Buffelhoorn: alleen voor de échte liefhebber - IZI Files

Optiek
Buffelhoorn: alleen
voor de échte liefhebber
Brillen van buffelhoorn worden soms geassocieerd met licht geaffecteerd pratende, ietwat kakkineuze en
pijprokende intellectuelen, vooral mannen. Maar dat is onzin. Steeds meer consumenten ontdekken het
natuurproduct buffelhoorn als classy en comfortabel. Dat het niet altijd even makkelijk in de omgang is, nemen
ze graag voor lief.
Tekst: Theo Peeters
Fotografie: Emile Waagenaar Fotografie en Fortunati & Van de Pauvort
14
tom Davies: “Door de natuurlijke tekening is ieder exemplaar uniek.”

Het is twee uur in de middag als
zich een gezellige hectiek meester
maakt van de winkel van Hans
van der List Oogmerk Opticien
in Breda. Op uitnodiging van
buffelhoorngoeroe Jon Tompot
maakt de Britse designer Tom
Davies een tour langs verschillende
Nederlandse optiekzaken.
Trouwe klanten kunnen zich ter
plekke door Davies een buffelhoornen
brilmontuur aan laten
meten. Davies heeft een ware
passie voor het natuurproduct en
toont zich vergevingsgezind.
“Buffelhoorn is eigenlijk een
onmogelijk materiaal om brillen
van te maken”, zegt hij zonder
een spoor van Brits gevoel voor
understatement. “Maar het is
anti-allergeen, licht en comforta-
tom Davies: “buffelhoorn is eigenlijk een
onmogelijk materiaal om brillen van te maken.”
bel. En het is adembenemend
mooi. Door de natuurlijke tekening
is ieder exemplaar uniek.”
Met zichtbaar plezier laten de
gasten zich in de watten leggen.
Ze kiezen zelf de plaat waaruit de
bril gemaakt gaat worden en aan
de hand van een set pasbrillen
worden ontwerp en de exacte
maat van de bril bepaald.
“What you see is what you get.”
Na Breda haast het gezelschap
zich naar Ruud Panis Brillen-
Lenzen in Oisterwijk. Mede-
eigenaar Sjoerd Panis verspreidde
in de omgeving een mailing over
25.000 adressen met een uitnodiging
voor een brillenontwerpwedstrijd.
Tom Davies himself
koos het ontwerp en de motivatie
die hem het meest aanspraken.
De prijs: een gratis buffelhoornen
montuur, gemaakt met een knipoog
naar het winnende ontwerp.
Volgens Tom Davies vraagt werken
met buffelhoorn de nodige
vakkennis, intuïtie ook, en liefde
voor het materiaal. Niet alleen bij
de opticien, maar ook de drager
moet ‘er iets mee hebben’.
“Eigenlijk moet je met elke
geïnteresseerde vooraf een intakegesprek
hebben. Waarvoor ga je
de bril gebruiken? Hoe ga je
ermee om? Val je in de trein met
je bril op in slaap? Ben je een
type dat slordig met zijn spullen
omgaat en niet naar de bril
omkijkt, dan is het niets voor je.”
Merken als Tom Davies communiceren
dat met een luxe verpakking,
inclusief een doosje onder-
Optiek
houdscrème, tips voor het
onder houd, een werktekening van
het unieke exemplaar en eventueel
een inscriptie op de veer. De
klant krijgt ook het restmateriaal
mee: de buffelhoornen plaat
waaruit het montuur gesneden is.
“We verwennen niet alleen de
klant, maar ook de bril”, aldus
Sjoerd Panis.
natuurlijk
Een sympathieke eigenschap van
buffelhoorn is ‘natuurlijk’ de
organische uitstraling. Een natuurproduct
met een sympathieke
uitstraling. De hoorns zijn afkomstig
van buffels die na hun
carrière in de landbouw een
natuurlijke dood zijn gestorven.
tom Davies (hier bij Hans van der list
Opticien): “De opticien moet de klant
goed uitleggen wat hem te wachten
staat.”
De klant krijgt ook het restmateriaal mee:
de buffelhoornen plaat waaruit het
montuur gesneden is.
15

Optiek
De kleur en de vlam zit door en
door in het materiaal. De hoorns
worden versneden tot platen, en
elke plaat is uniek. Monturen
worden uit ‘massieve’ platen
gemaakt of uit laminaten, meervoudig
samengestelde lagen dus.
In dat laatste geval wordt elke
laag gedroogd alvorens deze verder
te verwerken. Het vochtgehalte
moet hetzelfde zijn, anders
treden spanningen op in het
materiaal en gaat het kromtrekken
of loslaten. Al met al een
tijdrovend proces met veel handwerk,
en dat verklaart voor een
deel de forse prijzen die voor buf-
16
Jeroen Kortekaas: “buffelhoorn is
een materiaal dat je moet aanvoelen.”
Azami: “Wie het onderhoud er niet voor over heeft en slordig
met zijn spullen omgaat, moet er niet aan beginnen.”
felhoornen monturen gevraagd
worden. Niet voor niets worden
bestaande buffelhoornen monturen
vaker dan ‘gewone’ brillen
voorzien van nieuwe glazen.
Bij Tom Davies kiest de klant zelf
zijn plaat uit. “Het vereist wat
voorstellingsvermogen om een
indruk te krijgen van het effect
als het montuur eruit gezaagd is
en de glazen erin zitten”, zegt
Davies. “De tekening van de
kleuren is nooit symmetrisch. En
zo kan het gebeuren dat de rand
om het linker glas een andere
kleur heeft dan de rand om het
rechter. De opticien moet de
klant dus wel goed uitleggen wat
hem te wachten staat.”
oliebad
Kempkes Optiek is wat je noemt
een gerenommeerd adres voor buffelhoornen
monturen. Het Goudse
optiekbedrijf begon in 2004 met
zijn eerste collectie. Inmiddels
levert Kempkes monturen van
Tom Davies, Lindberg, Gijs,
Lotos en Hoffmann. Jeroen
Kortekaas is er de buffelhoornexpert.
“Het leuke van hoorn is
dat geen enkele bril hetzelfde is.
Dat zie je bij de brillen van Tom
Davies. Alleen al met het
let bij de keuze voor een montuur goed op de juiste maat: uitrekken is uit den boze.
om draai en van de plaat kun je
een totaal ander effect bereiken.
En je kunt samen met de klant
bepalen welk deel je van de plaat
uitzaagt.” De monturen gaan bij
Kempkes de deur uit voor prijzen
tussen 750 en 1200 euro, “afhankelijk
van de hoeveelheid maatwerk.”
Alle medewerkers kunnen
adviseren over buffelhoorn, maar
het afpassen doet Kortekaas
meestal zelf. “Buffelhoorn is een
materiaal dat je moet aanvoelen.
Als je het echt goed doet, kun je
het op gevoel en met je ogen
dicht.” Breken doen de monturen
bij hem dan ook weinig.
bijan Azami: “Volgens mij is enthousiasme
een voorwaarde.”

irgitte stentoft van lindberg: “Hoorn kan
sterk zijn, maar ook poreus en breekbaar.
Hoe te werken met buffelhoorn?
De glazen
Gebruik alleen kunststof glazen. Anders gaat een van de voordelen
van buffelhoorn – het lage gewicht – verloren. Gebruik bij voorkeur
asferische glazen. Het valt niet mee om het front in een andere vorm
te buigen.
Verglazen van vaste monturen
Zorg voor zo min mogelijk spanning op het materiaal. Slijp de plastic
glazen 0,2 tot 0,3 mm kleiner dan normaal. Je moet de glazen bijna
zonder te verwarmen kunnen plaatsen.
Zoet de randen van het glas goed af, ook de top van het facet! Doe je
dat niet, dan bestaat de kans dat het montuur na verloop van tijd
breekt. De bovenkant van het glas werkt als een beitel, zodat het
montuur kan splijten.
Verwarm op de hoogste stand, en verwarm het materiaal geleidelijk.
Hou het montuur gedurende 30 à 40 seconden in de hittebron,
pauzeer dan 30 à 40 seconden, en herhaal dit zo’n 5 tot 6 keer.
Uiteindelijk moet het materiaal zo heet zijn dat je het niet meer met
blote handen kunt aanraken (gebruik een doek). Klik dan voorzichtig
het glas erin (in de lengte). Niets forceren!
Half-glasbril
Voor toepassing in nylor monturen moet je het glas juist 0,1 mm
groter snijden, zodat je aan de bovenkant – dus waar het glas in het
montuur komt te zitten - een gewoon facet kunt maken. De groef
moet 0,8 mm breed en 0,6 mm diep zijn. Op deze manier weet je
zeker dat het glas precies in het montuur past. Ook hier geldt: niet
teveel spanning op het montuur zetten!
Afpassen van veren en tips
Let bij het verkopen van een buffelhoornen bril vooral goed op de
uiteinden van de veren. Als de veren te lang zijn, dan kun je ze direct
inkorten, nog voor de bril te verglazen. Dat gaat op dezelfde manier
als bij een acetaat montuur (snijden, schuren en polijsten). Je zult
merken dat buffelhoorn veel makkelijker te polijsten is dan acetaat.
Optiek
Harry Jansen, docent van de NUVO Academie: “Hoorn neemt snel de temperatuur van de drager aan.”
Als het materiaal zo heet is dat je het niet met blote handen kunt
aanraken, gebruik dan een doek bij het buigen. Houd het materiaal in
de gewenste vorm totdat het is afgekoeld. Als het buffelhoorn niet
heet genoeg is kan het breken!
Van te veel buigen zal buffelhoorn op een gegeven moment ruw en
dof worden. Met schuren en polijsten kun je de oorspronkelijke glans
weer terugkrijgen. Wrijf wat onderhoudscrème op de ‘aangetaste’ plek
om het materiaal weer soepel te maken.
Draagcomfort
Let bij de keuze voor een montuur goed op de juiste maat. Uitrekken
is uit den boze bij buffelhoorn: het zal breken. Wil je de bril iets
ruimer laten zitten op het hoofd van de klant? Wees voorzichtig met
uitvijlen bij het scharnier om de openingshoek van de veren te vergroten.
De veren zijn vaak voorzien van verende scharnieren die ver
kunnen openen. Ga je teveel wegvijlen, dan zal eer een spleet ontstaan
tussen het front en de veer. Overigens is dit niet van invloed op de
werking van de scharnier. Werken met buffelhoorn vereist geen
speciale gereedschappen. Wel moet de hittebron voldoende sterk zijn.
Tip van Jon Tompot: gebruik een haarkrultang. Daarmee kun je heel
precies de gewenste plek verwarmen. Breng aan het eind van de
behandeling onderhoudscrème aan op het montuur, in het bijzonder
op de plekken waar het materiaal verhit en gebogen is. Veeg daarna
de overtollige crème af met een droge doek.
Invloeden van buitenaf en onderhoud
Buffelhoorn neemt vocht op en is dus gebaat bij stabiele omstandigheden.
Het materiaal zal op den duur dof worden onder invloed van
UV-straling. Vermijd grote schommelingen in temperatuur en vochtigheidsgraad.
Reinigen in een ultrasoonapparaat is funest: niet doen
dus! Hangt een montuur al wat langer in de winkel, verwen het dan
regelmatig (minstens eenmaal per jaar) met onderhoudscrème.
17

Optiek
Bij nieuwe brillen speelt dat
uiteraard niet. “Kempkes heeft
een goede relatie met zijn leveranciers.
Klanten krijgen bij de
bril altijd een A4’tje met een toelichting.
Wij bieden ook de
mogelijkheid van een onderhoudsbeurt.
We halen de glazen
eruit, het montuur gaat een nacht
in een oliebad en we polijsten totdat
hij er weer als nieuw uitziet.”
Moet er een bestaande bril verglaasd
worden, dan wijst Kortekaas
de klant altijd vooraf op de
kans dat er iets mis kan gaan.
“Dat risico is dan voor de klant.”
meteen dertig stuks
Azami Optiek in Den Haag heeft
al vanaf het prille begin van de
zaak, in 2002, buffelhoorn in de
collectie. Azami voert de merken
Hoffmann, Wollenweber en
Design Naturell. “Ik ben gefascineerd
door natuurlijke materia-
lindberg combineert buffelhoorn met titanium.
18
len, de natuurlijke kleur, uitstraling,
hoe het voelt op de huid en
het draagcomfort. Het is lekker
licht in gewicht”, zegt eigenaar
Bijan Azami. “Volgens mij is
enthousiasme een voorwaarde.
Als je het zelf niet waardeert zul
je er alleen maar ellende mee
hebben. Als je het wel waardeert
en het ook bij je winkelpropositie
past, dan zul je er de vruchten
van plukken. Maar het heeft pas
een kans van slagen als je ook een
collectie kunt laten zien en de
klant een keus heeft. Je kunt het
niet eerst ‘proberen’ met vier
‘brilletjes’. Als je erin gelooft
moet je erin investeren. Ik begon
in 2002 meteen met dertig
stuks.” Azami verkoopt elk jaar
‘aardig wat’ buffelhoornen monturen.
“De grootste leverancier
vertelde ons laatst dat wij de
grootste buffelhoorncollectie van
Europa hebben.” De consumen-
tenprijzen bewegen zich tussen de
600 en de 2000 euro. Azami
heeft de meeste medewerkers zelf
intern getraind. Maar er zijn wel
verschillende niveaus: adviseren,
aanpassen, glazen inslijpen, revisie
en reparatie. “We hebben
zoveel mogelijk expertise en
apparatuur in huis gehaald om
een snelle service te kunnen verlenen.
Dat moet ook wel als je
zoals wij veel buffelhoornen monturen
in omloop hebt.” Om deskundigheid
en vaardigheden op
peil te houden organiseert Azami
regelmatig bezoeken aan verschillende
ateliers. “Dat geeft je
inzicht en meer waardering voor
het product. We hebben ook trainingen
gevolgd, maar uiteindelijk
leer je al doende het meest.”
Afpassen is sowieso al een kwestie
van ‘het in je vingers hebben’,
en dat geldt zeker voor buffelhoorn.
“Je moet er een gevoel
voor ontwikkelen en dat gaat
vanzelf door het vaak te doen. Ik
heb in het begin ook wel eens
wat gebroken. Maar ja, dat hoort
erbij. Net zoals ik wel eens een
kunststof montuur heb verbrand.
Zo leer je, door de grenzen op te
zoeken. Dan weet je wat er wel
en niet kan.” Mocht een buffelhoornen
montuur het onverhoopt
breken bij verglazen of afpassen,
dan is het risico voor Azami,
“tenzij we het vooraf hebben
afgeraden omdat het montuur
teveel uitgedroogd is door ouderdom
of slecht onderhoud.
Daarom geven we de klant altijd
onderhouds- en gebruikstips mee.
Doe je dat niet, dan geef je ze
niet eens de káns om lang te
kunnen genieten van hun bril en
wordt het gegarandeerd een
drama voor beide partijen. Het
voldoet niet aan de verwachting
en dat kost altijd geld: ofwel
Davies: “eigenlijk moet je met elke geïnteresseerde vooraf een intakegesprek hebben.”
Azami: “Als je erin gelooft moet je erin
investeren: ik begon meteen met dertig stuks.”

lindberg
omdat je de klant kwijt bent,
ofwel omdat je het moet oplossen
voor eigen rekening.” Raadt
Azami de aanschaf wel eens af?
“Ja. Wie het onderhoud er niet
voor over heeft en slordig met
zijn spullen omgaat, moet er niet
aan beginnen. Wij opticiens
weten wel welke klanten dat zijn
en die raden we het gewoon af.
Al blijft de keus aan hen.”
oefenen
Vaste prik in het cursusaanbod
van de NUVO Academie is de
cursus ‘Bril afpassen’. Docent
Harry Jansen draagt zelf een buffelhoornen
bril en is een echte fan
van het materiaal. “Door een
beetje zweet gaat een gewone bril
afzakken. Hoorn neemt heel snel
de temperatuur van de drager aan
en je kunt er niet allergisch voor
zijn. Verder neemt het materiaal
transpiratievocht op. Daardoor
zet het een beetje uit, waardoor
de bril beter gaat zitten. Na drie
jaar dragen ziet de bril er nog als
nieuw uit en het materiaal is echt
superlicht. En het is heel sterk –
althans, bij kamertemperatuur.
Dat neemt niet weg dat alle soorten
hoorn op dezelfde voorzichtige
manier behandeld moeten
worden. En de pasvorm moet
perfect zijn, want de mogelijkheden
om er iets aan te veranderen
zijn beperkt.” Volgens Jansen
komt in het reguliere optiekonderwijs
het onderwerp buffelhoorn
wel aan de orde, “maar
echt ermee oefenen kan natuurlijk
niet, daarvoor is het materiaal
te kostbaar.” Bij de NUVO
Academie-cursus ‘Bril afpassen’
neemt hij altijd een aantal buffelhoornen
veren mee, zodat de
deelnemers kunnen voelen hoe
het buigen in zijn werk gaat.
“Maar ik heb natuurlijk maar een
beperkte hoeveelheid materiaal
beschikbaar.” In de dagelijkse
optiekpraktijk ligt het risico van
breken bij de opticien, aldus
Jansen: “Een gebroken voorstuk
is vaak wel volledig onzichtbaar
en sterk te repareren in de
fabriek. Gebroken veren kunnen
in de fabriek opnieuw gemaakt
worden – tenminste, als het lukt
om een stuk hoorn in dezelfde
kleur te vinden.”
Zelf doen of uitbesteden?
Sommige optiekbedrijven kiezen
ervoor hun monturen kant en
klaar te laten verglazen bij de
glasleverancier. Bij buffelhoorn
gebeurt dat zelden: het type
optiekbedrijf met buffelhoorn in
de collectie zal sowieso zelf moeten
beschikken over de nodige
kennis en vaardigheden om de
vereiste service rondom het pro-
duct te kunnen verlenen. Bovendien
staan de glasleveranciers nog
niet echt te trappelen. HOYA bijvoorbeeld
begint er helemaal niet
aan. “De kans op breuk is ons te
groot”, zegt afdelingshoofd
Customer Service Steven van
Wering. “Bovendien kennen we
de voorgeschiedenis van zo’n
montuur niet. Wie weet hangt
het al jaren in de winkel?” Volgens
Van Wering weten de opticiens
die buffelhoorn verkopen
heel goed wat ze doen. “Ze hebben
wat met het product en zijn
heel goed in staat zelf in hun
werkplaats kleine correcties aan
te brengen.”
Concurrent Essilor accepteert wél
buffelhoorn, maar al te veel
opdrachten krijgt de inslijpafdeling
in Zevenaar nog niet aangeboden.
“We merken wel dat
het in opkomst is”, zegt Product
Manager Bram Gardien. “Wij
vinden dat we deze service ook
voor delicate producten aan moeten
bieden. Daarom hebben wij
onlangs een fabrikant van buffelhoornen
monturen uitgenodigd
om alle medewerkers van ons
inslijpatelier bij te scholen.”
combinatie met titanium
Lindberg heeft een uitgebreide
collectie waarin buffelhoorn
wordt gecombineerd met tita-
sjoerd Panis: “We verwennen niet alleen
de klant, maar ook de bril.”
let bij het verkopen van een
buffelhoornen bril goed op
de uiteinden van de veren.
Optiek
nium. “Het front is gemaakt van
gelamineerd buffelhoorn”, zegt
Birgitte Stentoft van het Deense
premiummerk. “Hoorn is een
natuurproduct, zeg maar familie
met haar of nagels. Het kan heel
sterk zijn, maar ook poreus en
breekbaar. Wij gebruiken alleen
de allerbeste platen. Het hoorn
dat Lindberg gebruikt komt van
speciale waterbuffelrassen uit
onder meer India, Vietnam,
Afrika, maar ook uit Zuid- en
Centraal-Amerika. Elk ras heeft
zo zijn eigen karakteristieken,
zoals kleur en tekening. Op deze
manier kunnen we eindeloos
variëren. De buffels zelf zijn geen
bedreigde diersoort en ze worden
niet gefokt voor hun hoorn. Bij
sommige rassen kunnen de
hoorns wel twee meter lang worden.
Bij Lindberg gebruiken we
om kwaliteitsredenen alleen de
uiteinden van de hoorns.” Vanwaar
het gebruik van titanium?
“Wij denken dat comfort voor
alles gaat en dat we met titanium
veren, neusbrug en scharnieren de
bril optimaal kan worden afgesteld
op het hoofd van de drager.
Titanium is net als buffelhoorn
anti-allergeen. We werken er al
mee sinds 1985. Verder is het
gewoon een mooie combinatie.
We hebben er al heel wat prijzen
mee in de wacht gesleept.”
19