AUTOMOBIEL - ECMD

De nieuwe Steinbuch
DE
AUTOMOBIEL
handboek voor auto bezitters,
monteurs en technici
onder eindredactie en coördinatie van
drs. ing. G. P. A. Mom
cluster elektro
deel 8
DE ELEKTRISCHE
INSTALLATIE
H. de Boer
Th. Dobbelaar
G.Mom
Kluwer Voertuigtechniek - Deventer

CIP-GEGEVENS KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK, DEN HAAG
Automobiel
De automobiel: handboek voor autobezitters, monteurs en technici / onder eindred. en
coördinatie van G. P. A. Mom. - Deventer [etc.]: Kluwer Technische Boeken. - (De nieuwe
Steinbuch)
Cluster elektro
Dl. 8: De elektrische installatie / H. de Boer, Th. Dobbelaar, G. Mom / [redactionele
begeleiding E. J. Schukking]' - lil.
Met lit. opg., reg.
ISBN 90-201-1825-0
SISO 657.77 UDC 621.31:629.11 UGl 650
Trefw.: elektrische installaties motorvoertuigen / elektriciteitsleer / autotechniek.
Aan deel 8, DE ELEKTRISCHE INSTALLATIE, werkten mee:
H. H. de Boer, Apeldoorn: hoofdstuk 2,6, 7, 8
Th. Dobbelaar, Eindhoven: hoofdstuk 3,4, 5, 9
G. P.A. Mom, Nijmegen: hoofdstuk 1,2,6,8
Omslagtekening: Wim Niessink
Algehele coördinatie en eindredactie: G. P. A. Mom
Redactionele begeleiding: E. J. Schukking
ISBN 90201 18250
D/1986/0108/159
NUGI 832/834
(Ç) 1986 Kluwer BedrijfsInformatie - Deventer
Ie druk 1986
5e oplage 1994
De redactie van Kluwer Technische Boeken heeft veel zorg gewijd aan de samenstelling van
de tekst. Een fout in deze uitgave is echter niet uitgesloten. Kluwer Technische Boeken B.V.
aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele fouten.
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van
druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke
toestemming van Kluwer Technische Boeken B.V.
No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any
other means without written permission from the publisher.

DE NIEUWE STEINBUCH
Toen Kluwer Technische Boeken BV in 1983 besloot, het handboek STEINBUCH,
DE AUTOMOBIEL op een geheel nieuwe leest te schoeien en mij verzocht, deze
taak als eindredacteur en coördinator uit te voeren, bestond de 'bijbel van de
autotechniek' al meer dan zestig jaar. In deze periode hebben vele duizenden, in en
buiten de Nederlandse autobranche, hun eerste autotechnische kennis geput uit
'STEINBUCH', op school of, na het werk, door zelfstudie ..
In 1922 gestart als een tweedelige uitgave (Motor en Auto) van de hand van G. F.
Steinbuch, was DE AUTOMOBIEL al snel het toonaangevende Nederlandse
handboek van de garagepraktijk en het lager en middelbaar technisch onderwijs
geworden.
Na de oorlog werd de bewerking overgenomen door ir. G.J. Tonkes en J.S. Buyze,
beiden aan de toenmalige Autotechnische School te Apeldoorn verbonden. Toen
ook werd een derde deel (Elektro) aan het handboek toegevoegd.
Vanaf het eind van de jaren zestig heeft de heer Buyze de gigantische taak van de
voortdurende bijwerking alleen op zich genomen, waaraan hij al zijn vrije uren
opofferde. Na zijn pensionering had hij er een dagtaak aan. Op 6 oktober 1983
overleed de heer Buyze, nadat hij er in meer dan dertigjaar voor gezorgd had dat zijn
naam en die van STEINBUCH voor vele oud-MTS'ers, monteurs en talloze anderen
in de autobranche, synoniem waren geworden.
De beslissing om STEINBUCH geheel opnieuw op te zetten, werd iRgegeven door
drie overwegingen.
Ten eerste hadden de gedurende zestigjaar van druk tot druk uitgevoerde bewerkingen
de serie er niet overzichtelijker op gemaakt.
Verder zijn de ontwikkelingen in de autotechniek van de laatste tien jaar zeer snel
gegaan, terwijl ook de gevarieerdheid van in de auto toegepaste technieken is
toegenomen. Een overzicht over alle specialisaties kan door één bewerker steeds
moeilijker worden opgebracht. In de loop der jaren werden dan ook steeds meer
gespecialiseerde gastschrijvers aangetrokken.
Ten slotte was het wel duidelijk, dat een NIEUWE STEINBUCH, wilde zij alle
moderne aspecten van de auto behandelen, moest worden uitgebreid, ook al konden
vele verouderde onderwerpen uit de inhoudsopgave worden afgevoerd, eenvoudig
omdat ze niet meer in de auto van nu voorkomen. De in één deelaspect van de auto
geïnteresseerde lezer zou zo gedwongen worden, een wel zeer prijzig boekwerk aan
te schaffen, waarin hij (of zij) slechts enkele hoofdstukken van zijn gading zou
vinden.
5

Het idee van een tiendelige NIEUWE STEINBUCH was daarmee geboren. Het
werd voorgelegd aan een selectie van publicisten en praktijkdeskundigen op het
gebied van de autotechniek, die daarna in redactie- en beoordelingscommissies
zitting namen, waardoor het standaardwerkkarakter van de nieuwe serie gewaarborgd
werd. Tevens werd een algemeen coördinator aangetrokken, die o.a. tot taak
kreeg een aantal deskundigen te verzoeken, als auteur aan de nieuwe opzet bij te
dragen.
Het van de grond af aan opbouwen van een nieuw handboek bood tevens de
mogelijkheid, een verregaande uniformiteit in het niveau van de verschillende delen
door te voeren, terwijl dit niveau ook iets werd opgetrokken. In principe wordt van
de lezer geen voorkennis verwacht, maar het 'eindniveau' ligt op het peil van het
middelbaar technisch onderwijs. De leesbaarheid staat echter voorop: STEIN-
BUCH blijft een leesboek, geen rekenboek.
In het algemeen wordt in de gehele STEINBUCH-serie het principe gehanteerd, dat
geen nieuw begrip wordt ingevoerd zonder een gelijktijdige uitleg. Dit streven heeft
natuurlijk zijn grenzen: een zekere, zij het minimale voorkennis van enkele elementaire
wiskundige bewerkingen wordt aanwezig verondersteld, zoals het isoleren van
een term uit een vergelijking, de wetenschap dat lip identiek is met p - I, en meer van
dergelijke basisprincipes. Een andere aanpak zou de serie al snel uit haar voegen
doen groeien.
Toch is ernaar gestreefd, consequent de uitleg een hogere prioriteit te geven dan het
rekenen. Hoofdzaak blijft het begrip van de samenhang der dingen, en omdat
'begrijpen' nu eenmaal niet hetzelfde is als 'rekenen' moet soms uit plaatsoverwegingen
een keuze vóór het eerste en tegen het laatste worden gemaakt. Overeenkomstig
de algemene opzet van de serie, namelijk dat na lezing van STEINBUCH de auto als
gebruiksvoorwerp 'doorzichtig' en hanteerbaar moet zijn geworden, zijn alleen
formules opgenomen, indien en voorzover zij een samenvatting van de gegeven
uitleg vormen.
Aan nog een andere belangrijke pijler van de zestigjarige STEINBUCH werd niets
gewijzigd: STEINBUCH blijft een praktijk boek, waarin overigens de theorie niet
wordt geschuwd, voorzover zij voor het begrijpen van die praktijk noodzakelijk
wordt geacht. Maar de concrete auto als gebruiksvoorwerp blijft het uitgangspunt
van de gehele serie.
Om de hanteerbaarheid van een tiendelige STEINBUCH als naslagwerk te garanderen
is tevens een verregaande uniformering in de opzet van elk deel doorgevoerd.
Elk deel begint met een historische inleiding op het betreffende onderwerp. Daarna
volgt steeds een theoriehoofdstuk, waarin de basisprincipes uiteengezet worden.
Vervolgens wordt het onderwerp in zijn verschillende onderdelen in hoofdstukken
behandeld, zoveel mogelijk gesplitst in 'principes' en 'uitvoeringsvormen'. Elk van
deze 'praktische hoofdstukken' eindigt met een paragraaf over storingen, diagnose
en testapparatuur van het betreffende onderdeel. Elk deel wordt afgesloten met een
hoofdstuk over algemene diagnose en testapparatuur, dat tevens als 'ingang' dienst
doet voor de storingsparagrafen van de afzonderlijke hoofdstukken.
Ook namens de overige medewerkers aan het project, die ik hierbij van harte dank
voor hun inzet en samenwerking, spreek ik ten slotte de hoop en verwachting uit, dat
6

de NIEUWE STEINBUCH opnieuw het toonaangevende handboek van de Nederlandstalige
markt wordt: een naslagwerk met encyclopedische én onderwijskundige
trekken, bruikbaar zowel in het technisch onderwijs en de autobranche, als voor de
technisch geïnteresseerde leek, die in deze serie alle belangrijke begrippen en onderdelen
behandeld vindt die hij in de omgang met zijn auto kan tegenkomen.
Nijmegen, juli 1985 G.P.A. Mom
Bij de tweede oplage van de eerste druk
De verheugend grote belangstelling voor de nieuwe Steinbuch-serie, tot Ultmg
komend in het betrekkelijk snel uitverkocht raken van dit achtste deel, maakte een
bijdruk noodzakelijk, waarin slechts de belangrijkste zet- en andere fouten konden
worden gecorrigeerd.
Daardoor kan deze tweede oplage in het onderwijs zonder problemen naast de
eerste gebruikt worden.
Nijmegen, april 1987 G.P.A.Mom
Bij de derde oplage van de eerste druk
Verschillende aandachtige lezers wezen mij op fouten in de tekst en de tekeningen,
waarvoor mijn hartelijke dank. Op de correcties van deze en enkele andere onvolkomenheden
na is deze oplage verder gelijk aan de vorige.
Gent, april 1990 G.P.A.Mom
7

Woord vooraf bij
DE ELEKTRISCHE
INSTALLATIE
DE ELEKTRISCHE INSTALLATIE vormt samen met deel 9, ELEKTRONICA
IN DE AUTO, de cluster ELEKTRO van de nieuwe STEINBUCH-serie.
Het wordt steeds moeilijker, een strikte scheiding vol te houden tussen de klassieke
auto-elektriciteit en de moderne elektronica. Veel van de conventionele elektrische
apparatuur is al vele jaren van elektronische componenten voorzien; anderzijds
komt de uitleg van veel elektronische schakelingen al snel in de lucht te hangen als
niet de apparatuur, waarvan ze de werking regelen, bij de uitleg wordt betrokken.
Toch valt de indeling in een elektriciteits- en een elektronicadeel op vele gronden te
rechtvaardigen.
Daar is op de eerste plaats de traditie van het onderwijs, dat beide onderwerpen als
min of meer gescheiden vakgebieden behandelt, niet in de laatste plaats omdat de
benadering, theoretisch en praktisch, zo verschillend is.
Verder is er in de autotechniek de laatste jaren niets zo razendsnel geëvolueerd als de
elektronica. Dat alleen al rechtvaardigt opname in een apart deel, dat dan betrekkelijk
gemakkelijk aan nieuwe ontwikkelingen kan worden aangepast.
En ten slotte is er wel degelijk ook een karakterverschil tussen beide vakgebieden: de
auto-elektriciteit houdt zich bezig met de conventionele elektro-mechanische componenten,
die alle een rechtstreekse, praktische toepassing zijn van de negentiendeeeuwse
elektriciteitsleer: magnetisme, inductie, lading, en de krachtwerking ervan.
De meeste van deze componenten bestaan langer dan de auto en het is de
mechanisch-elektrische verfijning ervan die ze voor de auto geschikt heeft gemaakt.
De elektronica daarentegen, zeker in de vorm van halfgeleiders en IC's, is een naoorlogs
verschijnsel. Er komt in het algemeen geen mechanica aan te pas.
Het is niet goed mogelijk, een waterdichte definitie van het vakgebied Elektronica te
geven. Gaat men uit van de praktische omschrijving, dat zij het transport van
elektrische energie in gassen, vacuüm en halfgeleiders behandelt, dan komt ook in
dit deel de elektronica ruimschoots aan bod.
Om toch een werkbaar indelingscriterium voor de onderwerpen van de delen 8 en 9
te hebben, verengen we de definitie tot de 'regel- en schakelelektronica', want tot dit
gebied beperkt zich de toepassing van de auto-elektronica grotendeels.
'Elektrische machines' tegenover 'schakelelektronica', dat is dus grof gezegd het
onderscheid tussen de delen 8 en 9.
Maar een absolute scheiding is, we zeiden het al, niet vol te houden. Steeds meer
dringen elektronische componenten in de elektrische apparatuur door (spanningsregeling,
ontsteking, knipperlichtinstallatie, instrumentenbord). Vandaar dat ook in
8
I
J

dit deel enige aandacht aan de basisprincipes van de halfgeleidertechniek wordt
besteed, maar alleen voorzover dit onmisbaar is voor een goed begrip van de
hoofdzaak: de elektrische apparatuur. Deel 9 blijft als een zelfstandig deel te
gebruiken.
De nieuwe opzet van STEINBUCH maakt het mogelijk, een aantal traditionele
onderwerpen, die echter niet meer in de moderne auto voorkomen, radicaal naar de
geschiedenis te verwijzen. Daartoe behoren de gelijkstroomdynamo en de magneetontsteking.
Ook een aantal onderdelen, die men vergeefs zal zoeken in de personenauto,
moesten vervallen, zoals de vliegwieldynamo en de serieparallelschakelaar.
Bedrijfswagentoepassingen, ook de elektrotechnische, treft men immers aan in deel
10 van deze serie.
Door deze nieuwe verdeling van de stof komt er in dit deel meer ruimte voor een
vollediger behandeling van de elektrische hulpapparatuur (hoofdstuk 7), waarover
tot nu toe nauwelijks voor een breed publiek bereikbare informatie beschikbaar
was.
Nieuw is ook de historische plaatsbepaling van de auto-elektriciteit (hoofdstuk I),
waarvoor uitgebreid literatuuronderzoek werd verricht.
In hoofdstuk 2 wordt de elektriciteitsleer uiteengezet; doel is, basiskennis aan te
reiken die voor het begrijpen van de werkingsprincipes van de elektrische componenten
noodzakelijk is.
De opzet van hoofdstuk 2 is zodanig, dat het enerzijds als een introductie in de
elektriciteitsleer kan worden gelezen, en anderzijds voor diegenen die op de hoogte
zijn van de hier geboden basiskennis kan dienst doen als een naslaghoofdstuk voor
definities en formules.
Het register is dan ook zo samengesteld, dat de lezer die hoofdstuk 2 wenst over te
slaan, deze definities gemakkelijk en snel kan terugzoeken.
Voor bepaalde basisbegrippen uit andere vakgebieden (zoals moment, de relatie
tussen snelheid en afgelegde weg, tussen koppel en cirkelfrequentie) is ervan uitgegaan,
dat de lezer in andere, toekomstig te verschijnen delen van deze serie te rade
gaat.
De hoofdstukken 3 tot en met 8 behandelen vervolgens de conventionele elektrische
systemen. Volledig elektronische componenten, zoals sommige ontstekingssystemen,
komen in deel 9 aan de orde.
Elk van deze hoofdstukken is voorzover mogelijk identiek opgebouwd: eerst de
principes, waarbij wordt aangesloten op de theorie van hoofdstuk 2, vervolgens de
concrete uitvoeringsvormen. Hierbij is een zo representatief mogelijke keuze gemaakt
uit de heden ten dage op de markt zijnde apparatuur voor 'eerste montage',
d.w.z. de apparatuur die in de fabriek in de auto wordt gemonteerd.
Elk hoofdstuk wordt door een paragraaf over storingen en diagnose afgesloten. De
hierbij genoemde testapparatuur (ankertesters, bougietesters, enz.) wordt zo behandeld,
dat men ermee kan werken. Hun interne werking, zoals voor de draaispoelmeter
en de oscilloscoop in hoofdstuk 9 wel behandeld, komt dus niet aan de orde.
De belangrijkste universele meetapparatuur en diagnosesystemen komen ten slotte
apart aan bod in hoofdstuk 9.
Het spreekt intussen bijna vanzelf, dat zeer rigoreus het SI wordt gehanteerd
(NEN 999, NEN 1000 en NEN 3069), terwijl ook consequent van de genormaliseer-
9

de tekensymbolen gebruik gemaakt is (NEN 5152 en NEN 5158). Deze normen
worden uitgegeven door het Nederlands Normalisatie-Instituut (NNI).
Ook het Belgisch Instituut voor Normalisatie (BIN) geeft normen uit op het gebied
van de elektrotechniek. Behalve algemene normen in de C 03-serie (Elektrotechniek,
schema's en symbolen), worden in de R Ol-serie elektrotechnische normen voor
wegvoertuigen uitgebracht.
Het NNI en het BIN werken op wereldniveau samen met het ISO (International
Organization for Standardization) en op Europees niveau met het CEN (Comité
Européen de Normalisation): vele ISO-normen zijn intussen door de CEN-leden als
nationale normen overgenomen.
Op elektrotechnisch gebied is binnen het NNI het Nederlands Elektrotechnisch
Comité (NEC) actief, dat op wereldniveau (binnen het ISO) deel uitmaakt van de
International Electrotechnical Commission (lEC) en op Europees niveau van het
Comité Européen de Normalisation Electrotechnique (CENELEC). De Belgische
pendant van het NEC is het Belgisch Elektrotechnisch Comité (BEC). Voorzover
nodig zijn bij de diverse onderwerpen in dit deel ook andere dan de Nederlandse
normen betrokken.
Bij het totstandkomen van dit deel is veel steun ontvangen van een groot aantal
personen en bedrijven. Wij danken de vele importeurs en toeleveringsbedrijven voor
het verstrekken van het zo onmisbare documentatie- en illustratiemateriaal. Het is
ondoenlijk al deze personen en bedrijven hier afzonderlijk te noemen. Wij hebben
gemeend, onze dank tot uitdrukking te kunnen brengen door in de onderschriften
van de illustraties tussen haakjes de herkomst van de betreffende illustratie aan te
geven.
Wij willen verder in het bijzonder bedanken de heren G.J. Schoolderman (MTS-
Apeldoorn) en ir. L. S. H. Dik (HTS-Apeldoorn) voor hun opbouwend commentaar
tijdens de opzet van dit deel, de laatste bovendien voor zijn adviezen inzake de
stroomkringschema's. Ook bedanken we de heren J. C. F. van der Meer (Varta-
Nederland) en R. Elslander (Acifit) voor hun bereidwilligheid, de tekst van hoofdstuk
4 kritisch door te nemen. Dank zijn wij ook verschuldigd aan de heer G.J. Pouw
(Automanet Transmark) voor het doornemen van hoofdstuk 3.
Ir. T. T. J. Jaspers (HTS-Apeldoorn) bekeek hoofdstuk 2 en het theoretisch gedeelte
van de hoofdstukken 3 en 5 grondig, terwijl de heer F. A. van Duuren (Pionier-
Automobielen Club) de feitelijkheid van hoofdstuk I controleerde. Voor het Nederlandse
merkenbestand van elektrische autoapparatuur konden wij een beroep doen
op de heer P. C. van Loon (Aldoc). Ing. W. Stroobants (Herent, België) ten slotte
werkte de gehele eindtekst door en leverde uitgebreid commentaar, terwijl Ir. P. W.
Hoekstra (Rijksdienst voor het wegverkeer) uitgebreide informatie verschafte over
EEG- en ECE-normen. Hen allen zijn wij voor hun steun zeer erkentelijk.
Ondanks deze steun inzake de tekst en de illustraties en onze eigen zorg om een
degelijk standaardwerk samen te stellen, pretenderen wij geenszins dat hiermee het
laatste woord over de auto-elektriciteit is gezegd. Wij staan dan ook uitdrukkelijk
open voor kritiek en suggesties ter verbetering, zowel van de zijde van de
geïnteresseerde lezer als uit de lespraktijk van het technisch onderwijs.
10
de schrijvers

INHOUD
DE NIEUWE STEINBUCH
Woord vooraf bij DE ELEKTRISCHE INSTALLATIE
Gedetailleerde inhoudsopga ve
I DE ELEKTRISCHE INSTALLATIE IN HISTORISCH PERSPECTIEF
2 GRONDBEGINSELEN VAN DE ELEKTRICITEITSLEER
3 DE LAADINSTALLATIE
4 DE ACCU
5 DE STARTINSTALLATIE
6 DE ONTSTEKING
7 ELEKTRISCHE HULPAPPARATUUR
8 VERLICHTING, BEDRADING EN SCHEMA'S
9 MEETAPPARATUUR EN DIAGNOSE
Lijst van grootheden, eenheden en hun symbolen
Litera tuuroverzich t
Register
I1

GEDET AILLEERDE
INHOUDSOPGAVE
DE ELEKTRISCHE INSTALLATIE IN
HISTORISCH PERSPECTIEF 17
1.1 Typering van de moderne elektrische installatie 17
1.2 De voorgeschiedenis 18
1.3 De ontwikkeling van de elektrische systemen in de auto 21
1.3.1 De ontsteking: van gasvlam naar contactpuntloze transistorontsteking 21
1.3.2 De accu: van bunsencel naar onderhoudsvrije loodaccu 29
1.3.3 Het laadcircuit: van 'electro-dynamo' naar draaistroomgenerator 32
1.3.4 Het startcircuit: van pneumatische starter naar de seriemotor met reductie 35
1.3.5 Signalering en verlichting: van uitlaatfluit naar drieassige ellipsoïde 38
1.3.6 Hulpapparatuur en accessoires 44
1.4 Het ontstaan van de toeleveringsindustrie 47
2 GRONDBEGINSELEN VAN DE ELEKTRICITEITSLEER
2.1 Inleiding 52
2.2 Grondbegrippen in de gelijkstroomtheorie 52
2.2.1 Elektrische stroomgeleiding 52
2.2.2 Stroom, spanning, weerstand, arbeid en vermogen 59
2.2.3 Schakelingen van bronnen en verbruikers 67
2.3 Het elektrostatisch veld 76
2.3.1 Toepassingen in de autotechniek 76
2.3.2 Veldgrootheden 77
2.3.3 Condensatoren 80
2.3.4 Schakelverschijnselen 87
2.4 Het elektromagnetisch veld 91
2.4.1 Toepassingen in de autotechniek 91
2.4.2 Veldgrootheden 91
2.4.3 Elektromagneten en ferromagnetisme 97
2.4.4 Elektromagnetische inductie 105
2.4.5 Schakel verschijnselen 109
2.4.6 Elektromagnetische krachtwerking 110
2.5 Wisselstroom 120
2.5.1 Toepassingen in de autotechniek 120
12
52

2.5.2 Enkele fundamentele begrippen 120
2.5.3 Weerstanden, spoelen en condensatoren, aangesloten op een
wisselspanning 124
2.6 Enkele elektronische componenten en schakelingen 132
2.6.1 Inleiding 132
2.6.2 Diodes 133
2.6.3 De transistor als schakelaar 137
3 DE LAAD INSTALLATIE 142
3.1 Opbouwen functie van het laadcircuit 142
3.2 De draaistroomgenerator 144
3.2.1 Het werkingsprincipe 144
3.2.2 De generatorkarakteristieken 154
3.2.3 Uitvoeringsvormen 155
3.3 De monofasegenerator 167
3.4 Spanningsregeling en beveiliging 170
3.4.1 Het principe van de spanningsregeling 170
3.4.2 De mechanische spanningsregelaar 173
3.4.3 De elektronische spanningsregelaar 174
3.4.4 Beveiligingen tegen overbelasting 183
3.5 De aandrijving 184
3.6 Het bepalen van het benodigde generatorvermogen 185
3.7 Storingen en onderhoud 186
3.7.1 Storingen aan de generator en de regelaar 186
3.7.2 Het inspecteren en testen van de onderdelen van de generator 194
3.7.3 De generatortestbank 197
4 DE ACCU 199
4.1 Soorten accu's 199
4.2 De werking van de loodaccu 201
4.3 Belangrijke begrippen en eigenschappen van startaccu's
4.3.1 Genormaliseerde begrippen en algemene eigenschappen
4.3.2 Eigenschappen van de startaccu in bedrijf 211
4.4 De 'onderhoudsvrije' startaccu 213
4.4.1 De antimoon- en de calciumaccu 213
4.4.2 Opbouwen constructie 215
4.5 Onderhoud en testen van startaccu's 219
4.5.1 Onderhoud en opslag 219
4.5.2 Laadmethoden en acculaders 221
4.5.3 Het testen van de accu 225
5 DE STARTINSTALLATIE
20p
206
5.1 Inleiding 227
5.2 Het werkingsprincipe en de principiële opbouw van de startmotor 229
227
13

5.3 Karakteristieke eigenschappen van de startmotor 234
5.3.1 De eigenschappen van de seriemotor 234
5.3.2 De eigenschappen van de motor met permanente magneten 237
5.3.3 Vergelijking van de seriemotor en de motor met permanente magneten 239
5.3.4 De startmotor en de accukarakteristieken 240
5.4 Uitvoeringsvormen 243
5.4.1 Soorten startmotoren 243
5.4.2 De startmotor met bendixkoppeling 243
5.4.3 De startmotor met relais 245
5.4.4 De startmotor met permanente magneten 251
5.4.5 Startmotoren met schuifanker en met verschuifbare rondselas 252
5.5 Overige onderdelen van het startcircuit 255
5.6 Storingen en onderhoud 256
5.6.1 Het inspecteren en testen van de onderdelen van de startmotor 256
5.6.2 De startmotortestbank 261
6 DE ONTSTEKING 264
6.1 Inleiding 264
6.2 De conventioneel-inductieve batterijontsteking 266
6.2.1 Het principe van opbouwen werking 266
6.2.2 De bobine 272
6.2.3 De verdeler 278
6.2.4 De bougie 287
6.3 Elektronische ontstekingssystemen 296
6.3.1 Inleiding 296
6.3.2 De transistorontsteking 297
6.3.3 De thyristorontsteking 301
6.4 Storingen en onderhoud 303
6.4.1 Storingsanalyse 303
6.4.2 Enkele bijzondere testapparaten 312
6.4.3 Het testen van de afzonderlijke ontstekingscomponenten 316
7 ELEKTRISCHE HULPAPPARATUUR 320
7.1 Inleiding 320
7.2 Elektromotoren en pompen 321
7.2.1 Het principe van werking en opbouw 321
7.2.2 Uitvoeringsvormen 323
7.3 Controle- en signaleringsapparatuur 334
7.4 Overige hulpapparatuur 351
7.5 Storingen en onderhoud 363
14

8 VERLICHTING, BEDRADING EN SCHEMA'S
8.1 Inleiding 364
8.2 De verlichting 365
8.2.1 Verlichtingstheorie 365
8.2.2 Gloeilampen 368
8.2.3 Koplampen 369
8.2.4 Overige verlichting 379
8.3 Bedrading, zekeringen en schakelaars 384
8.3.1 De bedrading 384
8.3.2 Zekeringen 389
8.3.3 Schakelaars 391
8.4 Schema's 392
8.5 Storingen en onderhoud 406
9 MEETAPPARATUUR EN DIAGNOSE 410
9.1 Inleiding 410
9.2 Draaispoelinstrumenten 410
9.2.1 Opbouwen werking 410
9.2.2 Voltmeters, ampèremeters en ohmmeters 414
9.2.3 De contacthoekmeter 416
9.2.4 De rotatiefrequentiemeter 417
9.3 De ontstekingsafstellamp en de cilinderbalanstest 418
9.4 De garagescoop 420
9.5 Scoopmotortesters 425
9.6 Controle, diagnose en onderhoud 428
Lijst van grootheden, eenheden en hun symbolen 433
Literatuuroverzicht 437
Register 439
364
15

LIJST VAN GROOTHEDEN,
EENHEDEN EN HUN SYMBOLEN
Zie voor tekensymbolen en code1etters van elektrische schema's tabel 8.5 (hoofdstuk 8) en voor genormaliseerde
aanduidingen op meetinstrumenten tabe19.1 (hoofdstuk 9)
symbool
A
B
c
('
D
ti
e
F
f f
G
11
naam
grootheid
oppervlak
magnetische Iluxdichtheid, magnetische
inductie
capaciteit
parasitaire capaciteit
nominale capaciteit (accu)
constante
lichtsnelheid
elektrische Iluxdichtheid,
diëlek trische verplaatsing
diameter, doorsnede
elektrische veldsterkte
verlichtingssterk te
grondtal van de natuurlijke logaritme
kracht
frequentie
aantal vonken (bougie)
geleiding
magnetische veldsterkte
stroom(sterkte)
nullaststroom
ankerstroom
basisstroom (transistor)
blokkeerstroom (elektromotor)
collectorstroom (transistor)
totale stroom van de conlÎnuverbruikers
(generator)
emillerstroom (transistor)
fasestroom (generator)
gatestroom (thyristor)
gemiddelde stroom
lijnstroom (generator)
houdstroom (thyristor)
naam
vierkante meter
tesla
eenheid
farad F
ampère-uur Ah
meter per seconde
symbool
m
coulomb per vier- C
kante meter m 2
meter m
V
volt per meter
m
lux Ix
newton N
hertz Hz
siemens S
A
ampère per meter
m
ampère A
433

grootheid eenheid
symbool naam naam symbool
lm, i maximale stroom
Im te meten stroom (draaispoelmeter)
In nominale stroom
1 0 ontlaadstroom (accu)
lp primaire stroom (bobine)
I, secundaire stroom (bobine)
lshunl shuntstroom (draaispoelmeter)
I, topwaarde. maximale stroom
I" top-topwaarde (wisselstroom)
Iz zenerstroom (zenerdiode)
I lichtsterkte candela cd
L (coëlliciënt van) zelfinductie henry H
L lichtdichtheid candela per vier- cd
kante meter m 2
lengte meter m
I w werkzame lengte (anker)
I, totale werkzame lengte (anker)
N aantal windingen
IJ rotatiefrequentie per seconde s-t
P vermogen watt W
P d dissipatievermogen (halfgeleiders)
P, efrectief vermogen
p aantal pool paren
Q.

symbool
V
()
w
Uo~cm
Uh
Uh
UI>
U". U"o
U donf
U",
U,
U lotcm
U;
Uk
Uk;
U ko
UI.
UI
Um.Û
Uunt.•t
Up
U,
U,
U,
U,
U,
H-;
~v.,
XdX,J
naam
tijd
grootheid
laadtijd
ontlaadtijd
inschakeltijd (regelaar)
uitschakel tijd (regelaar)
spanning(sverschil)
bronspanning, nullastspanning.
rustspanning
gemiddelde waarde van de rimpelspanning
(generator)
bronspanning
brandspanning, vonkspanning (bougie)
spanning over diode
doorslagspanning
doofspanning (bougie)
drempelspanning
fasespanning
gemiddelde spanning
inductiespanning
klemspanning
laadspanning (accu)
ontlaadspanning (accu)
inductiespanning
lijnspanning (generator)
maximale spanning
ontsteekspanning (bougie)
primaire spanning (bobine)
secundaire spanning (bobine)
topwaarde. maximale spanning
tegenspanning
spanningsval, spanningsverlies
zenerspanning
potentiaal
snelheid
arbeid, energie
laadenergie (accu)
ontlaadenergie (accu)
capacitieve (inductieve)
reactant ie (wisselstroom)
impedantie van een condensator
(spoel) (wisselstroom)
aantal cilinders, aantal statordraden
Groo/Ir"cienmer Griekse symbolen
~ temperatuurcoëlllciënt
~ doorlopen hoek
I/ stroom versterkingsfactor
(transistor)
soortelijke geleiding
naam
seconde
uur
maand
volt
eenheid
volt V
m
meter per seconde
s
newtonmeter Nm
joule J
ohm n
ohm n
per kelvin
radiaal
siemens per meter
symbool
s
h
mnd
v
s
m
435

symbool
'I
0
J.
JI
Ilo
Il,
e
p
E
f. o
f.,

LITERATUUROVERZICHT
Onderstaand overzicht is niet volledig, maar geeft een beredeneerde opsomming van
de belangrijkste bronnen, die voor het samenstellen van dit deel zijn geraadpleegd en
die voor verdere studie nodig kunnen zijn.
Voor hoofdstuk I werd voor de voorgeschiedenis vooral gebruik gemaakt van C.
Ly/e Cwnmins, Internal fire; Oregon (USA) 1976 en van K. Satte/bery, Vom
Elektron zur Elektronik. Eine Geschichte der Elektrizität. Aarau (Zwitserland)
1982 2 .
Informatie over de vroege Engelse geschiedenis leverde C.F. Caullter, The light car.
A technical history of cars with engines ofless than 1600 cc capacity; London 1970 2 .
Over Duitsland: W. Lehr, Die Entstehung der elektrischen Kraftfahrzeugausrüstung.
Teil I in: ATZ 63-9 (sept. 1961), p. 260-265 en Teil 2 in: ATZ 63-11 (nov.
1961), p. 380-384.
Voor de eerste dertig jaar van deze eeuw werd gebruik gemaakt van een aantal
contemporaine overzichtswerken, waarvan de belangrijkste zijn: E. Klaiber, W.
Lippart, Die Elektrische Ausrüstung des Kraftfahrzeuges. Teil I: Zündung; Berlin
1928, M. Sainturat, Allumage électrique des moteurs; Paris 1910 en S. Parker Smith,
The electrical equipment of automobiles; London 1931 2 •
Informatie over de afgelopen vijftig jaar is in overvloed te vinden in eerdere drukken
van de Steinbuch-serie (Deventer, diverse uitgaven).
Over de vroege geschiedenis van de accu vooral: K.-J. Eu/er, Van Ritter bis Tudor.
Zur Erfindung des Bleiakkumulators. In: Technikgeschichte Bd 48 (1981) I, p.
28-46.
Een groot aantal bedrijfsbrochures, jubileumboeken en tijdschriftartikelen, waarvan
de opsomming dit overzicht veel te omvangrijk zou maken, leverde informatie
over de verschillende merken. Al~ een standaardwerk geldt: F. Schildberyer, Bosch
und die Zündung; Stuttgart 1952.
Voor accessoires en instrumenten kan men o.a. terecht in J. Day, The Bosch book of
the motor car. lts evolution and engineering development; Glasgow jLondon 1975 2
en in het genoemde boek van Caunter.
Voor hoofdstuk 2 werd o.a. gebruikgemaakt van Th. Dobbelaar, Elektriciteitsleer
voor de motorvoertuigentechniek; Deventer 1984 2 , dat ook als basis diende voor de
theorieparagrafen van de hoofdstukken 3, 5 en 8. Verder zijn van belang: K.-H.
437

Wagener, Elektrofachkunde der Kraftfahrzeugtechnik; Darmstadt 1976 2 en de
onder MTS-docenten bekende schoolboeken van Th. van Pelt en E. Knol in de serie
Elektrotechniek voor het middelbaar technisch onderwijs (Den Haag/Rotterdam,
diverse delen).
Voor de praktische hoofdstukken 3 t/m 9 werd vooral geput uit een jarenlange
ervaring in het middelbaar autotechnisch onderwijs. Daarnaast stonden voor de
toepassingen vooral ter beschikking: Bosch Technische Unterrichtung (inmiddels in
Nederlandse vertaling uitgebracht; Oudewater, diverse delen) en het Kraftfahrtechnisches
Taschenbuch; Stuttgart 1984 19 .
Voor hoofdstuk 3 biedt de uitgave Wisselstroomdynamo 's; Voorschoten 1984, een
bruikbaar overzicht, terwijl voor de theorieparagraafvan hoofdstuk 4 o.a. als basis
dienden: E. Witte, Blei- und Stahlakkumulatoren; Düsseldorf(Varta Fachbuchreihe
Band 4) 1977 4 en H.A. K iehne e.a., Batterien; Grafenau (expert verlag) 1980.
Van de testapparatuur voor ontstekingssystemen (hoofdstuk 6) biedt B. Kierdorf,
Elektriciteit en elektronica van auto's; Deventer 1985 een gedateerd, maar nog
bruikbaar overzicht.
Verder boden het documentatiemateriaal, de handboeken en brochures van de vele
toeleveringsbedrijven en importeurs een onmisbare basis voor de beschrijving van
de concrete uitvoeringsvormen.
Zie ten slotte voor de diverse uitgaven op het gebied van de normalisatie van het
NNI en het BIN: het Woord Vooraf bij deze uitgave en de inleiding bij hoofdstuk 8.
438

REGISTER
Onderstaand register is een gecombineerd zaken- en namenregister. Van de namen
zijn alleen de persoonsnamen (hoofdstuk I) en de merknamen van de toeleveringsbedrijven
opgenomen, voorzover deze voorkomen in de tekst (dus niet in de
onderschriften van afbeeldingen).
Belangrijke onderdelen met een samengestelde naam (bijv. 'drooggeladen accu') zijn
tweemaal opgenomen (ook onder: 'accu, drooggeladen'). Ook is een aantal strikt
genomen onjuiste of niet-genormaliseerde, en daarom in dit boek niet of nauwelijks
gebruikte termen opgenomen, omdat zij in het dagelijks spraakgebruik veelvuldig
worden toegepast. Achter deze termen treft men dan een verwijzing naar de in dit
boek gehanteerde aan.
De cursief gezette paginanummers duiden de plaats aan, waar men een de.linitie van
het begrip of een heschrijving van het betreffende onderdeel kan vinden.
aanjagermotor . 334
aanjagerschakelaar . 386
aansluitschema 403
aansteker. . . . . 17
aantrekspoel. . . . 246, 253
'absoluut onderhoudsvrije' accu 183,215-217
acetyleenlamp . . . . . . . . 40
accu .... 17,19-21,29-32,73,142,199-226
alkalische. . . . . . . . 31,199
'absoluut onderhoudsvrije'. 183,215-217
'droge' . . . 218
drooggeladen 221
edison-. . . 199
hulp-. . . . 201
'onderhoudsvrij volgens DIN' 214-215
staal-. . . . 199
start-. . . . . . . . .. 31-32, 199-200
tractie-. . . . . . . . . . . 200
accu mei hoog start vermogen 214-215
accubak. . . 201,215
accubatterij. . 199,264
accu beveiliging. 348-349
accucapacileil . 207-210
accucel . . . . . . 20 I
accucelspanning 202,222
accuconditiemeter 335-336
accukarak terislieken
24(}-242
acculaders. . .
223-224
acculevensduur
.. 213
accu-onderhoud
219-226
accuplaten . . 29,31, /99-200,201,216-219
accupoolklem .
388
accuspanning, on belaste.
. . 205
accu lcm pera t uurvoeler
.. 183
accu test. . . . . . . .
225-226
accuzuur, zie: elektrolyt
AC Delco .... 28,32,201,213,216,288,322
achterlicht . . . . . 42,370,380
achterlicht/stoplicht . . . . . . 368
achterruitverwarming. 17,46,356-357
achterruit wisser . . . . 326
achteruitrijlicht 42, 364,382
Acifil. . . . 30,201
A~. . . . . ~
afbuigplaten . . . . 422
afzonderlijke bekrachtiging 117, 166
air conditioning . . . 17,46
alarmlichtschakeling . . 356
alkalische accu. 31, 199
Allen. . . . . . . 427
alnico-staal . . . . . . 324
alternator, zie: generator
439

Ampère, Andrè-Marie.
ampèremeter . .
analoge weergave
anker. . . .
ankerreactie . .
ankertester . .
ankerwikkeling
anode ...
anodestelsel . .
antenne. . . .
antennemotor .
antimoongehalte van accu's
arbeid. elek trische
arbeidsfactor .
arbeidsstroom . .
asymmetrisch dimlicht
atoommodel van Bohr
Autolite .
automatische schakelaar.
20,111
334-335.414--415
. . . .. 334
. 231-233
233,235.236.237,239
. 258-259
116, 232. 257-259
55,133
422
.. 357
.. 331
32,212,213-215
62
. .. 128
... 342
43,370-371
52
143,288
33
Bailly. Henri. . . 50
bajonetaansluiting 368
ballastweerstand . 298, 304
basculekoppeling. 38
balie rij . . . . . 19. 75, 199
batterijontsteking 22, 26-29
ballery sensing. . 181
Barlow. . . . . 20
Barrachini. Alfredo . 42
basis (transistor) 138
BEC. . . . . . 10
bedrading. . . . 17. 18,384-386,406
bedradingscapaciteit . . 267,287
bedradingsschema . . . . . 403
bedrijfsspanning. . 142, 170,408
bedrijfstemperatuur (bougie) . . . 294
beeldbuis. . . . . . . . . . . 421
bekrachtigingswijzen (el. machines) 117-119
belastingskarakteristiek (generator) . 154
Benz. Kar1 . 23, 32
bermlamp. . . . 381
Beru. . . . 288, 358
beveiliging (accu). 348-349
beveiliging (draaispoelmeter) . . . 412
beveiliging (generator). 183-184
bifocuskoplamp . . . . . 376
bijzondere verlichting. 369,380-383
bimetaal . . . . . . . 333
bimetaalmeter . 336,338-339
BIN . . . . 10,365
bladzekering. . . 390
Blériot, Louis . 40
blok keerstroom 230, 322
blokschema. . . 392
bobine. 25.27,96, 108,266-278,298,301-302,
304-305,310,318-319
440
bobinecapaciteit. parasitaire . ...... 267
bobinekabel . .
. . 275,286, 304
bobinetester . .
307,314,318-319
Bohr, atoommodel van
52
Boisson. . . . . . .
43
Boogstein. . . . . .
201
borstel, zie: koolborstel
Bosch .. 26-29,32-37,42-45,48,50,143,161,
176, 179. 183. 186, 240, 243, 250, 251, 288, 295,
296,300,322.323,422,425
Bosch, Robert. . . . . . . . . . 24--26,48
bougie 22. 23, 25. 28, 86. 266. 269, 27(}-271, 277,
287-296.307.430
afslag- . .
edelmetaalgloei-.koperkernkortgesloten
.
koude .
platina-.
U- ...
vervuilde
warme.
wervel kamerbougiecapaciteit
bougie-elektroden
308
bougiekabels
bougietester .
bougievonk .
Bouton.
bowdenkabel
brandpuntsafstand
brandspanning (bougie) .
brandstofpomp . . . .
breedstraler. . . . . .
British Lighting and Ignition Co ..
Brolt .
bronspanning . .
buisjesplaat (accu)
buislamp . . .
Bunsen. Robert .
bunsencel . . . .
buskruitontsteking .
calciumhoudende accuplaten.
capacitantie. . . . . . . .
capaciteit van de accu. . . .
capaciteit van de condensator
capaciteitsmeting (accu). .
capaciteitsrendement (accu)
capaciteitswet . . . .
capacitieve ontsteking.
301-303
capacitieve opnemer .
capacitieve reactantie.
25
28,295
17,358-359
28,295
311
294
295
295
311
294
296
267
287,288,291,293,295,302,
...... 266,304,307
. . . . . . 308, 315-316
264. 266,27(}-271,288-290
24
.. 345
.. 370
270,310
46,323
.. 381
48
36,38,48
74,205,210
31,200-201
... 382
19
19,22,29
21
32,213-215
.. 126
207-208
80
315
207
82
18,29,264,273,296,
422-423
.. 126

capacitieve vonkdeel
CAV.
CEAC ..
CEN ...
CENELEC
centrifugaal vervroeging .
centrifugaalvervroegingskromme .
Centurion. . . . . . . . .
Champion . . . . . . . .
chemische werking el. stroom
Chloride . . . .
Cibié .
cilinderbalanstest .
claxon . .
clignoteur. . . .
coaxkabel. . . .
collector (transistor)
commutatie. . . .
commutator. . . .
compensatieweerstand
com pou nd bek rach tiging.
compoundmotor .
...... 270
32,35,36,40,48
30,201
10
10
27,282
282,314
201
26,28,288
57-58,201-206
... 201
. . . . . 43, 44,50
. . . . . . .. 420
17,39-40,350,360-361,364
17,43,354-355
.. 357
..... 138
... 233-234
32,228,230,232,257
174
. . 119
. . 229
40,361
27,80-87,125-126,128-129
84
. 283
compressorhoorn.
condensator. .
een heids-. .
ontstekings- .
vlakkeplaat- .
condensa torisola tietest
condensatoroscillatie .
condensatortester
connector. . . .
con tact. . . . .
contacthezelting .
contactdoos. . .
contact hoek . . .
contacthoekmeter
contacthoeksturing .
contactpotentiaal. .
contactpuntjes, zie: onderbreker
contactregelaar . . . . . . .
continuverbruikers . . . . . .
controle- en signaleringsapparatuur .
320,334-350
curiepunt
cut-out. . . .
Daimier, Goltlieb .
Daniell, John . . .
darlingtontransistor
298-299,300
decimale voorvoegsels (SI) .
De Dion
DE-lamp ..
Delco ...
Delco-Remy.
Delcotronic .
83-84
. 315
. 311
305,315,319
.. 389
386-389
402
. . 389
278,312
279,416-417
. 301
. 58-59
173-174
17
100
33
. . . . . . . . 24
. . . . . . .. 19
140-14/,176-177, 181,
82
24
376-377
33,36,50
143,272
29
demagnetisatiespoel . . . . . . 173
denderen van de onderbrekerarm . 281
Deneef. . . . . . . 43
derdeborstelgenerator . 33
derdehorstelmotor 322,326
diamagnetisme. . . . 98,100
diëlektricum. . . . . 80,84
diëlektrische constante 80
diëlek trische verplaatsing 79
Diesel, Rudolf. . 35
digitale weergave. . . . 334
dimlicht 42,370-375,377, 406
DIN ... 206,208,214-215,229,334,365,384
diode. . . 133-137,196-197,415
grendel- . . . . . . 166
plus- en min- 151,161, 188-190
polariteits- . . . . . . 184
sterpunt- . . . . . 166, 175
veld-. . . 161,164,175,186-187
vermogens- 134
zener- .. 136-137,175-178,181,184,298,
336,416
diodedrempel 152
dipool . . . 77
dissipatie . . 134
doofspanning (bougie). 289
doorslagspanning 85,86, 290
draadboom . . . . . . . . 386
draaispoelmeter . . . 21, 383,410-418
draaistroomgenerator . 35, 142, 144-166
drempelspanning. . . . ... 134
driehoekschakeling. . 149-150, 154
driepuntspanningsregela'ar. 174
driftsnelheid (elektronen) 54
'droge' accu. . . 218
drooggeladen accu 221
drukmeter. . . . 338-339
drukschakelaar . 338, 353
Ducellier .. 42,50,142,143,167,232,281,322
duplolamp . . . . . 42, 368, 370
Dyerkoppeling. . . . 38
dynamo, zie: generator
dynastart .
dweil .
ECE .
ECE-keurmerk .
ECE-Reglementen
ECI-inspuiting. .
edelmetaalbougie.
Edison, Thomas
edisonaccu . . .
EEG-keurmerk .
EEG-Richtlijnen.
eenheidscondensator
eenheidsspoel . . .
35,38-39,50
280,416-417
364,372,374
364
. . 364
.. 323
28,295
31
199
364
364
84
98
441

eenleidersysteem . . . . . . . . .. 18, 384
effectieve waarde (wisselstroom) 123-124, 151-152
EIC Magnetos. . 48
Eisemann, Ernst . 25-26, 48
elektrische arbeid. 62
elektro-auto. . . . . 30-31
elektrodenafstand (bougie) 290-291, 302, 309, 311
elektrolyse . . . . . . .. 19
elektrolyt. . . . . . . 55,202,210-211
elektromagneet . . . . 9/,103,117
elektromagnetische koppeling 33/
elektromagnetisme. . . .. 20,57,9/-//9
elektromotor . . . 20,21,35-38,39-40,45-46,
//0-//9,227-263,32/-334
elektromotor met permanente magneten. . 228,
237-242,251-252,324-328
elektromotorische spanning
elektronenkanon.
elektronenschil. . .
elektronenspin . . .
elektronenstraalbuis
elektronica . . . .
elektronische ontsteking.
elektronische opnemer .
elektronische spanningsregelaar
elektropneumatische hoorn
elektrotechnische tekening.
e-macht. . . . .
emitter (transistor) . . . .
energie. . . . . . . . .
energie van een condensator.
energie van een spoel . .
energiebronnen . . . .
energierendement (accu) .
equipotentiaalvlak . . .
Europees koplampsysteem .
Eyquem . . . . . . . .
fanfarehoorn . .
Faraday, Michael
Faraday, kooi van
Faraday-Lenz, inductiewet van.
fasen, zie: statorspoelen
faseverschil . .
Faure, Camille. .
Ferodo Ltd . . .
ferromagnetisme .
Fizeau, Armand-Hippolyte
flitsbuis . . . .
flux, elektrische
lek- . . . .
magnetische.
pool- ....
fluxdichtheid, elektrische
magnetische. .
Folberth, William . . .
442
74
421
53
99-100
.. 421
... 8
28,265,296-303
. . 299
174-183
40,361
364-365
88
. 138
59
82-83
. 108
73-76
207
78
370
26, 28, 33, 288
40,361
20
78
/06
122
19,29
50
99-100
27
418
79
104
93
116, 145,234-237
79
93
45
formeren (accu)
fotocel . .
fotodiode. .
fotometer. .
fototransistor
fourieranalyse
frequentie. .
Fulmen.
functiegroepen, elek trische .
19,216
299,408
.. 300
.. 367
300,341
. . 120
. . 122
30,201
17
Galvani. Luigi. . . 19
galvanische cel. . . 19,59, 199
gasontladingslamp. 56, 368
gasontwikkeling (accu) . . . 205
geleider. . . . . 54-55
geleiding 55-57,64, 384
soortelijke 65
geleidingsvoeler . . 341
gelijkrichter. . 161-/62
gelijkrichter (accu lader) . . . 224
gelijkrichting ..... 124,134-136,150-152
gelijkspanningsomvormer . 301,418
gemengde schakeling . . 70
General Electric Comp.. . 43
generator. . . . . . .. 17, 32-35, 142-198
afzonderlijk bekrachtigde 166
draaistroom- 35, 142, 144-166
gelijkstroom- .... 9,21,32
klauwpool- . /55-/59, /63-/64, 167-/70
monofase-. 142, /67-/70
sleepringloze 163-/64
wisselstroom- 34, 142
generator met permanente magneten 343
generatorformlile. . . . . . //6
generatorfreqllentie. . . . . .. .. /23
generatorgelijkspanning . . . .. 170, 222
generatorgelijkspanning, onbelaste .. 152
generatorkarak teristieken /54-155
generatorkoeling . . /62-/63
generatorprincipe . . . //3
generatorstoringen . /86-/98
generatortestbank . /97-/98
generatorvermogcn, benodigd /85-186
getrapte reflector. . . . . . 375-377
gevoeligheid (draaispoelmeter) 412-413
glasfiber . . 366, 383
glaszekering . . . 389
gloei bougie . 17,358-359
gloeilamp. 364,368-369
golflengte van het licht 366
golfwikkeling . . 232
graetzschakeling . 136
Gramme, Zénobe. 21
Gramme-dynamo 21
Graves, A.. 42
groot licht . . . . 370, 377, 378

grootoppervlakplaat (accu)
growler, zie: ankertester
GS. . . . . . . . . . .
halfgeleiders.
hallsensor . .
halogeenlamp
378
handremschakelaar . . . . . .
Hefner-Alteneck, Friedrich von .
Heila .....
Henry, Joseph .
Hitachi ...
hittedraad. . .
hoeksnelheid .
homofoculaire koplamp.
Honold, Gottlob. . .
hoofd verlichting . . .
hoogspanningskabels.
hoorn . . . . . . .
hulpaccu . . . . . .
hulpapparatuur, elektrische
hulpstartkabd. . . . .
Hutchinson, Miller Reese
hysteresis. . . . . . .
29,201
. . 201
. . . . . . . . . . . 56-57
............ 300
. 43--44, 364,368-369,372-375,
.. 349
21
43,376
20
143,249
.. 354
. . 121
375-376
. 25,42
. . 369
286-287,386
39--40,350,360-361,364
201
320
386
39
102-103, 176
inbraakbeveiliging . . . . . . . . 350
IEC . . . . 10,206,208
ijzerverliezen 102-103, 153,267.276
impedantie . 128-129
impulsvormer . . . . . 300, 344
inductantie . . 126
inductie. . 20,93,97, IIJ5-109
inductieve belasting. . . . . 351, 390
inductieve ontsteking. . . . . 152,264
inductieve opnemer. 300,415,417,424
inductieve reactantie 126
inductieve vonkdeel. 270
inductiewet . . 106
influentie. . . . . 81
inschuifmagneet . . 253
inspuiting, elektronische. 17
installatieschema . . . . 403
instrumentenbordverlichting . 382
interieurverlichting . . 17,382
intervalschakding . . 326-327
intrinsieke halfgeleider 56
inwendige weerstand . 74
inwendige weerstand (accu) 209
inwendige weerstand (startmotor) . 236, 238
mn. . 53
ionisatie . . . . . . . . SS, 289
ISO .. 10,292,293,365
isolatietester (condensator). . . 257-258
isolator. . . . . . . 54, SS, 85, 275, 293, 386
isolatorneus. .
isoluxdiagram .
Jaeger .
Jeantaud
Jenatzy.
Jungner, W ..
294,316
. . 377
334
30
30
31
kabel boom . . . 386
kabelschoen. 386-388
kathode. . . 55, 133
kathodestelsel . . 421
kentekenplaatverlichting 364,370,380
Kettering, Charles 36,48,50
kick-starter . . . . . 35
kilometerteller. . . . 46--47,346
Kirchholf, wellen van. . . 67-68
klauwpoolgenerator 155-159,163-164,167-170
klemaanduidingen van de generator. 155, 157
klemaanduidingen van de startmotor 228-229
klemkabelschoen . . . . . 386-388
klemspanning. . 74, 117
klemspanning van de accu. . 203,21 L 236,
240--242
klemspanning van de koplamp. . 409
klimaatregeling 17,46
klok . . . . . 347
knipperlicht. . 43,354-356
Kobe. 201
koken van de accu . . . . 205
kooi van Faraday 78
koolborstel . . . 151,233-234,257
koolborstelhouder 197, 234, 257
koolborstelverschuiving . 233
koperkernbougie . 28,295
kopersluiting . . . 257-261,274,304,305,430
koperverliezen . . . . . . . . . 153, 267, 276
koplamp . . 40-44,364, 368,369-378,406--409
koplampafstelapparaat 407-408
koplampafstelling 4IJ6-4IJ9
koplampglas. . . 37/,406
koplampsproeier . 46,329
koplampwisser . . 17,46,329
koppelconstante . . 116
koppdfactor. . . 108
koppelformule . 230, 234
kortverbruikers 17
koude bougie . 294
koudstartstroom . 208
koudstartvermogen . 208
krachtwerking van elektrische stroom. 57,
76-77, 110-119
Kriéger. . . . . . . .
kruipsporen (verdelerkap)
kruisspoelmeter . . . ,
31
286,307,430
.. 337-338
443

kurketrekkerregel
kwartskristal . .
laadcircuit . . . .
laadinstalla tie . . .
laadcircuitcontrole .
laadfactor . . . . .
laadkarakteristieken (accu).
laadmethoden (accu) . .
laadst roomcon trolelam p
ladingsscheiding . . .
ladingstoestand (accu).
ladingszuil . . . .
lamp, zie: gloeilamp
lamphuis . . . .
lampvoel . . . .
Le Bon, Philippe.
LCR-kring . .
LDR-weerstand
Leclanché. . .
LED .....
Leece-Neville-generator.
leidingen, zie: bedrading
leidingverliezen
Leitner, H. .
lek weerstand
Lenoir, Jean.
lens ....
Lenz, wet van
lichtbreking.
lichtdichtheid
lichteffect van elek trische stroom
lichtemitterende diode. . . . .
lichthoogte van de onderbreker.
lichtopbrengst.
lichtrendement .
lichtsterkte . .
lichtstroom . .
lijnspanning (generator) .
linkerhandregel
Littelfuse Inc.
Iitzedraad. . .
Lodge ....
loodaccu, zie: accu
92-93
. 347
17,32-35
142-198,428-429
334-336
207,223
22/-222
.. 221
47,166,193,335
. . . . . . 81
205-206,211,225
19
372
368,372,386
22
123, 132
67,348
19
/95,300,340
34
384
33
67
23,27
366,376,408
.... 106
340,366,382
.... 367
58
195,300,340
280
367
367
366
366
148
112
390
305,386
. . 288
lorentzkracht . . 172, 229,411
Lucas . . . 29,35,36,40,45,48,50,143, 159,
180-183,232,250,322
Lucas, H ...
luchtspoel. .
luswikkeling.
luxmeter ..
maagdelijke kromme
maakcontact .
maakschakelaar .
444
33
97
232
408
.. 101
35/,402
. . 391
machine sensing . .
magneetontsteking .
magneetstaal
magneticum. . . .
magnetisatie. . . .
magnetisch baanmoment
magnetische kortsluiting.
magnetische opnemer. .
magnetische weerstand .
magnetisch spinmoment .
magnetiseringskromme .
magnetisme, zie: elektromagnetisme
. . . . . . . 181
9,21,22,24-26,264
103, 324
97
100
100
411
300
104-105, 275
.. 100
. 100-J02
Marchal . . . . . . . . 42,43, 288
Marchal, Pierre . . . . . . . 40,50
Marelli. . . . 29,36,38,51,143,288
Marelli, Ercole. . . . . . . . . 49
Markus, Siegfried . . . . . . . . 24
massasluiting . . 191,257-261,274,305
massaverbindingen . . 388
Matteucci, Felici. . 22
Maxwell, wet van . . . . 94-96
mechanische spanningsregelaar. 33,171-174
meeneemnaaf(startmotor). . . . . 247
meetinstrumenten, aanduidingen op. .. 413
membraanschakelaar . . 338-339
mengsdvoorverwarming. 357-358
mescontact . . 388
meterweerstand . . . . 413
microcomputer . . . . 426
middenaftakking, spoel met 167
mistachterlicht. 381
mistlampen 17,42, 364,380-38/
Mitsuba . . . . . . . . . 322
Mitsubishi . . 143,249,323,328
momentele waarde. . ... 121
monofasegenerator . 142,167-170
monostabiele multivibrator 418--419
Moritz, Jacobi von . 20
Moto-Meter. .. ' 334
Motocrafl. . 50, 288
Motorola. . 50, 143
motorformule . . 116
motorprincipe . . . 112
motortester . . 425--428
multicontactdoos. . . 389
multifocuskoplamp. 375-377
multisteker . . . . . . 389
National . . . . . .
natuurlijke logaritme.
NEC .
NEN .
neonlamp. . . . .
neutrale lijn (startmotor)
NGK ....
Nippondenso . . .
201
88
10
10,364-365,385,392
. . 315,368
.... 230,233-234
...... 2~288
51,143,144,249,288,295

niveaumeters . . . . . . 339-341
n-krislal . . . . . . . . 56,133
nominale capaciteit (accu) . 207-208
nominale spanning. . . . 74,207, 368
normen. . . 9-10,206--211,155,157,228-229,
364--365
NTC-weerstand 66-(j7, 173, 333, 357
nullast karakteristiek (generator) . . . . . 154
Oersted, Hans . 20
Ohm, wet van . 62
ohmmeter . . . 415
ohmse belasting 351
oliedrukcontrole . 47
oliepeilmeter. 34IJ
omloopwisser 324
omschakelaar 391
onderbreker. 27,265,266,268, 278,28IJ-282,
297-298,301,304,312,317
onderbrekerarm . . . 280
onderdrukruitewisser. . . . 45
onderdrukschakelaar . . . . 353
onderdrukverlating (ontsteking) 284-285
onderdrukvervroeging (ontsteking) 283-284,419
onderdrukvervroegingskromme . 283-284,314
'onderhoudsvrije' accu . . . .. 213-219
onderhoudsvrije accu volgens DIN . . 214-215
onderlading (accu) 212
ontsteekspanning. . . . 270,289,302, 309, 311
ontsteking. 17,21-29,264-319, 43Q-432
afslag- . 22
ballerij- . . . . . 22,26-29
buskruit- . . . . . 21
capacitieve 28,264, 296, 3IJ1-3IJ3
conventionele . . . . . . 265
dynamo- . . . . . . . . 32
elektronische 28,265,296-303
gasvlam- . . . . . . . 22
gloei-. . . . 21-22,264,294
hoogspannings- 23, 25-26, 264
inductieve. . . . . . 264
kruipvonk- . . . . . . . 294
laagspannings-. . . 24-25, 264
magneet- . . . 9,21,22,24-26,264
oppervlakte-. . 294
Simms-Bosch- . . . . . . . . 25
thyratron-. . . . . . . . 28
thyristor- . 29,264,273, 296, 3IJ1-303
transistor-. 29,265,296, 297-3IJ 1,431-432
vonk- . . 21,264
ontstekingsafstellamp .. .. 305,418-42IJ
ontstekingsafstelling .. .... 3IJ4-3IJ5
ontstekingscondensator . 283, 298, 305, 311
ontstekingstijdstip . . . . . 264
ontstekingstransformator . . 302
ontstekingsverstelling . . 282-285
ontstekingsvolgorde . .
. . 266,308
ontstoringscondensator .
178,266,319
ontstoringsweerstand . .
. . 287,292
openingshock (ontsteking) . 278,300,312
opnemer ...
.. 334
capacitieve .
422-423
elektronische
.. 299
inductieve. .
300,345
magnetische.
.. 300
opslaghoorn . .
39,361
opslingering. .
130-131
OPUS-systeem
29
oscilloscoop. .
42IJ-425
oscilloscoopbeelden (generator). 178,187-190
oscilloscoopbeelden (ontsteking) 309-312,319
Osram . . . . . .
... 40,43
OllO, Nicolaus. . .
24
overgangsweerstand
67, 69, 193, 281,409
overlading (accu) .
212
overzich tsschema.
392
ozon .
286
Pacinolli, Antoine 21
Page. . . 20
Pal. . . . . . . 288
Panasonic. . . . 201
pantserplaatcel (accu) . 2IJI
paraboloïde reflector . 44,370, 372, 375
parallelballerij . . . . . . . ., 76
parallelschakeling van condensatoren .. 87
parallelschakeling van spanningsbronnen 76
parallelschakeling van weerstanden . 69-70
parallelwikkeling . . . . . . . . 232
paramagnetisme . . . . . . 98-100
Paris-Rhone. 35,50,142,143,167
Pellorce. . . , 35, 36
pendel wisser. . . , . . . 324
periodetijd . . ... 121-122
permanente magneet 91,103-104,117
permeabiliteit 97,99,235,237
permilliviteit . . 80,84-85
Philips . . . . . 43, 369
pistool van Volta. 18
Pi xii, Hippolyte 20
p-kristal . . . 57, 133
Planté, Gaston. 19,21,29
platinabougie . . . 295
polarisatie. . . 19,85-86.97,205,341
polaroidlicht . 44
polyellipsoïde reflector . . . . 376-377
pomp, elektrisch aangedreven . . . . 321-334
pool flux . . . . . 116, 145,234-237
poolschoen . . . . 116
porseleinen zekering 390
portierschakelaar. . 349
portiervergrendeling, centrale 362
445

potentiaal(verschil) .
potentiometer .
Prestolite. . .
prisma ....
PTC-weerstand
pulsvertrager .
pulsvormer . .
putvorming (contactpunten)
. . . . . . 61
71,386,417,419
. ..... 288
. . . . 366, 382
66-67,277,333,357
. . 419
300,344
283,304
quotiëntmeter . . . . . . . . . . . . . 337
radio. . . . . . . . .. 17
RalTard, Nicolas . . . . . 30
RC-kring. . . 89-90,418-419
rechterhandregel . 113
rechtseschroefregel 92
recombinatie (accu). 219
reedcontact 347,353-353
reedrelais . . . . . 352-353
reflector . . . . . . . 370,380
regelkarakteristiek (generator) .. l70-l71
relais. . . . . .. 17, 104,351-353,378,386
reluctantie . . . . . . . . 105
remanent magnetisme. . . 21,99,101
remlicht, zie: stoplicht
remvoeringdiktesignalering . 342-343
Remy Electric Co. . . 26, 36, 50
rendement . . . . . . . . 59-60
rendement van de accu . . 206-207
rendement van de generator 153
rendement van de gloeibougies . 358
rendement van een startmotor . 242
rendement van een spanningsbron 74
resonantiefrequentie 131
richtingaanwijzer. 42-43, 364, 370,379
riemspanning . 185,193
rimpelspanning 151
ringanker. . . 21
ringelektrode . 302
Ritter, Johann . 19
Rivaz, lsaac de. 22
RL-kring. . . 127
rollen pomp . . 323
rondsel principe van Bendix 38,243-244
roosterplaten (accu). . . . 29
rotatiefrequentie . . . . . . ... 121
rotatiefrequentiemeter 47,305,343-345,417-418
rotor (brandstofpomp) . . . . . . 323
rotor (generator) . 144, 158-159, 194
klauwpool- . . . . 158-159
sleepringloze . . . . . . . . . 161
rotor (generator) met zelfstandige polen 160-l61
rotor (ontsteking). 278,285-286,307,430
rotorspoel. . . 158-/59, 191, 194
rotorweerstand . . 311
446
ruitbediening, elektrische . . . . 46,219-231
ruitesproeier . .. ..... 45, 328
ruitewisser . . . 17,44-45,324-328,364
ruitewissermotor . 238,324-328
Rushmore, Samuel 37
rustende contacten 386
rustspanning (accu) . 205
ruststroom . . . . 342
SAE .
Saunier, Baudry de .
schakelaars . . .
schakelcontacten . .
schakeldiode . . .
schakelverschij nselen
schema's . . . .
schietspoelanker .
schijfankermotor .
schijfcommutator.
schuifanker . . .
Scintilla .....
scoopmotortester .
sealed beam (koplamp)
semafoor . . . . .
sensor, zie: opnemer
. . 206, 208, 352
. . . . . . 24
17,349,362,386
...... 386
...... 135
87-90,109-110,268-270
392-405
21
.. 332
232,244
37,243,252-253
. 38,49
425-428
43,372
. 42-43
separator (accu) . 29,201,216
seriebatterij . . . . 76
seriebekrachtiging . . . 118
seriecompoundmotor . 252-253
seriekring . . . . . . 129-130
seriemotor 119, 228,234-237, 239, 240, 245-250
serieparallelschakelaar . . . . . 9,255
serieschakeling van condensatoren 86-87
serieschakeling van magnetische
weerstanden. . . . . . . . . . 105
serieschakeling van spanningsbronnen. 75-76
serieschakeling van weerstanden . .. 68-69
serieweerstand. . . 304, 311, 319,430
serieweerstandstest . . . . . . . 315
seriewikkeling . . . . . 232,255
SEV(-Marchal). .. 45,50, 143, 163, 173,322
shunt. . . . . . . 119,411,414
shuntbekrachtiging . 118
shuntmotor . . . . 228
Siemens, Werner von 21
signaleringslamp, zie: verklikkerlamp
Simms, Frederick. . .
Sinsteden, Wilhelm . .
slagtijd (oscilloscoop) .
sleepcontacten.
sleepschijf .
s1cepring . . . .
sleutelschakelaar .
sluithoek (ontsteking) .
smeltveiligheid.
Smith .
25,48
19,20
423
386
159
151
350
278
389
334

snelheidsmeter.
snellader
snelstartsysteem
solenoïde. . .
soortelijke weerstand
spanband ..
spanning(verschil) .
spanningsbron. . .
spanningsconstante .
spanningsdeler. .
spanningsimpuis .
spanningsregelaar
191-192, 409
spanningsresonantie
spanningsspoel. . .
span ni ngssta bilisa tor
spanningsverlies . .
specilieke lichtsterkte
Spica ..
spiegel . . . . . .
Splitdorf . . . . .
staalaccu, zie: alkalische accu
47,345-346
.... 224
. . . . 357
42-43,95,97
64-65
. 411
62
54,73-74
... 1/6
70-71,175,182.298
. . . . . . . 97
17,33, /43, 170-/83,
. . 130
/73,174
416,418
67,256.28 I. 430
367
288
366
26
stadslicht. . . . . . . . . 370,378
standaardoscillogram (ontsteking). 268,309
stappenmotor 347
startaccu . . 31-32,199-200
starterk rans. . . . 243, 244
startkabel. . . . . . . 386
startmotor 17, 21, 35-38, 119,227-263,429-430
startmotor met bendixkoppeling . . . 243-244
startmotor met permanente magneten. . . 228,
237-242,25/-252
startmotor met reductie. . . . . 37,249, 251
startmotor met schuifanker . 37. 243, 252-253
startmotor met verschuifbaar rondsel. 243,
245-250
startmotor met verschuilbare rondselas
253-255
startmotorbediening. pneumatische.
start mot orkarak teristieken.
startmotormontage .
startmotoronderhoud .
startmotortestbank .
startrclais.
startschakelaar.
.
startslot. . .
startsperrclais .
startstroom . .
statische elektriciteit
statorreactie .
stator(spoel) .
steekzekering
steker . . .
stekercontacten
stclinrichtingen (koplampen) .
steradiaal.
sterpunt
253,
35-36
234-242
.. 26/
256-263
26/-262
38,246,260-261
255-256
38
.. 255
.. 256
18,76-90
... 155
147,158,191,195-196
390
389
386
377
366
147
sterpuntdioden. .
sterschakeling . .
stoelverwarming .
stoplicht . . . .
stoplichtschakelaar .
stroboscoop. zie: ontstekingsafstellamp
st roboscopisch effect
stroombron. . . .
stroomdichtheid . .
stroomkringschema.
stroommeettang . .
stroomregulerende dynamo
stroomrichting. . .
stroomsterkte . .
stroomverschilrelais
stroomversterkingsfactor (transistor)
st uurk olomschakelaar.
sulfa teren (accu)
superbobine . .
Sun ...
supergeleiding.
synchrograaf. zie: verdelertester
synchronisatieschakcling (oscilloscoop)
systemen, elektrische
SWF .
.. 166,175
147-/49, 153
.... 359
364,370,380
338
3/3,419
. 74-75
67,234,384
392
423
33
60-61,138
6/
347
140
386
211
271,272, 278
319
55
424
17
45,322
tachodynamo . . . . . . . . . . . 47,343
tachometer. zie: rotatiefrequentiemeter
T-anker, dubbel 21,24,25,27
tegenkoppel 1/6-1/7
tegenspanning . . . . . 116-/17,230,235,322
tekensymbolen en codeletters. . . . . 400-402
temperatuurafhankelijke weerstand. . . 66-67
temperatuurcoëlliciënt . . 65-66, 277
temperatuurcompensatie 33, 174, 177
temperatuurmeter . 336-338
temperatuurvoeler . . . . 368
temperature sensing . 181. /83
terugkoppelweerstand . 178
terugslagtijd (oscilloscoop). 423
thermische beveiliging. . . 322
thermisch effect van elektrische stroom 57
thermo-element . . . . . . . . 58
Thomson, brug van. . . . . . 73
Thomson-Bennett Magnetos LId 48
Thomson-Houston Company . 43,48
thyristor . . . . . . . . .. /37,301,418
thyristorontsteking. 29,264,273,296,301-303
tijdbasis (oscilloscoop) . . . . . . . . . 423
tijdconstante 89-90. //0,271-272,275,301
tijdmeter . . 347
Tirill-procédé 33
TL-buis. . . 56
toerenteller, zie: rotatiefrequentiemeter
topwaarde (wisselstroom) . . 12/
top-topwaarde (wisselstroom) .... /21,423
447

toroïde. . . . . .
traagheidsschakelaar
tractiebatterij . . .
transforma torprincipe .
transistor. .
stuur- . . . . .
vermogens- . . .
transistorontsteking
43/-432
Trico .....
triggereenheid .
trillerbobine .
trillerregelaar
trillingskring
trillingstijd .
trillingsverschijnsel (ontsteking).
trommelanker .
Tudor ...
Tudor, Henri .
tune-up-tester .
tussen lager (startmotor) .
tweekanaalsoscilloscoop .
tweekoplampsysteem (VS) .
tweevonkenbobine . . . .
U-bougie. . . . . . . . .
uitlaatfiuil. .
uitloopschakelaar (ruitewisser)
95
362
30-31,200
. . 107
. /37-/4/
... /75
174, 175, 298, 322
29,265,296,297-301.
. . . . . 45
. .. 4/8,424
22,27,303,315
33,173-/74
129,267,302
. . 122
267-27/
21
30,201
29-31,35
425-428
. . 250
179,424
. . 372
272, 277-278
. 295
38-39
. 326
valentie-elektron. . . . . . . . . . . . 53
Valeo .. 33,50,142-144,163,173,288,322,328
variabele weerstand. . . 340
Varley, Alfred . . . . . . 21
Varta. . . . . . . . . . 30,201
vasthoudspoel (startmotor) 246, 253
VOO. . . . . 334
VOR-weerstand 67
VOU. . . . 426
veerkernrelais . 352
Veglia . . . . 334
veld, homogeen 77,83-84,93, 116
hoofd- . . . . . . 145
radiaal. . . 77,93, 116
veldenergie, elektrische . 82--83
magnetische. . . . 108-109
veldlijnen, elektrische. 77-78
magnetische. . . . 92-93
veldsterkte, coërcitieve . 102
elektrische . 79
magnetische. . . . 93-96
veldwikkeling . . . 20,116,144,253,259-260
ventilateur, elektrische . . . . . 46,331-334
ventilateur met elektromagnetische
koppeling. .
verbreekcontact . . . . . . . .
448
46,331
351,402
verbreekschakelaar . . . . . . . . . . . 391
verbruikers . . . . . .. 17, 143, 144
verdeler. . . 27,266,278-287,307, 317
verdelerkap . . . 278, 286, 307, 430
verdelertester .. 313-314,316-319,430
verklikkerlamp. .... 334, 380, 381,382
verlichting .. 17, 4G-44, 365-383, 406-409
verlichtingssterkte 367,408
verlichtingstheorie . 365-367
verliezen van de generator. . . . /53
vermogen, elektrisch 59,62--63
generator-. . /52
lamp- . . . . . . . . 383
vermogensdiode . . . . . 134
verschuilbaar anker. 243,252-253
verschuifbaar rondsel. 38,243,245-252
verschuifbare rondselas . . 243,253-255
verstelling van het ontstekingstijdstip .. 27,
282-285,300,305,317,419
verstelmotor . . . . .
verstralers. . . . . .
vervangingscapaciteit .
vervangingsweerstand .
vervroeging, zie: verstelling
verwarming, achterruit- .
interieur-. . . . .
stoel-. . . . . . . .
verwarmingselementen .
vierkoplampsysteem (Europa)
vierkoplampsysteem (VS)
vliegwieldynamo . .
vliegwielstartmotor .
vloeistofgeleiding . .
vlotter . . . . . .
voeler, zie: opnemer
Volckmar, Ernst.
Volta, Alessandro
voltmeter. . . .
vonkbrug .
vonkduur (ontsteking).
vonkenergie (ontsteking).
vonkoverslag (ontsteking) . . . .
vonkspanning (ontsteking). . . .
vonkeninductor, zie: trillerbobine
329-331
17,42,38/
87
. . 68-70
17,46,356-357
46,334
.. 359
356-360
.. 373
370,372,378
... 9
37
55,341
340
29
18
304,336,4/4
. . 3/4,315
264,270-271,302,431
264,266,301
.... 288
270,284,310
voorbekrachtiging . . . 21,154, /64-166, 193
voorschakelweerstand. . . . . . 250,298, 304
voortplantingssnelheid (elektronen) . 54
vreemde bekrachtiging .. 117
V-riem. . . . 184-185
vrije weglengte. . . . 290
vrijloopdiode . . . . 177
vrijloopkoppeling 37, 243, 247, 252, 257
80%-vulstop. . . . . . . . . 340-341
wachttijd (oscilloscoop) .
Ward-Leonard. . . . .
424
33

warme bougie . . . . . . . . . .
warmtebalans (bougie) . . . . . .
warmte-effect van elektrische stroom
warmtegraad (bougie) .
wasthermostaat . .
Watson, E. . . . . .
wederzijdse inductie .
Wegenverkeersreglement (WVR)
wehneltcilinder. .
weerstand, ballastcompensatie-
.
in wendige. . .
inwendige (accu) .
inwendige (startmotor)
LOR-
lek- . . .
NTC- ..
overgangs-
PTC- ...
soortelijke
tem pera tuu ralhan kel ijke
VOR- ....
vervangings-. .
weerstandsdraad .
weissgebiedjes. .
werkingsschema .
wervelkamerbougie .
wervelstroommeter .
wervelst room verliezen
Wheatstone, brug van.
Wheatstone, Charles
wikkelverhouding
Wilco ....
Winand, Paul .
windingsluiting
294
294
57
294
336
48
107-108, 266
.. 364
. . 421
298,304
174
74
209
236,238
67,348
67
66-{j7, 173,333,357
67, 69, 193,281,409
66-{j7, 277, 333, 357
64-{j5
66-{j7
67
68-70
340,356
J(iO
.. 392
. . 296
354-346
. /03
. 7/-73
21
107,273, 298
. . . . 201
25
191,257-261,430
wisselcolltact . . . . . . 35/
wisselschakelaar . . . . . 39/
wisselspanning/stroom, driefase- /22, 142
elTectieve waarde van.. /23-/24, 151-152
gemiddelde waarde van. /23-/24
monofase-. . . . . /23
wis/was-inrichting 45,328
wit licht. . . . . . . 366
X-kanaal (oscilloscoop). . . . . . . . . 423
Yuasa . . . . . . .
Y-kanaal (oscilloscoop)
zenergebied
zoemer ..
zwart lichaam
zweven van de onderbrekerarm .
. . 201
422-423
zaagtandspanning . . . . . . 423
Zeiss-Ikon . . . . . . . . 45
zekering . . . . 17,386,389-39/
zekeringhouder . . . 390
zekeringkarakteristiek. . ... 39/
zelfbekrachtiging. . . 21,1/8
zelfinductie . . . . . 20, /06-/07
zelfinductiecoëlliciënt . 96-97, 107
zelfontlading (accu). . 32,212
zelfreinigende onderbreker. . 28/-282
zelfreinigingstemperatuur (bougie) ... 294
zenerdiode 136-/37,175-178,181,184,298,
336,416
134
334
366
281
449