Laps wintersportavontuur rondom het pyhä-Luosto nationaaL park

48
wintersport
Tekst tjeerd visser Fotografie arthur Glaser
standplaats
UkonhattU
Laps wintersportavontuur
rondom het pyhä-Luosto
nationaaL park
Wintersport in Fins Lapland valt op geen enkele manier te vergelijken
met wintersport in de Alpen. Dat begint al met de reis er naartoe.
En het piste skiën staat nu eens niet centraal, maar is slechts één
van de vele dingen die je in de sneeuw kunt doen.
48-49 30-11-2009 13:55:18
49

in no time dik 25 km
door de bossen van
Lapland.
Met een zachte plof landt ons vliegtuig
op de landingsbaan van Rovaniemi, de
enige ‘International Airport’ op de poolcirkel.
In de hal waar we onze bagage oppikken
komt Gerda ons al tegemoet. Zij zal
ons (we zijn met z’n zessen) naar onze
verblijfplaats rijden, en zij zal samen met
René de komende week al onze winterwensen
vervullen, ook op culinair gebied.
Al snel passeren we Santa Village dat echt
op de poolcirkel ligt. Geloof je werkelijk
in de Kerstman, dan kun je nu maar beter
een paar regels overslaan, want tussen
ons gezegd en gezwegen: het barst hier in
Fins Lapland van de Kerstmannen, hulpkerstmannen
en volstrekt geheime winteronderkomens
voor al die figuren.
Enfin, we zijn op weg naar de Ukonhattu,
onze lodge voor de komende week.
Achter ons busje waait een dikke wolk
van stuifsneeuw omhoog.
hou je vast
De lucht is net zo grijswit als de sneeuwlaag
en de berkenstammen. Min vijf, en de
snelheid ligt véél hoger dan verwacht. Wat
zeg ik, álles aan deze huskysledetocht overtreft
royaal mijn verwachtingen. We spuiten
door het landschap, het aansporen van
de husky’s is overbodig en de rem achter
de slede van levensbelang. De omgeving is
leeg, maar niet stil. Hijgend en blaffend
trekt het zesspan ons voort, ik passief in
de bak van de slede en Gijs erachter
staand, klaar om te remmen als het nodig
is. Wat een kracht, wat een energie, wat een
prachtbeesten. Probeer je zo’n span op zijn
plaats te houden als je stil staat: ze rukken
de slee gewoon weg, dwars door de
sneeuwrem heen. En wat te denken van
Roel, die achterop zijn evenwicht verliest
en als een soort Comedy Caper1) achter zijn
slede hangt, omdat hij die niet aan het lot
van zes hollende husky’s over wil laten. Tegelijkertijd
blijken ‘mijn’ honden toch enige
moeite te hebben om het tempo van het
span voor ons bij te houden, ondanks ons
gehang in de bochten en het af en toe
fanatiek meesteppen van Gijs. Ook lastig:
een rennende husky, bij voorkeur de voorste,
die moet poepen. Al die trappelende
hondenpoten werpen de fecaliën spontaan
omhoog... Je bent dan beter af achterop de
slee dan in de bak, en: altijd een sneeuwbril
opzetten. Zo trekken we met acht
mensen, vier sledes en vierentwintig
husky’s in no time dik vijfentwintig kilometers
door de bossen van Lapland. Een
huskysledetocht is een absolute topper,
geen woord van overdreven.
hoed van de oude man
Aan het eind van de huskytocht staan er
langlaufski’s en -schoenen voor ons klaar.
Je kunt hier eindeloos langlaufen, de sporen
lopen werkelijk alle kanten op. Voor
anssi kiiskinen hangt
de ketels in het vuur en
vertelt.
de ‘kuukkeli’ eet uit je hand, vliegt met
je mee of verraadt je aanwezigheid (in
de tweede wereldoorlog).
het klassieke werk zijn er dubbele sporen
getrokken en daar tussenin kun je skaten.
Afstanden en richting staan overal duidelijk
aangegeven, verdwalen is uitgesloten.
Blauwe pistes lopen naar Luosto in het
noorden en helemaal om de Pyhätunturi
heen in het zuiden. Wie zwaarder wil, kan
kiezen voor rode of zwarte alternatieven.
Wij gaan voor een zalige, licht inspannende
vijftien kilometer naar het Pyhäjärvi
(‘Heilige Meer’) waaraan onze Ukonhattu
ligt. Arthur, Gijs en Ingrid met de skatetechniek,
de anderen klassiek schuivend.
Skaten blijkt op de ‘blauwe’ heuvels van
het parcours toch wat lastiger dan klassiek.
Gezamenlijk bereiken we uiteindelijk
onze warme Ukonhattu, wat ‘Hoed
van de oude man’ betekent. Zoals gezegd
vormt deze houten, voormalige houthakkershut
deze week ons onderkomen. De
hut, of beter het huis, is groot, van binnen
authentiek en van buiten goed geïsoleerd.
Sfeervol ook, maar niet gelikt. Wel
goed georganiseerd. Er zijn maximaal 16
slaapplaatsen verdeeld over meest tweepersoons
kamers. We ontbijten en dineren
met zijn allen aan de lange keukentafel.
In de grote woonkamer met open
Freeriden vanaf de top
van de kultakero.
Ook lastig: een rennende husky, bij voorkeur de voorste, die
moet poepen. Al die trappelende hondenpoten werpen de
fecaliën spontaan omhoog...
haard vind je altijd een plek voor jezelf.
De boekenkast is gevarieerd: van info
over de omgeving tot Suske & Wiske’s en
alle werken van ene Mart Smeets. Maar je
kunt ook een gitaar van de muur pakken
of iemand uitdagen voor een pot ijshockey
op het tafel-ijshockeyspel: een tikkie
ingewikkelder dan een tafelvoetbalspel,
en véél Finser. Ook het avondeten is
typisch Fins: Porokäristys, ofwel gestoofd
rendiervlees met aardappelpuree,
augurkjes en bessen. Erg lekker.
Zonder piZZapunt
Onze week begon bijna vanzelfsprekend
op de skipistes van Pyhätunturi. Dit overzichtelijke
skigebied valt uiteen in vier
stukken: de beginnerpistes, twee rood/
de Feiten
Gebied Pyhä en omgeving, inclusief
het Pyhä-Luosto National
Park, ruim 100 kilometer boven de
poolcircel ten noorden van
Rovaniemi in Fins Lapland.
activiteiten Reisorganisatie
Scandinavian Wintersports verzorgt
in hun ‘Laps Wintersportavontuur’
op maat alle winterwensen.
Denk o.a. aan alpine skiën en
snowboarden, telemarken, verschillende
vormen van langlaufen,
huskysafari, ijsvissen, sneeuwschoenwandelen
en het bezoeken
van een rendierfarm.
Zwaarte/moeilijkheidsGraad
Van ‘makkelijk’ tot ‘op maat’. Alle
winteractiviteiten zijn zowel geschikt
voor beginners (ook kinderen)
als gevorderden, al kan die
laatste groep op de skipistes relatief
beperkt uit de voeten (off-piste
wel goede mogelijkheden). Nederlandstalige
gediplomeerde (ski)instructeurs
aanwezig.
beste tijd December t/m maart.
naviGeren Paden en pistes goed
gemarkeerd, Nederlandstalige
begeleiding aanwezig.
er naar toe directe vlucht Amsterdam
- Rovaniemi (3 uur, Transavia)
of lijnvlucht Amsterdam - Rovaniemi
met overstap in Helsinki (5
uur, Finnair). Vanaf Rovaniemi vervoert
Scandinavian Wintersports je
120 km. over de weg naar Pyhä.
overnachten in de Ukonhattu
(max. 20 pers.) of in de cottages
van Lapin Orava (2- of 4-persoons).
meer feiten www.lapswintersportavontuur.nl
en www.oppad.nl
50 1) Bekend bij 40-plussers, 40-minners kunnen terecht op Google.
51
50-51 30-11-2009 13:55:19

overal om ons heen rendieren,
hun vacht zo wit als sneeuw.
sneeuwschoenwandelen door het
pyhä-Luosto nationaal park.
blauwe afdalingen en de rood/zwarte kant
van de berg. De pistes zijn breed, goed geprepareerd
en héél rustig. Het hoogteverschil
is zo’n 350 meter en ideaal om voor
het eerst op de latten te staan of om voor
de verandering eens een telemarkles te
krijgen. Ingrid, Sietske en Gerda doen dat
laatste, Arthur en René (de cracks) gaan,
eveneens telemarkend, freeriden en Gijs en
ik zoeken op gewone ski’s en zonder aanwijzingen
van een gediplomeerde instructeur
onze eigen weg. Iedereen is goed bezig,
maar het wordt de ochtend van Roel.
Die roept al ruim veertig jaar dat hij nooit
zal gaan skiën, maar hier gaat hij alsnog en
vanzelfsprekend voor de bijl. En nu, na een
halve dag privéles, skiet hij dus. Na een
paar uur zien we hem al bochten draaiend
(zonder pizzapunt!) de blauwe piste afkomen
en belangrijker: hij geniet! Skiën doet
iedereen hier overigens met een helm op:
daar kunnen ze in de Alpen nog wat van
leren. Terwijl Gijs zichzelf ‘s middags van
de zwarte pistes stort, zoeken Roel en ik
tevreden een terras op in de zon. We gaan
voor bekers chocolade met ‘Minttu’: pure
Karhujuomalampi betekent dus ‘berendrinkmeer’,
en wij gaan er lunchen
After Eight met alcohol. Zo’n beker begint
erg lekker, om mierzoet te eindigen. Minder
zoet is een groot glas Lonkero: bitter
lemon gemixed met gin.
heiLiGe berGketen
Het Pyhä-Luosto Nationaal Park, waaraan
de skipistes grenzen, leent zich prima voor
dagwandelingen op sneeuwschoenen. Het
park heeft de vorm van een hockeystick en
volgt de Pyhätunturi, de ‘Heilige Bergketen’
in dit gebied. Tussen twee hoge bergtoppen
in, de Ukonhattu en de Kultakero,
ligt de Isokuru-kloof. Terwijl de wanden
zich langzaam naar elkaar buigen, sloffen
we omhoog. Links opeens een fraaie waterval,
waar nog net het laatste zonlicht op
valt. Je kunt je daar met gemak achter metersdikke
ijspegels verstoppen. Als de vallei
zich verbreedt, bereiken we de Karhujuomalampi.
Fantastisch lange woorden hebben
die Finnen, waar je helemaal niets van
kunt bakken. Of toch? Een klein woordenboekje
vertelt dat ‘Karhu’ beer betekent.
Een ‘lampi’ blijkt hetzelfde als een ‘järvi’,
een meer, alleen kleiner. En ‘juoma’
hoog komt de zon in Lapland niet,
maar schijnen doet hij volop.
betekent drinken. Karhujuomalampi betekent
dus ‘berendrinkmeer’, en wij gaan er
lunchen. De faciliteiten langs het wandelpad
zijn uitstekend en grotendeels gloednieuw:
een toilethuisje, halve hutjes rondom
kampvuurplaatsen en hele hutten om,
als het moet, echt in te schuilen of overnachten.
René en Gerda toveren de Makkara
met Sinappi (de onvermijdelijke Finse
grillworstjes met mosterd) tevoorschijn,
Gijs pookt het kampvuur op en ik duik
weg in mijn donsjack, terwijl ik de zon op
mijn gezicht laat vallen. Op onze sneeuwschoenen
zijn de hellingen ‘s middags goed
te doen. Vergezichten over het Pyhäjarvi,
‘tot in Rusland’, wat zo maar zou kunnen.
Het plan om naar één van de toppen van
52 53
52-53 30-11-2009 13:55:19

de Pyhätunturi te lopen, laten we schieten,
maar we wandelen wel volledig om de Kultakero
heen, onze skiberg van gisteren. Het
is vandaag niet koud en de dik aangevroren
sneeuw is al uit de bomen gevallen, maar
zelfs aan het eind van de winter overheerst
hier nog een extreem wintergevoel. De weinige
anderen die we vandaag tegenkomen
zijn Finse langlaufers. Terug in onze Ukonhattu
duikt Arthur met zijn fotocamera
achter zijn laptop, verdwijnen Sietske en
Ingrid in de sauna en ben ik al tevreden
met een warme douche. Roel en Gijs komen
na een flinke hakpartij met vers hout
voor de open haard aanzetten en de wijnkurken
ploppen al voordat het avondeten
wordt geserveerd.
Zelfs aan het einde van de winter overheerst hier
nog een extreem wintergevoel
Elke dag begint met een authentiek en
toch smakelijk Fins ontbijt. Deze ochtend
havermoutpap met veenbessen, ronde crackers
en ‘Ruispalat’ (donkerbruin brood) met
zalm. Roel, Sietske en Ingrid wandelen
daarna voor hun eerste bak koffie door de
diepe sneeuw naar het café Lapin Orava,
aan de overkant van het stijfbevroren Pyhäjärvi.
Iets verderop ligt Suvanto, één van
de weinige oorspronkelijke dorpjes in Fins
Lapland: alles is hier namelijk platgebrand
door de Duitsers op hun terugtocht aan
het eind van de Tweede Wereldoorlog.
Later brengen René en Gerda ons naar de
Kopara rendierfarm. Anssi Kiiskinen, de
eigenaar, neemt ons in zijn door rendieren
getrokken sledes mee de bossen in. Bij een
een hollandse pot yahtzee bij Fins
kaarslicht in Lapland.
vuurplaats stoppen we voor de lunch. Terwijl
sympathieke Anssi het vuur oppookt
verhaalt hij over het leven van de rendierhouders
in Lapland. Rendieren vormen een
onlosmakelijk deel van de Lappencultuur
en het houden van rendierkuddes in de
huidige vorm is tenminste vijfhonderd jaar
oud.
Finse mannen Zoenen niet
Rendieren zijn vriendelijke en gehoorzame
dieren, mits kundig afgericht. In totaal zijn
er zo’n 200.000 rendieren in Finland en ongeveer
6.500 rendiereigenaren. Op een afstandje
grazen de rendieren bij de sledes.
Als Anssi twee waterketels boven het knapperende
houtvuur hangt wordt zijn verhaal
persoonlijker. Rendieren vormen een onlosmakelijk
deel van zijn leven, dat hij voor
een groot deel permanent in de bossen bij
zijn kudde doorbrengt. Door het ontbreken
van gsm-dekking in de Finse wouden
kan hij daar nooit gebeld worden, om er
met twinkelende ogen aan toe te voegen
‘ook niet door m’n vrouw!’ Ik moet denken
aan een zin uit één van de boeken in de
boekenkast van de Ukonhattu: ‘Finse mannen
praten niet en zoenen niet’. Ik verdenk
Anssi ervan een echte Finse man te zijn.
Verder gaat het weer in de sledes door de
witte bossen. En dan, opeens, zonder enig
geluid te maken, staan overal om ons heen
rendieren. Tientallen, hun vacht net zo wit
als de sneeuw. Een raadsel waar ze vandaan
komen, héél indrukwekkend. Terug op de
eindeloos langlaufen over het
stijfbevroren meer van pyhä.
farm helpen we bij het voederen van de
rendieren. We blijven hier ook slapen in
een zogenaamde Kota, een Lapse tent die
veel wegheeft van een wigwam. Temidden
van de rendieren eten we die avond soep
met rendierenvlees en vertellen elkaar verhalen
over de liefdes van onze levens. Pas
om middernacht duiken we in de slaapzakken.
Arthur port het vuur nog extra hoog
op, maar echt warm zal het voor de meesten
niet worden. Overdag had Ingrid in een
deuk gelegen om mijn te grote donsjas,
oppad.nl
maar vannacht hield die mij, bovenop mijn
slaapzak, perfect warm. En mijn geheime
wapen tegen koude voeten: donssloffen,
uit 1983.
Op sommige laatste dagen gaat er niets
boven een winterse wandeling door de
sneeuw. Dwars door het bos de Soutajaberg
op, en bovenop die berg in een hutje
gebraden worstjes eten om het kampvuur.
Als we allemaal weer warm zijn, binden we
de sneeuwschoenen onder, dalen af en
lopen dwars door het bos naar het meer.
Verspreid zitten wat ijsvissers, nooit gezellig
naast elkaar maar altijd op enige afstand,
alsof ze anders elkaars vis zouden vangen.
ook de natuur van
Fins Lapland in?
Surf naar www.oppad.nl voor een pdf met uitgebreide
informatie over dit wintersportavontuur.
Bekijk ook filmbeelden! Surf, snel, naar www.oppad.nl.
download de pdf met
praktische informatie
rendieren zijn vriendelijke en
gehoorzame dieren, mits kundig
afgericht.
Omdat alle dagen werden afgesloten in de
sauna (inclusief het gat in het ijs, no kidding),
zitten we vanavond in een zogenaamde
Hot Tub: een bijna manshoge grote
houten tobbe gevuld met dampend warm
water. Een paar kaarsjes erin laten drijven,
glaasje wijn erbij en dwars door de nacht
staren naar de lichtjes van Orava in de verte.
En wat blijkt: Gerda is kampioen onderwaterzingen
door haar neus. Nog later op de
avond worden er in het haardvuur van de
Ukonhattu, naar goed Fins gebruik, tinnen
hoefijzertjes gesmolten. Het gesmolten tin
giet je vervolgens in koud water, waar het in
de meest wonderlijke vormen stolt. En de
figuren die dat stolsel dan weer met een
lamp erachter op de muur werpt voorspellen
je de toekomst. Wat niemand in de
groep weet, en wat ik ook niet vertelde in de
Kota van Anssi, was dat ik ooit in een hele
andere Finse winter dezelfde tinnen hoefijzertjes
smolt. Haar naam was Anneli, op
oudejaarsnacht hielden we met z’n tweeën
de lepel met het ijzertje in het vuur, en in de
schaduwen op de muur zagen we daarna
eeuwigdurende liefde. Finland blijft je bij,
als je het bezocht hebt. Al is het maar eenmaal
in je leven. õ
54 55
54-55 30-11-2009 13:55:21