Interview met prof. dr. Ad Masclee, leider van researchlijn 2 - NUTRIM

Prof. dr. Ad Masclee, onderzoekslijn 2
“Nutrim is voor ons een visitekaartje”
Onderzoekslijn 2 (Gut-liver homeostasis) is de jongste van de vier Nutrim-lijnen. “We
zijn het kleintje”, zegt onderzoeksleider prof. dr. Ad Masclee gekscherend over de
groep, die in 2008 geformeerd werd. De plannen en ambities voor de komende jaren
zijn echter groots. “Ik ben wel eens ‘jaloers’ op universitaire collega’s die naast
onderzoek en onderwijs geen patiëntenzorg hoeven te doen”, zegt de Maag-, Darm-,
Leverarts. “Het is een eeuwige strijd hoe wij clinici onze tijd het beste verdelen.
Tegelijkertijd zou ik de patiëntenzorg niet willen missen. Het inspireert en motiveert je
tot nieuwe onderzoeksvragen. Uiteindelijk moet al ons onderzoek de patiënt ten goede
komen.”
In onderzoekslijn 2 is alle onderzoek naar het functioneren van de lever en het
maagdarmkanaal gebundeld. Welke rol spelen de darmmicrobiota bij het ontstaan van
ziekten in de darm maar ook daarbuiten, zoals luchtwegaandoeningen? Hoe kun je de
afweer van de darm manipuleren via het zenuwstelsel? Hoe kun je vetstapeling in de lever
op een patiëntvriendelijke manier vaststellen en behandelen?
“Over die laatste: de belangrijkste leverziekte van dit moment is ontsteking door vetstapeling
in de lever. Daar heeft naar schattig wel 10-15 % van de mensen met overgewicht last van.
Het kan op termijn leiden tot chronische leverziekten en littekenvorming, dus dat willen we
graag tijdig opsporen en behandelen. We zoeken naar patiëntvriendelijke methoden om
leververvetting op te sporen en natuurlijk naar behandelingsvormen. Al denk ik dat
verandering van lifestyle de belangrijkste hulpmiddelen blijven om die ziekte te behandelen.”
Voor dit onderzoek wil Masclee graag met onderzoekslijn 1 (metabool syndroom)
samenwerken.
Vetrijke voeding
Een ander onderzoeksveld is de neuroimmunologie: de interactie tussen het centrale
zenuwstelsel, het zenuwstelsel in de darm en de afweer. Zo kan de afweer van de darm via
het zenuwstelsel beïnvloed worden. “Via vetrijke voeding blijk je de grote buikzenuw, de
nervus vagus, te kunnen stimuleren en via deze weg cellen betrokken bij afweer en
ontsteking. Dat bleek vorig jaar uit promotieonderzoek binnen de groep van prof. Wim
Buurman. Zo blijk je een ontsteking in het maagdarmkanaal te kunnen activeren of remmen.
Dat is ongelofelijk interessant.
Verder kijken we naar de signaalfunctie in de darm. Een heleboel klachten in de darm treden
op na het eten. Bij patiënten met een overgevoelige darm is die signaalfunctie verscherpt
afgesteld. We kijken bijvoorbeeld of bepaalde voedingstoffen die serotonine vrijmaken, die
signaalfunctie kunnen versterken of juist remmen.” En binnen het Top Institute Food and
Nutrition (TIFN) werkt lijn 2 bijvoorbeeld aan een groot onderzoek naar de invloed van
voedings- en genotmiddelen en van zuurstoftekort op darmfunctie (signaalfunctie,
doorlaatbaarheid) en darmschade.
Masclee ziet in de toekomst graag (nog) meer accent op voedingsaspecten bij darm- en
leveraandoeningen. “Nutrim heeft naam en aanzien als voedingsinstituut, dus ik vind dat we
ons klinisch onderzoek meer in dat licht moeten zetten. Wij horen echt bij Nutrim, dat is een
visitekaartje voor ons.”
Uniek cohort
Een van de krachten van de groep is een bijzondere patiëntenpopulatie: het IBD-Zuid-
Limburg cohort. IBD staat voor “chronische darmontstekingen”. Hierin zijn alle drieduizend
patiënten met IBD uit Zuid-Limburg opgenomen, zowel de complexe als de eenvoudige
gevallen; een op de populatie gebaseerd cohort. De komende twee jaar investeert
onderzoekslijn 2 in het vervolmaken van dit cohort, door bloed, DNA, ontlasting en
darmweefsel te verzamelen. “Een heleboel groepen in de wereld hebben die gegevens
verzameld bij patiënten met IBD, maar dat zijn vaak patiënten die naar een academisch
ziekenhuis verwezen worden, dus een geselecteerde topreferente populatie. Wij hebben alle
patiënten uit een bevolkingsgroep van 600.000, dat is uniek in West-Europa. In de toekomst,

als het cohort compleet is, kunnen tal van andere onderzoeksgroepen hier gebruik van
maken. Wellicht zijn ook farmaceutische of voedingsindustrieën geïnteresseerd om
bijvoorbeeld te kijken hoe geneesmiddelen of voedingsinterventies werken op die populatie.
Dat biedt mogelijkheden voor valorisatie.”
De eigen onderzoeksvragen die Masclee en collega’s bijvoorbeeld willen beantwoorden zijn:
Hoe toon je aan of de darmziekte van een patiënt actief is? “Tot nu toe moeten we daarvoor
steeds een invasief darmonderzoek doen, de endoscopie, maar liever zou je de
ziekteactiviteit opsporen in een monster bloed of ontlasting. Dit onderzoek naar noninvasieve
markers ontwikelen we samen samen met lijn 4. Afgelopen maand hebben we een
eerste veelbelovende studie bij IBD-patiënten afgerond.
Ook zijn we in lijn 2 geïnteresseerd in de bacteriën in de darm, de microbiota. In hoeverre
leidt een veranderde samenstelling van die microbiota tot een veranderde afweer en
misschien darmontsteking of ziekte? Dat doen we in samenwerking met de afdeling
microbiologie uit het MUMC, maar ook met de groep van prof. de Vos van de Universiteit
Wageningen.”
Missie
Wetenschappelijk onderzoek is voor Masclee onlosmakelijk verbonden met patiëntenzorg.
“Ik ben er voorstander van dat ook basaal onderzoek nog meer wordt gekoppeld aan
belangrijke klinische vraagstellingen. Dat zie ik als de missie, die we met alle onderzoekers
uit lijn 2 dienen uit te dragen. Door bijvoorbeeld assistenten in opleiding (AIO’s) bij zowel
klinische als meer basale onderzoeksgroepen aan te stellen. Daarmee breng je die twee
werelden dichter bij elkaar. Juist die interactie, waardoor we de klinische en basale expertise
goed kunnen benutten, is onze kracht. De komende jaren moeten we groeien: zorgen voor
goede onderzoeksoutput. Liefst niet te veel thema’s, maar focussen en dan de diepte
ingaan.”
Knelpunt daarbij is voor de clinici de vele taken die ze naast elkaar moeten uitoefenen. “We
worden steeds meer opgeslokt door de patiëntenzorg. Daarnaast moeten we zorgen voor
kwalitatief goed en hoogstaand onderzoek en ook nog onderwijs geven. Dat is en blijft een
strijd. Hoe garanderen we op de langere termijn dat clinici nog onderzoek kunnen blijven
doen ? Ik ben daarom wel eens jaloers op universitaire collega’s die geen patiëntenzorg
hebben.”
Tegelijkertijd zou hij de patiëntenzorg niet willen missen. “Ik koos al tijdens mijn studie voor
dit vak, omdat het het theoretische van de internist combineert met het praktische van de
chirurg. Achteraf beschouw ik de tijd voor ik hoogleraar werd als een luxe tijd. Ik kon me nog
op één ding richten. Nu moet ik vooral zorgen dat anderen die mogelijkheid krijgen.”