De eindeloze reis - olduvai

De
eindeloze
reis
in beweging zijn
Wim Nijssen
1

Voor ons
‘en toen kwam jij voorbij
zo van logica vrij
dat je niet wist van schuld en belofte
en je fladderde rond
waar ik genageld stond
tot je neerstreek bij mij en ik bofte’
Ernst Jansz, een liefdeslied
31

Tekst
Wim Nijssen
Omslag illustratie
Nicole van Minnen • coachenkunst.nl
Vormgeving en illustraties binnen
Fons de Weert • deweertsechte.nl
ISBN: 978-94-6190-094-4
42

De oproep
Hoop is niet de overtuiging dat iets goed afloopt maar de zekerheid
dat iets zinnig is, ongeacht de afloop
Vaclav Havel
Waarom wil ik nou die lange wandeling gaan maken? Die wandeling die zich niet laat vangen in
woorden of in argumenten. Die zich onttrekt aan mijn wil en aan mijn controle. Zonder doel of
intentie, zonder geldige reden, gewoon maar ‘doen’. Dat is ook geen goed argument voor gezin,
familie en vrienden, die terechte vragen stellen bij mijn voornemen en de kosten en tijd die het met
zich meebrengt. Ik heb meer vragen dan antwoorden, maar zo ziet mijn hele leven er op dat moment
uit.
Het begint als een belofte aan mezelf. Als ik minstens 20 kilo afval dan kan ik ook naar Santiago
lopen. En dan is dat een geschenk aan mijzelf. Maar ik zit ook al langer niet lekker in mijn vel en
werk en relatie staan flink onder druk. Onder dat soort druk ga ik doelen ‘verzinnen’. Ik ga het
delen, een boek schrijven en nog zo wat van die dingen om het ook financieel mogelijk te maken.
Al doende krijg ik het gevoel dat die 2o kilo gewicht zijn omgezet in 2o kilo verwachting. Dat is dan
ook weer niet de bedoeling.
De behoefte aan het delen van de ervaring is wel gebleven. Daarom ook dit boek. De wandeling
naar Santiago de Compostella als een voorbeeld voor de manier waarop het onderweg zijn raakt
aan de thema’s die op dat moment in je leven spelen.
64

Wijzen naar een ster
We kennen ze allemaal, de boeken vol
met wijze en mooie woorden die ons
elke dag een beetje helpen of verlichten.
Een wijsheid is als wijzen naar een ster.
Het geeft richting en het inspireert, maar
daarmee weet je nog niet hoe de ster is.
Om te weten hoe de ster is, wat de wijsheid
voor jou betekent, is het belangrijk
verder te gaan, de wijsheid een plek te
geven in je eigen leven. Dat ‘weten’ is
denken, voelen, ervaren inéén.
Ook ik heb boeken vol wijze en mooie
uitspraken. Ik heb gemerkt dat ik die
meestal wel begrijp, rationeel gezien,
maar dat ik ze niet ‘weet’. De wandeling
heeft veel wijsheden voor mij tot
levende ervaring gemaakt. Ik ‘weet’ ze nu. In dit boek staan er een aantal die ik eerst begreep en
nu weet.
In dit boek staan er een aantal die ik eerst begreep en nu weet. Dat is een wereld van verschil.
Ik heb de hoop dat je bij het lezen van mijn ervaringen en gedachten tijdens mijn tocht een stuk
mee kunt gaan in mijn nieuwe weten. Dat er ook voor jou als lezer weer net iets meer licht gaat
schijnen. Dat er voor iedereen sterren zijn.
Uniek en universeel
Bij het nadenken en het schrijven van dit boek over mijn wandeling merkte ik een overeenkomst
met dromen, mythen en sprookjes. Ze beginnen vaak met een moeilijkheid. Er is iets mis, er is een
crisis, er moet iets aangepakt of veranderd worden. Soms lijkt het ook gewoon toeval of een aanzet
tot avontuur. Er is in elk geval een oproep om in beweging te komen. Het gevolg is altijd dat iemand
op reis gaat om er iets mee te doen. Het is een universeel en tijdloos verhaal over de mythologische
achtergrond van onze levensreis en ons verhaal op aarde. Joseph Campbell beschrijft dat heel mooi
in zijn boek “de held met de duizend gezichten”. Dat wil ik gebruiken als een ‘model’ om mijn reis
tegenaan te leggen.
75

Campbell noemt het in zijn boek ‘de reis van de held’. Niet dat ik mij een held voel, integendeel.
Maar dat voelt niemand zich aan het begin van zo’n reis vol onzekerheden en twijfel. Op een goede
afloop kun je alleen maar hopen. De rest is doorzetten en hard werken.
Campbell beschrijft dat als volgt. ‘De eerste fase van de mythologische reis die wij de “oproep tot
het avontuur” hebben genoemd houdt in dat het lot de held heeft geroepen en diens geestelijke
zwaartepunt heeft verplaatst van binnen de grenzen van zijn bekende omgeving naar onbekend
gebied. Dit gebied van de lotsbestemming, rijk aan zowel schatten als aan gevaren, kan op verschillende
manieren worden voorgesteld: als een ver land, als een bos, een onderaards koninkrijk, een
land onder de golven of in de hemel, een onbekend eiland, een hoge bergtop of een diepe droomtoestand,
maar het is altijd een oord met merkwaardig veranderlijke, veelvormige wezens, beproevingen
die de verbeelding te boven gaan, bovenmenselijke daden en onvoorstelbare verrukkingen.
De held kan er uit eigen vrije wil op uittrekken om het avontuur te volbrengen, zoals Theseus toen
hij in de stad Athene aankwam en het gruwelijke verhaal over de Minotaurus hoorde; of hij kan
door een of andere goedaardige of boosaardige kracht naar verre oorden worden meegevoerd of
gestuurd, zoals Odysseus die door de winden van de vertoornde god Poseidon naar alle uiteinden
van de Middellandse Zee werd gedreven. Het avontuur kan beginnen met een onnozele fout, zoals
in het geval van de prinses uit het sprookje van de kikkerkoning, maar de held kan ook tijdens een
toevallige wandeling waarbij het een of andere voorbijkomende fenomeen zin ronddwalende blik
trekt worden weggelokt van de platgetreden paden van de mens. Het aantal voorbeelden uit alle
delen van de wereld kan ad infinitum worden uitgebreid’.
De hoofdpersoon staat dus vaak niet te trappelen om held te zijn of het wordt hem of haar zelfs
tegengemaakt. Hij of zij staat op dat moment al voor de keuze. Je kunt ook níet gaan. Ben je
eenmaal onderweg, dan kom je voornamelijk jezelf tegen. Er zijn allerhande beproevingen die je
hebt te ondergaan. Pas als je echt onderweg wilt zijn, je reis ten volle wil ondergaan, dan pas kom
je verder. Dan is er een omslag, wanneer je ‘de draak verslagen hebt’, of ‘de zwarte hond onder
ogen gezien’, zoals Paolo Coellho in “de pelgrimstocht naar Santiago” beschrijft. Dat is het moment
waarop je nieuwe inzichten tot je kunt nemen. De reis is niet af voordat het geleerde mee terug in
de praktijk wordt gebracht. Dat is wat ik met dit boek doe.
Het is een universeel en tijdloos verhaal en tegelijk is elk verhaal uniek. Ieders levensverhaal heeft
overeenkomsten, iedere ervaring is al eens beleefd en toch is hij voor iedereen persoonlijk. Ik deel
hier graag mijn persoonlijke ervaring om zo bij te dragen aan ons unieke en tijdloze verhaal.
86

Traveller, the road is only
your footprint, and no more;
traveller, there’s no road,
the road is your travelling.
Going becomes the road
and if you look back
you will see a path
none can tread again.
Antonio Machado
97

Inhoud
De oproep .................................................................................................................................... 4
Deel 1: Bewegen ......................................................................................................................... 10
In beweging komen .................................................................................................................................. 11
De beweging beleven ................................................................................................................................ 24
In beweging zijn ......................................................................................................................................... 44
Deel 2: Naar je Zelf bewegen ...................................................................................................... 58
Op zoek naar een ster .............................................................................................................................. 59
Jezelf .......................................................................................................................................................... 65
Mysterien en rituelen ................................................................................................................................ 69
Deel 3: De eindeloze reis ............................................................................................................ 74
Je kunt niet meer terug ............................................................................................................................. 85
De draak verslagen .................................................................................................................................... 87
De eindeloze reis ........................................................................................................................................ 89
11 9

Bewegen
10
12

In beweging komen
Motieven en drijfveren
In beweging komen is niet gemakkelijk. Er moet daarvoor iets veranderen en daar houden we vaak
niet zo van. Het liefst laten we alles bij het oude. Mensen komen gemakkelijker in beweging als ze
kunnen aanhaken bij iets bekends, een ritueel of een maatschappelijk doel. Je deelt je beweging met
anderen, je staat er niet alleen voor. De reis naar Santiago de Compostella kun je ook als zo’n ritueel
zien. Het is een geaccepteerd fenomeen. Je kunt daar bij aansluiten, reisschema’s worden of zijn al
geregeld en het maakt het gemakkelijk om in beweging te komen.
Er zijn altijd genoeg redenen om niet in beweging te komen. Kan ik het wel? Wil ik het eigenlijk wel
‘erg’ genoeg? Mensen om je heen die het niet begrijpen, zorgen hebben over jou of over zichzelf. Zij
maken het alleen maar moeilijker. Maar je moet het alleen doen. Zelf.
Er zullen altijd genoeg mensen zijn die uiteindelijk inderdaad stil blijven. Die niet gaan. Die de
oproep weigeren. We zullen nooit weten of dat terecht was. Ze gingen immers niet.
Ik maak het mezelf niet gemakkelijk. Als ik dan toch ga wandelen, waarom dan naar Santiago?
Ik ben toch ook geen pelgrim? Ik heb me lang verzet tegen het woord “pelgrim”. Ik ga niet naar
Santiago voor de boetedoening of uit religieus motief. Ook niet om een goed doel te behartigen,
zoals ik er zoveel tegen ben gekomen. Een spiritueel motief, vooruit, maar ook daar ben ik op dat
moment nog steeds huiverig voor. Er zijn genoeg redenen om niet in beweging te komen.
(Uit mijn reisverslag)
Het hondje liep blaffend en kwispelend de poort uit achter mij aan. Als ik stilstond ging hij blaffen, als
ik verderliep dan begon hij te kwispelen. Hij had duidelijk moeite te kiezen tussen het beschermen
van zijn huis en het spelen met de vreemdeling. Ik probeerde hem zover te krijgen dat hij het blaffen
zou laten, of in elk geval zou kiezen tussen een van beide. Hij kon het niet.
Ik zag hem zitten door de open deur van de ‘coiffure’ terwijl ik naar de supermarkt liep. Ik bleef even
staan. Een oudere man, de ellebogen losjes op zijn bovenbenen, zijn handen in zijn schoot gevouwen.
Hij keek met wanhopig/berustende ogen door de open deur naar buiten. Ik groette hem. Hij zag mij
denk ik niet eens. Zijn vrouw werd gecoiffeerd, terwijl ze druk in gesprek was met de kapster. Toen ik
na een half uur terugkwam zat hij daar nog steeds. In dezelfde houding, met dezelfde blik. Naast hem
was zijn vrouw ook nog steeds in druk gesprek. Ik vermoed dat hij vaste klant was daar.
13 11

Doelen
‘Kunt u mij misschien zeggen welke kant ik uit moet?’ vroeg Alice
‘Dat hangt er nogal vanaf waar je heen wilt’, zei de Kat
‘Het kan me niets schelen waar ik uitkom’, zei Alice
‘Dan maakt het ook niet uit welke kant je opgaat’, zei de Kat.
Lewis Carrol, Alice in Wonderland
Een sprong in het duister. Wat maakt dat ik naar Santiago loop? De moeilijkheid die ik mezelf daarmee
heb opgelegd is dat ik geen doel heb, geen intentie. Dat ik wel het gevoel heb dat ik dit moet
doen, maar zonder geldig argument. En er zijn vele argumenten tégen de wandeling in te brengen.
Alleen een gevoel, dat is een magere motivatie, zo lijkt het. En dat maakt volgens sommigen, zoals
de dames die ik de eerste zondag in de kerk in het Belgische Vlimmeren ontmoette, je tocht maar
half zo veel waard.
Gebrek aan intentie
Oordeel van zondags’ dames
In Vlimmeren ’s kerk
Mét was deze tocht
Twee malen meer waard geweest
Nu? Och, maar zozo
Misschien is juist het weggaan zonder doelstelling mijn doelstelling geweest. Ik krijg weerstanden
en tegenstand, ik krijg ook aanmoediging. Het is enerzijds tegen de stroom in en anderzijds met de
stroom mee gaan. Verwarrend vaak. En nog. Er gebeurt daardoor veel, bij mij en in mijn relaties met
de mensen om mij heen. Het is een thema waar ik ook na mijn terugkeer nog niet klaar mee ben.
Het leven wordt voorwaarts geleefd en achterwaarts begrepen
Søren Kierkegaard
14 12

Verwachting
Verwachting is teleurstelling met voorbedachten rade
De verwachting dat er iets zal gaan gebeuren, of moet gaan gebeuren levert druk. Onmiddellijk.
Heel simpel gebeurt dat al wanneer ik ‘verwacht’ dat de volgende wandeletappe over 5 km afgesloten
zal zijn. Die 5 km worden dan meteen heel lang, terwijl ik veel gemakkelijker loop wanneer
ik niet zeker weet wanneer iets plaats gaat vinden. De onmiddellijkheid van die druk heeft mij vaak
verrast.
‘Nu komt het mooiste van de hele reis, als je er tenminste voor open staat’, is een commentaar op
mijn blog. Daar ben ik dan dagen mee bezig. Wat als ik dat mooiste mis, niet zie? Sta ik er dan niet
open voor? En wat moet ik dan eigenlijk zien of meemaken waardoor het zo mooi wordt? De druk
wordt opgevoerd.
‘Je gaat vast ‘heilige dromen’ hebben’, is ook zo’n opmerking. Een heilige droom is een droom met
een goddelijke of religieuze, in elk geval verheffende inhoud. Als droomcoach mag je zo’n wens van
je collega’s verwachten. Ik krijg van de weeromstuit nauwelijks nog dromen, en al helemaal geen
‘heilige’.
15 13

Je moet iets
Je moet iets worden
je wilt ergens naar toe
dat is
de toekomst naar het nu halen
en er dan zo hard mogelijk heen lopen
16
Als je gewoon kunt ‘zijn’
is het niet nodig weg te gaan
behalve dan
om de schoonheid van het pad
en de lust om te wandelen

Haast
(Uit mijn reisverslag)
‘Alles wat je thuislaat is meegenomen’
Een mooie spreuk voor een pelgrim. Maar ze zegt het inmiddels voor de derde keer in één uur
tijd. Ze kijkt er ook steeds veelzeggend bij. Daardoor krijgt het voor mij toch een wat mechanisch
en bezwerend karakter. Ik voel een opgeheven vingertje. Niet vreemd, dat vingertje was
daar al toen ik binnenkwam.
Om precies 11 uur loop ik op die zonnige zaterdagochtend ‘Het huis van Sint Jacob’ in Utrecht
binnen. Ik heb één uur de tijd, om half een moet ik op een andere plek in de stad zijn. Zeven
grijze hoofden met koffiemokken aan een grote tafel draaien zich verwachtingsvol naar mij wanneer
ik over de drempel stap. Ik voel me meteen in de verdediging gaan. “Ik heb maar een uur
de tijd, dat is erg kort en daarom wil ik mij graag in eerste instantie alleen wat orienteren op de
tocht naar Santiago”. Een bijna hoorbaar ‘tsss’ straalt uit de ogen van de grijze gidsen. Meneer
heeft haast. Een vrouw maakt zich los van de groep. “Wij hebben hier geen haast hoor meneer”,
zegt ze. “Ik heb ook geen haast”, zeg ik, “ik heb alleen maar één uur de tijd nu, dus ik wil die
tijd graag goed gebruiken”. “We zullen zien wat we kunnen doen als u er maar één uurtje voor
over heeft”, zegt ze.
Waarom voel ik me nou schuldig? Wat maakt dat ik voel dat ik me moet verdedigen als ik gewoon
op dit moment niet meer dan een uur ter beschikking heb. Zeven afkeurende blikken? Hun grijze
haren? Of is ‘t het vanzelfsprekende gelijk van de gelovige, die het allemaal al weet. Het gelijk dat
de katholieken zich zo goed aan kunnen meten. Mét vingertje. Mijn opstandigheid borrelt op.
Ze is niet echt onaardig. Ze geeft goed advies, over routes en bagage. Ze blijft me een vreemde
vogel vinden, zo’n onbuigzame die het licht overduidelijk nog niet heeft gezien. Na een uur ben
ik lid van de Santiago vereniging en ga ik naar buiten met mijn stempelkaart (OK: pelgrimspas)
en het boek ‘praktisch pelgrimeren’. Na een uur heb ik ook die spreuk drie keer gehoord die
voor mij nu voorgoed verbonden is geraakt aan Utrecht, 24 maart 2012.
“Zo”, zegt ze, terwijl ze mij een minzame hand geeft, “ziet u wel dat u helemaal geen haast had
hoeven hebben!”. En natuurlijk heeft ze gelijk.
17 15

Je ego gaat mee op reis
•angst•tegendraads•aanpassing•eerlijk•opstandig•controleangst•tegendraads•aanpassing•eerlijk•
opstandig•controle•angst•tegendraadsaanpassing•eerlijkopstandig•controleangst•tegendraads•
Dan ben je eindelijk aan het lopen en dan gaat je ego zich er mee bemoeien. Al die dingen waar je
tot nu toe niet echt bij stil staat, of die je hebt kunnen ontwijken komen één voor één op je pad. Je
ego komt namelijk ook in beweging. Het wil graag voor reisgids spelen.
Je ego, dat is de kapitein op je schip, de chauffeur in de bus van je leven. Tenminste, dat hoort hij
te zijn. Want je ego hoort beslissingen te nemen die goed voor je zijn. En dat blijkt niet altijd het
geval. Soms wordt het overmeesterd door andere aspecten van jezelf, je angsten of je overtuigingen.
Want je ego kan ook maar zo’n klein stukje van het geheel zien en je daardoor geheel onbedoeld en
ongewild de verkeerde kant opsturen.
In mijn tocht kom ik angst, opstandigheid en eigenbelang tegen. Ook een behoefte aan controle,
overzicht en aanpassing zijn van de partij. Iedereen komt op zijn reis zijn eigen ego tegen, met alle
tekortkomingen, maar ook met alles waardoor je de reis kunt maken en volbrengen. Discipline,
volharding en rationele keuzes kun je gerust aan het ego overlaten. Die heb je ook hard nodig
onderweg.
18 16