én na de maaltijd te<br />
bedanken.’<br />
Met haar dochters is Sekandi drie uur bezig<br />
geweest voor het avondeten, nog los van het<br />
boodschappen doen op de Kasubimarkt in<br />
Kampala. Dat is een half<br />
‘De kok wordt<br />
voor én na<br />
de maaltijd<br />
bedankt’<br />
uur heen en een half uur<br />
terug lopen, elke dag<br />
weer. Sekandi vindt het<br />
vanzelfsprekend, al dit<br />
werk. ‘Ik doe het voor<br />
mijn gezin. Koken is mijn<br />
taak, net als het opdienen.<br />
Mijn dochters koken ook,<br />
maar ik schep altijd het eten op, want ik weet<br />
het beste wat iedereen wil.’<br />
Een eetlustopwekkende geur stijgt op uit de<br />
kookpot, waarin bananenbladeren, zoute en<br />
zoete aardappelen, groenten, voedzame<br />
mukenevisjes en drie soorten cassave langzaam<br />
garen. Als de middagmaaltijd onder de oude<br />
boom begint, wordt het stil. ‘De Oegandese<br />
cultuur schrijft voor dat kinderen hun mond<br />
dicht houden. En volwassenen spreken alleen<br />
als de man van het huis niet aanwezig is’,<br />
vertelt David, die sinds het overlijden van zijn<br />
vader die positie heeft ingenomen. Ook zijn<br />
40 onze<br />
10-10 wereld<br />
james akena
41<br />
10-10<br />
onze<br />
wereld
moeder vindt deze situatie normaal: ‘Wij hechten aan deze<br />
traditie, die maakt dat het rustig is aan tafel.’ ‘Bovendien<br />
verslik je je dan niet’, lacht David.<br />
De kinderen eten vooraf, want zij moeten snel terug naar<br />
PaPoea nieuw-guinea<br />
gasten krijgen áltijd te eten<br />
Owin Gialom (32) kookt een traditioneel streekmaal waar<br />
zoete aardappel, een soort grote bladspinazie en kip in thuis<br />
horen. Op roodgloeiende stenen wordt alles gaar gestoomd.<br />
Aigir heet het gerecht, Owin maakt het als er bezoek komt.<br />
Gasten moeten altijd te eten krijgen, daar is Owin stellig in.<br />
‘Daarmee toon je dat zij welkom zijn en dat je om hen geeft.’<br />
Ook vandaag heeft Owin, moeder van dochters Nicole (7) en<br />
Sheine (5) en van zoontje Martin Jr. (2), met haar man Martin<br />
en andere familieleden op het land gewerkt. Op hun eigen 15<br />
hectare grond buiten de provinciehoofdplaats Kokopo<br />
verbouwt de familie voedsel en verkoopt een deel daarvan.<br />
Enthousiast vertelt Owin over de gewassen die ze teelt en hoe<br />
ze die in het eten verwerkt.<br />
Ze houdt van koken. ‘Van mijn moeder heb ik de oude<br />
kookstijlen geleerd. Maar tegenwoordig koken we soms ook<br />
met ingrediënten uit de winkel en probeer ik recepten uit de<br />
krant.’ De oude kooktradities geeft Owin nu al door aan haar<br />
oudste dochter. ‘Meisjes moeten leren koken om een goede<br />
huwelijkskandidaat te zijn, dat vindt de<br />
‘Ook jongens<br />
helpen mee’<br />
schoonfamilie belangrijk.’ Jongens moeten<br />
ook meehelpen. ‘Onze mannen leren<br />
koken van hun moeder, want een man<br />
moet zichzelf kunnen redden.’<br />
Voordat er buiten op de grond wordt<br />
gegeten, zegt de katholieke familie een gebed. Het is gebruik<br />
dat de man het eerst geserveerd krijgt en daarna de kinderen.<br />
Als er gasten zijn, wacht het hele gezin met eten totdat de<br />
gasten voldaan zijn. Zo gaat het vanavond niet. Owin wijst<br />
haar oudste dochter Nicole de borden aan waar nog iets bij<br />
moet worden opgeschept. ‘Je moet zoveel eten hebben<br />
gemaakt dat er aan het eind, als iedereen vol is, nog steeds<br />
wat over is. Dan ben je een goede gastvrouw!’ peter dam<br />
school. Daarna schept moeder Sekandi een bord vol voor<br />
zoon David. Nog een vast ritueel volgt: pas als de man van<br />
het huis zijn eerste hap heeft genomen, mogen de andere<br />
volwassenen beginnen met eten. michiel van oosterhout<br />
Daan Roggeveen<br />
China<br />
niets zo belangrijk als de maaltijd<br />
Chi Bolog (66) laat de glazen nog eens volschenken<br />
met China’s variant op wodka, baijiu. Hij gaat staan<br />
en roept op tot een gemeenschappelijke toast.<br />
Dit is hoe de beroemde muzikant uit Hohhot, de<br />
hoofdstad van Binnen-Mongolië, het graag heeft: een<br />
diner met vrienden, officials en anderen die toevallig<br />
zijn komen aanwaaien. De broer van de burgemeester is<br />
erbij, een karatekampioene en een architect.<br />
Niets in China is zo belangrijk als een maaltijd. De<br />
allesoverheersende fascinatie met eten is terug te<br />
vinden in de taal. Chi le ma? (letterlijk: heb je al<br />
gegeten?) is een standaardgroet. Eten is alles. Chinezen<br />
ontmoeten elkaar niet in de kroeg, ze gaan met vrienden<br />
naar een restaurant. Van arm tot rijk, iedereen eet<br />
regelmatig buiten de deur. Er zijn restaurants in alle<br />
prijsklassen: van straatbarbecues voor bouwvakkers, tot<br />
exclusieve restaurants die delicatessen als zeekomkommer<br />
of haaienvinnensoep serveren.<br />
‘We gaan net zolang door<br />
tot iedereen vol zit’<br />
Chi heeft een Mongools restaurant uitgekozen, trots als<br />
hij is op zijn achtergrond. De tafel staat vol met schalen<br />
groenten, meelballen en noedels. Het culinaire<br />
pronkstuk op tafel is een enorme lamsbout. De muzikant<br />
ziet er nauwgezet op toe dat iedereen voldoende<br />
eet. De gerechten staan op een ronde glazen plaat, die<br />
door alle aanwezigen kan worden gedraaid. Af en toe<br />
laat Chi betekenisvol een schaal stoppen voor de neus<br />
van een zijn gasten.<br />
De avond zal eindigen zoals de traditie voorschrijft:<br />
niemand zal stoppen met eten voordat alle aanwezigen<br />
helemaal vol zitten. De rekening zal op mysterieuze<br />
wijze worden voldaan. Het geeft ‘gezicht’ om voor<br />
iedereen te betalen, maar je gaat er niet over opscheppen.<br />
En uiteindelijk zullen alle gasten waggelend van<br />
de alcohol naar buiten strompelen onder het uitroepen<br />
dat ze beste vrienden zijn. michiel hulshof
Turkije<br />
Meteen aanvallen<br />
Alpay lepelt zijn linzensoep in hoog tempo naar binnen<br />
zodra zijn kom is gevuld. Daarna geeft hij zijn bord aan zijn<br />
echtgenote Sevda.<br />
Zij schept er rijst op en een mix van kip en groente, hij<br />
stapelt er een paar gevulde deegpakketjes op en slaat een glas<br />
cola achterover. Terwijl hij zijn bord leegeet, is Sevda nog<br />
bezig de anderen soep op te<br />
scheppen. Wachten met eten tot<br />
‘Eet eet!<br />
Drink drink!’<br />
argenTiniË<br />
er echt voor gaan zitten<br />
het eten van de anderen ook is<br />
opgeschept? Waarom zou je?<br />
Sevda: ‘Er is genoeg voor<br />
iedereen, laat hem zijn buik maar<br />
lekker vullen.’<br />
Er worden vaak prachtige<br />
verklaringen gegeven voor het feit dat het gros van de Turken<br />
meteen aanvalt op zijn bord met eten zodra het is gevuld. Het<br />
zou zijn uit respect voor de kok, en als het eten net is<br />
opgeschept, is het nog lekker warm en komt het ’t best tot<br />
zijn recht. Maar de disgenoten aan deze Istanbulse tafel –<br />
vriendinnen Derya en Sevda en hun echtgenoten Mustafa en<br />
Alpay, buurvrouw Nilüfer en twee zoons van Sevda en Alpay<br />
– houden het op ongeduld, gebrek aan etiquette en honger.<br />
Als ze er iets langer over nadenken, zegt Sevda: ‘De Turkse<br />
traditie is er een van geven, delen. Doe je tegoed aan het eten,<br />
geniet ervan.’ Gasten worden aangemoedigd met de woorden:<br />
‘Ik geniet met volle teugen van eten.<br />
We gaan er echt voor zitten en blijven<br />
uren natafelen’, vertelt Valeria Galli,<br />
die overigens zo slank is als een den.<br />
Net als de meeste Argentijnen vindt<br />
Valeria (36), die in het dagelijks leven<br />
bij een bank in Buenos Aires werkt,<br />
eten en daar met zoveel mogelijk<br />
familie en vrienden van genieten, het<br />
belangrijkste in het leven. ‘Eten is een<br />
activiteit die mensen bindt: je bent<br />
samen iets leuks aan het doen en het is<br />
nog lekker ook.’ Daar hoort voor haar<br />
een keurig gedekte tafel bij, met<br />
kaarslicht, een goed glas wijn, niet<br />
gewoon uit de fles maar uit een karaf.<br />
Ook als Valeria doordeweeks alleen met<br />
haar man eet, volgt zij dit ritueel. ‘Het<br />
‘Kaarslicht en een<br />
goed glas wijn<br />
horen erbij’<br />
avondeten is het moment om dingen<br />
met elkaar te delen, de dag nog eens de<br />
revue te laten passeren en weer tot<br />
elkaar te komen.’ Als ze rond zeven uur<br />
thuiskomt van haar werk heeft ze<br />
genoeg tijd om te koken en de tafel<br />
arjen zwart<br />
ye ye! Iç iç! Eet eet! Drink drink!<br />
Buurvrouw Nilüfer denkt terug aan haar jeugd, toen ze<br />
tijdens het eten vaak zat te ginnegappen met haar zusje. Hun<br />
ouders legden hen dan met een boze blik het zwijgen op. ‘Je<br />
hoorde in stilte te eten, uit respect voor Allah die het eten<br />
gegeven had.’ Ook bij Mustafa komen herinneringen boven,<br />
maar dan aan zijn diensttijd: ‘Je moest wachten tot iedereen<br />
met zijn bord klaar zat en er een spreuk voor Allah en<br />
Vaderland was uitgesproken. Maar thuis gelden geen regels.’<br />
Alpay mengt zich niet al te veel in het gesprek. Hij eet.<br />
Terwijl de jongens nog aan de soep zitten, staat hij op van<br />
tafel om verderop een sigaret op te steken. fréderike geerdink<br />
FeDeRico Hamilton<br />
feestelijk te dekken, want net als de<br />
meeste Argentijnen eet Valeria pas laat.<br />
Om de lange tijd tussen middag- en<br />
avondeten te overbruggen hebben de<br />
Argentijnen de merienda uitgevonden,<br />
een kleine maaltijd die lijkt op het<br />
ontbijt, met thee, koffie of de kruidendrank<br />
mate, tosti’s en zoete broodjes.<br />
Valeria’s favoriete gerecht is pizza,<br />
niet verwonderlijk gezien de Italiaanse<br />
roots van veel Argentijnen. ‘Mochten er<br />
onverwacht vrienden komen, dan heb<br />
je die zo gemaakt.’ Brigitte delange<br />
onze 43<br />
wereld 10-10
Bomen tegen<br />
brandend zand<br />
Mooi plan bedachten de Afrikaanse staatshoofden. Ze willen<br />
dwars door Afrika een grote groene muur aanleggen om de<br />
oprukkende Sahara te stoppen. Maar zijn die 7775 kilometer<br />
aan bomen het antwoord op verwoestijning? Of is hier sprake<br />
van een prestigeproject?<br />
TeksT Gerbert van der aa illusTraTie Marion deerenberG<br />
Verwoestijning teistert Afrika. Vooral in de Sahel, de<br />
overgangszone tussen de Sahara en de Afrikaanse savanne,<br />
zijn bomen en gras de afgelopen decennia op<br />
veel plaatsen praktisch verdwenen. Om de oprukkende woestijn<br />
tegen te houden willen de staatshoofden in de regio een<br />
muur van bomen planten. Dwars door Afrika, van Senegal tot<br />
Djibouti, 7775 kilometer lang en 15 kilometer breed. De Senegalese<br />
president Abdoulaye Wade is de initiatiefnemer van<br />
deze Great Green Wall, oftewel de Grote Groene Muur. De<br />
Global Environment Facility, een dochter van de Wereldbank,<br />
heeft eerder dit jaar 96 miljoen euro beschikbaar gesteld. Ook<br />
de VN-organisaties FAO en UNDP zijn, via de Global Environment<br />
Facility, medefinancierders van het project.<br />
‘De Grote Groene Muur gaat armoede bestrijden’, zegt de<br />
Senegalese professor Abdoulaye Dia. Hij is de voorzitter van<br />
het agentschap dat de groene muur aanlegt. Door verwoestijning<br />
aan te pakken moet de landbouw, de belangrijkste<br />
inkomstenbron voor het merendeel van de bevolking in de<br />
regio, een nieuwe impuls krijgen. Naast het planten van<br />
bomen voorziet het project in de oprichting van coöperaties<br />
die landbouwgewassen telen en verhandelen. Ook zullen op<br />
het platteland nieuwe gezondheidscentra worden gevestigd.<br />
‘Sociaal-economische ontwikkeling is het speerpunt’, aldus<br />
Dia, die verbonden is aan de Cheikh Anta Diop Universiteit<br />
in de Senegalese hoofdstad Dakar.<br />
Binnen en buiten Afrika is positief gereageerd op de<br />
daadkracht waarmee het continent zelf verwoestijning wil<br />
aanpakken. In het verleden hadden Afrikaanse leiders nogal<br />
eens de gewoonte om apathisch toe te kijken bij problemen.<br />
Voor de oplossing deden ze haast automatisch een beroep op<br />
het Westen. Nu neemt Afrika zelf initiatief.<br />
Niet effectief<br />
Tegenover de positieve reacties staan kritische geluiden. ‘Bomen<br />
planten is niet de manier om verwoestijning te stoppen’,<br />
44 onze<br />
10-10 wereld<br />
Groene muur moet de opmars van de Sahara tegengaan<br />
‘De meeste bomen die je plant,<br />
gaan binnen twee jaar dood’<br />
zegt sociaal-geograaf Chris Reij van de Vrije Universiteit in<br />
Amsterdam. ‘Het beschermen van de al aanwezige natuurlijke<br />
vegetatie is veel verstandiger.’ Reij is al meer dan dertig<br />
jaar betrokken bij onderzoek en ontwikkelingsprojecten in<br />
de Sahel. Volgens hem is het planten van bomen in de Sahel<br />
ook minder eenvoudig dan het lijkt. ‘Doorgaans gaat zo’n 80<br />
tot 90 procent van de aangeplante bomen binnen twee jaar<br />
dood.’<br />
In Niger hebben boeren met steun van hulpinstanties als<br />
de VN-organisatie IFAD (International Fund for Agricultural<br />
Development) groot succes geboekt met het beschermen en<br />
beheren van bestaande bomen, vertelt Reij. ‘Over een oppervlakte<br />
van 5 miljoen hectare is het landschap de afgelopen<br />
twintig jaar aanzienlijk groener geworden. In totaal zijn<br />
er naar schatting 200 miljoen bomen spontaan ontkiemd<br />
en door goed beheer blijven bestaan. De erosie is daardoor<br />
verminderd.’<br />
Terwijl op andere plaatsen in de Sahel de woestijn oprukt,<br />
is in grote delen van Niger de woestijn juist groener<br />
geworden. De ontwikkelingen in Niger maken volgens Reij<br />
duidelijk dat een groene muur zónder beheer van de bomen<br />
daaromheen geen effectief middel is in de strijd tegen oprukkend<br />
zand. Want in Nigeria, direct ten zuiden van de nieuwe<br />
aanwas in Niger, is de verwoestijning gewoon doorgegaan.<br />
Houtkap<br />
‘Het beschermen van bomen moet een essentieel onderdeel<br />
zijn van de Grote Groene Muur’, zegt Mamady Camara, journalist<br />
bij de krant Nouakchott Info in Mauritanië. ‘Daarom is het<br />
belangrijk om bewustwordingscampagnes voor de bevolking te<br />
organiseren.’ Maar Camara voegt daar direct aan toe dat Afrikanen<br />
vaak geen keus hebben. ‘Armoede dwingt mensen soms<br />
om bomen te kappen. Anders kunnen ze geen eten koken. Een<br />
fles gas is vaak te duur.’ Kooktoestellen op zonnewarmte, die<br />
met spiegels voedsel aan de kook brengen, zijn steeds ruimer<br />
beschikbaar in Afrika maar ook relatief kostbaar.<br />
Behalve houtkap is grazend vee een oorzaak van verwoestijning.<br />
Jonge planten en bomen die spontaan ontkiemen uit<br />
wilde zaden (die soms al decennia lang in het zand liggen)<br />
krijgen door grazend vee geen kans om volwassen te worden.<br />
De verwoestijning in Darfur, vaak genoemd als een van de<br />
oorzaken van het gewelddadige conflict in die Soedanese re-
gio, wordt vaak toegeschreven aan klimaatverandering. Maar<br />
groeiende veestapels zijn waarschijnlijk een net zo belangrijke<br />
oorzaak.<br />
Water is een van de belangrijkste knelpunten bij het realise- realise-<br />
ren van de Grote Groene Muur. Het regent doorgaans weinig<br />
in de Sahel, en daarom moeten jonge bomen de eerste paar<br />
jaar op gezette tijden worden geïrrigeerd. Critici van het<br />
bomenproject vragen zich af of daardoor de landbouw niet<br />
in de verdrukking komt. Water dat nodig is voor de groei van<br />
bomen kun je immers niet gebruiken voor de groei van andere<br />
gewassen. De voedselproductie kan hierdoor stagneren.<br />
‘Ik vind de Grote Groene Muur economisch onhaalbaar en<br />
technisch onmogelijk’, zegt professor Louise Fresco. Ze is<br />
hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam en heeft als<br />
aandachtsgebied duurzame ontwikkeling in internationaal<br />
perspectief. ‘Er zijn goede redenen waarom er in de Sahel<br />
geen bomen groeien. Dat komt vooral door gebrek aan water.<br />
Het schaarse water kan veel beter worden gebruikt voor de<br />
ontwikkeling van landbouw.’<br />
Fresco bekleedde van 1997 tot 2006 een topfunctie bij de<br />
VN-voedsel en landbouworganisatie FAO en is kroonlid van<br />
de SER. ‘Landbouw is de beste manier om winderosie tegen<br />
te gaan. Van bomen kun je niet eten. En het is onmogelijk<br />
ze te beschermen tegen vraat door vee en gebruik als brandhout.’<br />
Volgens Fresco is de Grote Groene Muur een misplaatst<br />
prestigeproject. ‘Het plan zingt al jaren rond, te beginnen bij<br />
de Libische leider Khaddafi. Ook de Senegalese president<br />
Wade schaart zich er nu achter. Je moet de Grote Groene<br />
Muur zien in het kader van hun pogingen om hun politieke<br />
overwicht in de regio te laten gelden.’<br />
Internationale sympathie<br />
Ondertussen is in Senegal het werk aan de Grote Groene<br />
Muur al begonnen. De overheid steekt veel energie in het<br />
mobiliseren van de bevolking. Studenten van de Cheikh Anta<br />
Diop Universiteit zijn bijvoorbeeld ingeschakeld voor het<br />
fysieke werk. Met z’n honderden trokken ze afgelopen zomer<br />
als vrijwilliger naar het platteland. Sinds 2007 is zo in Sene-<br />
gal al 10.000 hectare bos aangeplant.<br />
Op een conferentie van landen in de Sahara en de Sahel af- af-<br />
gelopen juni spraken elf Afrikaanse staatshoofden hun steun<br />
uit voor de Grote Groene Muur. ‘De Malinese regering heeft<br />
de aanleg tot een van haar prioriteiten benoemd’, zegt Seyni<br />
Fofana, een hoge ambtenaar op het ministerie van Landbouw<br />
in de Malinese hoofdstad Bamako. De kritiek op het bomen-<br />
project is volgens Fofana onterecht. ‘Ik denk dat de critici<br />
zich niet goed verdiepen in de plannen.’<br />
Onder de Afrikaanse bevolking is het plan voor het aan- aanplanten<br />
van de groene muur, waarvan de totale kosten op<br />
ruim 2 miljard euro worden geschat, overwegend positief<br />
‘Financiers slikken hun kritiek in’<br />
ontvangen. ‘Ik juich het initiatief toe’, zegt Tunde Asaju,<br />
onafhankelijk politiek analist in de Nigeriaanse hoofdstad<br />
Abuja. ‘Om mij heen is ook bijna iedereen enthousiast. Wij<br />
zien in Afrika met eigen ogen hoe verwoestijning op veel<br />
plaatsen het leven van boeren kapot maakt. Het is goed dat<br />
Afrikaanse leiders daar wat aan doen.’<br />
De steun van de Wereldbank maakt duidelijk dat de Grote<br />
Groene Muur ook internationaal op sympathie kan rekenen.<br />
Aan de bedenkingen van een aantal critici besteden de<br />
donoren niet veel aandacht. Volgens sommige betrokkenen<br />
komt dat doordat het project vrijwel volledig is bedacht door<br />
Afrikanen. Westerse geldschieters zijn zo enthousiast over<br />
de nieuwe Afrikaanse daadkracht dat ze hun kritiek liever<br />
inslikken. n<br />
onze 45<br />
wereld 10-10
Cadeau voor nieuwe abonnees<br />
Neem of geef een jaarabonnement voor € 49, 50<br />
en krijg de dvd-box van The Protectors (seizoen 1) cadeau!<br />
The Protectors is een met een Emmy bekroonde serie van de<br />
makers van The Eagle.<br />
In The Protectors volgen we speciaal opgeleide politiemensen<br />
die hoogstaande figuren begeleiden en beschermen in een tijd<br />
van internationale oorlogen en extremistische bewegingen.<br />
Deze spannende en dramatische serie concentreert zich op de<br />
persoonlijke levens en missies van de misdaadspecialisten<br />
en hun superieuren, maar portretteert ook de mensen die ze<br />
beschermen en tegen wie ze beschermd moeten worden.<br />
exclusief voor abonnees<br />
Meld u aan via www.onzewereld.nl<br />
of bel 0172 47 60 85<br />
Winkelwaarde<br />
€ 33, 75<br />
Deze actie loopt tot 22 oktober 2010<br />
Gratis naar inspiratie-avond over en voor duurzame koplopers<br />
• Duurzaam buffet<br />
• Duurzame ondernemers vertellen over<br />
hun successen en mislukkingen<br />
• Jelle Brandt Corstius over zijn<br />
belevenissen bij Nomadische volkeren<br />
• <strong>Works</strong>hop ‘Elevator Pitch’<br />
• Modeshow van Little Green Dress<br />
• Prijsuitreiking ASN Bank-Wereldprijs<br />
• Optreden singer/songwriter Florian Wolff<br />
Abonnees van onzeWereld worden door de<br />
ASN Bank uitgenodigd om een avond vol<br />
inspiratie en entertainment bij te wonen over<br />
hoe wij de wereld duurzamer kunnen maken.<br />
Naast optredens, interviews en workshops wordt<br />
op feestelijke wijze de ASN Bank-Wereldprijs<br />
van € 20.000 uitgereikt aan een veelbelovend<br />
duurzaam idee dat op de website<br />
www.voordewereldvanmorgen.nl is gelanceerd.<br />
Datum: 18 november<br />
Aanvang: 17.30 uur tot ca. 22.00 uur<br />
Locatie: Het Compagnietheater, Kloveniersburgwal 50, 1012 CX Amsterdam.<br />
Er zijn 15 x 2 kaarten beschikbaar voor onzeWereld-abonnees<br />
(u kunt dus met een introducé naar deze avond gaan)<br />
Ga naar www.onzewereld.nl/voordewereldvanmorgen<br />
en vul uw gegevens in. U krijgt uiterlijk 22 oktober bericht.
NederlaNd<br />
Houd de samenleving open<br />
Politieke partijen die willen samenwerken met<br />
Geert Wilders volgen een heilloze weg. Onze open<br />
samenleving kan en mag niet worden gesloten.<br />
H<br />
et conflict binnen het CDA over wel of niet verder<br />
onderhandelen met Geert Wilders was een<br />
botsing tussen principes. Daarbij kwam het, simpel<br />
gezegd, hierop neer: kiezen we voor een open samenleving<br />
of voor een (meer) gesloten samenleving?<br />
Wilders en de zijnen willen het laatste. Volgens hen horen<br />
sommige manieren van denken en zijn niet bij die<br />
van ons. We moeten in hun optiek al het mogelijke doen<br />
om die vreemdsoortigheden buiten de deur te houden.<br />
Anderen, onder wie de drie dissidenten van het CDA,<br />
denken nadrukkelijk anders. Ze ontkennen niet dat de<br />
open samenleving ingewikkeld is, maar ze vinden wel<br />
dat het onjuist, onverstandig en wie weet onmogelijk is<br />
om zo’n samenleving te veranderen. We zullen er mee<br />
moeten dealen, zo luidt hun boodschap.<br />
Wilders wil dat niet. Hij maakt daarmee een politieke<br />
keuze die volgens de CDA-dissidenten de onze niet is,<br />
en zelfs niet kán zijn. De open samenleving die we sinds<br />
de Tweede Wereldoorlog hebben opgebouwd, mag in<br />
hun ogen niet opnieuw worden gesloten, zelfs niet deels.<br />
Want elke poging daartoe is het begin van het einde.<br />
Met dit laatste hebben de dissidenten volgens mij groot<br />
gelijk. Ik denk dan ook dat het CDA hen in de armen zou<br />
moeten sluiten. Wat de uitkomst van de kabinetsformatie<br />
ook mag zijn op het moment dat deze onzeWereld<br />
verschijnt, de weg die Verhagen in wil slaan is heilloos<br />
We leven in een wereldwijd web<br />
en leidt onvermijdelijk van kwaad tot erger. Een beetje<br />
water in de wijn, zo leert de praktijk, is al snel het begin<br />
van meer. Voor je het weet is er van de wijn niets meer<br />
over. Er zijn principes die je niet met voeten mag treden.<br />
Maar er is nog een reden dat de weg van Wilders en de<br />
zijnen heilloos is, een pragmatische reden. Communicatie,<br />
handel, toerisme, arbeidsmigratie, cultuur; we leven<br />
in een wereldwijd web. Het is ondenkbaar en onmogelijk<br />
her en der in dat web ondoordringbare dammen op te<br />
werpen. Dat is verspilde energie. Het enige wat we kunnen<br />
bouwen, zijn sluizen. Want Nederlanders weten beter<br />
dan wie ook dat water altijd zijn weg vindt.<br />
Chris van der heijden is historicus<br />
en docent aan de School voor<br />
Journalistiek in Utrecht. Hij schreef<br />
diverse boeken, waaronder Een dollar per<br />
dag, over armoede.<br />
MozaMbique<br />
Straatprotesten tegen<br />
prijsstijging<br />
Maputo was de afgelopen tijd het toneel van<br />
straatrellen. De regering zet de demonstranten weg<br />
als criminelen, maar ze protesteren niet voor niets.<br />
Z<br />
e steken autobanden in brand, barricaderen de doorgaande<br />
weg in hun afgelegen wijk in Maputo met keien<br />
en drijven de politie van de Mozambikaanse hoofdstad<br />
tot wanhoop. Zijn het criminele asocialen die erop uit zijn<br />
het land te ontwrichten, zoals de Mozambikaanse regering<br />
ze typeert? Of is er meer aan de hand?<br />
De afgelopen tijd was Maputo het toneel van straatrellen.<br />
De politie schoot met scherp en er vielen 13 doden. De directe<br />
aanleiding was een prijsverhoging. Kostte een brood<br />
met het formaat van een groot uitgevallen pistoletje eind<br />
augustus nog een dubbeltje, vanaf september moest je er<br />
omgerekend vijftien eurocent voor neertellen. Dat is een<br />
Kansloze jongeren zijn te<br />
mobiliseren met één opruiende sms<br />
flinke stijging als je nagaat dat de gemiddelde hoofdstedeling<br />
nog geen 25 euro per maand te besteden heeft. Die<br />
stijging van de broodprijs is dan ook een aannemelijke reden<br />
voor de straatprotesten.<br />
Toch doet de Mozambikaanse regering er alles aan de demonstranten<br />
weg te zetten als niet serieus te nemen gajes.<br />
Hierbij volgt ze dezelfde strategie als in 2008. Toen braken<br />
rellen uit vanwege een explosieve prijsstijging voor een<br />
ritje met de chapa, de lokale minibusjes die doorgaan voor<br />
openbaar vervoer.<br />
Veel van de jongemannen die in Maputo aan het plunderen<br />
en vernielen sloegen, zijn inderdaad niet de braafsten.<br />
In iedere Afrikaanse stad hangen ze rond: jongens met<br />
geen of een waardeloos diploma op zak die niets te verliezen<br />
hebben, die weinig hoop koesteren op verbetering van<br />
hun leven, en die geen enkel vertrouwen hebben in de politiek<br />
of het rechtsstelsel. Ze verdienen hun karige brood<br />
op het randje van de illegaliteit. Ter verantwoording van<br />
hun wetteloze gedrag verwijzen ze naar de corruptie in de<br />
hoogste politieke regionen.<br />
Dit bataljon kansloze stadsjongeren is te mobiliseren met<br />
één opruiende groeps-sms. Ze waren betrokken bij het xenofobe<br />
geweld in Zuid-Afrika, bij de rassenoorlog in Kenia<br />
en nu bij de broodrellen in Mozambique. Allemaal uit<br />
de hand gelopen volksprotesten waaraan daadwerkelijke<br />
sociaal-economische en politieke misstanden ten grondslag<br />
liggen. Analyse van die problemen zou onvermijdelijk<br />
wijzen in de richting van de machthebbers zelf als belangrijke<br />
oorzaak. Maar in plaats daarvan criminaliseren<br />
zij liever de demonstranten.<br />
Femke van Zeijl is freelance journalist<br />
en schrijver met Sub-Sahara-Afrika als<br />
werkgebied. Ze schreef Een nacht in een<br />
vijzel over vrouwen in Afrika. Binnenkort<br />
verschijnt Gin-tonic en cholera over het<br />
Afrikaanse stadsleven.<br />
ReageRen? redactie@onzewereld.nl<br />
onze 47<br />
wereld 10-10
kijkenDoor<br />
sven gerreTs<br />
Claustrofobie in een tank<br />
Regisseur Samuel Maoz zat tijdens de eerste Israëlisch-Libanese<br />
Oorlog in 1982 als jonge soldaat in een tank. Hij had geen flauw<br />
idee waarom of tegen wie hij vocht. Het was zo’n levensbepalende<br />
gebeurtenis dat hij er een film op baseerde, Lebanon. Die won<br />
vorig jaar terecht de Gouden Leeuw tijdens het Filmfestival van<br />
Venetië.<br />
In zijn heftige, bij vlagen surrealistische film zitten vier jonge<br />
Israëlische militairen in een tank. Hun opdracht: terroristen opsporen<br />
in een vijandige stad. Alleen via het vizier van het kanon en de krakende radio<br />
vangen ze een glimp op van de buitenwereld. Als kijker zit je bij de vier in de<br />
tank, alles hoor je en zie je vanuit hun perspectief. Daardoor is de film een beklemmende<br />
ervaring die de gruwelijke onmenselijkheid van oorlog toont. Een simpele<br />
beweging van een vinger kan onschuldige levens nemen. <br />
Lebanon - Duitsland/Israël/Frankrijk, 93 minuten. Dvd vanaf nu verkrijgbaar.<br />
Extreem bang voor mannen<br />
Het begint als een trage, prachtige schets van het leven in de grote<br />
stad in Peru. Maar langzaam blijkt deze film een allegorie te zijn<br />
voor de verschrikkingen die vrouwen werden aangedaan in de<br />
guerrillaoorlog van de jaren 80 en 90. De jonge Fausta (Magaly<br />
Solier) heeft last van een aandoening waardoor ze extreem bang is voor seks en<br />
mannen. Dit komt voort uit de martelingen en verkrachtingen die haar moeder heeft<br />
ondergaan. Als die plotseling komt te overlijden, moet Fausta haar angsten onder<br />
ogen zien. Aan de hand van wijde shots volgen we haar reis van angst naar vrijheid.<br />
De film is langzaam en sober, maar als je je daar aan overgeeft, werkt haar zoektocht<br />
naar genezing betoverend. <br />
The MiLk of sorrow - Peru/Spanje, 94 minuten. Dvd vanaf nu verkrijgbaar.<br />
48 onze<br />
10-10 wereld<br />
Sven GerretS werkt alS (film)journaliS t voor o.a. SpitS , OOr, Vara Magazine en FOlia. ook iS hij<br />
eindredacteur bij de amSterdamSe tv-zender at5. van 2005 tot 2007 werkte hij alS docent cultuur<br />
en media aan de univerSiteit van amSterdam.<br />
■ Donkey<br />
Terwijl<br />
Kroatië<br />
in oorlog<br />
verkeert,<br />
sleurt de<br />
koppige en<br />
altijd ontevreden<br />
Boro zijn<br />
gezin voor<br />
een vakantie<br />
mee van het<br />
Kroatische Zagreb naar zijn geboortedorp<br />
Drinovci in Herzegovina. De<br />
verstoorde familieverhoudingen zijn<br />
een fraaie, maar tevens schrijnende<br />
parabel over de nationalistische<br />
conflicten in de regio. <br />
Kroatië/Bosnië-Herzegovina, 90 minuten. Dvd vanaf<br />
nu verkrijgbaar.<br />
■ The MarkeT<br />
Marktkramer<br />
Mihram is<br />
werkzaam<br />
in een klein<br />
provinciestadje<br />
in het<br />
oosten van<br />
Turkije. Als<br />
hij een plan<br />
bedenkt om<br />
veel geld te<br />
verdienen blijkt dat hij niet gerekend<br />
heeft op de ondoorgrondelijke regels<br />
van de plaatselijke markt. Een warmbloedige<br />
tragikomedie. <br />
Turkije/Duitsland/Kazachstan, 89 minuten. Dvd vanaf<br />
nu verkrijgbaar.<br />
■ no one knows<br />
abouT Persian<br />
CaTs<br />
In deze kruising<br />
tussen<br />
documentaire<br />
en fictie<br />
spelen muzikanten<br />
Negar<br />
Shaghaghi<br />
en Ashkan<br />
Koshanejad<br />
zichzelf<br />
terwijl ze door Iran crossen op zoek<br />
naar reisdocumenten. Onderweg<br />
leggen ze de verboden nationale<br />
muziekscene bloot, met prachtige<br />
folkrock, altpop en Perzische rap.<br />
<br />
Iran, 106 minuten. Dvd vanaf nu verkrijgbaar.
= niet aan beginnen = matig = goed = absoluut de moeite waard = niet te missen!<br />
■ anibaL veLasQueZ y su<br />
ConJunTo, MAMBO LOCO<br />
Compilatie van de<br />
Colombiaanse meesteraccordeonist<br />
Velasquez,<br />
de muzikale ambassadeur<br />
van de havenstad<br />
Barranquilla.<br />
Afro-Colombiaanse<br />
dansstijlen doen de<br />
harten sneller kloppen<br />
en de benen vlugger<br />
bewegen.<br />
Analog Africa, distr. Clear Spot<br />
■ ZuLya, TALES OF SUBLIMING<br />
Op haar zesde cd koppelt<br />
de in Tatarstan geboren<br />
zangeres Zulya haar<br />
Centraal-Russische roots<br />
aan sprookjesachtige<br />
melodieën. Spannende<br />
combinatie van wereldmuziek<br />
met elementen<br />
uit het circus en<br />
cabaret.<br />
Westpark Music, distr. Music &<br />
Words<br />
■ ska Cubano, MAMBO SKA<br />
De 13-koppige<br />
Londense feestband<br />
Ska Cubano speelt een<br />
mix van Jamaïcaanse<br />
ska en Cubaanse<br />
mambo, aangelengd<br />
met Colombiaanse<br />
cumbia en latin<br />
kitsch. Stilzitten op<br />
deze onweerstaanbare<br />
Afro-Caribische<br />
muziek is vrijwel niet<br />
mogelijk.<br />
Casino Sounds, distr. Munich<br />
Geen vernieuwsdrang,<br />
wel swingend<br />
De Senegalese zanger-gitarist<br />
Cheikh Lô werd halverwege<br />
de jaren negentig ontdekt<br />
door Youssou N’dour, die<br />
zijn sprankelende debuutcd<br />
Ne La Thiass (1996) produceerde.<br />
Dat Lô de belofte<br />
‘nieuwe ster van Dakar’ nooit<br />
helemaal heeft waargemaakt,<br />
is een gevolg van zijn lage<br />
productiviteit en gebrek aan<br />
vernieuwingsdrang.<br />
Op zijn vierde cd Jamm<br />
(Wolof voor ‘Vrede’), zijn<br />
eerste in vijf jaar, borduurt<br />
hij voort op de beproefde<br />
mix van mbalax (Senegalese<br />
popmuziek) en Afro-<br />
Cubaanse ritmes. In deze<br />
prettig klinkende pan-Afrikaanse<br />
kruisbestuiving is<br />
ook plaats voor Nigeriaanse<br />
afrobeat, Congolese rumba,<br />
Door bas sPringerluisteren<br />
reggae en funk. De lekker<br />
los zingende Lô behandelt<br />
serieuze thema’s als voedsel,<br />
gezondheidszorg en onderwijs,<br />
maar brengt ook odes<br />
aan zijn muzikale helden: de<br />
Gambiaanse salsazanger Laba<br />
Sosseh en Cubaan Abelardo<br />
Barroso. Met steun van een<br />
Afrikaanse folk charmeert<br />
Zangeres-gitarist Kareyce Fotso uit Kameroen is<br />
een jonge vrouw vol levenslust, humor en talent.<br />
Ze studeerde biochemie, deed ervaring op in een<br />
cabaretgezelschap en was jarenlang achtergrondzangeres<br />
bij Kameroense sterren. Haar soepele stem en<br />
sterke bühnepersoonlijkheid maakten in 2009 grote<br />
indruk op festivals in Libanon en Japan. Een ster in<br />
wording dus die op haar fraaie debuut-cd Kwegne<br />
met één voet in de traditionele Bamiléké-cultuur<br />
staat en met de andere in de moderne wereld.<br />
Met haar expressieve stem brengt Fotso een grote<br />
variatie aan stijlen, van liederen die herinneren aan<br />
de Belgisch-Congolese a-capella-groep Zap Mama,<br />
tot bluesachtige composities en half-gesproken,<br />
half-gezongen tekst. Met<br />
afwisselend dromerige en<br />
opzwepende liedjes, waarbij<br />
ze zichzelf op akoestische<br />
gitaar en duimpiano begeleidt,<br />
weet Fotso te charmeren<br />
met moderne Afrikaanse<br />
folk. Haar onderwerpen zijn<br />
niet lichtvoetig: het kappen<br />
van de oerbossen, gedwongen<br />
huwelijken, armoede,<br />
geweld en polygamie. Van<br />
Kareyce Fotso gaan we de<br />
komende jaren nog veel<br />
horen.<br />
kareyCe foTso, KWEGNE, Contre-Jour,<br />
distr. Munich<br />
Top 10 wereldmuziek<br />
1 (23)<br />
2 (-)<br />
3 (-)<br />
4 (6)<br />
5 (7)<br />
6 (10)<br />
7 (1)<br />
8 (43<br />
9 (16)<br />
10 (-)<br />
internationaal muzikantengezelschap<br />
levert Lô een veelkleurig<br />
album af, dat zowel<br />
ontspannen en teder als swingend<br />
klinkt. Jammer alleen<br />
dat de cd na 41 minuten<br />
alweer afgelopen is. <br />
Cheikh Lo, JAMM, World Circuit,<br />
distr. Munich<br />
JaMM CHEIKH Lo, Senegal - (World Circuit)<br />
koLi PIIrPAUKE, Finland - (Rockadillo)<br />
kuLTure noir SIMPHIWE DANA, Zuid-Afrika (Skip Records)<br />
sMoD SMoD, Mali (Because)<br />
Lero Lero LUISA MAITA, Brazilië (Cumbancha)<br />
PiCk a DreaM TUMI & THE VoLUME, Zuid-Afrika Sakifo Records<br />
DJiTouMou IDrISSA SoUMAoro, Mali/Frankrijk (Lusafrica)<br />
MagnifiCaTion MAGNIFICo, Slovenië (Piranha)<br />
aL-Maraya AL ANDALUZ ProJECT, Duitsland/Spanje - (Galileo MC)<br />
on air CHEIKHA rEMITTI Algerije - (Tradition&Moderne)<br />
© World Music Night (www.wmce.de). Gegevens verzameld door EBU (European Broadcast Union),<br />
de overkoepelende organisaties van publieke radio zenders in Europa, op basis van populariteit.<br />
baS SprinGer iS wereldmuziekrecenSent bij het poptijdSchrift OOr en het wereldmuziekblad Mixed.ook iS hij<br />
muziekSamenSteller van Dichtbij NeDerlaND, een radioproGramma over de multiculturele SamenlevinG (radio 5,<br />
iedere werkdaG 22.00 - 24.00 uur). ten Slotte iS hij dj van wereldmuziek in o.a. paradiSo, de melkweG en het<br />
koninklijk inStituut voor de tropen in amSterdam.<br />
onze 49<br />
wereld 10-10
lezensamenstelling<br />
AnnemIeK huYermAn<br />
50 onze<br />
10-10<br />
wereld<br />
NON-FICTIE<br />
Kaviaar voor Kim<br />
Vijftig jaar voor een dictatuur werken – vooruit. Maar er ook je pensioen doorbrengen<br />
en je elke week geselen in verplichte, gemeenschappelijke zelfkritiek, dat ging geheim<br />
agent en hoofd-inkoper Kim Jong Ryul van het Noord-Koreaanse regime te ver. Hij<br />
besluit te vluchten. En als geen ander in Noord-Korea is hij daar ook toe in staat. Vanaf<br />
de Koreaanse oorlog ontwikkelt Kim zich tot topfunctionaris door een totale overgave<br />
aan vaderland en Partij. Hij gaat studeren in de DDR en verkrijgt het privilege om<br />
namens het regime naar Europa te reizen. Van complete fabrieken tot kaviaar – Kim<br />
smokkelt ze naar Korea. Maar met de jaren groeit zijn afschuw van het regime. Begin jaren<br />
90 fingeert hij beroofd en gedood te worden in Wenen en ontsnapt zo aan zijn gouden kooi.<br />
Na vijftien jaren in angstige kluizenaarschap vertelt hij zijn verhaal aan de schrijvers van<br />
het boek. Het levert een nauwgezette vertelling op van leven en leiderschap in het bizarre<br />
Noord-Korea. In dienst van de dictator leest als een spannende spionageroman over een<br />
naargeestig ‘1984’-land, maar dan echt. En dat is eigenlijk al aanbeveling genoeg voor dit<br />
prachtige levensverslag. Arnold vA n Bruggen<br />
In dIenST vAn de dICTATor. IngrId STeIner-gAShI en dArdAn gAShI, elmAr, € 18,95<br />
NON-FICTIE<br />
de ene marteling na de andere<br />
‘Wie zijn rechten opgeeft, hoeft ze nooit meer terug te verwachten.’ Dat schreef Ashraf<br />
El-Hojouj tijdens gevangenschap in zijn dagboek. Hij gaf zijn rechten ook niet op, maar<br />
betaalde daarvoor een hoge prijs. Die prijs beschrijft hij in Khaddafi’s zondebok, het<br />
persoonlijk verhaal van een van de zes mensen die in 1998 beschuldigd werden zo’n<br />
400 Libische kinderen met het hiv-virus te hebben geïnfecteerd. Van die zes waren er<br />
vijf vrouw en van Bulgaarse komaf. De zesde persoon was man en Palestijns. Hij, de<br />
auteur, kreeg het om die redenen vermoedelijk het zwaarst te verduren. Hoe zwaar<br />
wordt in dit kleine boek uitvoerig beschreven, zo uitvoerig dat je al snel denkt: nu weet ik<br />
het wel. De ene marteling na de andere. Uiteindelijk werd El-Hojouj vrijgelaten en ontkwam<br />
naar Nederland, vastbesloten om zijn beulen tot in de hel te vervolgen. Dit boek is daartoe<br />
alvast een aanzet. Niet erg goed, wel erg heftig. ChrIS vA n der h e I jden<br />
KhAddAFI’S ZondeBoK. AShrAF el-hojouj, meulenhoFF, € 18,95<br />
FICTIE<br />
Fok op, is het verzoek<br />
Het zal toch geen romantisch boek zijn over blanke verzetshelden in Zuid-Afrika ten<br />
tijde van de apartheid, hoop je wanneer je de nieuwste roman van Adriaan van Dis<br />
openslaat. Het blijkt al snel een onterechte vrees. Mulder, de wandelaar uit Parijs,<br />
keert terug naar Zuid-Afrika om samen met een Afrikaner vriend de paden van hun<br />
verleden te bewandelen. De idealen blijken minder groots dan gedacht. De een was een<br />
romanticus wiens verzet ‘een luxe’ was, de ander was een Afrikaner rijkeluiszoon die<br />
‘revolutionaire taal in het buitenland uitsloeg en het vechten overliet aan mensen die<br />
geen [vliegtuig]ticket konden betalen’. De onttakeling van de idealen wordt extra duidelijk<br />
wanneer de twee in een vissersdorp vol kleurlingen met de werkelijkheid geconfronteerd<br />
worden. En al helemaal wanneer ze na een ramp aan de zijkant staan, buitengesloten en<br />
afgesneden. Fok op, is het verzoek aan hen. Schitterend boek. ToeF jAeger<br />
TIKKoP. AdrIAAn vAn dIS, AuguSTuS, € 17,90<br />
FICTIE<br />
liefde in tijden van oorlog<br />
In 1996 eindigde de burgeroorlog in Guatemala tussen de Maya-indianen en het leger.<br />
Aan de vooravond van de vrede schuift de Amerikaan Daniel Goden aan bij de onderhandelingen.<br />
Na een periode als vredesactivist in El Salvador, neemt hij een ‘rustiger’<br />
baan aan als VN-diplomaat, want zijn vrouw Louisa is zwanger. Daniel is diep betrokken<br />
bij zijn werk. Hij raakt bevriend met Maya-leider Hector. Als die op mysterieuze<br />
verdwijnt, verliest Daniel al spoedig zijn sympathie voor de Maya-zaak, die minder<br />
nobel blijkt dan hij dacht. Louisa’s laatste woorden is een meeslepend verhaal over<br />
liefde, vriendschap en bedrog. Barker heeft met zijn vlotte pen de vergeten burgeroorlog<br />
van Guatemala een plek in de geschiedenisboeken gegeven. mIChèle jACo BS<br />
louISA’S lAATSTe Woorden. gArY BArKer. verTAlIng hAnneKe nuTBeY, de geuS, € 19,95<br />
kort<br />
non-fictie<br />
In mijn Afrikaanse<br />
telefooncel komen Afrika,<br />
het Midden-Oosten en<br />
Oost-Europa - de drie<br />
gebieden die Lieve Joris<br />
de afgelopen dertig jaar<br />
bereisde - samen. Met<br />
liefde en mededogen beschrijft<br />
ze de mensen die<br />
ze ontmoet. (Augustus,<br />
€ 14,95)<br />
fictie<br />
het zat zo vertelt de<br />
geschiedenis van<br />
oma Tonja, die in 1923<br />
van Oekraïne naar<br />
Palestina emigreerde. De<br />
Israëlische auteur Meir<br />
Shalev beschrijft haar<br />
familie, haar idealen en de<br />
lange tochten die ze over<br />
verschillende continenten<br />
maakte. (Ambo/Anthos,<br />
€ 19,95)<br />
Tegen de wind in van<br />
Ángeles Caso gaat over<br />
vrouwen die armoede,<br />
vervlogen dromen en<br />
gedwongen emigratie<br />
trotseren om voor zichzelf<br />
en hun kinderen te kunnen<br />
zorgen. (Orlando, € 18,95)
SAMENSTELLiNG sannE vErDaM<br />
52 onze<br />
10-10 wereld<br />
1<br />
2<br />
3<br />
4<br />
5<br />
6<br />
v r i j da g Somi MUZIEK<br />
Concert van deze jonge singer-songwriter met Afrikaans-<br />
Amerikaanse roots, waarin ze een mix brengt van Afrikaanse ritmes,<br />
jazz en popmuziek.<br />
ConCErtgEboUw DE DoElEn, rottErDaM, 20.15 UUr, 010 217 17 17<br />
w w w .de d o e l e n.nl<br />
z at e r d a g Barana MUZIEK<br />
Turks-Nederlands ensemble brengt ballades en improvisaties,<br />
geïnspireerd door de teksten van de 11e-eeuwse Perzische dichter<br />
Omar Khayyám.<br />
DE oostErpoort, gronIngEn, 20.15 UUr, 050 368 03 68<br />
w w w .de-oo s t e r p o o r t.nl<br />
z o n d a g Palestina MUZIEK<br />
Palestijnse muziek door zangeres Kamilya Jubran en ud-speler<br />
Haytham Safia, ritmisch begeleid door Osama Mileegi uit Soedan.<br />
ConCErtgEboUw, aMstErDaM, 20.15 UUr, 0900 671 83 45<br />
w w w .co n c e r t g e b o u w.nl<br />
m a a n d a g De Leugen FIlM<br />
Documentaire van Robert Oey wil de motieven en emoties blootleggen<br />
van de van paspoortfraude beschuldigde Ayaan Hirsi Ali.<br />
in verschillende fi l m h u i z e n in ne d e r l a n d, kijk vo o r locaties<br />
en tijden op ww w .fi l m t o ta a l.nl, o f op de fi l m l a d d e r va n uw<br />
filmtheater. va n a f 30 september.<br />
d i n s d a g Huid! tHEatEr<br />
Voorstelling van de Antilliaans-Nederlandse Raymi Sambo over<br />
discriminatie onder gekleurde mensen onderling.<br />
staDssCHoUwbUrg UtrECHt, 20.30 UUr, 030 230 20 23<br />
w w w .sta d s s c h o u w b u r g-ut r e c h t.nl<br />
w o e n s d a g 29e Globaliseringslezing DEbat<br />
Felix Meritis presenteert de lezing ‘Baas in eigen Boerka: feminisme<br />
dankzij of ondanks de islam?’ Volkskrant-journalist Rob Vreeken<br />
schreef het gelijknamige boek. Met o.a. de Egyptische journaliste<br />
Mona Eltahawy en Naima Azough als moderator.<br />
FElIx MErItIs, aMstErDaM, 19.00 UUr, 020 623 13 11<br />
w w w .felix.meritis.nl<br />
oKtobEr<br />
woensdag 13 oktober Babel (words) tHEatEr<br />
Elke dag wel iets leuks te beleven!<br />
Op deze pagina’s staat een kleine dagselectie. De meest uitgebreide multiculturele<br />
agenda van Nederland is te vinden op onze website: www.onZEwErElD.nl<br />
7<br />
8<br />
d o n d e r da g Moldavia Calls MUZIEK<br />
Moldavische etno-jazz door violist Anatol Stefanet en zijn kwartet.<br />
tropEntHEatEr, aMstErDaM, 20.30 UUr, 020 568 85 00<br />
w w w .tropentheater.nl<br />
v r i j da g Babies FIlM<br />
Franse documentaire waarin vier baby’s uit vier verschillende delen<br />
van de wereld één jaar lang gevolgd worden.<br />
in verschillende fi l m h u i z e n. zie ww w .fi l m t o ta a l.nl.<br />
van a f 7 o k t o b e r.<br />
9z at e r d a g Orquestra Típica Ciudad Baignon MUZIEK<br />
Twaalf jonge musici uit Buenos Aires brengen moderne tangomuziek.<br />
Ze borduren voort op de tradities van wereldster Astor<br />
Piazolla.<br />
tropEntHEatEr, aMstErDaM, 20.30 UUr, 020 568 85 00<br />
10<br />
11<br />
12<br />
13<br />
14<br />
15<br />
16<br />
w w w .tropentheater.nl<br />
z o n d a g Fuensanta La Moneta tHEatEr<br />
Flamencodans van deze rijzende ster uit de Spaanse stad Granada.<br />
rasa, UtrECHt, 15.00 UUr, 030 231 60 40<br />
w w w .rasa.nl<br />
m a a n d a g De onsterfelijke Alexander de Grote Expo<br />
Grote tentoonstelling over de invloed van deze vorst uit de Griekse<br />
Oudheid op de kunst en cultuur uit de klassieke oudheid tot in de<br />
moderne tijd. Met schilderijen, wandtapijten en toegepaste kunst.<br />
T/m 18 maart 2011.<br />
HErMItagE, aMstErDaM, 0900 437 648 243<br />
w w w .he r m i ta g e.nl<br />
d i n s d a g Zwartvoet Indianen - Avonturen van een Zeeuwse<br />
verzamelaar Expo<br />
De Zeeuw Meinard Sprenger verzamelde objecten van de<br />
Zwartvoet indianen toen hij eind 19e eeuw in Canada woonde.<br />
Hij dreef ook handel met deze oorspronkelijke bewoners. Foto’s en<br />
videobeelden geven een indruk van de Zwartvoet-indianen nu.<br />
T/m 7 november.<br />
ZEEUws MUsEUM, MIDDElbUrg, 0118 65 30 00<br />
w w w .zeeuwsmuseum.nl<br />
w o e n s d a g Babel (words) tHEatEr<br />
Dansvoorstelling van de Vlaams-Marokkaanse choreograaf<br />
Sidi Larbi Cherkaoui, over woorden die conflict veroorzaken.<br />
stasDssCHoUwbUrg aMstErDaM, 20.00 UUr,<br />
020 624 23 11<br />
w w w .ssba.nl<br />
d o n d e r da g Partos Plaza DEbat<br />
Jaarlijkse netwerkbijeenkomst voor particuliere ontwikkelingssamenwerking.<br />
Met presentaties, workshops en discussies,<br />
georganiseerd door Partos, de branchevereniging voor internationale<br />
samenwerking in Nederland. Meer info: www.partos.nl.<br />
aKantEs, aMstErDaM, 9.00 UUr – 17.30 UUr, 020 625 20 66<br />
w w w .ak a n t e s.nl<br />
v r i j da g Habib Dembélé MUZIEK<br />
Kora-muziek en zang van deze beroemde muzikant en schrijver uit<br />
Mali.<br />
parKtHEatEr EInDHovEn, 20.30 UUr, 040 211 11 22<br />
w w w .parktheater.nl<br />
z at e r d a g Ahmet Polat Expo<br />
Nederlands-Turkse fotograaf schetst een beeld van een Turkse<br />
generatie op zoek naar een eigen identiteit en plaats binnen de<br />
Europese geschiedenis. 15 oktober t/m 8 december.<br />
FoaM, aMstErDaM, 020 551 65 00<br />
w w w .fo a m.nl
17<br />
18<br />
19<br />
20<br />
21<br />
22<br />
23<br />
24<br />
25<br />
26<br />
zondag Sounds of Mexico MUZIEK<br />
Mexicaanse muziek van Mexicaanse én Nederlandse componisten<br />
uit de 20e en 21e eeuw. Na afloop is er een receptie met<br />
Mexicaanse hapjes. Meer info: www.soundsofmexico.info.<br />
HEt bEtHanIënKloostEr, aMstErDaM, 19.00 UUr, 020 625 00 78<br />
www.bethanienklooster.nl<br />
maandag Honey FIlM<br />
Turks drama over het zesjarige jongetje Yusuf, zoon van een imker.<br />
Yusuf houdt op met praten als zijn vader de bergen in trekt op zoek<br />
naar zijn verdwenen bijen.<br />
in verschillende filmhuizen. zie www.filmtotaal.nl.<br />
vanaf 14 oktober.<br />
dinsdag Maori Expo<br />
Grote interactieve gezinstentoonstelling over de eerste bewoners<br />
van Nieuw-Zeeland. 19 oktober t/m 1 mei 2011.<br />
MUsEUM volKEnKUnDE, lEIDEn, 071 516 88 00<br />
www.volkenkunde.nl<br />
woensdag Chris Hinze: Van Tibet tot Tanger MUZIEK<br />
Fluitist Hinze brengt in zijn nieuwe programma muziek geïnspireerd<br />
op de video’s die hij maakte tijdens zijn reizen door o.a. Tibet,<br />
Marokko, india, Japan, Mongolië en Birma.<br />
tHEatEr gEErt tEIs, staDsKanaal, 20.00 UUr, 0599 63 17 31<br />
www.theatergeertteis.nl<br />
donderdag Ladysmith Black Mambazo MUZIEK<br />
Wereldberoemd ensemble uit Zuid-Afrika brengt Zulustrijdliederen,<br />
christelijke hymnen en Amerikaanse gospel.<br />
lUxor lIvE, arnHEM, 026 651 16 60<br />
www.luxorlive.nl<br />
vrijdag Kervansaray MUZIEK<br />
Grup Kervan (De Karavaan) brengt een uitgebreid overzicht van<br />
muziek langs de oude Zijderoute in Turkije. Met muziek en dans uit<br />
verschillende delen van Centraal-Azië, Armenië en Anatolië.<br />
tropEntHEatEr, aMstErDaM, 20.30 UUr, 020 568 85 00<br />
www.tropentheater.nl<br />
zaterdag Slovenian Girl FIlM<br />
Sloveens drama over een studente die in het geheim prostituee is<br />
en na de dood van een van haar klanten achterna gezeten wordt,<br />
als blijkt dat deze man lid van het Europees Parlement was.<br />
in verschillende filmhuizen. zie www.filmtotaal.nl.<br />
vanaf 21 oktober.<br />
zondag Juan Ramón Caro & Guests tHEatEr<br />
Flamencogitarist en componist Caro brengt zijn eerste programma<br />
onder eigen naam met als gasten zanger Rafael de Utera en<br />
danseres Belen Maya.<br />
rasa, UtrECHt, 15.00 UUr, 030 231 60 40<br />
www.rasa.nl<br />
oKtobEr<br />
maandag Youssou N’Dour MUZIEK<br />
Afrikaanse superster treedt op met zijn begeleidingsband<br />
The Super Etoile de Dakar. Hij brengt muziek van zijn nieuwste<br />
album Dakar-Kingston, waarvoor hij zich liet inspireren door<br />
de reggaetraditie. Ook op 20 oktober in het muziekgebouw in<br />
Eindhoven.<br />
DE oostErpoort, gronIngEn, 20.30 UUr, 050 368 03 68<br />
www.de-oosterpoort.nl<br />
dinsdag Mithya FIlM<br />
indiase film uit 2008 geregisseerd door Rajat Kapoor.<br />
Een populaire filmster raakt verwikkeld in de maffiawereld.<br />
Moderne tragikomische film met een vleugje Bollywood.<br />
tropEntHEatEr, aMstErDaM, 20.30 UUr, 020 568 85 00<br />
www.tropentheater.nl<br />
27<br />
28<br />
29<br />
30<br />
31<br />
woensdag Drum Cat tHEatEr<br />
Deze vrouwelijke percussiegroep mixt traditionele Koreaanse<br />
percussie met drumwerk uit rock, jazz, techno en klassieke muziek.<br />
sCHoUwbUrg aMstElvEEn, 20.00 UUr, 020 547 51 75<br />
www.schouwburgamstelveen.nl<br />
donderdag Abel FIlM<br />
Mexicaans drama over de negenjarige Abel. Abel zwijgt sinds zijn<br />
vader is vertrokken om te werken in de VS. Totdat hij zich de rol van<br />
vaderfiguur binnen het gezin toe-eigent.<br />
in verschillende filmhuizen. zie www.filmtotaal.nl<br />
vanaf 28 oktober.<br />
vrijdag Deolinda MUZIEK<br />
Populaire Portugese fadoband speelt een mix van fado, jazz en<br />
popmuziek.<br />
MUZIEKCEntrUM FrIts pHIlIps, EInDHovEn, 20.15 UUr, 040 244 20 20<br />
www.muziekcentrum.nl<br />
zaterdag Het Kaddu Wasswa Archief Expo<br />
Fotograaf Andrea Stultiens vertelt met oude gevonden en nieuwe<br />
foto’s de persoonlijke geschiedenis van de 77-jarige Oegandees<br />
Kaddu Wasswa. Zijn verhaal kan worden gezien als de alternatieve<br />
geschiedschrijving van zijn vaderland. T/m 2 januari 2011.<br />
nEDErlanDs FotoMUsEUM, rottErDaM, 010 203 04 05<br />
www.nederlandsfotomuseum.nl<br />
zondag Shahkilid MUZIEK<br />
Perzische tombak(trommel)muziek door de iraanse meestermuzikant<br />
Dadmehr.<br />
tropEntHEatEr, aMstErDaM, 15.00 UUr, 020 568 85 00<br />
www.tropentheater.nl<br />
Zondag 24 oktober Juan Ramón Caro & Guests tHEatEr<br />
onze 53<br />
wereld 10-10
advertentie<br />
IEDEREEN KAN EEN<br />
ELEKTRISCHE AUTO MAKEN,<br />
MAAR WIE MAAKT EEN<br />
ELEKTRISCHE AUTO VOOR<br />
IEDEREEN?<br />
WEES EEN PIONIER EN RESERVEER EEN ELEKTRISCHE<br />
RENAULT FLUENCE Z.E. OP WWW.RENAULT-ZE.NL<br />
DRIVE THE CHANGE
Nilgün & Johan Langenberg, Voorburg<br />
Overal thuis<br />
Zij is Turks, hij<br />
Nederlands. Samen<br />
woonden Nilgün en<br />
Johan zeven jaar in<br />
Turkije, en nu zijn ze<br />
alweer acht jaar in<br />
Nederland. Aan het<br />
menu is een kosmopolitisch<br />
leven af te lezen.<br />
TeksT Marjolein van<br />
rotterdaM<br />
Beeld joost Bataille<br />
‘Het hoofdgerecht is Turks’,<br />
zegt Nilgün terwijl ze twee<br />
plakken gebakken aubergine<br />
kruiselings op een<br />
snijplank legt. ‘Wat ik nu<br />
maak is de lamskebab. Een<br />
feestelijk gerecht dat mijn<br />
Turkse familie elke maand<br />
eet. Vanavond eten we het<br />
met bulgur en cacık.’ Dat is<br />
de Turkse variant van het<br />
bij ons bekendere tzatziki.<br />
‘Vooraf en toe eten we<br />
Nederlandse en Italiaanse<br />
gerechten’, zegt Johan. ‘De<br />
soep is een gerecht van<br />
mij, de tiramisu is gemaakt<br />
volgens een recept van een<br />
studievriend uit Bologna.<br />
Het menu is eigenlijk onze<br />
levensgeschiedenis, maar<br />
dan in omgekeerde volgorde.’<br />
‘Nou’, nuanceert<br />
Nilgün, ‘Turks eten maken<br />
we niet héél vaak. Dat is<br />
met twee volledige banen<br />
niet te doen. Turks koken<br />
duurt úren! In Turkije is elk<br />
diner speciaal en eet je twee<br />
keer per dag warm, meestal<br />
iets met kip, vis of vlees,<br />
gemengd met groenten.’<br />
Eten is dan ook niet zomaar<br />
iets in Turkije. Het is het hoogtepunt<br />
van de dag. ‘De hele<br />
familie zit aan tafel en houdt<br />
dat zomaar een uur of drie vol.<br />
Dat sociale mis ik’, zegt ze.<br />
Dat sociale geldt voor Nilgüns<br />
hele familie, vindt Johan. ‘Ze<br />
sloten me vanaf het begin in<br />
de armen. Helemaal niet: oh<br />
jee, een buitenlander.’<br />
Wel zijn er verschillen, merkt<br />
Nilgün op. ‘Anders dan bij<br />
jullie mag je bij ons niet zelf<br />
opscheppen, dat is een taak<br />
voor de moeder. En in Turkije<br />
moet je echt niet vergeten je<br />
bord leeg te eten. Door alles op<br />
te eten laat je zien dat je het<br />
lekker vindt. Wie wat overlaat<br />
bedoelt eigenlijk dat het niet<br />
goed was.’<br />
Nilgün hakt de komkommer<br />
voor de cacık, vriendin Lilian<br />
klopt de yoghurt. ‘Dat moet<br />
met de hand, net zoals je de<br />
knoflook moet persen in een<br />
vijzel.’ Cacık, zaziki, twee<br />
woorden voor hetzelfde eten?<br />
‘Het ís Turks’, zegt Nilgün<br />
resoluut. ‘Of misschien is<br />
het aardiger om te zeggen dat<br />
de twee keukens dicht tegen<br />
‘Afiyet olsun’ oftewel ‘Eet smakelijk’.<br />
Nilgün en Johan tafelen graag met hun<br />
vrienden Lilian en Derk. Ook aan tafel de<br />
kinderen Korhan (11) en Selin (3).<br />
elkaar aan liggen en dat er veel<br />
recepten gemeenschappelijk<br />
zijn ontstaan.’ Het nationale<br />
kookboek van Nederland is<br />
waarschijnlijk héél dun, lacht<br />
ze.<br />
Nederland was lang niet<br />
zo modern en open als ze<br />
had verwacht. Dat merkte<br />
ze toen ze ging werken als<br />
HR-manager bij Sara Lee. ‘Ik<br />
had nooit vermoed dat ik kritiek<br />
zou krijgen omdat ik fulltime<br />
werk. Maar dat gebeurt<br />
wél. Mensen vinden het maar<br />
raar dat je niet wat dagen<br />
thuisblijft voor de kinderen.<br />
Terwijl ik in Istanbul niet<br />
anders gewend was en bijna<br />
al mijn vriendinnen fulltime<br />
werkten.’<br />
Zijn Nilgün en Johan na<br />
zeven jaar Turkije en acht jaar<br />
Nederland meer Turks of meer<br />
Nederlands? Ze weten het niet.<br />
‘Ik drink rakı als een Turk,<br />
rijd auto als een Turk en vind<br />
het Turkse eten heerlijk’, zegt<br />
Johan. ‘Maar ik voel me niet<br />
het een of het ander.’ ‘Ik denk<br />
dat wij overal kunnen wonen’,<br />
zegt Nilgün. ‘Misschien zitten<br />
we over een paar jaar weer in<br />
Turkije, misschien wel heel<br />
ergens anders.’ n<br />
aanschuiven<br />
hoe eet de rest van de wereld?<br />
onzewereld schuift aan bij een<br />
multiculturele keukentafel.<br />
[recept] laMskeBaB<br />
hoofdgerecht – 6 personen<br />
IngredIënten<br />
750 grAm lamsvlees iN blokJeS, 1<br />
groTe ui, eeN ScheuT olijfolie, 1 blik<br />
gepelde tomaten, 3 groTe aubergines,<br />
eeN pAAr verSe tomaten, eeN<br />
groeNe paprika<br />
bereidingswijze<br />
Schil de AubergiNeS NieT helemAAl<br />
mAAr Zo dAT er STreepJeS oNTSTAAN<br />
over de leNgTe. SNiJd de AubergiNeS<br />
vervolgeNS over de leNgTe iN duNNe<br />
plAkJeS. leg deZe eeN uur iN koud<br />
wATer wAAriN eeN Theelepel ZouT iS<br />
Toegevoegd.<br />
SNipper de ui eN fruiT die iN de oliJfolie.<br />
voeg heT lAmSvleeS Toe eN bAk heT<br />
bruiN. voeg dAN de TomATeN Toe eN lAAT<br />
AlleS oNgeveer eeN uur op eeN kleiN<br />
vuurTJe pruTTeleN.<br />
Neem de plAkJeS AubergiNeS eN friTuur<br />
Ze. leg Ze op keukeNpApier om uiT Te<br />
lekkeN. leg 2 plAkJeS kruiSeliNgS op<br />
elkAAr eN leg dAArop eeN Schep vAN<br />
heT vleeS-TomATeNmeNgSel. vouw de<br />
AubergiNeS dichT ZodAT er eeN kleiN<br />
pAkJe oNTSTAAT eN prik heT vAST meT eeN<br />
cockTAilprikker. doe boveNop de prikker<br />
Nog eeN kwArT TomAAT eN eeN STuk-<br />
Je groeNe pAprikA. doe Alle ‘pAkJeS’ iN<br />
eeN oveNSchAAl eN ZeT deZe oNgeveer<br />
20 miNuTeN iN eeN oveN op 180 grAdeN.<br />
onze 55<br />
wereld 10-10
Q uirky China news/rex Features/hh<br />
volgende maand/medewerkers<br />
In november in onzeWereld<br />
•<br />
•<br />
•<br />
56 onze<br />
10-10 wereld<br />
Ster van de Chinese datingshow<br />
Amerikaanse deelnemer was nét iets<br />
te succesvol<br />
Hot in de Sahara: zonne-energie<br />
Komt onze groene stroom straks uit<br />
Marokko?<br />
Parlementsverkiezingen in Birma<br />
Het dagelijks leven onder een<br />
kolonelsbewind<br />
Onder voorbehoud<br />
Bibejan Lansink (1972)<br />
wilde eigenlijk journalistiek<br />
studeren maar werd<br />
uitgeloot. ‘Als student<br />
geschiedenis merkte ik<br />
hoe leuk ik het vond me te<br />
verdiepen in onderwerpen<br />
als vriendschapsbanden in de<br />
Middeleeuwen, of het dagelijks<br />
leven van 17e-eeuwse<br />
grachtengordelbewoners.<br />
Die nieuwsgierigheid naar<br />
hoe mensen leven kan ik<br />
als journalist nog dagelijks<br />
bevredigen. Zoals in het<br />
interview met Mina Saadadi.<br />
Voor haar strijd voor vrouwenemancipatie<br />
in Iran betaalt zij<br />
een hoge prijs.‘<br />
Historicus en journalist<br />
Gerbert van der Aa (1968)<br />
schreef voor dit nummer het<br />
artikel over de Grote Groene<br />
Muur door Afrika. Bij Nieuw<br />
Amsterdam publiceerde hij<br />
de reisboeken Nigeriaanse<br />
toestanden (2005), Dwars<br />
door Soedan (2007) en<br />
Khaddafi's woestijn (2010).<br />
'Ik wil schrijven over het<br />
echte Afrika, niet over het<br />
Afrika van de hulporganisaties.<br />
In de drang om arme<br />
mensen te helpen, maken<br />
we van Afrikanen veel te<br />
makkelijk zielige slachtoffers.<br />
onzeWereld is een van<br />
de weinige Nederlandse<br />
bladen die serieus aandacht<br />
besteden aan het echte<br />
Afrika.’<br />
Het volgende nummer verscHijnt op 22 oktober<br />
oktober<br />
jaargang 53, nummer 10-2010<br />
onzeWereld is hét publiekstijdschrift over globalisering,<br />
duurzaam ondernemen en ontwikkeling en verschijnt 10<br />
maal per jaar.<br />
onzeWereld wordt uitgegeven door Global Village Media<br />
dat wordt ondersteund door Oxfam Novib, Hivos, Cordaid<br />
en ICCO.<br />
Redactie:<br />
John Verhoeven (hoofdredacteur)<br />
Renate Megens (plaatsvervangend hoofdredacteur)<br />
Fenneken Veldkamp (eindredacteur)<br />
Annemiek Huyerman, Eva Prins (redacteuren)<br />
Janine Bekker (redactiecoördinator)<br />
Karlien Strijbosch (stagiaire)<br />
Vormgeving: Marion Deerenberg<br />
Marketing & sales:<br />
Judith Verschuren 020 462 16 24<br />
judith.verschuren@globalvillagemedia.nl<br />
Advertentieverkoop:<br />
Alicia van Vliet 020 462 16 28<br />
alicia.vanvliet@globalvillagemedia.nl<br />
Medewerkers aan dit nummer: Gerbert van der Aa,<br />
Roman Baatenburg de Jong, Martine Boelsma, Anneke<br />
Bots, Arnold van Bruggen, Peter Dam, Brigitte Delange,<br />
Dominique Elshout, Fréderike Geerdink, Sven Gerrets<br />
Chris van der Heijden, Michiel Hulshof, Michèle Jacobs,<br />
Toef Jaeger, Barbara de Lange, Bibejan Lansink, Michiel<br />
van Oosterhout, Marjolein van Rotterdam, Stephan<br />
Sanders, Kyra van de Schans, Bas Springer, Michelle Tsai,<br />
Sanne Verdam, Femke van Zeijl.<br />
Beeld: AFP, James Akena, René van Asselt, Joost Bataille,<br />
Jocelyn Braun, Chinafotopress/Zumapress, Peter Dam,<br />
Flickr, Gado/ Prins Claus Fonds, Grootzus, Frederico<br />
Hamilton, HH, Yocelyn Iban, Istock, Light Mediation,<br />
Jeroen van Loon, Quirky China News/Rex Features,<br />
Reuters, Daan Roggeveen, Eric Tourneret, Ed Wraypolaris,<br />
Arjen Zwart.<br />
Coverbeeld: Jeroen van Loon<br />
Contact:<br />
tel. 020 462 16 50<br />
fax 020 693 68 89<br />
e-mail: redactie@onzewereld.nl<br />
website: www.onzewereld.nl<br />
Bezoekadres:<br />
Spuistraat 239 d, 1012 VP Amsterdam<br />
Lithografie en druk:<br />
Senefelder Misset Doetinchem<br />
Veronica Litho Hilversum<br />
Alle advertentiecontracten worden afgesloten conform de<br />
Regelen voor het Advertentiewezen, gedeponeerd bij de<br />
Rechtbanken in Nederland. Een exemplaar van de Regelen<br />
is op aanvraag kosteloos beschikbaar.<br />
Abonnementenadministratie:<br />
Postbus 105, 2400 AC Alphen a/d Rijn<br />
tel. 0172 47 60 85, info@spabonneeservice.nl<br />
Voor Oxfam Novib Wereld- en Totaalabonnees<br />
is het administratieadres:<br />
Oxfam Novib, Mauritskade 9, 2514 HD Den Haag,<br />
tel. 070 342 17 77<br />
Abonnementsprijzen:<br />
Nederland: x 49,50 per jaar, studenten x 25,-<br />
CJP-houders x 34,95; Europa: x 55,80.<br />
Buiten Europa: x 79,- Los nummer: x 5,95<br />
Wij nemen uw gegevens op in een gegevensbestand. Deze gegevens<br />
worden gebruikt voor de uitvoering van met u gesloten overeenkomsten,<br />
zoals de abonnementenadminstratie. Daarnaast kunnen de gegevens<br />
door onzeWereld, of zorgvuldig geselecteerde derden, worden gebruikt<br />
om u te informeren over relevante informatie en/of speciale aanbiedingen<br />
van producten en diensten. Mocht u hier bezwaar tegen hebben<br />
dan kunt u ons hiervan per post (Redactie onze Wereld, Spuistraat<br />
239-d, 1012 VP Amsterdam) of e-mail (info@globalvillagemedia.nl) op<br />
de hoogte stellen.<br />
Eventuele rappelkosten moeten worden doorberekend. Het abonnementsgeld<br />
dient bij vooruitbetaling te worden voldaan door middel van<br />
een automatische incasso. Voor betaling via een toegestuurde acceptgirokaart<br />
geldt een toeslag van x 2,-. Indien één maand voor het verstrijken<br />
van de abonnementsperiode geen bericht van opzegging is ontvangen,<br />
wordt het abonnement automatisch verlengd. Vermeldt u alstublieft bij<br />
al uw correspondentie aan de abonnementenadministratie uw abonnee<br />
nummer. (ISSN: 0030-3232)
advertentie<br />
De ASN Bank is jarig!<br />
Al 50 jaar duurzaam.<br />
En zeker niet duur.<br />
Al vijftig jaar wil de ASN Bank geen cent verdienen aan kinderarbeid of<br />
wapenindustrie. En maken wij ons sterk voor eerlijke handel en duurzame<br />
energie. Bovendien zijn onze bankkosten laag. En tijdelijk zelfs nóg lager.<br />
U ontvangt nú een heel jaar 50% korting op de ASN Bankrekening en<br />
de nieuwe ASN Creditcard*. Profi teer van dit jubileumaanbod. Kijk op<br />
asnbank.nl of bel gratis 0800-0380.<br />
*Dit aanbod geldt t/m 31 december 2010 en is na afsluiting een jaar lang geldig. Kijk voor de voorwaarden op www.asnbank.nl.<br />
Verjaarscadeau voor u:<br />
Duurzaam<br />
bankieren<br />
met 50%<br />
korting!<br />
Omdat de ASN Bank 50 jaar<br />
bestaat, krijgt u op de<br />
ASN Bankrekening en de<br />
nieuwe ASN Creditcard<br />
tijdelijk 50% korting*.<br />
Voor de ASN Bankrekening<br />
betaalt de 1e rekeninghouder<br />
dan slechts € 9,- per jaar.<br />
En voor de unieke ASN Creditcard,<br />
met steun aan goede<br />
doelen, slechts € 10,- pper<br />
jaar.<br />
De ASN Bank is geregistreerd bij de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en heeft een vergunning van de Nederlandsche Bank N.V. Op tegoeden van klanten bij de ASN Bank is het wettelijke depositogarantiestelsel van toepassing.
Help jonge moeders in Niger!<br />
In Nederland kunnen jonge meiden gewoon kind zijn. In Niger helaas niet. Jonge meiden, zoals Halima, trouwen er<br />
vroeg en worden zeer jong moeder. Gevolg? Moeilijke, langdurige bevallingen en inwendige verwondingen die<br />
vaak tot incontinentie leiden; daardoor worden ze verstoten door hun man en leefgemeenschap.<br />
TENA en Oxfam Novib steunen jonge moeders in Niger zodat zij weer aan hun toekomst kunnen werken.<br />
Ze worden opgevangen, voorbereid op hun operatie, kunnen een opleiding volgen en krijgen hulp bij terugkeer<br />
in de maatschappij. Kies een TENA actieverpakking, want daarmee help ook jij jonge moeders in Niger aan een<br />
betere toekomst!<br />
Meer weten? Kijk op www.tenahelpt.nl<br />
advertentie<br />
Samen voor een beter leven in Niger.
Change language