nieuwsbrief jaargang 6 nr 3 - herstelrecht

PAGINA 8 JAARGANG 6 NR.2
In mei 2003, geheel aan ’t eind van de legislatuur,
overhandigde de Commissie Holsters
haar eindrapport aan de minister. Van dit –
opnieuw lijvige – rapport ligt het eerste deel
(sub-commissies strafuitvoeringsrechtbanken
én externe rechtspositie) aan de basis van de
wetsontwerpen die momenteel in discussie
zijn.
Het tweede deel (subcommissie straftoemeting)
komt voorlopig minder in beeld. Toch is
het precies in dít deel dat substantieel iets over
herstelrecht en bemiddeling werd neergeschreven.
Hierbij wordt een lans gebroken
voor toevoeging aan de Voorafgaandelijke Titel
van het Wetboek van Strafvordering van
een art. 3ter met de mogelijkheid van bemiddeling
in alle fasen van het strafrechtelijk optreden.(13)
Déze aanbeveling is alvast inmiddels
in de wet opgenomen(14) en geeft aan de
herstelbemiddeling uiteindelijk een wettelijke
basis.
Hiermee moet echter meteen gezegd dat in de
rapporten van de andere subcommissies het
thema van het herstelrecht veel minder uitgesproken,
en bemiddeling zelfs helemaal niet
ter sprake komt. En dit is, voor zover we konden
nagaan, gelijkaardig het geval in de momenteel
voorliggende wetsontwerpen.
Dit nodigt op zijn minst uit tot een reflectie
over de plaats die de thema’s herstel en bemiddeling
in heel dat debat over de rechtspositie
van de gedetineerden hebben gehad.
c. Over bemiddeling en herstelrecht in het de
bat over detentie
c.1. Bemiddeling…een oude bekende
Voor wie momenteel bezig is met de praktijk
van bemiddeling klinkt het voorgaande misschien
als een exotisch verhaal uit een andere
tijd. Toch is het precies midden in de hierboven
geschetste ontwikkelingen en debatten dat
in Vlaanderen het spreken over herstelrecht en
bemiddeling verankering vond.
Voor alle duidelijkheid: de methode van dader-slachtofferbemiddeling
was voordien, ook
in België, zeker niet geheel onbekend. In een
aanbeveling betreffende de positie van het
slachtoffer in het strafrecht en in het strafproces
nodigde de Raad van Europa de lidstaten
reeds in 1985 uit tot het onderzoeken van de
voordelen van conflictbemiddeling en verzoening.(15)
Een paar jaar later werden experimenten
in die zin door dezelfde Raad van Europa
nog uitdrukkelijk aangemoedigd.(16)
De toepassing in België bleef aanvankelijk
echter beperkt tot enkele experimenten binnen
de jeugdbescherming in Vlaanderen en Wallonië.(17)
Hierin primeerde aanvankelijk vooral
de pedagogische meerwaarde van deze aanpak.
De eerste initiatieven van bemiddeling kaderen
in een beweging van dejuridisering van
o.m. delicten binnen de context van een gezin
of een buurt. Wallonië leek hierin het voortouw
te nemen.(18)
In 1991 pleit minister M. Wathelet voor inschakeling
van een vorm van bemiddeling als
instrument tot een versnellen van de strafrechtspleging.(19)
Hieruit zou in ’93 de praktijk
van strafbemiddeling worden geboren, die
reeds in ’94 een wettelijke basis kreeg via toevoeging
van het art. 216 ter aan het Wetboek
van strafvordering.
c.2. “Herstel” en de strafuitvoering
Ook in de strafuitvoering kwam het denken
over herstel en bemiddeling aan de orde.
In de reeds eerder aangehaalde Europese minimumregels
voor de behandeling van gevangenen(20)
formuleerde men als derde grondbeginsel
dat “personen die van hun vrijheid
zijn beroofd op zodanige wijze moeten worden
behandeld dat hun gezondheid en zelfrespect
niet worden aangetast en dat, voor zover de
lengte van de straf dit toelaat, hun verantwoordelijkheidsbesef
wordt ontwikkeld en hun