Download PDF - Limburgse Natuurgidsen

SCHOEBEN ROGER
OORPSSTRAAT 62
3745 EIGENBILZEN

2
ERICA: llde jaargangr dit ig het nrmær van maart 1983.
Erica ie een driemaandelijkse uitgave van de Werkgroep Linburgse Natuurgideen.
De vereniging ie eangesloten bij NAL, Natuurbeschercmingeactie Linburg.
Voorzitter: Roger Schoebben, Dorpeetraat, 62, 3742 Eígenbilzen. Oll/41.31.86.
Secretariaat: Cécile Ulenaers, Steenweg Linde,66, 3570 Peer. Oll/73.52.79.
Penningneester: idern. Rekeningnumær : 235-@10248-75.
Redaktie: alle leden van de Werkgroep en andere.
Redaktieraad: Tteo Dreeeen, Neeroeterenetraat 53, 3671 Opoeteren 86.43.54.
Silvaen Janssen, Dennestraat 6, 3660 Opglabbeek. 85.49,06.
Cécile Ulenaers, Steenweg Linde 66, 3570 Linde Peer 73.52,79.
Samengtelling, vorngeving en productie: Jef Iæijeeen.
Dnrk, bundeling en verzending: de Familie Van Houtte.
Erica verechijnt 2l rraart, 2l juni, 2l eeptember en 2l deceuber.
Copij binnen op 15 februari, t5 næi, 15 auguatus en 15 november.
Gehele of gedeeltelijke overnanp van artikelen uit deze uitgave is alleen toe
gelaten ten dienete van de natuurbeacherming en pae na contact net de auteurs
Meningen, etcllingen en uitspraken, afgedrukt in deze uitgave, etri jdig mÈ
de doeletellingen van de vereniging, worden na beraad door redaktieraad van
conæntaar voorzien. Recht op antwoord is evenwel ten alle tijde gewaarborgd.
INHOUD.
3.
4-
5.
8.
9.
11.
L2.
L4.
18.
2I.
22.
24.
27.
30.
32.
33.
35.
3"7 .
39.
43.
Alzo sprak de Voorzftter.
Vormingsactl vi tei ten .
Wandelprogramma .
Dag Iieve mensen
BIJ leven en welzljn.
lwee duizend gidsen.
Natuur en beheer.
LÍchting L982.
Samenwerking.
Seizoenenkrans.
Landschap en ontgronding.
Natuur zonder grenzen.
Evolutie 5.
Kijk omhoog 1.
Natuur en tuin.
Natuur en revalidatie.
Dagboek van een boerderiJ.
Natuur en voeding.
Hoge Venen 4.
Op de Valreep.
Na tuurkrui swoordraadse I .
It

alzo sprak oo
Beste Vrienden,
ù
c voo rzo ttetr"
Als je dit leest is het nieuwe Jaar $teer drÍe maanden oud' Bijna
ivaren wiJ vergeten dat het ook nog winter kan ziJn, had februari
er ons niet aán herinnerd. WiJ geñieten echter weldra weer met
volle teugen van de nieuwe lente.
De Jaarvergadering werd een toffe dag! In de voormiddag onze wanáefinq
dooi tret Haspengour.tse landschap, deskundlg geleid door
Paul Denis en V{illy Vañ Reusel. In de namiddag de fasclnerende
toespraak van Hermån Delaunois. Daarna het gezelliq samenziJn,
or. |epresenteerd door Liliane, dat uitgroeide tot een moment van
echte vriendsàapsbeleving. De afwezigen hadden deze keer meer dan
ongeJ.iJk. Onze irelgemeenãe dank aan ãIlen die zich hebben ingezet
voõr trèt welslagen van deze dag.
19g3 wordt voor Limburg weer een uiterst belangriJk jaar. Op 18
september gaat de Natiónale Natuurbeschermingsdag door aan de
Maaskant en wel te Stokkem- De Maasvallei, l¡r zovele liederen en
ôããiðnt"n bre"ãngã", wãrd in mlnder dan geen ti3d herschapen fn
een maanlandschãp.'Indien wiJ van ait prachtig biotoop en botaniscrr
zo rijk gãËi"a nog ietã willen redden, is het viJf voor
twaalf. Deze dåg wil daãrom ook speciaal de aandacht vestigen op
de problematiek van de ontgrinding.
wij all.en. Limburgse natuurgidsen, hebben voor het welslagen van
deze dag een zeer belengriJie opdracht. te vervullen nameliJk de
deelnemers rond te leiden én inãtcnt Ui5 te brengen omtrent al1es
wat zich hier afspeelt. In Erica vind Je daar yerderop meer informatie
over. Mogen wiJ echt op jullie rekenen?
Namens het bestuur:
Roger Schoebben, Eigenbilzen.
3

4
actnef 0
r
Ë
ri
o
vornn0ngsactovnte[ten
Deze activiteiten zLJn bestemd voor natuurgidsen en hun familie.
L7 april: Jan Gabriels za1 ons leren luisteren naar het vogelgezang
in het Wiek. Samenkomst: 6.30 uur aan het bosblologiscb
CenÈrum te BokriJk.
24 april: Uiterwaarden van de Maas te Maasrnechelen. Onder lelding
van Bertie Vanderl_ee doorkruisen wij grslånd, ruigten,
struwelen, akkerland, kleikuil.en en boomgaarden op zoek
naar trekvogels en stootvogels.
OB ¡nei : Derste voorbereiding op de Nationale NatuurbeschermÍngs
dag. Onder leiding van de Mama bezoeken we de wandelter
reinen. Samenkomst: 9.30 uur aan het Culturee1 Centrum
te DiLsen aan de Rijksweg L7.13.30 uur aan de kerk te
Stokkem.
29 mel : Daguitstap naar Sou1me biJ Matagne voor een wandelfng
Coor een pa.ra

wandeI
pnogrogrannnna
20 maêrt:
20 maart:
20 rnaart:
2? maart:
2? maart:
0L april:
03 april:
03 april:
10 aprll:
10 april:
10 april:
10 april:
, a
VoorJaarswandeling op Hengelhoef, Houthalen.
Gids: FL. Van Brabent.
9.OO uur, Parklng Kasteel, Hengelhoef, Houthalen-
Tessenderlo: Rode Berg-Varode.
Gids: Werkgroep Ecologie Tessenderlo.
14 uur, caié ¡iJ Potleke, Deurne, Steenweg les/Diest-
Tongeren: VoorJaarswandeling op de Beukeberg-
Gids: Tongerse Natuurgidsen.
L4 uur3 Beukeberg, Legioenlaan, Tongeren.
Meldert: Holle wegen, bossen.
Gids: Werkgroep Ecologle LUrunen.
t4 uur aan de Kerk van Meldert te Lummen.
Koersel: Ilet Fonteintje: bosgebied.
Gids: Mllieugroep Bero.
t4 uur: Kapel 't FonteintJe, Koersel, Berlngen.
Uilentocht te Lummen.
Gids: Werkgroep Ecologie Lummen.
20 uur aan de kerk van Luffifiêll -Centrum.
Vloelweiden te Lommel.-Kolonie. Laarzen, geen honden.
Glds : Noord-Llmburgse Natuurgidsen.
L4 uur: elnde Koloniest'raat te Lorrnel-Kolonle-
Beverst: Bosveld: weiden en beekdal.
Gids: Edgard Stevens.
14 uur op het Kerkplein van Beverst te Bilzen.
De Bek te Neeroeteren: gemengd gebied.
Glds: Mevrouw Van'de Zande.
14 uur: EllandJe te Neeroeteren.
Bolderberg: waterlozen: droge helde, beekdal, bee¡nden.
Gids: K. Borgs.
14 uu:: aan de Kerk van Bolderberg te Heusden-zolder.
Landschapswandellng te Rapertingen : Kelzel, Galgenberg,
alvergerf,. Gids: Máurits Bolten, André/René Steegmans
L4 uuit Ontmoetlngscentrum St.Ludovicus, Rapertingen.
Membruggen: Lentewandellng J.angs boomgaarden, holle
wegen, beemden. Laarzen. Gtds: fvo Thijs.
L4 uur: aan de Kerk van Me¡nbruggen.
5

6
17 april:
17 april:
1? april:
24 april:
24 april:
24 april:
30 aprll:
01 mei :
Ol meÍ :
01 mei:
Ol mei:
01 mei:
08 mei:
08 mei:
OB mei:
15 mei:
15 mei:
15 mei:
Bocholt: wandeling door"de Kempen'.
Gids: Mathieu Dreesen.
14 uur aan het voetbalterrein te toozen, Bocholt.
Tessenderlo: Liebroek Groenpoort.
Gids: Ecologie Tessenderlo.
14 uur a,/d electrfciteitskabine Schooten$reçt, Tessender
lfimmertingen: Kasteel Mombeek: park en bos.
Gids: M. Boiten, À. en R. Steegrnans.
9 uurs a,/h Kasteel Mombeek, Win¡nertingen, Hasselt.
Paal: Natuurwandellng in Paal.
Gids: Milieugroep Bero.
14 uur a,/h kerkhof van Tervant, PaaI.
Herkenrodebossen te Kermt.
Gids: Rik Jacobs.
9 uur a/d zaal Kermetê te Kermt a,/d Kerk, Hasselt.
Lentevtandeling orld St.Pietersberg: Plateau Caestert.
Glds: Ivo ThiJs. Laarzen bij regenvreer.
14 uur a,/d Kerk van Kanne, Riemst.
Beek: Sponsortocht i.s.m. Wielewaal-Natlonaal voor de
aankoop van natuurgebfeden. Gids: Wlelawaal-Bree.
14 uur: Mariahof aan het einde van de Mariahofstraat.
(einde macadamweg Beek, Bree).
Beverst: onr¡eving van het Kasteel: beekdal en bos.
Gids: Edgard Stevens.
L4 uur: Parking Schonnbeekstraat, Beverst, Bilzen,
Maasmechelen: Voorjaarsexcursie in de Maasulterwaarden
grasland, struwelen, kleikuilen, boomgaarden.
Gids: Bertie Vanderlee,
L4 uur aan de Kerk van Maasmechelen.
Kermt: Kermtse Dreef en Herckvallei.
Gi.dsen: F. Baeten en O. Jamar.
9 uur: Gemeentehuis van Kemrt, Hasselt. (achter de kerk
Bevingen: wandeling door de holle wegen.
Gids: Ànnemie Verheyde¡1.
L4 uur aan de Kerk te Bevingen, St.Truùden.
Vloelweiden te Lorrnel-Koloniez zie 3 april.
De Bek te Neeroeterenz zíe 10 april.
Dauwwandeling te Rekhoven.
Gids: Werkgroep Ecologie Lurmen.
5 uur aan het Kasteel St.Paul te Lurunen-Thiewlnkel.
(weg Lummen-Kermt, bewiJzerlng St.Paul volgen) .
Bokri.Jk: bos en park.
Gids: Marc Vandesande.
8.3O uur o,/d Parking van het Kasteel van BokriJk.
St.Huibrechtslille: Broekkant: wateringen, Iaarzen.
Gldsen: P. Geunis en L. Theeuwis.
9 uur: aan de kerk van St.Huibrechts-Lille.
Tessenderlo: Broedgebfed.
Gids: Werkgroep Ecologle Tessenderlo.
L4 uur: Bosmuseum Gerhagen, Tessenderlo.
Herkenrode abdÍJ: park en beemd.
Gj.dsen: J.L. Gilissen, M. Hj.emeleers, B. !4atthijs.

15 mei:
29 mei:
29 mei:
29 mei:
29 mei:
05 Juni:
05 Juni:
05 Junl:
05 junl:
Herkenrode abdiJ: park en beemd.
Gidsen: J.L. Gilissen, M. Hiemeleers, B. MatthiJs.
9.30 uur irld dreef voor wit abdissenhuis, Herkenrodg,
HasseIt.
Opoeteren: Bosbeekvallei.
Gidsen: Theo Dreesen en Mia Moors.
14 uur: Hotel oeterdal, Neeroeterenstraat, 47, opoeter
Kolberg te Kuringenr vijvers en broek.
Gids: Rik Jacobs.
8 uur: begin Massinweg te Stokrooi, Hasselt.
lste $reg na de brug Àlbertkanaal, aan de Bolderbergzij
Berlngen, omgeving van het Station, Beringen-MlJn.
Gids: Milieugroep Bero.
L4 uur aan het Statfon van Beringen-Mijn.
Holle wegen te Valmeer: kerkpaden.
Gids: PauI Palmans, Leefmilieu Riemst.
14 uur aan de Kerk van Meer, Valmeer, Riemst.
BorggraveviJvers te Hasselt: viJvers en bos.
Gidsen: W. Bartels, M. Verdingh, À. Vandesande.
9 uur aan het Ontmetingscentrum de Borggraaf, Borggrave
viJversstraat, HasseLt.
Pruinveld te Beverst: beekdal en spoorvregberm.
Glds: Edgard Stevens.¡,.1
14 uur:parking Schoon-s'Ëiaat, Beverst (richting kastt-. I)
Vloeiwelden te Lommel-Kolonie: zLe 3 april.
Natuur- en Vleermuizenreservaat St.Pietersberg.
Gidsen: I. Th5-js, H. Palmans, LeefmilieuRiemst.
13.30 uur aan de Kerk te Ternaaien.
12 Juni: De Bek te Neeroeteren¿ zíe 10 april.
L2 Junf: Eigenbilzen: de Hoefaart: bos en vlJvers.
Gids: Roger Schoebben.
14 üur: ingang Hoefaart, aan de voet van
op de weg Eigenbilzen-Ge111k, zíJ
19 Juni: Asdonk en omgeving.
Gids : Werkgroep Ecologi.e Tessenderlo.
14 uur aan de kievithoeve te Engsbergen,
19 Junf: Ten Haagdorenheide, Houthalen.
Glds: Florent Van Brabant.
9 uur op de parklng van het Reservaat Ten Haagdorenhel
Toeristlsche Weg, Houthalen.
26 junl: St.Hulbrechts-Lille: Broekkant: zLe 15 mei.
26 Juni: Lun¡nen: kasteelparken Burgh en Loye.
Gids: Werkgroep Ecologie Lunmen.
14 uur aan de brug Mangelbeek op de weg Lurmen-Kermt.
26 Junl: Koersel: omgeving van de Kapel¿ zie 27 maart.
Samenstellfng:
Cécile ULenaers, Lfnde-Peer.
de I(anaalbrug
de
GeIIlk -
Tessenderlo.
ü
ð
7

I
finfornnat[ef U
a
a
// \l
dag eve nnensen
I0
Ook nagenoten van de Jaarvergaderlng?...
De gezelllghe:id bleef bij, maar niet minder de toespraak van Herman
Delaunols. Dat was nog eena een akte van geloof in onze ïterklng,
een hartversterking voor de "Anciens" Onder de aanwezlgen
die aI heel wat zvrare momenten hebben gekend 1n de natuurbewegtngr
een oproep voor de tal.riJke"nieuwelJ.ngen" van St.Trulden
õm ãict¡ in te zetten, $rant er is nog zoveeL te doen. HopellJk
hebben ziJ ondertussen aI aansluiting gevonden biJ een natuurgroep
in èigen streek. Zonlet...vlug doen.Hou contact met de anderen
op de wandellngen en de vormlngsactivitelten. Zo vind Je
zeker een manier om Je kennis en inzet te doen renderen.
LfJk de seizoenen mekaar opvolgen en ln mekaar overgaan, Zo glng
Ín Bree v¡eer een nieuwe cursus van start, terwiJl in dit nummer
de gesLaagdeni¡vân de cursus St.Trulden met hun wandelbrochure
aan bod komen. De voorziene ruinrte in Bree was te klefnt Niet
minder dan 72 kandidaten boden zich aan voor de initiatfewandeting,
ên zullen hopeliJk met een grote groep de eLndstreep halen.
HugO en zlJn "assistetlten", samen met de begeleldende groep van
Wielewaal Bree, zul]en beslfst niet nalaten het eerste vuur warm
te houden en aan te wakkeren.
In Genk loopt vanaf 16 aprll voor het eerst in Limburg een basis
cursus ',Natuur-in-zicht", voorbehouden aan de inv¡oners van het
kanton Genk. We volgen met interesse dlt experlment en wensen de
cusLsten van beide groepen veel succes.
Slnds onze laatste ERICA llepen heel wat stortfngen bfnnen, zowel
abonnementen als vrije bijdrãgen. Toch vermeldenswaard ís, dat
Sorrnigeo uit eigen beweging een soort van "steunabonnement" gecreeeid
hebben, zomaar een getal met een ciJfertJe meert HarteliJk
dank aan die ruime gevers, dle milde schenkers en aan allen
diã onze werking steunen door hun biJdrage. l'lie nog nlet biJ deze
groep hoort ãn nog nlet heeft betãald, Irâ9 zict¡ aangespoord
voeÍen, mag nog altlJd betalen.,.Ons nu¡nmer staat op de blnnenkant
van de voorpagina.

Een heer dikke prulm verdient Àline Brems van schaffen, die in
het kader van haar persoonllJk werk als kandidaat-natuurgids aan
de lichting st.Trulden, onze panel.en opnieuw aankreedde. Niet
arreen de uitwerking nam ze op z1ch, maar ook het bekostÍgen van
het nodige materiaal, verf, foto's, enz....
Een kleurriJk kleedJe was dan ook het gevolg van deze motfvatie
en belangloze lnzet. En ze mogen gezlen worden, onze opgefrlste
panelen. Dat zullen de bezoekers van een of andere natuurgerichte
manifestatie wel ze:..f. kunnen konstateren.
Nogmaals proficiat Àllne, €n heel veel dank van ons allemaal.
Samenstelllng:
Céclle UIenaers, Linde-Peer.
rN MEMORIÀM CUIDO KEUNEN.
o
o
J
EEN BLOEMPJEVOOR U
AL¡NE
n
atco
en welz[jn
Totaal onverwacht overleed op 13 december 82 Guido Keunen, één
der oudste medewerkers en steunpllaar van de Beheerswerkgroep 4¡
Neerpe.ì.t. Dat gebeurde precies dag op dag en uur op uur één Jaar
nadat ziJn goede vriend Theo Oyen was overgegaan naar een ander
bestaan. Hoeveel. uren zou hiJ niet hebben gesleten aan diens
ziekbed om zijn leed te verzachten. Het tekende zlJn meelevend
karakter.
ÀIhoewel niet gedlplomeerd, was hiJ voor menig natuurgids een
voorbeeld van activiteit, kunde en kennis. ÀI wfe ln het Noorden
bekommerd was om de natuur, kende hem dan ook om ziJn trouw en
ziJn bescheidenheid, orì ziJn schalkse lach en ztJn humor, orì zlJn
werkkracht en ziJn fnzet achter de schermen, orn zlJn bewondering
voor het landschap van de gebleden dle hlj ltef had en die hiJ
regelmatÍg doorkrulste.
Ik zal hem mlj bfiJven herinneren om het consequente 1n ziJn houding.
Onwrikbaar en nfet te manlpuleren was zLJn trouw aan de beginselen
die het milieubehoud vergen. Nlet zelden stond hiJ met
ziJn veto alleen tegenover een groep, maar hiJ wist van geen bege
ven als hlj dacht de natuur te dlenen. Het was dan ook een eer en
een genoegen hem te kennen en met hem te mogen omgaan. Àan ziJn
gellefden bieden wlJ ons medeleven 1n hun leed om ziJn heengaan.
I

10
Ik heb de uí.tte uatenlel.íe Lief,
daar díe zo bLank íe en zo etíL haar knoon
uítpl.ooit ín ,t líeht,
Ríjzend uit donker koel,en uijoengrond
heeft z¿i het Líeht geoonden en onte|oot
þoen bT¿i het gouden hant.
Nu ruet zíj peínzend op het watenvLak
en ttengt níet nee?. . . .
F. 7). E.
DICHTBUNDEL¡ MET GROENE BOORD.
Onze goele vrlend Pater Landewald, ook wel eens de ',Emlnence
grlse" van de Lfmburgse Natuurbeschermlng genoemd, werd nog maar
eens ln de broemetJes gezet. van hem werd een dichtbundel uitgegeven
onder de titel "Met groene boord". Dat gebeurde op zaterdag
18 december 82 1n het Caslno van Berlngen. De initlatlefnemer
was de letterkundlge Krlng Lltera vz:w, verbonden aan het
Casino van Beringen.
wie aan natuurberevlng wil doen op een ander niveau, wie wll genleten
van het zichbaar geworden onzichtbare, wle stil wlr namlJmeren
over wat hiJ op de wanderingen heeft ervaren, die vfndt
in deze bundel rulmschoots zlJn gading.
Wie het werk van Pater Landewald wll steunen,,kan dat doen door
een storti.ng van 2oo frank op de rekenlng van Lltera, Meerhoef
1 te 3917 Leopoldsburg op het nurnmer 063-03224o5-rz met de vermeldfng:
Met groene boord.
Aan Pater Landewald en aan Llterar zeer hartellJk proflciat.
SamensteIIlng:
Jef LefJssen, Overpelt.
a
Het hekeehkruid.
God ueet uaanon jij üand
íe helLeveeg
de huíoenige eeheldnaamk
reeg !
)eh nag ik
eú
en Ð?agen of
een heke mag
díe iou níe t e ent
u
e
en níet uíL
dat jou, ín
de naam "Pani
en uat ondeugend zijn
níet z¿í ûeeleer
heten
eten
Legant Latijn
ise" uend geeehonken?
0f Líever l,aat ons gaarne Lonken
uaar i¿i, mooí kruid, a'l.e freule fiin,een
fníe feetíjn!heeL
oude boaeen bL¿i ft ùeneie?en
en iou ala een der fraaíete feeën oíeren.
Landeuald ,Ianeeen, o. f .m.

twee duflzend
Na een werklng van 17 Jaar, werd de 2OOOste natuurgids van het
CVN plechtig gedlplomeerd op de feestzittlng van zondag 5 december
82, dle doorging in de Elisabethezaal te Antwerpen, l{aar Herman
flelaunots opende met het volgende overzicht:
-2OOO gidsen, resul-tante van een CVN, dat ontstond uit de Belglsche
Bond voor Natuurstudle, dat geinsplreerd werd op het IVll ln
Nederland en dat met vallen en opstaan is uitgegroeid tot een ver
eniging rpt het geztcht dat wtJ heden ten dage kennen.
-2OOO gidsen¡l resultante van nfet alleen een maatschappellJke
stroming, maar ook van inzet, talent, volharding en geloof ln de
verwezenliJking van een ldeaal: respect voor de natuur als basis
voor een leefwereld waarin elk levend wezen gellJke rechten heeft
op ruimte en bestaan.
-2OOO gldsen, resultante niet alleen van de toewiJdlng en lnzet
van tientallen vriJwilllge medewerkers door aI die Jaren heen,
maar vooral het werk van Ànlta Brems en van Guldo Van Steenbergen
dle onze bewondering maar vooraL onze dankbaarheid verdienen.
-2OOO gidsen, resultante van een v¡are evolutie, waarbij de eerste
lichtingen het getuigschrift wilden behalen om te kunnen doordrin
gen ln de gehelmen van de natuur om pas daarna te belanden in het
engangement voor het natuurbehoud. De Jongste lichtingen daarentegen
hebben niet zelden het groene engagement als vertrekpunt
voor het volgen van de cursus waarbiJ deze fundament wordt voor
de waardebepallng van de te verdedigen opties.
-2OOO gidsen, resultante van een wisselr¡erking die door de loop
van de Jaren heen een belangriJke groep milieuverdedlgers opleverdê,
die ln beleidskwesties en ordeningsproblemen een niet onaarclig
stuk lnvloed doen gelden waaidoor het begrip "natuurgl-ds"
ln belangriJke mate wordt verruimd.
In de voormiddag werden 5 referaten afgewerkt die de rol en de
werking van de natuurgl-ds in de samenlevfng beklemtonen. Eens te
meer Ìtaren ziJ cle ultdrukking van de enorme lnvloed die het CVN
gehad heeft op de bewustmakÍng van de massa. Duizenden werden in
contact gebracht met de natuur in a1 ziJn aspecten om alzo de
vonk van de geestdrift voor het behoud te ontvangen. Van deze refe.raten
zullen wiJ j-n de loop van deze Jaargang samenvattingen
brengen.
In de na¡niddag was het Roeland Dirkx, Seeretarls van Bond Beter
Leefnllieu Vlaanderen, dfe met ziJn bezielende woorden een dringende
oprogp deed voor een meer mondlale aanpak van de natuurbeschermfng.
Kern van ziJn betoog vras de vraag naar een lnternationale
benaderÍng van grensoverschrijdende problemen die ons mflleu
verstikken, Dit werk kan een levensvullende taak lnhouden voor aI
wie met de natuur begaan is, lnzonderheid de natuurgids. Orn aan
Roelands wens tegemoet te komen zullen we vanaf de Jaargang 83
artlkelen publiceren met een internationale 1nslag. vüij.dienen on
j.mmers te wapenen tegen een kapitallsme dat haar
economie mishtkt
maakt aan
bruikt en het weLziJn van de kleine man ondergesc
eigeabelang. Natuur en milieu mogen niet langer tret
slachtoffer
ztJn van uft,buitlng en winstbejag, waarbiJ onniddelÍJk
rendement
bepalend is en de toekomst van ondergeschikt belang.
Immers: die
na ons komen hebben ook recht op een leefbare wereId.
Volgde dan de keuze van de 2OOOste natuurglds waarvoor het lot
zou bepalen wie van de aanwezlgen deze eer zou genieten. Dat werd
11

12
dan een Limburger, want niemand mlnder dan Peter Vanmarsenflle,
één der kerevers gedlplomeerden van St.Truiden werd gekozen.
Na een gepaste toneelschets, waarin tot uiting kwam dat een echte
pedagooÇ, en dus ook de vÍare natuurgids, zlch dient te buigen
tot het niveau van ziJn toehoorders, volgde het korte slotwoord
van Guido Van Steenbergen die na deze geslaagde dag maar één wens
meer had: laat de natuurbeweging nog meer diepgang vLnden zodat
de gevolgen van het kapitalisme op een nog meer efflclente wlJze
kunnen worden bestreden.
Tevreden, heropgeladen en met een $rarm hart togen de 3OO aanw""¡gen
terug naar hun elgen terrltorfum om het vuur van de boodschap
over te dragen op de 17OO afwezlgen ytaarvan het getal werd
ervaren als zfJnde te hoog.
Jef L€lJssen, Overpelt.
aa
natuutr en beheer
VERSLAG OVER J)E BEHEERSWERKEN IN HET RESERVAÀT HEIDERBOS TE AS.
BiJ de oprichting In l9BO van de verenlging "DE NATUURVRIENDEN AS
heeft men als vaste actfviteit "beheergwerken" vooraan 1n het
riJtJe geplaatst. Deze werkzaamheden worden in samenwerking net
Waters en Bossen uitgevoerd fn het Natuurreservaat Heiderbos té
As, een reservaat dat door iedereen is gekend om zlJn Jeneverbesstruiken.
federe eerste zaterdag van de maand vanaf maart, tot decernber zLJn
sterke handen en veel goede wil een zeet geuraardeerde hutp. Àls
we het werkJaar 81-82 overlopen, mogen vre stellen dat we resultaten
hebben geboekt dle mogen gezien worden:
1. Bomen die dichter dan 4 meter bij een Jeneverbesstrulk groelden
werden verwfJderd. Dit kapwerk gebeurde met de hand om
andere gewasaen niet te veel te beschadlgen. Het overtotllg
hout werd afgevoerd door Waters en Bossen.
2. In april was het tljd om de heide weer af te maaien. Eerst ech
ter werden de Jonge Jeneverbesstrulken opgespoord en afgeschernrd
zodat de maaier in zf-Jn geweld dit Jonge Leven niet
afmaalt.
3. fn de zomermaand augustus ging ons eerste werkkamp van start
Met 15 Jonge nensen namen üre het reservaat eens duchtlg onder
handen want van het vele werk dat we in maart en april pres-
,l¿

teerden was niet veel meer te zien. De afgekapte bomen, struiken
en klelngewas begonnen inmers lreer uit te schleten, zodat
het werk lreer van vooraf aan kon herbeginnen. Een zwaar werkkanp
was het, maar ook tof. Iets om fier over te zijn, lets
dat het verlangen opriep om het nog eens over te doen.
Een rustlge perlode was september, wanneer dr. bloelende helde het
reservaat als het ware in een ander kleedJe zet. Nu konden we
volop genÍeten. De resultaten van onze werkzaamheden waren merkelijk
zichtbaar. De statige en soms schimmige vormen van jeneverbesstrulken
staken boven het paarse tapiJt ult als schildwachten.
In het naJaar rúerden de toeganger{egen afgezet voor voertufgen,
to- en rall/riJders en alleen voetgangers en fletsers werden nog
toegelaten..Een strenge controle werd met de medewerklng van Waters
en Bossen doorgevoerd bij het betreden van het reservaat.
Zo gaan de maanden voorblJ en ziJn de werken op het reservaat
hard nodig. Het unieke gebied is amper 14 hectare groot, Ís door
een gordel van bomen van de omllggende landbouwgrond geschefden
en heeft het dan ook nodig strikt onderhouden te worden. De beheerswerken
die wiJ uitvoeren, vervangen eigenliJk de werken dfe
vroeger werden gedaan door de autochtone dorpsbewoners. Op onbebouwde
en onbewerkte gronden kapten zij regelmatlg hout voor hun
kachels en om hun bakovens te stoken. De heide maaiden zíi om
strooLsel te hebben voor hun vee en plaggen r.¡erden gestoken voor
hun akkers en hun potstallen. t¡anneer dlt qebied aan ziJn lot
wordt overgelaten, kriJgt men houtopslag en evolueert alles in
een paar Jaren tot bos.
Gebieden waarin beheerswerken worden verricht, geníeten bovendien
een groteee verscheidenheid aan plantengroei. Zo ook op ons "Heiderbos".
De Jeneverbesstruik, struikheide, grauwe dopheider V€rschillende
grassoorten, bloemen, mossen en paddestoelen dragen
bfJ tot een verscheidenheid waarin mens en dier hun gading vinden
Daaronr doen we dan ook een dringende oproep tot vriJwilligers en
natuurbeschermers die ons een handJe willen komen toesteken om
dit prachtig en zeldzaam Jeneverbesbos te bewaren en te beveiligen.Dlt
stukJe unieke wereld, overgebleven uit een ver verleden,
behouden voor de volgende generatfes is onze eerste doelstelling.
Beheerswerken gaan door op de volgende data in de voormiddag van
9 tot L2 uur. De samenkomst is op de parking van Heiderbos te As.
Deze is te As duideliJk aangegeven op de weg van Às naar Bree.
De data ziJn: 5 maart, 9 april, 7 mei, 4 Junl, 2 JuLi, 6 augustus,
3 september, 2 october, 5 november, 26 november. Het nodige gereedschap
ter plaatse. welkom aan iedereen van 9 tot 90 jaar.
André VÍnken, As
Te Koersel 1n de Vallei van de Zwarte Beek gaan eveneens beheerswerken
door op zaterdag 16 april. Samenkomst aan de Kapel van
Koersel om 9 en om 13 uur. Gereedschap is ter plaatse.
13

l4
nnedfitattef 0
?
aa \l
t¿
chtnng 1942
Io
Op 1l decenber 1982 had te St.Truiden de derde uitreiking plaat
van de evaluatiegetuigechriften der natuurgidsen. Hugo Vander
Linden leidde de eprekere in.
Roger Schoebben, Voorzitter, beklemtoonde dat de natuurgids een
begeleidende taak te ve¡ilullen heeft in de huidige algemene
drang om de natuur te herontdekken. Hiertoe wordt de natuurgids
aangeraden zich aan te eluiten bij een plaateelijke natuur- of
rnilieugroep. Deze stellen nog steede heel wat plaateen vacant.
Voor de plaatselijke ttielewaal en Wielewaaljongerenafdeling
De Fruitstreek, eprak Voorzitter Díederik De Leerenijder over
de voorbije actieve jaren, waarbij gestreefd werd zoveel moge-
Iijk edueatieve wandelingen oP het getotm te zetten. Tevens
werd belang gehecht aan de natuuretudÍe en de milieubeecherming
die in eigen streek heel wat nensen op de been kon brengen. Ve
der waren een bormplantinegactÍe, het vogelaeiel t'De Raneuil"
en kruidenvandelingen aan de orde. Daarbij kont de knotwilgenactíe
te Ulbeek ale geelaagde toete naar voor. Híerræe toonde
de epreker aan, dat de vereniging geen groepje "vogelkijkers"
Ís, zoale nogal eene verkeerdelijk wordt veronderstelt. In de
toekomgt wordt verder gewerkt aan een educatief milieu-progrslnma
en aan beheerewerken.
De nier¡pbakken natuurgidsen r.¡orden uitgenodigd hun deel bij te
dragen in het. nog te verrichten werk. Daarna werd het woord genomen
door Guido Van Steenbergen van het CVN-AntwerPen.
TOESPRÀÀK DOOR GUIDO VAI{ STEENBERGEN.
51 personen behalen vandaag hun diploma natuurgids. Tevens kriJgt
alles hier een biJzondere dimensie omdat we nu met meer dan 2OOO
zíJn. De 2OOOste komt daarbij nog uit de cursus van St.Truiden.
In 1970 had hier de eerste cursus van Limburg plaats en nu kunnen
we bij de derde keer reeds de 2OOOste natuurgLds begroeten.
Ik wil graag nog even op het colloquium van Antwerpen terugkomen
omdat het de belangriJkheid onderllJnt van wat natuurgldsen 1n_ on
land betekenen. gei thema waa: "MaatsehappeLiike funetíe úan de
natuurgíds" en per provincj.e werd een ander aspect van werken
voorgesteld:

1. Mllleu-educatie en actie door Antr.rerpent
2. Natuurgidsen en toerisme door Brabant.
3.Natuurgidsen die in milieu-educatleve infrastructuren werken
door Oost-Vlaanderenr .
4. samenwerklng tussen natuurgldsen en andere mllieugroepen
door Limburg;
5. Milieu.-educatie en opbouwwerk door West-Vlaanderen.
Roeland Dirks sprak over Milieu-educatie in een mondiaal perspectlef.
Hlj onderrlJnde dat alles met alles samenhangt en dat de
milleuproblematiek 1n alle studies moet geintegreerd worden. Even
eens dat milieu-educatie politiserend vorminsgwerk zou moeten zíJ
Dft leidt naar een groter bewustziJn en naar zelfstandighetd. Ik
denk dat natuurgidsen zo wie zo daarmee bezig ziJn: mensen tot
bewustziJn en tot handelingsbereidheid brengen.
Dit heb ik onlanç nog gelezen j.n: "I/et ontaenp tot socialietíeeh
pe?s?ectíeft'' waarin men koos voor de methode van het exemplarisch
reren. het vertrekken uit de eigen ervaring om zo te komen tot
een maatschappelijk gebeuren. Dat moet vriJbrijverd geschieden.
Het creëren van een besef dat maatschappiJveranderlng zal mogelijk
maken
Ik denk dat natuurgidsen vertrekken vanuit eigen ervaring die men
kan opdoen Ín de natuur en in de milieuproblemen van el-ke dag.
rk denk dat zíJ ook een stap verder zetten naar het maatschappefiJk
gebeuren.
De eerste vereiste is om de confrontatie Mens-Natuur zfnvol tot
stand te brengen. Ðe grote Nederlander Herman ThiJse heeft hier
reeds veer over geschreven en zijn geschrfften worden dan ook
sterk aangeraden. Het komt er:op neer, dat we 1n contact moeten
btiJven met de natuur, zelf ervaring opdoen, zelf beleven. Daarom
wens ik ook dat alle natuurgidsen er zeLf, regelmatig op ult trekken.
De trveede vereiste is het sftueren van de milieuproblemen 1n een
maatschappeliJk kader, ook $/eer vanuit de dagelfJkse concrete
ervaringssituatie, het overbrengen naar een maatschappfj toe. rk
ge]"oof dat natuurgidsen, $ranneer ztJ in deze zin bezig ziJn, dat
men dan zeggen dat ze sterk vormend zLJn. Dlt kan men zien 1n de
ganse milieubeweging waarin hun werk groeit en zlch ook verdiept.
Het is zlchtbaar in alle fasen van het milieu-educatief proces:
excursies leiden, cursussen en voordrachten geven. Wat ze hierln
ook doen: ik geloof dat ze meewerken aan de veranderlng die in
onze maatschappiJ heel sterk nodig is.
Vandaag ls het feest. Ik wens je vanult het CVlil van harte geluk.
Eìl ik hoop dat iedereen een plaats vindt in de plaatselijke verenigingen,
dat contact moet je bliJven onderhouden. Nogmaals dank
aan ledreen, vooral aan Hugo en Jos en aan alle lesgevers en medewerkers.
Dan rrercl nanens het Stadebeatuur het woord geno{nen door de Heer
P. Carlier die initiatiefnemre, begeleidere, deelnemere en gediplonreerden
geluk wenete r¡et het resultaat. Hij weee op het
belang om naast stdde- ook natuurgideen ter beechikking te hebben
die de bevolking op een zínvolle ¡nanier kunnen leíden en
respect bijbr:angen voor het cultuur- en het natuurpatrimonium
van Haepengoun ín het algeneen en St.Truiden net het Dosrein
Nier¡¡enhoven in het bijzonder. Volgde dan de uitreiking van de
dÍplomare. Naar jaarlijkae gewoonte brengen we hierna de volledig
lijet van adreesen en titele der werken zodat íedereen op
iedereen kan beroep doen ale daar noodzaak voor beetaat.
15

16
1. Baeten FeLix, Lummense Kiezel 99, 3910 Kermt, Hasselt.
De Dreef en het Demerbroek te Kermt en Spalbeek,
2. Bamps Eric, Bergbeemdenstraat 24, 3530 Houthalen,Herchteren
De drie Valgaarden te HouÈhalen.
3. Belllngs Jos, Halingenstraat !2, 3806 VeIm.
Ruilverkave).lngswandeling te Velm en Halmaal. .
4. Bercmans PÍet, WiJk de Stad 8, 3280 Zlchem.
De kloosterbeemden te Zichem.
5. Bergmans Eddy, Dorpsstraat 22, 3660 Opglabbeek.
Het Ophovenerbos te Opglabbeek.
6. Boekx Mia, Graethempoort 8, 3840 Borgloon.
Het kasteel van RuLringen en omgeving te Kuttehoven, Borglo
7. Boelanders Roger, Fonteinstraat I4/5, 35OO Hasselt.
De St.Maartensberg te Korspel, Beverlo.
8. Brems ÀI1ne, postbaan 237, 3295 Diest.
Langs het Wittekomsbroek te Diest.
9. Celen Lrmand, Graethempoort 8, 3840 Borgloon.
Het Kasteel van Rullingen en ongevlng, Kuttehoven, Borgloon
10. Celen Griet, Graethempoort 8, 3e4O Borgloon.
Het kasteel van RuIlingen en omgevlng, Kuttehoven, Borgloon
11. Chanet Peter, Gorsemweg 242, 38OO St.Truiden.
Halle Booienhove-
12.Cleeren Àntoine, Luikersteenweg !7, 3ZOO Tongeren.
Van Offelken tot het domanlaal bos van Hamal, Tongeren.
13. Coremans Àlbert, Elderenstraat 31, 37OO Tongeren.
Omheen de kerk te ,s Herenhelderen.
L4. Daems ÂIfons, Nieuwe Steenweg 59, 3?OO Tongeren.
Een wandellng t-e Tongeren.
15. Denruyter Marc, Diestsesteenweg 38?, 3250 Rillaar, Àarschot
De 's Hertogenheide heide te Aarschot.
16. De Roeck Michet, Monbeekdreef 38, 35OO HasseLt.
Molenbeek, Mombeek, Wimmertlngen, Hasselt.
t7. Dessers Willy, Elsstraat 5, 3530 Zoutleeuw.
Halle Booienhoven.
18. Dewolfs Michel, Vianderstraat 34, 33oO Tlenen.
De wandellng door bet Tiense park.
19. Goos Boudewljn, Meerhoutstraat 5, 3998 Vorst,Laakdal.
Een exploratie in eJ-gen tuin.
20. Hiemeleers MarIeen, Zolderse Kiezel 148, 3511 Kurlngen.
De abdtJ Herkenrode te Kuringen.
2L. Hilkens Gilbert, Dorpsstraat 32, 3660 Opglabbeek.
De BosbeekvaLlei te Opglabbeek.
22. Jacobs Jos, Spechtenlaan 77, 35OO Hasse1t.
Het Kluisbos te St.Truiden.
23. tamar Omer, Dlestersesteenweg 4O5, 3510 Kermt, Hasselt. ek
De Dreef en het Demerbroek te Ker¡nt en Spalbeek.
24. Koreman Petrus, vtinkelomstraat 42, 3745 Elgenbilzen.
De BeglJnenvÍJvers te Helchteren.

25. Langenaken Bart, Ordingen-Dorp 29, 3815 St.Truiden.
et Provlnciaal Domein tde Nieuwenhoven.
26. Laurent Claudlne, J.Ectorstraat 26, 34OO Landen.
Een septemberwandellng door de beemden te Landen.
27. Lemmens Krls, Runkstersteen$reg 119, 35OO Hasselt.
Het Provinclaal Domein te BokriJk.
28. Marlën René, Rikslngenstraat 84? 3?Oo Tongeren.
Hardellngen te St.Hufbrechts Herck.
29. Martens Hllde, Romelnse Wes VeLm 16, 3806 St.Trulden.
Een Ruilverkavelingswandellng te VeIm en Halmaal.
30. Martens Luc, tereykenstraat 11, 3813 Zepperen (St.fruiden).
Ben wandeling door het land van Loon te Borgloon.
31 MathiJs Benny, Zolderse Kieuel 148, 3511 Kuringen, Hasselt.
De abdfJ Herkenrode te Kuringen.
32. Moesen Ahita, Runkstersteenweg 66, 35oO Hasselt.
De AugustiJnenviJvers te Diepenbeek.
33. Moyaers Luc, KommanderfJstraat 52, 38OO St.Trulden.
Zo maar...ln Je achtertuintje te Terbiest, St.Truiclen.
34. Piquet lvonne, Brustemdorp 13, 3815 St.Truiden.
De burchtruine te Brustem, St.Truiden.
35. Poncelet Henri, Hasseltsesteenweg 524, 3821 Kozen (St.Truiden
Het kluisbos te St.Truiden.
36. Princen Ivonne, Luikersteenweg 487, 3860 St.Truiden(Gelmen).
Het Scheurrebuske en omgevfng te Engelmanshoven.
37. Roggen Eddy, Stertelstraat 92,
38.
39.
4|U..
4L.
42.
43.
44:,
45.
46.
47.
Een wandeling door het land van St.Truiden.
Loon, Borgloon.
3680 Kinrooi.
Rutten Jos, Venlose .Steenweg 7,
fn het ViJverbroek te Kessenich.
Stevens Liesbeth, Pol.lenus.straat 32, 3510 Kemrt, HasseIt.
De groene Delle te Stokrooie, Hasselt.
Stockmans t*íarleen, Nachtegalenstraat 28, 3510 Kermt, HasseLt
De groene Delle te Stokrooie, Hasselt.
Van Àsch Yvette, St.Hubertusplein, 10, 35OO HasseIt.
De omgeving van de Galgenbeek te Hasselt-.
Van Brabant Florent, Meerkoetstraat 18, 3530 Houthalen.
De Ten Haagdorenheide te Houthalen.
Vandenbergh Freddy, Vllegpleinweg 51, 3520 Zonhoven.
Driemaal te voet vanuit het KoninkliJk fnstituut voor Doven
en Spraakgestoorden te Hasselt.
Vandesande Marc, Rechterstraat t, 3511 Hasselt.
Het Provlnclaal Domein te BokriJk.
van Herberghen Mark, oplintersesteenweg 139, 33Oo Tienen.
Wandelen ln Hoegaarden.
Van Doorslaer,Bert, Bevingen Centrum 1O3, 38OO St.Truiden.
Drlemaal te voet vanuit het KonlnkliJk Instituut voor Doven
en Spraakgestoorden te Hasselt.
Vanmarsenille Peter, Weverslaan 6, 35OO Hasselt.
De ÀugustiJnenvlJvers te Dlepenbeek.
t7

18
48. Vanvelk Jan, Huizenstraat 111, 3820 ÀIken.
Het klulsbos te St.Truiden.
49. Vanvuchelen Ivo, Abtenstraat 10, St.Truiden.
Het Provinciaal Domefn van Nleuwenhoven.
50. Verheyden Katleen, Naamsesteenweg 245, 38OO St.Truiden.
Tussen Cicindria en Molenbeek.
51. Winnen Willy, Naamsesteenlreg 166, 38OO St.Truiden.
Het Provinciaal fiomein van Nieuwenhoven te St.Truiden.
SamenstelJ.lng van de spreekbeurten; Diederfk De LeersniJder.
Samenstelling van de adressenllJst: Cécfle Ulenaers.
Samenstelllng van de wandelgfdsen : Liliane Dedroog.
sannenwenkt n
Op 5 december 1982 organieeerde het CVN te Antwerpen een col-
Ioquium over "DE MAATSCHAPPELTJKE FtNcrrE vA¡,t DE NATIuRcrDs',
beetaande uit 5 referaten die elk afzonderlíjk het werk van
de natuurgids op naatschappelijk niveau belÍchtten. Aansluítend
op de prornorrering van de nieuwe líchting dachten we dat
het rnisechien goed wao eerst de Linburgae bijdrage te plaat
J. L.
NÀTUURGIDSEN EN SAIvIENWERKTNG MET ANDERE MILIEU\¡ERENIGTNGEN
Beste collega's natuurqidsen, dames en heren,
Een colloqiurn ars dft heeft arleen maar zLn, indien het ziJn gevorgen
heeft in de toekomst voor ieder van u afzonderriJk en
voor de natuurgidsen, alsgroep, in het algemeen. we komèn hier
inclerdaad sanren om te leren, oÍr frLsse ideeËn op te doen, om de
verbonclenheÍd met mekaar uit te drukken en ten ãlotte om iets
te vieren.
vôôr een week diende ik een wandering te gidsen in één van onze
parkgebieden. ondanks de toelatlng van de eigenares, stootte ik
bij de boswachter op een welgering om het terrein te betreden.
ÀIs natuurgfds, en geëngageerd in de plaatseliJke Adviesraad
Leefmilleu had ik miJ, sa¡nen met anderen, verzet tegen de asfarterÍng
van een bepaalde w€9r die de boswachter van nut kon ziJn
maar tevens de rust van het domein in gevaar bracht. rk heb
mijn wandeling elders geleld, maar dit voorval illustreert hoe
nauw milieu-educatle en miLieu-aktle met elkaar verbonden zLJn.
Ik wens daarom te verwi Jzen naar het derde Vlaams groencongres
"Natuurbehoud en Landschapszotg in Vlaanderen" in october 1980
waar velen van U zeker aanwezfg waren, en heb 1n dat ltJvlg
werk met conqresbesluiten de functies van de natuurbehoudsverenigingen-
en 1n breder kader- de milieuvereniglngen onder de
loep genomen en getoetstr aan de verwachtingen die een natuurgids
blJ mij oproept.
Àls eerste wordt de waak- en alarmfunctie vermeld met enerziJds
het signaleren van en het opkomen voor bedreigde natuurgebieden
en anderziJds het slgnaleren van inbreuken en het vaststellen
van overtredlngen ü¡aar de vereniging dan in de plaats van de
passieve overheid gaat optreden. Konkreet denken we hier aan de

strlJd dle gevoerd werd tegerr de À24, Hobokense Polder en aan de
tallóze WeeÉ-end-verb).1Jven

20
behoudsgedachte, ter verrechtvaardiglng en kennisgeving van acties,
standpunten en lnitlatieven ter voorkoming van inertie biJ
de overheid. De pers is hiertoe het meest gebezlgde en practische
middel. Hfer vlnden we de natuurgids terug a1s organlsator
van wandelingen, f.nfo-avonden , enz. . .
Ook biJ het vervullen van de natuurbeherende functle llgt er een
taak weggeregd voor de natuurgids. Denk aan het meewerken aan
onderhoudswerken 1n reservaten en waardevolle biotopen of aan
het organlseren van een paddenoverzetactfe om klelne voorbeelden
te noemen. Denk aan een actleve lnbreng ln grotere organlsatles
zoals de BNVR, de SLL die zich met het verh¡erven van natuurgebieden
bezfghouden om wat grotere voorbeelden te noemen.
Ten slotte heeft de milieubeweging een educatieve functle naast
een recreatieve. nlaardoor v¡ordt de natuurbeschermlngsgedachte
op een rulm publiek overgedragen en kriJgt ze zodoende een ,'soclale
dimensie". rmmers alleen door het doen uitgroelen van de
betrokkenheid van een eerder beperkte groep tot een bekommernfs
van vele burgers, kriJqt het natuurbehoud meer aandacht ln de
samen].eving, hetgeen vroeg of Laat in een concreet overheidsbeleid
t,erzake moet resulteren.
Nochthans wordt nog te veel het educatfeve als enlge roeplng
voor de natuurgids gezj-en en þierop de nadruP. gelegd. MiJn inziens
heeft het echter welnig zLn om de "wan.Jelende natuurrecreantr'
lnteresse voor natuurbehoud.en mllleubeschermlng biJ te
brengen lndien de elgen inzit voor deze materj.e zich in het argemeen
tot woorden beperkt.
De taak van ons, natuurgldsen, lijkt mfj in dit verband drieled
1-. fnformatie van de burger: op z.o ruim mogeltJke schaal over
zo groot mogeÌ1Jk deel van het natuurgebeuren in het algemeen
en de bedreigingen in het biJzonder, zonder aan de andere facetten
van de milieuproblematlek voorbiJ te gaan.
2. Motivatie van de geinformeerde belangstellendeomtrent het
"waaromr' \'an de actie, zodat ook híJ of- zíj de dringende en
dwingende noodza¡rk tot beschermende acties gaat aanvoeLen.
De informatie en de motivatie maken immers ook deel uit van
het educatieve aspect.
3. Aktivatie. De geinformeerde burger die gemotiveerd is dient
ook geaktlveerd te worden om het milieufront te vervoegen.
Al.leen door een drastische uitbreiding van or.ze rangen zullen
we in de crisistiJd onze stern nog kunnen laten horen. DaarbiJ
moeten ï¡e nog opletten dat er geen wig gedreven wordt tussen
de natuurbescherming en de milieuaktle als dusdanig. Wij
vechten ten slotte voor dezelfde zaakt.
Educatie is belangriJker, maar heeft rneestal een lange termiJneffect,
€n indien onze acties niet verscherpêh, zal het voor ons
ganse leefmilieu te laat zijn vôÒr de resultaten van de educatie
zichtbaar worden. Àls ik dan ook vaststel dat de crisis in de
milieubeweging voor het grootste deel te wiJten is aan het ontstellend
gebrek aan inzet van jonge of nieuwe mitieu-activisten,
dan wens ik te besluiten met een vJarme oproep.
Het is de verant$roordeliJkheid van elke natuurgids, maar zeker
van die 17OO gidsen die hier nfet zijn, €D van ieder van u om u
in te zetten voor de natuur- en miLieubeschermlng, NIET alleen
voor educatfeve proJecten, maar vooral door actj.eve j"nzet in de
georganiseerde milieu-aktle-beweging voor zover ze biJ u bestaa
en indien ze niet bestaat, dient u de drijfveer te zÍJn voor de

uitbouw ervan.
Dit colloquiun heeft lnderdaad alleen maar zLn, lndien u allen
die verantwoordeliJkheid op u neemt.
Guldo Huygens, Lununen.
setzoenenkrans
o
/¡
Lente haikoe.
ì )'
I
I
n'lt''
Tussen bloem en blJ
verlengt elk ogenbtik zlch
tot stuifmeel en niets.
Freek Dumarais.
21

22
üandschap en
ontgrondong
Met deze vaote bijdrage in de jaargang 83 van Erica, willen wij
u motiveren tot deelname asn het werk rond de Nationale natuurbeecheruringadag
te stokkem aan de Maas, zí: zal telkene bestaan
uit een bijdrage van de Mana, one allen wel bekend en één gedich
van Donaat snijders, een m¡n die zijn hele leven lang werkte en
dichtte aan de Maaokant en ale kunstenaar knarsetandend van onmacht
getuige sþest zijn van de teloorgang en de uitbuíting van
zijn waterhoek. J.L.
DE NÀTTONÀLE NATUURBESCHERMTNGSDAG 1983 TE STOKKEM- DILSEN
De nationale Natuurbeschermingsdag, die tradioneel georganlseerd
wordt in een bedreigd natuurgebied of landschap, zãr ait Jaar fn
het Limburgse Stokkem, een deelgerneente van het Maaslandsã otlsen
plaatsvinden. Het motto waaronder het gebeuren gaat, ,'Landschap en
OntgrondÍng", leç¡t een vinger op een oude vronde.
Het Limburgse landschap is in de voorbiJe 20 Jaren landschappelijk
zwaar geteisterd door een rvild ontginneã van Maasgrínden. Deze
grinden, die grondstoffen vormen voor woning- en t{egenbouw, bliJken
in dikke pakken van lo meter en meer, zomaar voor het baggeien
te lfggen ln het gebied rangs de Maas: de uiterwaarden.
Deze Uiterwaarden zijn door de Maaslandse natuurbescherml-ngskringen
getaxeerd als "Vlaanderens meest vermLnkte landschap" en in
dit verband wordt de term Maanland frequent gebrulkt. Immers, Dâ
l"t reegbaggeren van een gebied blijft er een met water gevulde
ku1l achter. De overheid, r.c. de provinclale lnstanties, heeft
de taak tot herstructurering op zlch genornen. De gelden t¡Lervoor
worden betrokken uit de zogenaamde grindpot. Het is een herstructurerfngstol
die de grindbedriJven per ton grlnd dienen te betalen
Deze afdrachten ziJn echter zo klein, de mogetiJke aanvulspecie
meestal afwezig, zodat de meeste verlaten grindgroeven voor eeuwig
waterplas bliJven.
De keuze van Stokkem als plaats van de manifestatie ls niet zomaar
lukraak gebeurd. Hoewel elk Maaslands Dorp, van Kessenich 1n het
Noorden tot Lanaken fn het.Zulden, tientalten hectaren van hun
grondgebÍed verloren ten gevolge van de planneroze ontgrinding, 1
a

het Stokkem dat circa 22 )6 van ziJn oppervlakte moest priJsgeven
aan het gewroet naar grlnd. Want al wordt op het Gewestplan de
heropvulllng van de Stokkemse Maasmeander ten bate van de landbouw
voorzien, hier ging heel wat verloren. zo ziJn de riJke alluviale
landbouwgronden onvervangbaar en de oude Maasarm, eens
een prachtig natuurgebied, is voor altiJd verwoest. Àchter het
hele opvulproject wordt door de Maaslandse Natuurbeschermers
trouwens een levensgroot vraagteken geplaatst omdat de aanvulgronden
ge$roon ontbreken.
Een tweede argument voor de keuze van Stokkem als plaats van het
natur.¡rbeschermingsgebeuren van 1983, Iigt in het feit dat ln het
aangrenzende dorp Elen de ontgrinding op een nog grotere schaal
zal toeslaan. Daar wordt immers een reserve-grlndzone voorzfen
van maar liefst 365 hectare, waarin de baggeraars vanaf 1981
zullen mogen huishouden. In hetzelfde pakket reserve-grindzones
komt trouwens nog een gebied van 216 hectare voor op de Mechelse
Heide. "Een catastrofe voor de Maaslandse Natuur" zeggen de organisatoren.
Die hopen intussen dat het feest voor de grindlobby
nlet zal door'lgaan. BIJ de Raad van State berust. immers een uitgebreid
bezwaarschrift en natuurminnend t'taasland hoopt dat in de
Ioop van 1983 een natuurgunstige uitspraak van 's lands hoogste
rechtsorgaan wordt uitgebracht.
De organisatie van de Nationale Natuurbeschermingsdag 1983, berust
biJ het Dilsens GroencomÍtee, de Maaslandse Milleuaktle vzw,
het Àktiecomitee tegen de ontgrinding van de Wateringen te EIen
dat een deelverenlging is van het croencomitee en de Natuurbeschermingsaktie
Limburg. wij verwachten natuurllJk Uw volle inzet-
zodat deze dag kan slagen. Het opzet is alleszins de moeite
waard.
Voor verdere inlichtingen kan U altijd terecht biJ:
Stevens Marc, tivoli ", 3650 Lanklaar, DiIsen. Tel:
Van den Bruel Pons,Mortelveldstr.58, 3650 Elen.TeI: oIL/75.56
c)l1,/56.55 .52.
.47 .
Ze hebben,
Ze hebben hoge dijken opgeuo"pen,
het bos ¿erníe7.d., uaan d-t aot>'eLenenkea uoonden,
grtl.jpg^naag nu aLLe heuoeLen gesLeeht,
üaa" feeën, eLfen, indíanenh-oofden tnoonden,
S,trake zíjn de. soetsen üeg en de abelen
(¿q toren-den, hun uoet ín- ,t tsette land;
het gnínd, het geld, de mammon zal het haten.
Vooruítgang? Neen: een teken aan de uancl.!
víi -gaa_n xooruít, jaael, naa? andere tíjden
en Landen ùaa.? dwengen koníng zijn
en uíe het gouden t

24
natuuR
zondeR grenzen
op het colloquium dat naar aanleiding van de 2oooete natuurgids
doorging te Antwerpen in decesrber 82, epoorde Roeland Dirikx
in zijn toeepraak tot de natuurgidsen deze aan tot een æer
npndíale vigie op de natuurbegcherming. o¡n aan zijn wene tegemoet-te
kormn publiceren wij vanaf jaargang 83 artikelen æt
een internationale inelag. De titel zal'zijn: Natuur zonder
Grenzen. J.L.
TOESPRAÀK OP DE NATIONÀLE NÀTUURBESCHERMT NGSDAG TE MÀLMEDY TN 198
Na de tweede wereldoorlog ls in de westerse landen door de wlssel
Ìterk Lng van taI r ]. J ke f actoren onder fne êr het probIeem gere zen van
de vrt. J et I j d sbestedI ng Verkort I ng va n d e arbe I dsduur verhogI n g
van de I even s s tandaa rd ont fìttkke 1i n q van het gemot orL seer d vervoe
vi eten .5amen met eED ze nuws I opende versne I 1i nq van het Ie ven sr1
en het geteid eI I J k on bewoon baar worden van de st eden Daarui t
groeide biJ de enen de behoefte aan verpozing en herontdekking va
de natuur, bij de anderen de paradoxàle obcessie om de spañnin
gell van een Jachtig bestaan af te reageren in een vlucht naar nog
grotere drukte meL nog meer lawaaf.
Zo werden t^'e getuigen van een toeristlsche explosie, dle heeft
geleid tot een overrompellng van de kustgebieden, aantasting van
de bossen en rivieroevers. verloedering van het hooggebergtã en
soms onontwarbare verkeerschaos. Het toerisme is een unlvérsele
bedreiging ge$rorden voor zijn eigen patrimonium en in bepaarde ge
westen voor het gehele leefmllieu.
rn ons rand wordt, \,regens de grote bevolkingsdichtheid, het
probleem scherper gesteld dan elders. fn de meeste streken zlJn
de natuurgebieden schaars en veelal nlet toegankefiJk. Vaak hóren
rre beweren, dat het maar best is ze af te sluÍten iñ ptaats van
ze bloot te stellen aan vandalisme. Deze stelllng is even asociaar
als kortzichtlg: ze kan de situatie arleen máar verergeren,
omdat de druk op wat overbtiJft er enorm door verzvraart en ten
slotte geen enkel landschap bestand is tegen de mensenmassa dfe
het verzadigingspunt heeft overschreden. we moeten 1n tegendeel
door middel van een ook door de eigenaars aantrekkellJke regellng
een zo groot mogellJk wandelareaal met voldoende spreiding opstel
len, zodat elders aan kwetsbare blotopen absoÌute bescherming kan
wor'den verleend.
¡at

Dat Jan Publiek geen eerbied heeft voor de natuur, is geen steek
houdend argument om terreinen willekeurig af te sluiten: eerbled
wordt gekweekt door opvoeding en die kan enkel gebeuren door con
tact met de natuur. Ik verwijs hier naar de activfteiten van de
beide Centra voor Natuurbeschermingseducatle, Íraarvan de Vlaamse
eerbtdaags ziJn 2OOOste natuurgids diplomeert. Dit betekent
dat in de loop van L7 jaar reeds aan honderduizende mensen de
weg is gewezen naar een verantwoordeliJke relatie met de natuur.
Aan dit ontvoogdingsproces hebben ook de nedia en heel wat organisatles
deeL genomen en uiteraard het onderwiJs. Maar vooral
daar bliJven de inspanningen te sporadLsch: natuureducatle moet
de taak ziJn van iedere leerkracht en een rul-mere plaats krijgen
in de leerprogramma's.
Veel schade wordt aangericht, doordat een gedeelte van het
publiek de natuurgebieden beschouwt als terreinen voor actieve
recreatie. Het volstaat echter niet te verklaren dat deze fnterpretatie
fout is. De overheid moet de middelen scheppen om te
voldoen aan de uiteenlopende recreatieve behoeften, zonder daarbiJ
te improviseren. De plaatskeuze voor kampeerterreinen, vâcantj-edorpen,
sportvelden, horeca-bedrÍjven (om te zwijgen van
de pretparken) is vaak onverdedigbaar. In vele gevallen is ook
de opgeofferde ruimte veel groter dan wat men werkelijk nodig
beeft, vooral als het gaat op prestigeproJecten of winstgevende
ondernemingen. Bovendien is een falend beleid voor de lOduizenden
illegale week-end-verblijven die tot in de meest afgelegen
hoeken zLJn opgetrokken, verantwoordeJ.iJk.
Met veel begrip voor de menselijke problemen hebben de Konlng
Boudewijnstichting en de Bond Beter Leefmilieu de laatste maanden
mee gezocht naar een redeliJke oplossing om deze toestand te
saneren. Nu het Nationaal. Comitee voor de Week-end-verbliJven
zonder geldige reden van de onderhandelingstafel is weggelopen,
blijft er voor ons maar één oplossing over: de onverblddeliJke
afbraak van alles r.rat in de open ruimte op een onwettelijke manj.er
werd opgericht.
Tot evaluatie'van tlet overheidsbeleid, hebben de natuurbeschermingsdagen
altijd ruimschoots gelegenheid geboden. Vo¡ig
Jaar we j.n het Hageland Minister Galle harteliJk toegeJuichlromdat
hij elndelijk een groenbeleid op gang had weten te brengen.
Vandaag moeten we helaas een minder optimistisch geluid laten
horen. De met zoveel fierheid aangekondfgde eerste autonome
Vlaamse regering heeft tot nog toe geen blijk gegeven van haar
bereidheid op de ingeslagen weg verder te gaan.
Sedert de onzinnige verdeling van de mflieubevoegdheden onder
niet minder dan 3 ministers, heeft ze geen enkel lnitlatief genomen
om de uitgewerkte decreten door de Vlaamse Raad te doen
behandelen. BiJ de uitspraak, dat met de bespreklng ervan moet
worden gewacht tot na de goedkeuring van een decreet op de landinrichting,
zullen de natuurbeschermers zich niet neerleggen.
DergeliJke maneuvers hebben al te duideliJk tot doel de kwestie
op lange baan te schuiven en het groenbeleld gewoonsreg te kelderen.
wfj verlangen dan ook absolute voorrang voor het landschaps
en het bosdecreet naast de onverwiJlde indiening van het ontwer¡-'decree't
op het natuurbehoud.
Inmiddels heeft de staatshervorming nauweliJks enige rechtstraakse
zeggenschap in milieumateries overgelaten aan de natlonale
machthebbers. Ze bliJken trouwens hun bezorgdheid voor het
Ieefmilieu met een bevriJdend gevoel van zich te hebben afgeschud:
getuige he.t cynisme waãrmee het vervoer van kernafval
25

26
erd gelegaliseerd, het energiedebat herLeid tot een parodie en
de gigantische stroomonderbrektng voorgesteld ale een onbenulllg
lncldent. rk wir mlJ tot deze voorbeelden beperken om terug te
keren tot de zo boeiende streek van Marnédy, ln het hartJe ian
het Belgisch-Duits natuurpark Hoge-venen-nlfer. Deze pláats van
btJeenkomst is wel uiterst geschlkt om nog twee anderä van onze
elsen concreet te formuLeren:.
-1n de eerste plaats zowel voor Vlaanderen als voor t{allonLe,een
degeliJk statuut voor de landschapsparken, zoals voorgesteld op
het derde groencongres;
-in de tweede plaats gezamerlJk met, de buurranden: beschermlng
en beheer van de grensoverschrlJdende 1andschappen.
De actie voor de landschapsparken is 1n de verschillende landen
voortgesproten uit een specifleke Europese gedachte. Door ze
te verltezenllJken zullen onze volkeren het gelaat van Europa ln
ziJn verseheicenheid leren kennen en waarderen. De Belgiscñe
bijdrage daartoe is tot nog toe te onbeduÍdend gebleven. r,aten
vrlJ daarom onze krachten vèrenigen opdat ons land deze beschamende
achterstand ten spoedigste inhaalt.
HERMAN DELATJNOTS.
-Medevoorzítter van het Neti
onaal Verbond voor NatuurbeechermÍng.
-Voorzitter van de Bond Bete
I¿efmilieu, Vlaanderen.
Op 26 maårt van lO tot 15
afhalen en betalen van boæn
en atn¡iken aan 20 f:/etuk.
Dít kan gebeuren te:
Opglabbeek : vogelaeiel;
Kinrooi.
Meeuwen.
Bree, Vríjthof.
ùp 27 rnaart van lO tot 13
afhalen en betalen van bomen
en otruiken aan 20 fr/att¡k.
Dit kan gebeuren te:
Neeroeteren ; Garage Bøane.
A¡nbevolen Soorten:
Zoæreik;
kaetanje;
beuk;
bcrk;
vlíer ¡
hacelaar;
gelderee roos;
lijaterbee;
æidoorn;
e leedoorn.

32
De Lentesterrenbeelden .
voor wie de;.racht van de winterhemel is opgevallen, kan de
hemel in delente een beetJe tegenvallen. De Melkweg is niet te
zlen en echt heldere sterren of opvallende sterrenbeelden ontbreken.
Het sterrenbeeld Leeuw ls goed herkenbaar: twee op elkaar rustende
trapeziums. ZíJn hoogste stand bereikt dit sterrenbeeld
half februarÍ rond 22 uur, half maart rond 21 uur en half april
rond 20 uur. Lfnks van deLeeuw treffen rre het "vliegervormige"
sterrenbeeld Boötes aan.
De hoofdster van dit sterrenbeeld is tle oranJeachtige reuzenster
ArcturuS. Verder naar beneden, zuidwaarts, belanden we bij
de heldere en wttte ster Spica, boofdster van het sterrenbeeld
Maagd.
Net links van Boötes ligt het klelne maar opvallende sterrenbeeld
corona Borealis of Noorderkroon. De llgging van de helderste
sterren is duidelijk in boog(kroon)vorm.
Tony Dethier, Kurlngen.
It
a,
¡.t $
¡l
TERUG
N
natuur cn tunn
DE
N UUR
DE AÀNLEG VÀT{ EEN KRUIDENTUIN.
De krttiden, vroeger in el-ken boerehof geteeld, beginnen r{eer ln
de belangstelllng te komen. In geen enkele tuin mogen dan ook de
etgenLijke keukenkruiden ontbreken. Kruiden ziJn haast onontbeer-
IiJk voor de gezondheid van mens en dier. Tevens vorrnen de kruiden
een bron van gezondheid voor de tuin zeLt. ze houden schadellJke
insecten op afstand, verbeteren de gronÇze breiden de
plantengemeenschap dte wij tuin noemen uit met een aanzienliJk
aantal soorten planten.
De volgende belangriJke kruiden kunnen, a1s men er de aangegeven
oppervlakte mee beplant, de behoefte van éón gezin aan verse
en gedroogde kruiden dekken: bieslook, kervel, piJplook, $tortelpeterselie,
tuinkers, maggiplant, rozemariJn, venkel en koriander
waarvan we elk een vierkante meter planten. Dan is er nog

a1sem, salle, mierikswortel en kamllle waarvan een hol-ve vierkan
te meter volstaan. Ten sl"otte 1s er dan nog thlJm, maar daar mogen
we anderhalve vierkante rneter planten. SniJselderiJ, snlJpeterselle,
dragon, kummel, citroemelf.sse en knoflook, daar hebben
we 2 M2 voor nodig. Voor basillcum 3 M2, voor sJalotten, bonekruld
en marJoliJn 4 M2, voor diLle 5 M2 en voor pepermunt 10 M2
De beste plaats voor de krulden-tufn ls langs de bedden van
de groententuln, evenwiJdlg aan de paden. Mengcultuur met krui
is ook uitstekend toepasbaar.
Voor bemestlng zlJn kruiden zeer gevoelig. Vooral een teveel
aan stikstof maakt ze absoluut vraardeloos. Ze verllezen dan elk
aroma. ÀIs basisbemesting kan men nemen: gesteentemeel, bazalt,
Hortas en geheel verteerde kompost.
.Ios Berghs, Leopoldsburg.
natuutr
en Reva
Io
Nog voor de winter echt 1nviel
kregen we reeds de eer
ste uitgeputte relgers binnen.
Meestal ging het om
eerstejaarsdferen met een
gebrek aan ervarlng biJ
het vissen. Ze raakten u1tgeput
door het nlet weten
hoe en door het feit dat
de vissen tiJdens de winter
yeela1 stil op de viJverbodem
liggen, ..
Naast deze relgers verbleven
er een massa kLeine
zangvogeltJes ln het asiel,
vogels door riJkswachters,
bearnbten van Waters en Bossen
of polltleagenten fn
beslag genomen.
In 3 gevallen r{aar we blJgeroepen werden voor het ldentlffceren
van de vogels en om ze ult de meestal zeet grote kooien te vangen,
werden ¡neer dan 14o vogeltJes, variërend van appelvlnk tot heggemus
terug vrlJgelaten. Oudere dieren, lokvogels, zieke of uftgeputte
vogeltjes worden naar het asiel gebracht en verbllJven hier
tot in het voorJaar.
o
a
33

34
In een volgende kooi verbliJven 2 bruine klekendieven. Belden
missen ze een hele reeks slagpennen, zodat ze de trek naar het
Zulden nlet konden meemaken en hun "wintervacantle,' bij ons mochten
doorbrengen.
_Ook kregen we enkele zogenaamde "hopeloze gevallen', blnnen, zo
ondermeer een 1l -d.
prfkkeidraad g.trioãèn aperwervrouwtJe dat men
dan ze)-f. wilde behandelen. tta ongeveer-één week kwam
het
het
aslel
dler
terecht
ln
met een reeds ãfetervende vreuger.
Hetzelfde gebeurde met een þulzerd dle een open beenbreuk op_
lfep. Goedbedoelende lieden spalkten deze breuk ze!.f,. Resultaal,
een afgestorven poot, rot van de nagels tot tegen het onderriJf.
Moet Je ntet vragen wat dat beest hèeft afgeziãn. op
plaats
een andeie
in Lfmburg vond npn een buizerd met een gebrõken vleugel.
Daar het toch nog zo een schoon beestJe lras, hield men hem õen
lltgl
dagen alvorens hem naar het asfer te brengen. De buizerd
hleld er een scheef aan mekaar gegroeide vreugei aan over.
Laatst had men mfJ naar zolder ontboden. Ter plaatse aangekomen
bleek, dat de voger waarvoor men mlJ had opgètrommeld nõg rn
het bos Iag. In dat bewuste bos aangekomen was-ãe sukkel verãwe-
le!, weggekroÞêD, gewoon onvlndbaar. Resultaat: 50 KM rfJden, êr1kele
uren zoeken ln het bos...soms hebben we r¡eer last met de men
sen als met, de dLeren.
Ook vanuit ons'pas opgericht
zoogdlerenasleL is heelwat
nieuws te melden. Het oorspronkellJk
plaatsgebrek is
ipgelost, daar de verantwoor
dellJke voor dit asLel verhulsde
naar een boerderlJ
met, een zeet grote schuur
en zolder. Hler werden nieuwe
koofen geinstalleerd,
zodat elke egel nu beschikt
over minimum 2 M2 vrfJe loop
ruimte. Kooien voor andere
dieren moeten nog aanqekocht
worden ln de loop van de
gende maanden. We wachten en
kel nog aã.leen op de centen.
,Vorlg Jaar Lmmmers kostte
het Natuurlrulpcentrum meer
dan 600.O@ fr aan werklngskosten.
Voor de 5O.OoO KM
dle werden afgelegd ontvlngen
we slechts vergoedingen
voor 35.OOO KM. En natuurlijk
werkt ledereen gratLs.
Om U een ldee te geven van
de omvang van zulk asielwerk
som lk U hferonder even de
dleren op die de laatste
maanden werden blnnengebra
12 blauwe refgers;
2 brulne kiekendlevent
18 bufzerden,
2 bosuilen;
I groen specht;
1 kerkull,

52 klelne zangvogeltJes, 3 torenvalken, 2 sperwers, 18 egels,
2 bunzings en nog een hele reeks nlet beschermde dieren die allen
met evenveel zorg verzorgd vrerden.
Verder traden lre op tegen illegale vogelvangers te Às, te Opg.labbeek,
tê Klnrool, tê Maasmechelen, t€ Haaselt, te Neeroeteren
en te Dorne. Dacht U dat er geen meer waren? U moest eens l¡eten
wat er aLlemaal gerotzooid wordt,
Om onze act,iviteiten te kunnen blijven verder zetten, en we vragen
nÍet beter, is er geld nodig, veel qeld...Àls U wil helpen k
dat. U kan onze nieuwe stikers kopen en.. .zel..f. verkopen. PrfJs:
20 frank per stuk. t{e ontwferpen ze zeJ.f zoals we alles zeLf, doen
om toch rnar zo goedkoop mogelljk te werken. HiJ beelt ons nieuw
symbool af: een buizetd en een bunzing. Want we hebben nu te zorgen
..,¿r'érr voor vogels...én voor zoogdieren. Helpt U ook???????
LENTETIJD,
alvast bedankt,
siI Jansen, opglabbeek.
boek van
ecn boerdetro
Sedert enkele,jaren leven Rik en Marijke op en van een boer-

36
dag 146 dagen biJ en v¡e kennen de vermoedeLiJke werpdata.
Bette, het zwarte schaap, is het eerste aan de beurt. 9 febru_
ari ls de grote dag voor Bette. Dinsdagavond wordt ze apart gezet
in een d1fi, gestrooid hok. Het is urrjkbaar nlet naar haar
zin- woensdagmorgen 6 uur: de wekker raat een venÍJnige tuut horen.
rn de stal 1s alLes nog rustfg, dus ...maar lreer terug onder
de wor. De hele dag brrjft Betãe rustlg, zorang ze lekkere
hapJes kriJgt vindt ze het best naar haar àrn. ook woensdagnacht
gebeurt, er niets en de donderdag mag ze met de andere schaien
de wei 1n. rs Av-onds gaat ze teiug ñaar het kraarnhok, ar wi¡st
niets er op dat het zover is. De ñatuur kan Je nlet åwtngenl
vriJdagmorgen 8 uur. De wekker ls nlet afgeropen. Rik schlet
fn 7íJn kleren, snert naar de stal en staat-ampertJes twee se_
conden terug binnen: ,,Je raadt het noo1t,'. rk durf ãr nlet aan
denken. "Het is misgegaan', schiet het door miJn hoofd. Maar zo
efg is het gelukkig niet. Ze heeft gelammerd, ons zwart schaap.
Kleur van de dochter? Witt
Maandag 14 februari is Bea aan de beurt. De zondagnacht wordt
er tweemaar gekeken. 's Morgens om g uur is ze nog rùstig aan
het herkauwen.Àls om 9 uur ãan de voederronde uegõnnàn wõrdt,
blfjkt de bevarllng begonnen. De waterblaas is gðsprongen, de
pootJes en het snuitJe, waaruileen brauw aangelõpeir toñg úangt,
ziJn zichtbaar. Rik is er het eerste b1J en ¡lartien komt miJ-roe
pen._ TerwiJl ik Bea karmeer, probeert ntx net l_am, dat denkõri1r

natuutr
a
en
o
voed n t
voor de tneede keer in de zeg jaar dat ik Erica heb genaakt,
ontving de redaktie een brief van een lezer. t{e zijn daar erg
dankbaãr voor en publiceren hem dan ook graag. Dit gebeurt
niet alleen omdat wij vooretander en verdediger zijn van de-
*i5"-.u"íngeuiting, o,¡ar ook o¡dat deze brief poistÍeve feÍten
bevat dIe iedeieen mag, zoniet Úet weten. Het is wel een
vorm van verkapte reclame, maar deze brief bewÍjst dat zelfa
reclame een positieve kant kan hebben. J.L.
OeveI,
A/d redaktieraad van Erica p/a steenweg Linde 66, 25
Geachte Redaktie,
3s Januari 1983.
?O Linde Peer.
Aansluitend op het artikel "Natuur en Voeding" in Erica van
december Ì1., waãrin terecht wordt oebtezen op de vergiftiging-
"ã" ðn" voedsel o.a. door de landbðuwmethodes, is het wellicht
""ltig om volgende tekst als illustratie dat er een georganiseerde
akúie daartegen is, in Erica af te drukken'
GROENTEN VAN BEROEPSTELI'RS ZONDER GIF.
Een 3O-taI beroepstelers hebben zich sedert een paar jaar verenigd
in de organisåtie BELBIOR vzt^t. (wat staat voor Belgisch-Pioiããíscn
Organiãch) met het doet beroepstelers te begeleiden die
Uiãfogi"ch willen telen d.vt.z. zonder ehemische meststoffen en
"piããí*iddelen van synthetische oorsprong. De aangesloten telers
siaan onder controle van de microbiologische laboratoria van Dr.
H. P. Rusch van Herbron in Duitsland, dat op het gebied van welé"ããf,"ppeli¡iã
¡eé"leidins àn controle sedãrt twintig Jaar-baanbrekend-irerk-
verrícht in de ons omringende landen. De staalnamen
en de controles gebeuren door vriJr+illigers die zich alleen tegen
onkostenvergoeding voor deze taak inzetten.
Meer dan ooit zíe ik nu in, dat wij !n onze strijd voor natuur
behor¡d de landbouw niet uit het oog mogen verltezen' De meeste
van onze boeren zLJn bedrlJfsleideis geworden, weten niet meec om
ú gaan met de natúur en bãseffen zeLi niet meer hoe zíJ het milieu
verknoeien.
37

38
zonder scrupules rvordt met zware machines de grond dichtge_
walsd- Er wordt medogenloos-orngesprongen met chemische nufp¡ñiddelen
en bestriJdlngsmiddelen. siecrrãs een klein gedeelte van
de agressieve zouten uit de.bemesting wordt aooi aË-pranten op_
genornen; de rest verdwiJnt in de groñd en blijfi er ãnafbreek_
baar achter of vormt anãere gevaairijke giften. Na enkele jaren
chemisch boeren is de landbouwgrond ioor het bacteriënleven
dood.
Àls natuurgids kunnen en mogen wij die evolutie niet negeren.
waar- wiJ kunen moeten wiJ ons ook voõr dergelijke initiatiéven,
die,het getij willen doen keren, inzetten onder de vorrn van:
1. Vrijwilligerswerk zoaLs staalnemer;
2. Benaderen van telers en boeren en hen doen inzien dat het
?.o niet verder meer kan;
3- afnemen van biologisch geteelde vruchten,.
4. geinteresseerde terers ãanmelden bij verenlgingen zoals
Belbior ì
ondertussen ben ik staalnemer-coördinator geworden. Dat behelst
de organisatj.e van de groep staalnemers (mãlnenteuf ¿) , zeLE, be_
zoeken en volgen van een tientat bedriJven, begeleiden van staaL
nerners en telers, contact met laboratoiium en konsulent, blJhouden
van telersdossiers, o¡maken van verslagen, beheer van de uit
te reiken certificaten, lid van de technisðhe commissie , enz...
Iteel boeiend vind ik de bedriJfsbezoeken, waar ik evntr:eer
samen met de teler de velden lntrek om de nodige vaststellingen
te doen. DankziJ de wetenschappetijke begeleiding door rabo en
consulent hebbende Belbiortelèis oóx in ãe bioloiische teelr een
houvast en een richtliJn.
De resurtaten riegen er dan ook niet om. Na ongeveer 3 jaar
telen op biologi.sche wi jze en volgens dertchtli5nãn van de consurent,
is over het algemeen de giond gesaneerd en in staat gezondmakendê,
smakelijke, kwanttatief véelvutdiqe en kwalitatief
mooje: vrucht-en voort te brengen. Momenteer wonát door ons zotn
60 hectare beqeleid en op dié wiJze gecontror-eerd. De meeste
teiers zitten rond Roeselare, lièr eñ Brusser. Limburg heeft er
slecht.s éeln. tÞ problemen van onze bedrijven zijn vooral: on_
kruidbestriJdlng en afzet.
De onkruiden tracht men te beheersen langs mechanische en thermische
weg; t¡ier moet nog veeJ. opzoeking gebeuren. De afzex'ver-
J.oopt stroef...langs boeienmarktän op dð itearf.jven bereikt men
slechLs een klein percentage van de þotentiere kl.anten. Àan de
natuurgidsen zou lk durven zeggen: vraaq naar biorogisch geteelde
producten. Als zij nier gemðtiveerd zíJn... -wie dan wet?
Help de telers die het goed menen met de consument en de natuur-.
_vraag naar _hun producten. De Belbior-producten ziJn vergezeld
van certificaten r.taarvan de uitreikiñg aan strenge regels
zíJn onderworpen.
Teirlinck Àndré, natuurgids;
Lelielaan 48, 243L Oevel.

fo
0
o
ne
J
t
I
e9
a
wcnCe[p[ekjes
OP SÎÀP EìI OP ZOEK TN DE HOGE VENEN
In de Hoge Venen 1g vcel te zlen en te baleven. Op de eercte
plaate ls het een groot natuur- qn wandelgebLed, raar Je heerllJk
kan ln rondzeerven. Àle natuurgrebled van een zeldzaao type
ztJn de Hogre Venen ulteraard zear interessant voor de studle van
de flora. lle verriJzen hiervoor naar ona artikel Ln Brlca 7/82.
Bulten de planten zlJn er de heerllJke panoranars, dê schilderachtlge
valleftJea, sons zeêr naur net stclle helllngen aD ïâtervalletJes,
enkele rotsforuatles, dc veenplaarên, tocgedckt
net cen dlk veennoatapiJt en de 'veenraritelten" zoalg plngo,s,
perrLers en pouhons (zle vorige afleverlngr).
h¡lten al uat er vanzelf gekomen i.s, vLnden ye ln de Hoge Venen
ook heeL wat sporen van meneelÍJke ooreprong, dle intercssant
genoeg zlJn o¡u te gaan opzoeken en beklJken. lferd het gebfcd
gedurende eeuwen geachurd onwille van zLJn rur kllnaat en zlJn
onvruchtbare grond, het uae steeds een rtrangltzonei. D€ Ronelnen
legden er hun I'Via Hansuerisca" door. Later serd het gebied
doorkruist door relzfgers en pelgrlns en door transporten van
koper en J,jzer. VeIe oude wegbenanlngen herinneren daaraan.
De Hoge Venen ziJn ook eteedg een grensstreek geweeat. Te oordelen
naar het aantal en de verscheldenheid van de grenepalen,
moet er over die grenzen nogal wat geklbbeld zlJn. OÞk de vele
kruieen werden door de nens geplant. Ze herinneren dlkwlJla aan
traglsche gebeurtenlgeen.
Or¡er dit allæ ennog veel neer willen we fn
deze en volgende aflevering wat vertellen.
t{ie zlch ondertugsen de 4 kaarten van iLea
Anls de Ia Pagnei heeft aangeechaft, kan gebrulk
naken van de cLJferverulJzLng on de
behandelde ondemerpen op dle kaarten terug
te vlnden. Verdeel elke kaart in 15 vakken
I 2 3 4 5
6 7 I 9 10
It L2 r3 t4 t5
2911e op de flgruur hiernaaet. fn een verrlJzLng geeft het eerste
clJfer dan het nummer van de kaart en het Lreeãe ciJfer het
numner van het vak.
39

40
BegÍnnen rre ons overzicht ¡net de berangrlJkste gebouwen van de
Hoge venen en het randgebied. Dlt zt)n-genakkerilr lokallseerbare
punten en dug ook goede vertrexþunãen voor tochten.
BARÀQug l'tIcHEL (3/41 . Alllcht de neegte bekende plaats van de
ffistaat"""ããi¿-;ã";ã;;ãnt,eriseenrutmeparklng
en Je kan er gebruik maken van een informatlefaneel + kaart.
Baraque ltichel kende een beschelden beg!.n toen tn fgog
lingen
de echte-
Mlchel sC[üfTz-PotTIER op deze itaate een hut oprlchtten.
Deze lag aan de oude weg ,.ralhay-sourbrodt. De weg Eupeñ-uatmeay
bestond toen nog nfet. In de f¡ut van SCH|T|ITZ vonãen reizlgera
een rugt¡rlaats voor de mlddag en een veilig onderkomen bij noodweer.
Ridder Henri-Toussalnt PISCHBÀCH, wJ.ãne schoonzoon ROND-
CHENE ln r8t9 door I'tichel scH¡{rrz gereå werd van een gew!.sse
9ood, schonk ult dankbaarheid aan sClt¡,trrz de middelen om
hut
ziJn
te verbeteren en te vergroten. Aan de gevel van Baraque
Michel werd een klok opgehangen en sCH¡rtITz _ moeet deze bi j
en
mlet
sneeurnral luiden om verdwaalde reizlgers naar zljn truL
loodeen.
te
De klok draagt het inschrift ,'õancte petre] ora pro
nobls - 1589". De orlglnere klok bevlndt zich nu in'het museun
van vervlers, maar aan de gever van Barague Michel hangt nog
:!9-.ds een getrouvte copie. l,lichel ScHlrIT¿ moest ook eeñ reglster
blJhouden met getuigeniesen van de mensen dle
grelui
door het
gered
klo[ke-
werden. lot l8g9 bevatte dit register 126 nanen.
IOO m. ten zuidwest van Barague l.lichel liet FISCHBACIT tn tg3o
een kapel bouwen dle naar hem genoemd werd.
Baraque Miche1 is een zeer interessant vertrekpunt voor tochten
door het veengebied. voorar het pad langs NorR FLoHÀy is aan
bevelen. ook
te
ãe gekende wandelinõ i..rõ"-a. HELLE vertrekt aan
Baraque Michel.
Eorr¿IcE (3,/ro). 3 km. ten zuÍdoost van Baraque Mi.cher.
Hoogste punt van Betgiër_694 m. De toren, 24 m. hoog, êD het restaurant
zijn gebouwd in 1933. Boven op de toren bevlndt zich een
br¿rndwachtkabine. Àchter de toren : '.signal de Botrange'r eerr
heuveltje van 6 m. hoogte met bovenâan õen stenen ta¡iet dat precies
de hoogte van 7oo m. aanduidt. verder ,'pyRÀlfrDE TRÀNcHoh,,,
een geoclet,isch punt van terrelnopmetingen ten tiJde vari Nâpo-
l"gl,- genoend naar de Franse Koronel rñ¡wcgory diã de opmetingen
leidde. Tenslotte bevindt zich vlakbij Botrange ook het, wêê¡.kundig
station van het K.ìt.I.
Botrange ls het vertrekpunt voor tochten door Fagne Íùalonne,
Fagne de Clefay en omgeving.
FERME DE HÀRsq (3/I2). Nabij de Eau Rouge. Vroeger een hoeve van
ffitaveIoi.Ñ"."i',aemorràõisch..ã¿-'ã"taurant,
waar je gerust met een groep kån binnenvallen. In de bijgeboúwen
kan overnacht worden. Ferme de Harse ls thans het Centrum van de
oekrafeners in Betglër_ T3!.Je o.m. merkt aan de afbeet-dingen
in het café. De onmtaåellijle omgeving wordt ontsierd door een
camping-caravaning-maar, wat veei erger is, blnnenkort
aanreg
door de
van de À27 die op slechts 3oo m. daarvandaan de varrel
van de Eau Rouge zar kruisen. Dezelfde À27 die in de omgevLng
van sÀRT al de prachlige vallei van de Hoëgne
Hier
verknoeid
is het verzet
heeft.
blijkbaar te laat op gañg gekomen.
Ferme de Harse is het vertrekpunt voor^ tõchãeñ rangs de Eau
Rouge met haar pouhons.
zrJ Kmo zulctoost van Kalterherberg. rdeaal vertrekpunt voor
tochten lgngs de Hohe r.rark en de õchwalm, zoaÌs beãchreven in
vorÍge afleverlng

Uq,LIN DU BAY-EITON l3/L41. Gebouwd ln I8?5, tot 1945 ln gebrulk
ffi
gezelllg café-restaurant, glndg vorlg Jaar
met nieuwe, gastvrlJe Vlaamge uitbater. Geechlkt als vertrekpunt
voor mooie wandeling€D, aan de rand van het Plateau,
langs de Bayehon (met waterval), Ru du Pouhon en lfarche.
REICHENSTEIN (5/31. Àan de Rur , langs de oude weg Àken-lfrler.
In de lle eeuw etond hler een veraterkt kasteel van de graven
van Limburg. Tr¡ssen Il31 en ll37 wsrd op dezelfde plaats door
I{ALERÀN II; hertogr van Llmburg, een klooster gebouwd voor de
NorbertiJnèn, dle opdracht klegen relzlger! en pelgrine te ontvangen
eñ te-verzorgen. In 1714 werd het klooater nog verheven
tot prJ.euré, uraar de Frange Revolutie betekende het eLnde.
Thane een llkeurstokerLJ.
Zet' Je auto langs de vlJver en wandel gerust eens het binnenpleiñ
op en bewõnder het prlorshufe en het kerkJe (17de eeuwl.
In het lburo, kun Je geeatrlJke dranken kopen, speclalLtelten
dle alleen hier te verkrlJgen zL)n.
Reichenstel.n Ls het vertrekpunt voor wandellngen in westefljke
richting naar KREUZ lll \/ENN ø/31 , Iangg het rlvlertJe de
ERüEssrÉF (4/2-3r, de hoogte van bovur' (4/2) nret brandwachttoren.
CÀBAI¡E VÀ¡¡ DB NEGUS 1,3/81 . Tenldden de venen en nlet berelkbaar
per auto.voormalige woonplaats van Henrl RINQUET (f89f-
L974), bljgenaand
hi rde NEGUSü. RINQUET was ingenieur en Leraar
tot, J ln 1936 ziJn anbt neerlegde en zich vestlgde ln een
prlmitI eve hut Ln ziJn geItefd Hoogveen. Na ziJn dood blljft,
volgens zLJn laatste wllsbeschikkfng, zí)n hut open voor lederEEN.
RINQUBÎ Ligt begraven op het kerkhof van XHOFFRÀIX ß/L4r.
Voor tochten door de Oogtelijke pool van de Hoge Venen, raden
we als vertrekpunt parklng BRÀCI(VEI9N aan (2/I3l , Iange de baan
EUPEì¡-¡.{oNSCHAU, 9OO nr. voorbij dc 3Ot. hoge brandwaclttoren.
&¡ssen parkeren 5OO mo Vêrdêr, rechts van de baan. Voor toChten
door prachtJ.g veengebiedrnl. BF"ÀCKVENN, STEINLEY-en KUTEN-
HÀRT. t{ie meer hãt noordeliJke deel van dit gebied wtl bezoeken,
kan vertrekken aan VENNKREUZ (2/L) dat zlch bevindt tenidden
het Raerenerwald, langs de schLlderachtige weg EUPEN-RöTGEI¡.
Ook SCHI{ERZFELD \Z/g} ten zuiden van RöTGEN 1g een zeer goed
vertrekpunt.
KRUISEN
I{e beperken ons tot de voornaamtste. Voor meer Lnformatie verwiJzen
we naar de literatuur onderaan dit artikel.
CNOIX DES PIAI.ICéS of KRUIS DER VERLOOFDEN (3/3',. ÀIll.cht bekend-
Ité kruis. Herinnerlng aan François REIFF en l'[arle SOIIIEID, ln
Januarl t87t omgekomen van kou en ontberÍng. De ontzielde 1lchamen
werden paa 2 naanden later teruggevonden.
cRorx t{ocrEL (,3/41 . llooi stenen kruls. Het oudste originele
ffiC Hoge Venen. Opgericht in L626 voor ".IÀCOB ¡'loCI(EL
FOERSTER .tAltERLiCH ER¡{ORDET 1626.'. Op oude kaarten dlkwljls verneld
als herkenningspunt. Precles op de oude grena Llnturg-LuLk.
CROIX DU PRIEUR (3/41 . 2OO rn. ten oosten van Baraque l.ll.c̡el.
Reeds ln f566 werd op deze plaats een kruls geplant als gr€naechelding
tussen FRÀNCHII,iONT en STAVELOT. Het huldige elken
kruis net gebeeldhouwde Ctrrietusff.gruur werd geplaatst ln I95O.
CROIX DU SENTIER dr.ÀIX (2/91 . In de oosthoek van STEIlilLElnrENN.
õ-feñEãEfepunt langs oude weg Ncen-l'lonschau. Het oude, nog
aanwezlge kruis van 1896 werd reeds vervangren door ê€D lacêriter
van 1956.
CROIX LINOì¡ (z/Lr. Zeer nooL gtenen kruls voor ,J.T. LIIIOìI, op
deze plaats overleden 25 febr. 7
41

.42
-CROIX GRISÀRD (L/7)
llooi stenen kruls voor Ttréodore GRISARD,
hreæ;ñiõñã op I 7.1.1750 door houtdleven. Het huldlge kruig
ls een copie van I 946.
CROIX DES RUSSES (4/6r. Langs de Rur. Naan kont nlct voor op de
kaart, het krula zcLf wcl. Op dezc plaata bcvond zich tl Jdena de
2de wereldoorlog een klein kanp voor Russlsche kriJge çtevançtenen a
28 Ruecen, oagekonen Ln dlt kanp en ln het kanp van Eleenborn a
liggen begraven op
/31 het kerkhof van NIDRLU (5/L3r.
KREUZ TM VENN (4 a Indrukwekkend lJzeren kruLs van 6 m. ho4t
boven op de rots RICHELSLEY, 8OO m. zui.dwest van Reichenstel. O¡
Opgericht voor Stephan HORCHEN (f639-I686) prl.or a van de abdt J
van Reicheneteln en biJgenaamd "de apostel van de venen".
BORIIES
Bornes of grenepalen dÍenen natuurliJk om grenzen af te bakenen.
In het verleden gingen deze palen dikwlJls-snel dfenet doen als
herkennLngepunten 1n het terreln, dus als wegnriJzers. Miaschl.en
juist daarom zljn zovele staatkundlg achterhãalãe palen blfJven
staan. ze vormen nu een blJkornende attraktle in de streek.
BORNES lrÀRIE-@ts (3/5-3/9-3/Lor. rn l?55 geptaatsr op lagt
reela om een geschit te íegelen tugsen
Llmbtrrg, Luxemburg en Stavelot.
ggsgg_g:f.. (4/9-4/LÈ4/L5, . .rutlers-Luxemburg. Van t?91.
ffifwet
.roiêl i;p¿;i;rã-õorrune de ralhay'
BoRNES F.r.-C.I. (3/4r. hler is onzekerheld over de betekenig
ofwel "Francimontesis lurl.sdictlo (rechtsgebted Franchlñont)-
Conventualle Iurisdlctio (rechtsgebied vañ het klooster,
geval Stavelot).
in dit
Een kluif voor hlstorici. De bornes koñen al
voor op kaarten van begin l8de eeuwo
BORNES K. Kalterherberg. ISde eeuür. (4/2t
åOE¡{E€ l{. MaLnedy. ISde eeutr. (3/g-3/I2-3/Ljl .
ffi.-w.g.ig/s|.xonintriJkNederland-fla1rnes-Butgenbach.
ffi15 en r83o de gíens aan tugsen Nederrand en
Pruiser¡ (waartoe lfaimes en Butgenbach behoorden).
BONP!=P.P¡ (3/5 tot 3/L2r. Geþtaatst rn 1939. Dr¡iden de grens
van I83O af tuasen BelgÍë en pruisen âârrr
P.lE$*9:
t=TRgIs: coBl'IFs (
. 3,/Io) . Mêt inschrlf t LItf ( burg ) -LUx( eurburg )
-sîÀvELor..Geplaát,st fn t755 en hoort eigenliJk bij de Borneg
llarle-Thérèse.
vergeten we tenslotte de vele klelne schiJnbaar waarderoze
betonnen paaltjes nlet dle de huidige nummers der bospercelen
aanduiden. ze zijn dlkwljls te vlndèn op de krulsing van wegen
of brandgrachten. De overeenstemmende nu¡nmers vind je terug-op
de kaarten. Ze ziJn een geachlkt biJkonend orÍentatíemfddei.
In een volgende en laatste afleverlng gaan we met dit overzlcht
van de bezlenswaardigheden van de Hoge venen verder.
De echt, gelntereeseerde Lezer kunnen we ondertussen het verult
het beste en volredigste boek over de Hoge venen aanbevelen.
Het is de .'GUIDE Du PIÀTEAU DEs HAUTES pÁoïesll van R. coLLÀRD
en v. BRoNot{sKr. 5oB blz. prijs 595 fr. Te koop in de boekhandels
van Eupen en ìfalmedy.-
Rik Schuyten