Samen van september 2012 - Heilige Suitbertus

Unsere Nachbarn – Onze buren
Gelukkig viel het dit keer mee met onze gebotvierde frustratie ten aanzien van onze
oosterburen. Ik bedoel de wedstrijd Nederland-Duitsland tijdens het EK. Natuurlijk,
Duitsland is onze lievelingsvijand zoals Herman Finkers het zegt. Allerlei herinneringen
aan voorbijgaande voetbal-net-niet-overwinningen en Tweede Wereldoorlogrethoriek
bleven redelijk beperkt. Gelukkig maar. Ik heb nooit wat op gehad met
oorlogskarikaturen van Duitsers. Ik vond het altijd flauw en beneden de maat, en het
getuigde meestal van weinig inzicht in het heden en ons eigen verleden.
Nu kom ik ook uit het grensgebied. Als kind keken wij graag naar de Sendung mit der
Maus en nagesynchroniseerde Tjechische sprookjes op Duitse televisie, had ik
familieleden met voornamen als Helmut en Heino en is mijn eigen doopnaam Duits, en
klonken vaak richtige Deutsche Schlager en Egelander Musikanten door de radio. Al
zagen we dan weinig Duitsers in ons dorp, aan de andere kant van het bos woonden
prima mensen vonden we, al praatten ze wel anders en kon je andere dingen kopen in
de winkel. Nee, voor ons geen opgeklopt vijandbeeld. Beter een goede buur dan …
Als we er een beetje Bijbels naar kijken dan hebben we aan Israel niet zo’n goed
voorbeeld. Op dit moment leeft Israel zo’n beetje met ieder buurland op gespannen
voet (wat ook te maken heeft met de bijzondere ontstaansgeschiedenis van het land).
In het Oude Testament waren de buren niet altijd de beste vrienden. Om de kleine
stam Israel lagen de stammen Ammon, Moab en Edom, om maar wat namen te
noemen. In de bijbel wordt heel veel moeite gedaan om Israel een unieke plaats te
geven. Alleen zij aanbaden de ene God en het optreden van profeten was er op
gericht om te blijven luisteren naar de wegen van God. Alleen in Jeruzalem kon men
God op de juiste manier aanbidden. De scheiding tussen Israel en de omliggende
volken was echter minder scherp als we meestal in de bijbel lezen. Over en weer nam
men gebruiken van elkaar over, het vereren van een vruchtbaarheidsgodin van de
Ammonieten, Astarte, was een bedreiging voor de verering van de ene Heer, en de
talen waren met elkaar verwant. Zo waren de onderliggende stammen veel meer met
elkaar verbonden en waren ze ook door variaties in dezelfde de taal met elkaar
verbonden. Daar hoort een bijzonder verhaal bij: de mannen van de kleine stammen
Gilead en Efraim, hebben ruzie met elkaar omdat de mannen van Gilead op eigen
houtje oorlog hebben gevoerd met de stam van Ammon. De Gileadieten bezetten de
oversteekplaatsen in de Jordaan en gaan op zoek naar hun vijanden uit Efraim. Om er
achter te komen of iemand uit Efraim komt moeten ze bij het oversteken het woord
Sjibbolet (aar) uitspreken. Kon de betreffende man het woord niet goed uitspreken en
zei hij Sibbolet, dan werd ie gepakt. (Recht. 12,1-6) Je zou het kunnen vergelijken
met ons woord Scheveningen dat als wachtwoord werd gebruikt aan het begin van de
oorlog (ja hoor)om Duitse spionnen op te pakken. En zo werd Sjibbolet een ander
woord voor ‘wachtwoord’ of ‘iets om je te onderscheiden’.
Je onderscheiden. Dat is wat Israel doet door ook weer op een bijzondere manier in
één God te geloven en vast te houden aan de eigen gebruiken, vooral als ze in het
buitenland zijn. Je onderscheiden in het goede. In de vakantieperiode gaan veel
mensen naar het buitenland. Daar hebben ze andere gebruiken. Tegelijk
onderscheiden Nederlanders zich ook weer, en of dat ten goede is laat ik aan het
oordeel van anderen over. Het is mooi als je in een katholieke kerk in het buitenland
komt, dat het ook gewoon ‘thuis’ is. Thuis zijn in het buitenland, thuis bij de buren.
Zowel Joden als christenen hebben het buurland, het vreemde land, ook vaak als hun
thuis gemaakt. Omdat ze wisten dat we allemaal leven onder dezelfde zon die God
gemaakt heeft.
Pastoor Zweers
-5-