Audiometrie Inleiding Testen in het algemeen. De ... - audiciensinfo

Inleiding
Audiometrie
Als Praktijk Assistent ontvangt u vrijwel dagelijks audiogrammen van KNO-artsen en Audiologische Centra.
Daarnaast worden er naar alle waarschijnlijkheid ook gehoortesten bij u in de vestiging gemaakt door de
dienstdoende audiciens. Als Praktijk Assistent moet u die audiogrammen wellicht in de computer invoeren en
het is van belang dat u weet waar u het over hebt. Ook wordt van u verwacht dat u op dit gebied een serieuze
gesprekspartner voor uw cliënt bent. Dan kan het niet anders, dan dat u voldoende kennis van zaken heeft
betreffende audiogrammen en audiometrie. U moet het snappen, kunnen uitleggen en er wordt zelfs van u
verwacht dat u eenvoudige screening audiometrie zelfstandig kunt uitvoeren. Reden genoeg om ons in het
kader van deze lesstof te verdiepen in het fenomeen audiometrie.
Testen in het algemeen.
Rond audiometrie hangt van oudsher altijd een wat mysterieus waasje. Veel mensen doen alsof het verrichten
van een gehoortest iets heel bijzonders is dat alleen gedaan mag worden door de KNO-arts of een Audiologisch
Centrum.
We moeten ons tevens realiseren dat er een groot aantal soorten gehoortesten bestaan. Zo kunt u in uw
handen klappen en vragen of de persoon die u wilt testen dat gehoord heeft. Geeft hij antwoord, dan hebt u in
feite een gehoortest gedaan. Niet zo’n geweldige, maar in principe is het er een.
Bij de meeste gehoortesten laat men de cliënt een een zuivere toon horen om vervolgens te vragen of hij de
aangeboden toon gehoord heeft. Zo ja dan maken we de toon wat zachter en laten we het opnieuw horen.
Hoort hij het nog steeds, dan maken we het weer zachter, net zolang tot het punt gevonden is waarop uw
cliënt aangeeft de toon niet meer te horen. U heeft dan de drempel gevonden van de geluidsterkte van de
ingestelde frequentie waarbij uw cliënt nog net wel en net niet meer kan horen.
Om dit soort testen uit te kunnen voeren hebben we geijkte apparatuur nodig, maar het principe is erg
eenvoudig.
Hieronder behandelen we een aantal testen die in praktijk worden uitgevoerd.
De Ewing test
Een van de eerste gehoortesten die een mens in zijn leven onderging was de Ewing-test. Deze test wordt
uitgevoerd op het consultatiebureau. Het kind dat getest wordt moet ongeveer 7-9 maanden oud zijn.
Aanvankelijk is een pasgeboren kind volop bezig met het ordenen van de informatiestromen die op gang
beginnen te komen, door te voelen, te proeven, te brabbelen, te pakken en al dat soort dingen die nog geleerd
moeten worden. Rond de zevende maand krijgen baby’s daar nog een prikkel bij en dat is het lokaliseren van
geluid. Als de baby een geluid hoort heeft hij/zij de neiging te gaan zoeken wat dat geluid is, door te gaan kijken
in de richting waar het geluid vandaan komt.
Doordat de baby gaat kijken, gaat zoeken, weet je dat het geluid gehoord is.

Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-1 De uitvoering van een Ewing test (illustratie
afkomstig uit klank en balans van Ir. C.L. van Ligtenberg)
Bij de Ewing test wordt van die prikkel gebruik gemaakt. De moeder gaat in een stoel zitten en houdt haar kind
op schoot. Een 2 de persoon houdt het kind bezig door ermee te spelen en/of aandacht te vragen. Heel stiekem
laat een 3 de persoon achter het kind, zonder dat die het kan zien aankomen, een geluidje horen. Kijkt het kind
om, dan is het geslaagd; zoniet volgt er een herkansing. Deze manier van werken wordt uitgebeeld in Figuur
Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-1
Deze test lijkt heel primitief, maar toch kun je door de geluiden in sterkte te variëren en door de klank van het
geluid goed te kiezen, al op jonge leeftijd behoorlijk wat informatie verzamelen over het gehoor van een kind
dat zelf nog niet kan reageren. Op het moment is er een heel scala aan speelgoedgeluiden en er zijn speciale
tabellen in omloop waarin je kunt zien welke geluidproducerende zaken je zoal kunt gebruiken en welke
toonhoogte in dat geluid dominant aanwezig is. Daarnaast staat dan ook nog hoe hard het geluid bij
benadering is, zodat ook een indicatie voor eventueel gehoorverlies te geven is. Wel is enige medewerking van
het kind noodzakelijk.
Tegenwoordig wordt deze test uitgevoerd met gebruik van een CD met diverse geluiden welke ingesteld
kunnen worden in sterkte en frequentieband, deze zijn dan ook geijkt.
Het opsporen van slechthorendheid bij kinderen is heel belangrijk voor de ontwikkeling van het kind. Met name
het leren verstaan en spreken hangt voor een groot deel samen met een goed gehoor. Heeft een kind
gehoorverlies, dan kun je dat maar het beste zo vroeg mogelijk weten, zodat je zo snel mogelijk maatregelen
kunt nemen opdat het kind wel gaat horen. Te denken valt daarbij aan hoortoestellen, Baha’s (zie hoofdstuk
Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.) en zelfs Cochleaire implantaten (zie hoofdstuk Fout! Verwijzingsbron
niet gevonden.) Op die manier is de ontwikkeling en het leerproces van een kind het beste gediend.
De Ewing test heeft echter zijn langste tijd gehad. Door gebruik te maken van moderne technologie in
combinatie met vernieuwde kennis zijn er een aantal testen ontwikkeld, waarmee op nog jongere leeftijd kan
worden vastgesteld of er sprake van gehoorverlies is. Daarnaast zijn deze metingen vaak nog makkelijker en
betrouwbaarder dan de Ewing test, temeer omdat het kindje niet echt mee hoeft te werken. Meer hierover in
de volgende hoofdstukken.
Oto Akoestische Emissie (OAE)
Een hele merkwaardige eigenschap van ons oor is dat het niet alleen geluiden waarneemt, maar zelf ook
geluidjes produceert. Hoe en waarom die geluidjes gemaakt worden is nog lang niet bekend, maar feit is dat ze
meetbaar zijn.
De eerste onderzoeker die dit constateerde was ene Dr. Kemp. Hij constateerde dat als je iemand een geluid
laat horen, dat het oor dan 5 – 10 ms later ( 5 /1000 tot 10 /1000 seconde later) zelf ook een geluidje maakt.
Dit verschijnsel wordt Oto Akoestische Emissie genoemd of kortweg OAE en is ook bekend onder de naam
Kemp-echo.
Met uiterst nauwkeurige meetapparatuur was Kemp als eerste in staat om deze geluidjes te registreren. Hij
onderzocht dat fenomeen bij heel veel mensen in diverse leeftijdscategorieën en kwam tot de ontdekking dat

OAE bij vrijwel alle leeftijden werkte en meetbaar was. Dus ook bij kleine pasgeboren baby’s. Sterker nog hij
vond in de eerste maanden zelfs een sterke echo.
Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-2 Oto Acoustische Emissie in praktijk (illustratie
afkomstig van www.hoorzaken.nl)
Hij kwam er op deze manier achter dat je al vlak na de geboorte kon vaststellen of een kind wel of niet hoorde.
Later kon hij ook binnen bepaalde grenzen vaststellen van hoeveel gehoorverlies er dan sprake was.
Aanvankelijk was de apparatuur waarmee deze metingen gemaakt moesten worden nog heel groot en
bovendien peperduur, maar gaande de tijd werd de apparatuur zo goedkoop en handzaam dat de test nu als
standaard op de consultatiebureaus wordt toegepast.
Ten behoeve van zo’n meting krijgt het kindje een kleine probe (meetsonde) in de gehoorgang geschoven. Hier
komt het stimulerende pulsgeluidje uit en er zit ook een piepklein microfoontje in die het door het oor
geproduceerde geluidje opvangt. Zo u op de foto van Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in
document.-2 kunt zien is het voor het kind absoluut niet belastend, het slaapt gewoon lekker door.
Deze meting is door zijn gemak, zijn vroegtijdige toepasbaarheid en zijn onafhankelijkheid van de medewerking
van het kind enorm populair geworden en vervangt de Ewing test.
Audiciens doen met deze meetmethode nog helemaal niets. Wel zien we dat we een categorie hele jonge
kinderen voor aanpassing van hoortoestellen krijgen die we vroeger niet hadden. We zien nu ook kinderen van
jonger dan een half jaar.
Bera – test
Een andere gehoortest die uitgevoerd kan worden zonder dat de medewerking van de patiënt benodigd is, is
de Bera test. Bera staat voor Brainstem Evoked Response Audiometrie (vertaling: audiometrie door meting
van de in de hersenstam opgewekte responsjes). Deze vorm van audiometrie werkt als volgt.
Terwijl de patiënt lekker ligt (te slapen), worden hem een aantal elektroden op het hoofd en op beide mastoids
geplakt. Vervolgens laten men een geluid horen. Met behulp van de elektroden kan gemeten worden of er
daarna zenuwactiviteit plaats vindt als reactie op het geluid. Als dat gebeurt, dan weet je dat het geluid
gehoord is. Als stimuli (de geluiden die men laat horen) worden klikachtige geluiden gebruikt.
De test wordt vaak verricht bij patiënten die geen goede response (kunnen) geven bij normale
toonaudiometrie. Je kunt dan denken aan mensen die niet goed reageren, zoals verstandelijk gehandicapten,
maar ook hele jonge kinderen.
Deze test die net zo min als de vorige erg belastend voor de patiënt is, geeft op een meer nauwkeurige manier
aan of er gehoorverlies in met name de hoge tonen is. Voor het spraakverstaan zijn juist de hoge tonen erg
belangrijk en dus is de verkregen informatie uitermate zinvol.

Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-3 Uitvoering van een Bera meting (illustratie
afkomstig van www.kno.nl)
Zowel de Bera test als de OAE worden voornamelijk toegepast in Ziekenhuizen en op Audiologische Centrums.
De Nederlandse audicien houdt zich hier nog niet mee bezig. Deze lesstof is er dan ook uitsluitend voor
bedoeld om u een goed gesprekspartner van uw voorschrijver en uw cliënt te maken.
Stemvork proeven
Met een eenvoudige stemvork kun je een aantal proeven doen waarmee je op eenvoudige manier informatie
kunt verzamelen over het gehoor van uw cliënt. Eerlijkheid gebiedt de zeggen, dat ze door de komst van steeds
makkelijker te bedienen elektronische meetapparatuur, steeds minder gebruikt worden. Toch willen we hier
een aantal van die simpele doch doeltreffende meetmethoden de revue laten passeren.
De Rinne – test
Deze test is vrij simpel uit te voeren met een stemvork en geeft een indicatie of we te maken hebben met een
perceptieve vorm van slechthorendheid (binnenoor) of een vorm van geleidingsslechthorendheid.
Om de test uit te voeren slaat u de stemvork aan een houdt de stemvork stevig op het mastoïd van uw cliënt en
vraagt hem aan te geven wanneer hij het geluid niet meer hoort. Op het moment waarop hij dit meldt, houdt u
de stemvork voor het oor van uw cliënt Wordt de toon dan opnieuw gehoord, dan hebben we te maken met
een perceptieve vorm van slechthorendheid (een storing in het slakkenhuis).
Wordt de toon voor het oor niet meer gehoord dan is er sprake van een geleidingslechthorendheid, een
storing die zich ergens bevindt tussen de stijgbeugelvoetplaat en de buitenkant van de gehoorgang.
Je kunt de test ook uitvoeren door de stemvork telkens kort voor het oor te houden en op de schedel te
plaatsen. Daar waar de toon het langst gehoord wordt bepaalt de uitkomst als hierboven.
Voor het oor = Rinne positief = Vorm van perceptie slechthorendheid
Op de schedel = Rinne negatief = Vorm van geleidingslechthorendheid
Bepaling van het beste oor
Bij toonaudiometrie hoort u met de meting te beginnen op het beste oor. De makkelijkste manier om te weten
te komen welk oor dat is, is dat u vraagt aan de cliënt welk oor zijn beste oor is. Doorgaans kan uw cliënt hier
vlot antwoord op geven, gaat hij erg lang twijfelen, dan kunt u ervan uit gaan dat het verschil uiterst klein is en
mag u de oren als gelijk geschouwen.
U kunt er ook een beetje show bij maken met een stemvork, maar bedenk daarbij dat u het verschil tussen links
en rechts aan het bepalen bent bij één specifieke frequentie, t.w. de frequentie van de stemvork.
Bovenstaande regel is makkelijker en minstens zo betrouwbaar.
Een ander trucje om het beste oor te achterhalen is te vragen met welk oor men telefoneert. Dat doet men
vrijwel altijd met het beste oor.

Voor verdere intake verwijzen wij u naar hoofdstuk Fout! Verwijzingsbron niet gevonden..
De Weber – test
Met een stemvork is nog een simpele doch doeltreffende gehoortest te verrichten, waarbij gekeken kan
worden in welk deel van het oor de storing te vinden is en dat is de Weber test. Deze test wordt als volgt
uitgevoerd.
U slaat de stemvork aan en zet hem precies in het midden van het hoofd, dat kan zijn op het voorhoofd, maar
ook bovenop het hoofd, als het maar precies op de middellijn van de schedel is. Ook kun je de stemvork tegen
de tanden van uw cliënt drukken maar dit is over het algemeen iets minder fris. Nu vraagt u aan uw cliënt of hij
de toon links of rechts harder hoort of op beide oren even sterk (in het midden).
Als er sprake is van een perceptiestoring (een storing in het slakkenhuis) hoort uw cliënt de toon in het beste
oor, is er sprake van een vorm van geleidingslechthorendheid (van de stijgbeugelvoetplaat in het ovale venster,
tot de ingang van de gehoorgang) dan hoort uw cliënt de toon harder in het slechte oor.
De proef van Schwabach
Hierbij slaat u de stemvork aan en plaatst hem op het midden van het hoofd van uw cliënt. U vraagt hem
vervolgens aan te geven als hij helemaal niets meer hoort. Zodra dat door de cliënt aangegeven wordt, plaatst
u de stemvork op uw eigen hoofd en bepaalt u hoeveel geluid u in dB’s bij benadering hoort. Dat is dan gelijk
het gehoorverlies van het beste oor van uw cliënt. Houdt daarbij echter wel rekening met uw eventuele eigen
gehoorverlies. Als u bijvoorbeeld weet dat u zelf 20 dB verlies heeft, dan moet u dat nog bij de ingeschatte
geluidsterkte optellen.
Bedenk u wederom dat u bij één specifieke toon een zeer globale drempel aan het bepalen bent. Het gebruik
van meerdere stemvorken zou een optie kunnen zijn, maar dan is het maken van een screening audiogram een
snellere en meer nauwkeurige optie
Onderzoekers die zelf een groot gehoorverlies hebben, kunnen de proef van Schwabach niet uitvoeren.
Toonaudiometrie
De meest toegepaste gehoortest is wel het maken van een normaal toonaudiogram.
De gedachte achter het audiogram vormt het aanbieden van zuivere tonen waarna gevraagd wordt of de toon
wel of niet gehoord werd. We zoeken op die manier naar de drempel die nog net wel en net niet gehoord
wordt. Deze gevonden drempel drukken we uit als gehoorverlies ten opzichte van het gemiddelde gezonde
gehoor, de 0 dB lijn.
Bij en voor het maken van een toonaudiogram bestaan een hoop spelregels
De meetopstelling
Om te beginnen maken we een toonaudiogram met een audiometer. Oorspronkelijk was dat een apparaat met
een aantal knoppen erop, waarmee je in een rustige omgeving een gehoortest kon afnemen. De meetwaarden
stonden bij de pijl van de draaiknoppen. De gevonden waarden werden middels pen en papier veilig gesteld.
Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-4 Een wat ouderwetse audiometer met
draaiknoppen

Door de tijd heen werden de draaiknoppen vervangen door tiptoetsen en kon je de meetwaarden aflezen in
een display.
Bovendien werden de audiometers veel geavanceerder zodat je er meerdere metingen mee kon doen. Ook
kwam er een microfoon op de audiometer te zitten, waarmee je je cliënt kunt toespreken als die de
koptelefoon draagt en hierdoor nog onbereikbaarder is geworden.
Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-5 Een AD 27 audiometer van Interacoustic met
tiptoetsen
Dit soort audiometers zijn er in vele uitvoeringen, van heel eenvoudig tot uiterst geavanceerd. Hieronder in
Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-6 een uiterst geavanceerde audiometer op
het Audiologisch Centrum te Amersfoort.
Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-6 Geavanceerde audiometer op het AC Amersfoort
(illustratie afkomstig uit Klank en Balans)
Let bij deze foto op het staande plaatje op de audiometer, dat er voor moet zorgen dat de cliënt niet kan zien
wanneer de stimulus knop wordt ingedrukt en dus de toon wordt aangeboden.
Tegenwoordig zijn veel audiometers een onderdeel van een totaalopstelling geworden, die gekoppeld is aan
een Aurical of een Affinity. Daarbij zijn alle meetinstrumenten die een audicien in de dagelijkse praktijk nodig
heeft verzameld en in elkaar geschoven tot één compact geheel. De bediening vindt plaats met de muis van de
computer, het toetsenbord of een speciale console zoals bij de Affinity (zie Figuur Fout! Geen tekst met
opgegeven opmaakprofiel in document.-7) Op uw beeldscherm ziet u wat u meet en wat u doet. Bovendien
worden de gemeten waarden direct in de computer ingevoerd en bewaard. Het tekenen van audiogrammen is
nu voorbij, want u kunt een audiogram direct uit de computer printen. Bovendien zijn de digitale
audiogrammen direct te gebruiken binnen het software programma Noah (hoofdstuk Fout! Verwijzingsbron
niet gevonden.) als bron voor het berekenen van de instellingen voor hoortoestellen.

Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-7 Affinity audiometer met bijbehorende hoortoestel
meetbox
De stille ruimte
Audiometrie wordt verricht in een stille omgeving. In ziekenhuizen en Audiologische Centra heeft men vaak de
beschikking over een speciaal voor dit doel ingerichte ruimte, die van buitenaf binnendringende geluiden tot
een absoluut minimum beperkt. Dit soort cabines kosten veel geld, zijn vaak erg benauwd en klein om in te
werken. . Belangrijk is te bedenken dat er in Ziekenhuizen en Audiologische Centra ook gehoormetingen met
patiënten gedaan moeten worden die amper gehoorverlies hebben. Elk geluidje van 10 tot 20 dB kunnen zij
horen. Zij zullen deze geluiden ervaren als hinderlijke omgevingsgeluiden tijdens gehoortesten.
Deze classificatie patiënten kent de audicien normaliter niet. Bij de audicien komen doorgaans alleen cliënten
die al een behoorlijk gehoorverlies hebben en waardoor de geluidsisolatie van de meetruimte iets minder
precies komt.

Een alternatieve oplossing, die in de audiciensbranche nog wel eens gebruikt wordt om een betere
geluidsislolatie te bereiken, is een eenpersoons cabine waarin de cliënt wordt geplaatst, terwijl de audicien
buiten de cabine blijft. Dit is de situatie zoals we die ook in het AA – educatiecentrum te Doesburg kennen. Zie
Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-8. Deze cabine wordt spottend nog wel
eens de doodkist of de ijskast genoemd.
Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-8 Meetopstelling in het AA - trainingscentrum te
Doesburg
De voorkeur gaat er echter naar uit om een meetruimte in te richten die zo geluidsarm mogelijk is, waarbij een
goed contact tussen audiometrist en cliënt mogelijk blijft. Daarbij wordt gekeken naar geluidsisolatie, dubbel of
driedubbel glas en ook de deuren kennen vaak speciale voorzieningen om het geluid zo goed mogelijk af te
schermen (dubbele sponning en valdorpels). Ondanks alle goede zorgen zijn er echter een hoop meetruimten
die absoluut niet aan de normen voldoen. Met name verkeers- en contactgeluiden dringen toch tot de
meetruimte door. Het zijn overigens doorgaans de lagere meetfrequenties van de audiogrammen die hierdoor
een afwijking laten zien.
Ook de koptelefoon heeft nog een dempende werking (zie hoofdstuk 0), maar blijf goed opletten dat de meting
die u met een cliënt maakt, in een relatief stille omgeving wordt verricht. Zijn er toevalligerwijs
omstandigheden waardoor meten onmogelijk is, wacht dan even of stel uw meting uit naar een ander tijdstip.
De koptelefoon
Wat alle audiometers, oud of nieuw, nog steeds hebben is een koptelefoon. Die koptelefoon hoort als een
soort Siamese tweeling bij de audiometer. U mag nooit een koptelefoon van de ene audiometer gebruiken op
de andere. Dat heeft als reden dat de metingen die we maken uiterst precies verricht moeten kunnen worden.
Om die reden dient een audiometer minimaal één keer per jaar geijkt te worden. De fabrikant of importeur van
het apparaat controleert dan heel nauwkeurig of de gewenste geluidsterkte nog wel klopt. Indien er
afwijkingen zijn worden die bijgesteld. Een hele grote rol speelt daarin de koptelefoon. Als je een andere
koptelefoon op de audiometer aansluit, is de ijking verloren gegaan en ben je eigenlijk onzin aan het meten.
Uiteraard kent een koptelefoon een linker en een rechter kanaal. Deze zijn vrijwel altijd te herkennen aan een
rode en blauwe zijde voor respectievelijk rechts en links. Een van de meest gemaakte fouten bij audiometrie is
dat de koptelefoon verkeerd om op het hoofd van de te meten cliënt wordt geplaatst.
Bij de meeste audiometers is de eigenlijke koptelefoon omhuld door een geluidswerende kap. Deze kap moet
er voor zorgen dat, hoewel de metingen in een stille ruimte behoren plaats te vinden, eventueel nog
binnengedrongen geluid het oor van de cliënt niet bereikt. Deze kappen klemmen vaak behoorlijk op het hoofd

van uw cliënt en zijn weinig comfortabel om te dragen. Bovendien sluiten ze ook nog behoorlijk strak aan op de
huid. Het dragen van een bril en oorbellen wordt over het algemeen ontraden. De oorbellen omdat ze pijn
kunnen veroorzaken als ze klem komen te zitten, de bril omdat hij mogelijk geluidslekkage kan veroorzaken.
Ook moeten we er zorg voor dragen dat er geen haren tussen de koptelefoon en de huid komen te zitten,
eveneens om geluidslekkage te voorkomen.
Aan het goed opzetten van de koptelefoon lijkt hier wat overdreven veel aandacht besteed. Er is echter
gebleken dat de positie en lekkage van de koptelefoon grote meetfouten kunnen veroorzaken, om nog maar te
zwijgen over het verwisselen van linker en rechter oren.
Iedere koptelefoon maakt contact met de huid van de cliënt. Uit hygiënische voorzorg en om besmetting van
cliënten te voorkomen, dient de koptelefoon voor iedere gehoormeting even met een desinfecterende tissue
gereinigd te worden. Gebruik liever geen alcohol, alcohol zorgt ervoor dat de rubbers snel hard worden.
U doet dit in het bijzijn van uw cliënt voordat u gaat meten en nadat u gemeten heeft.
De beengeleider of oscillator
Met de koptelefoon wordt het geluid aangeboden op de oorschelp en in de gehoorgang van de cliënt. We
meten op die manier de gehele gehoorketen. (gehoorgang, middenoor, binnenoor en de signaalverwerking
naar en door de hersenen).
We kunnen er ook voor kiezen gebruik te maken van een oscillator blokje. Dat is een klein blokje dat middels
een beugel op het mastoïd wordt geplaatst.
Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-9 De plaatsing van een oscillator t.b.v. een
beengeleidingsmeting
Dit blokje zet de aangeboden toon om in een trilling met dezelfde frequentie. Deze trilling wordt doorgegeven
aan het rotsbeen of mastoid. In het mastoid is het slakkenhuis ondergebracht, waarin de haarcellen binnen het
orgaan van Corti gelegen zijn. Doordat de totale omgeving rond deze trilharen begint te trillen, worden ook
deze trilharen zelf in beweging gebracht, hetgeen de cliënt ervaart als geluid met een toonhoogte gelijk aan de
toonhoogte die u middels de oscillator heeft aangeboden.
Volgens bovenstaande werkwijze laat u het geluid aan de cliënt horen zonder dat dit geluid het middenoor
passeert. Een eventueel gebrek of storing aan dit middenoor heeft op deze manier geen invloed op het
gehoorresultaat van uw cliënt.
Als u vervolgens de meting met de oscillator vergelijkt met de meting m.b.v. de koptelefoon, dan kunt u het
verschil berekenen tussen deze twee metingen, hetgeen overeenkomt met het gehoorverlies van het
geleidingsdeel van het gehoor.
Deze oscillator is een absoluut precisie-instrument en is erg kwetsbaar voor schokken en vallen. Om die reden
zit er vaak een tasje omheen, ter bescherming bij vallen en stoten. Dit tasje moet u uiteraard eerst verwijderen
voordat u gaat meten. Hang de oscillator altijd netjes aan de daarvoor bestemde haak op en laat hem nooit op
de grond liggen.
De oscillator vormt net als de koptelefoon een onverbreekbare eenheid met de audiometer en mag nooit
uitgeruild worden met andere audiometers.
Ook de oscillator komt in contact met de huid van uw cliënt en dient regelmatig schoongemaakt te worden,
liefst in het bijzijn van uw cliënt.
De responseknop
Bij het maken van een audiogram worden uw cliënt tonen aangeboden, waarbij hij moet aangeven wanneer hij
die hoort. Het signaal dat door de cliënt gegeven moet worden ten teken dat hij de stimulus gehoord heeft

moet vooraf goed worden afgesproken. Zo kunt u afspreken dat de cliënt “JA” zegt of zijn hand opsteekt (Figuur
Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-6). Ook kan gebruik gemaakt worden van een
responseknop. Dat is een drukknop die uw cliënt in zijn hand krijgt, waarop hij moet drukken als hij een toon
hoort. Aan uw kant, gaat dan een LED branden waardoor u weet dat de toon gehoord is. Het gebruik van een
drukknop maakt de meting doorgaans iets sneller, maar heeft als nadeel dat u snel het contact met uw cliënt
verliest. U hoeft hem per slot van rekening niet meer aan te kijken, u zit maar naar dat lampje te kijken.
Iedereen heeft zo zijn eigen voorkeur van werken. Bij gebruik van een cabine is het gebruik van de drukknop
aan te raden,
Response geven door JA te laten zeggen geeft het nadeel dat er een stukje akoestische maskering optreedt
wanneer de cliënt telkens een verhoudingsgewijs hard geluid moet maken, door JA te zeggen. De voorkeur gaat
uit naar het gebruik van de responseknop, waarbij we nog een keer aanbevelen om regelmatig naar de cliënt
kijken, Een gezichtsuitdrukking vertelt u soms zeer veel.
De luidheid van het aangeboden signaal
Met het uitvoeren van een audiogram proberen we het gehoorverlies bij een bepaalde toonhoogte op een zo
nauwkeurig mogelijke manier te bepalen. De geluidsterkte op een audiometer is in te stellen van – 10 dB tot +
120 of 130 dB en is instelbaar in stappen van 5 dB en bij klinische audiometers soms ook in stappen van 1 dB.
Afhankelijk van de audiometer waarop gewerkt wordt, zal de sterkte ingesteld worden m.b.v. een draaiknop,
een tiptoets, een toetsenbord, of een muis.
Regelmatige check-up
Het verdient aanbeveling om iedere keer als u een audiogram gaat maken, het geluid van de audiometer te
controleren. In met name de snoeren van de koptelefoon kunnen door veelvuldig gebruik breuken ontstaan
waardoor het geluid krakerig overkomt of in het geheel niet hoorbaar is. Controleer ook de responseknop en
het functioneren van de toespreekmicrofoon.
Doorgaans kent u uw eigen gehoordrempel. Het grof controleren van de ijking kunt u doen door zelf de
koptelefoon even op te zetten en te luisteren of u uw eigen drempel op de juiste sterkte meet. Zo ja dan kunt u
doorgaan, zo neen, dan dient de audiometer meer uitgebreid gecontroleerd te worden.
Overhoren
Als we m.b.v. een koptelefoon op het ene oor een toon laten horen, dan zal die toon bij de hogere
geluidsterkten ook op het andere oor hoorbaar kunnen worden. Dat komt doordat de hoofdtelefoon als
beengeleider gaat werken en de schedel in trilling brengt en dus ook de vloeistof in de cochlea.
Een andere manier waardoor het aangeboden geluid het andere oor bereikt is, is door geluidslekkage van de
kussens van de koptelefoon. Dit weggelekte geluid gaat om het hoofd heen en bereikt voor een deel het
andere oor. Om die reden wordt aangeraden om tijdens het maken van audiogrammen de bril af te laten
zetten.
Bovenstaande verschijnselen gaan spelen bij een geluidsterkte van 50 – 60 dB. Bij die sterkte wordt het geluid
op het contralaterale oor (het tegenoverliggende oor) “net wel / net niet” waargenomen. Laten we echter een
geluid van 90 dB horen, dan moeten we er rekening mee houden dat dit geluid op het contralaterale oor met
een geluidsterkte van zo’n 40 dB aankomt. Hebben we te maken met één goed oor en één doof oor, dan zou
dit tot valse waarnemingen kunnen leiden. De cliënt zegt dan dat hij de toon van 90 dB op rechts (zijn slechte
oor) hoort, terwijl hij in werkelijkheid een toon hoort op links (zijn goede oor) ter grootte van 40 dB, omdat de
drempel van dit oor bijvoorbeeld maar 35 dB is.
U moet daarbij weten dat het bij kleine geluidsintensiteiten heel moeilijk te constateren is, met welk oor je een
bepaald geluid hoort en dat die opdracht voor een slechthorende nog veel moeilijker is.
Dit verschijnsel van het waarnemen van een toon, terwijl die toon werd aangeboden op het andere oor,
noemen we overhoren. Overhoren is in praktijk wellicht de grootste oorzaak van meetfouten in

audiogrammen. Met name bij a-symmetrische gehoorverliezen is de kans op overhoren vrij groot en moeten
we bij het meten goed oppassen.
Als we tijdens het meten van de beengeleiding m.b.v. de oscillator een toon aanbieden op het mastoïd, wordt
door het trilblokje de hele schedel in beweging gebracht (een soort contactgeluid). Het aangeboden geluid
komt op deze manier even hard op het linker, als op het rechter oor aan. Ook dit noemen we overhoren.
Maskeren
Om overhoren tegen te gaan wordt maskeren toegepast. Als we een oor maskeren, stellen we het oor tijdelijk
buiten werking door het naar iets anders te laten luisteren. Je kunt dan denken aan bijvoorbeeld een lekker
muziekje op het linker oor, terwijl je het rechter oor aan het meten bent. Maar dat muziekje is uiteraard te
dominant aanwezig en lijdt te veel af van de werkelijke meting. Om die reden wordt hiervoor een zacht
ruistoontje genomen, dat in harmonie is met de geluiden die op het tegenoverliggende oor gemeten worden.
Dat ruisje wordt de maskeerruis genoemd. Bij toonaudiometrie wordt hiervoor smalleband ruis genomen, bij
spraakaudiometrie speech noise. Uiteraard mag de ruistoon niet al te hard gemaakt worden, want dan zou hij
hinderlijk zijn en de concentratie van het andere oor afleiden.
Bij het meten van de beengeleiding is het altijd noodzakelijk om te maskeren, omdat overhoren al plaats vindt
vanaf
0 dB. Wat u op het rotsbeen van het ene oor aanbiedt, komt vrijwel net zo hard aan op het andere oor. U weet
dus nooit welk oor u meet en ook hier biedt maskering de uitkomst.
Je laat m.b.v. de koptelefoon een ruistoon horen op het oor dat je niet aan het meten bent, terwijl je gelijktijdig
sinustonen via de beengeleideroscillator laat horen op het oor dat je wel wilt meten.
Het onbedoeld overhoren van het signaal dat aangeboden wordt t.b.v. beengeleidingsmetingen is een veel
voorkomende fout
Er zijn speciale regels hoe je de sterkte van de aan te bieden maskeerruis moet berekenen. (Methode volgens
Plateau van Hood). In het kader van deze opleiding gaat deze theorie echter te ver. U weet middels
bovenstaande theorie echter wel waar het bij overhoren en maskeren over gaat en u kunt, zeker voor uw
cliënt, een goed gesprekspartner zijn.
Toonhoogte
Toonaudiometrie wordt ook wel octaaf audiometrie genoemd. Dat komt omdat de tonen die we aanbieden
telkens een octaaf hoger liggen. Een octaaf is een verdubbeling van de toonhoogte. De laagste toon die we
meten is er een van 125 Hz, gevolgd door een octaaf hoger 250 Hz, dan weer een octaaf hoger 500 Hz, 1000 Hz,
2000 Hz, 4000 Hz en 8000 Hz. Hoe men ooit aan die toonhoogtes is gekomen? Het zijn allemaal veelvouden van
2, maar dan afgerond. Reken maar mee:
2 = 2 1 = 2
2 x 2 = 2 2 = 4
2 x 2 x 2 = 2 3 = 8
2 x 2 x 2 x 2 = 2 4 = 16
2 x 2 x 2 x 2 x 2 = 2 5 = 32
2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 = 2 6
2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 = 2 7 = 128 125 Hz
2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 = 2 8 = 256 250 Hz
2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 = 2 9 = 512 500 Hz
2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 = 2 10 = 1024 1000 Hz
2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 = 2 11 = 2048 2000 Hz
2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 = 2 12 = 4096 4000 Hz
2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 = 2 13 = 8192 8000 Hz
Omdat het voor sommige gehoorverliezen belangrijk is om ook tussenliggende waarden te kennen, kun je bij
de meeste audiometers ook de frequenties 750, 1500, 3000 en 6000 Hz meten. Deze waarden liggen telkens in
= 64

het midden tussen twee originele meetfrequenties zoals hierboven berekend in, maar wel weer telkens een
octaaf hoger.
750 Hz als zijnde het midden tussen 500 Hz en 1000 Hz
750 x 2 = 1500 Hz 1500 x 2 = 3000 Hz en 3000 x 2 = 6000 Hz
De toonhoogte van de audiometer is in te stellen met een draaiknop, een drukknop, het specifieke console van
de Affinity, het toetsenbord van de computer of de muis.
De interrupter.
Om de toon aan uw cliënt te kunnen aanbieden moet u op een “knop drukken”. Deze knop heet de interrupter
ofwel de onderbreker. Deze term komt uit vervlogen tijden toen het geluid juist uit werd gedrukt i.p.v. aan. Wij
praten gewoon over de drukknop. Het inschakelen van het geluid mag nooit met een klik gepaard gaan.
Immers zou uw cliënt kunnen reageren op de klik i.p.v. op de aangeboden toon. Het is dus zaak dat de toon
langzaam wordt opgebouwd. Dit stelt speciale eisen aan die drukknop, die dan ook regelmatig op een
geluidloze werking gecontroleerd moet worden.
Sommige drukknoppen moet je daadwerkelijk met je vinger indrukken. Er zijn er ook die je moet aantippen.
Tegenwoordig zie je veel dat de stimulus moet worden aangeboden door met de muis te klikken of door de
spatiebalk van het toetsenbord in te drukken. Er is ook een “fly over” toepassing op de Aurical te vinden. Door
de muis over een speciaal vlak te bewegen krijgt de cliënt een geluid te horen. Het voordeel van deze
werkwijze is, dat de cliënt u nooit kan zien drukken of klikken, waardoor vals spelen niet tot de mogelijkheden
behoort.
Screening audiometrie en diagnostische audiometrie
In praktijk kennen we drie soorten audiometrie, de screening audiometrie, de diagnostische audiometrie en
de klinische audiometrie. Bij screening audiometrie verrichten we een snelle gehoormeting, om een globale
indruk te krijgen van de conditie van een oor. Is deze conditie beneden de norm, dan dient er uitgebreid
audiometrisch onderzoek gedaan te worden en dan praten we over diagnostische audiometrie.
Screening audiometrie
Voor een screening audiogram nemen we slechts een beperkt aantal meetfrequenties (1000, 2000, 4000 en
soms 8000; vervolgens weer 1000, 500 en 250 Hz) Bij diagnostische audiometrie worden alle hogere octaven
van 125 Hz gemeten en indien nodig ook nog frequenties hier tussenin .
Bovendien wordt er bij diagnostische audiometrie ook gekeken naar de beengeleiding, hetgeen we bij
screening helemaal over slaan. Indien nodig wordt er ook gemaskeerd, iets dat bij screening audiometrie ook
nooit gebeurt.
Screening audiometrie wordt veel en vaak als “gratis gehoortest” verricht. Daarbij is het van belang dat de
onderzoeker een snelle schifting maakt tussen de cliënten die echt zorg nodig hebben en cliënten die nog te
goed horen om voor aanpassing in aanmerking te komen. Tot nu toe gaan we hierbij vaak uit dat de
vergoedingsgrens bepalend is voor wie voor verdere zorg in aanmerking komt. In de toekomst moeten we daar
echter bijzonder mee oppassen, omdat naar mijn overtuiging dan ook kleinere verliezen voor compensatie in
aanmerking gaan komen, maar dan wellicht zonder tegemoetkoming van kosten door de zorgverzekeraar.
Stelt u zich inzake deze eens voor dat u een gezichtsbeperking heeft van -3 en uw opticien zegt dat hij u niet
wilt helpen omdat het ziekenfonds pas bij -6 gaat vergoeden.
Om de werkzaamheden zo optimaal mogelijk te verdelen, wordt er steeds vaker een beroep gedaan op de
praktijk assistent om ook screening audigrammen voor haar/zijn rekening te nemen.
Diagnostische audiometrie

Als we een uitermate goede en degelijke afspiegeling willen hebben van de conditie van iemand zijn gehoor,
zullen we dat gehoor onderwerpen aan diagnostische audiometrie. Deze precieze manier van audiometreren
geeft een zuiver beeld van het gehoorverlies van de cliënt. Het brengt de gehoordrempels zonodig gemaskeerd
in beeld en ook de beengeleiding wordt (gemaskeerd) gemeten. Ook wordt om een goed beeld van de vorm
van slechthorendheid te verkrijgen spraakaudiometrie gedaan waarover later meer.
Klinische audiometrie
Bij klinische audiometrie wordt niet alleen het gehoorverlies in beeld gebracht maar worden ook andere
metingen verricht waardoor beter gelocaliseerd kan worden waar de storing in het gehoor zich bevindt. We
denken hierbij aan het verrichten van impedantiemetingen, Sisi testen, Balans testen, Tone decay metingen,
Bera en OAE metingen.
De audicien beperkt zich slechts tot het maken van screening en diagnostische audiometrie,
Notatie
Het is een goed gebruik dat iedereen een audiogram op dezelfde manier invult. Doet u dat m.b.v. de computer,
dan zal het programma vrijwel altijd de juiste symbolen kiezen, behorende bij die meting die u zojuist gemaakt
heeft en waarvan u nu de gevonden waarde wenst op te slaan. Werkt u echter met een audiometer die nog
niet op de computer is aangesloten, dan zult u zelf de symbolen moeten invullen en moet u dat uiteraard op de
juiste manier doen.
Ook wanneer u audiogrammen uitleest, moet u weten welke symbolen staan voor welke metingen.
Bij toonaudiometrie worden het linker en rechter oor tegenwoordig haast altijd in twee aparte karakteristieken
geplaatst. Een enkele keer worden ze nog in slechts één audiogram getekend, maar meestal in twee losse. Het
voordeel van het in één karakteristiek plaatsen is, dat je sneller het verschil tussen links en rechts kunt
vaststellen. Het nadeel is dat als u alle meetwaarden in één audiogram plaatst het al snel een rommelig geheel
wordt, zoniet een zootje.
Als er gebruik wordt gemaakt van twee audiogramvormen, dan staat het rechter audiogram links op het papier
en het linker audiogram rechts op het papier. Als u uw audiogram voor u op tafel hebt liggen, en uw cliënt zit
tegenover u, zit zijn linkeroor rechts en zijn rechter oor links. En zo is het gekomen, die onzin.
Over het algemeen werden en worden hier veel fouten mee gemaakt, de computer ingevulde audiogrammen
voorkomen dat.
Voor metingen aan het rechter oor wordt de kleur rood gebruikt. Voor het linker oor de kleur blauw. Verder
worden de volgende symbolen gebruikt.
Rechts Links
Ongemaskeerde luchtgeleiding O X
Gemaskeerde luchtgeleiding Δ ∏
Verbindingsstreep symbolen
luchtgeleiding
___________ _____________
Ongemaskeerde beengeleiding < >
Gemaskeerde beengeleiding [ ]
Verbindingsstreep symbolen
beengeleiding
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Het onthouden van links ( X )en rechts ( O ) is doorgaans niet zo’n probleem m.b.v. het ezelsbruggetje RRR:
Rood Rechs Rondje. Het symbool voor de gemaskeerde versie is hiervan af te lijden door van het vierkantje een
kruis te maken en van de het rondje een driehoek
Een ezelsbruggetje om deze symboliek van de beengeleiding te onthouden biedt u wellicht het poppetje
waarbij de symbolen gebruikt worden als koptelefoon

Controle audiometer
Er is niets vervelender dan dat u na een lange dag werken tot de ontdekking komt dat er een storing in de
audiometer zat, waardoor de gemeten audiogrammen achteraf onbetrouwbaar blijken te zijn. Om die reden is
het zonder meer raadzaam uw audiometer regelmatig te controleren, zodat als er zich een storing voordoet, u
weet vanaf wanneer die fout er op z’n ongunstigst in heeft gezeten. U zult in zo’n geval de tussenliggende
audiogrammen over moeten meten.
Het is daarom belangrijk te weten wie u in die periode gemeten heeft. Dit is veelal te achterhalen middels de
agenda. Het blijft echter van belang om ook van mensen die voor een gratis gehoortest binnen stappen, op z’n
minst naam en telefoonnummer te noteren, zodat in geval van problemen contact kan worden gezocht.
Bij ieder audiogram noteren
Het minste wat u bij een audiogram altijd moet invullen is:
◘ De naam van de cliënt
◘ De geboortedatum van de cliënt
◘ De datum waarop het gemaakt werd
◘ Met welke audiometer het audiogram werd gemaakt
◘ De naam van de audiometrist.
Dagelijkse controle audiometer
Alvorens er met metingen gestart wordt, moet de audiometer, liefst aan het begin van de dag, gecontroleerd
worden op de volgende punten:
<
[ ]
1. Branden de indicatielampjes bij het aanzetten van het toestel?
2. Zitten er geen knoppen of pluggen los?
3. Zijn de kussens van de telefoons en/of die van de dempingskappen nog goed?
4. Snoeren eventueel uit de knoop halen en controleren op breuk.
5. Controleer of de beengeleider niet rammelt.
6. Controleer de batterijen, als deze gebruikt worden in het toestel.
7. Zet de koptelefoon op, bied een signaal aan van ongeveer 60 dB en draai aan de snoeren bij de
pluggen aan de audiometer en bij de pluggen aan de koptelefoon. Luister of er gekraak of zelfs
wegvallen van het signaal te horen is.
8. Plaats de beengeleider op het hoofd en controleer het snoer op dezelfde manier.
9. Luister of alle frequenties aanwezig zijn. Hetzelfde geldt voor de smalle-bandruis.
10. Controleer de spraakruis (speech noise).
11. Controleer of de output ongeveer correct is, bijvoorbeeld door de eigen gehoordrempel kort te
controleren
12. Loop ook de standen van de verwakker na en luister of het signaal bij elke 5 dB verhoging inderdaad
harder wordt.
13. Luister of de interruptor niet klikt, bijvoorbeeld op 60 dB. Controleer of er geen brom te horen is en
het signaal niet vervormt.
14. Controleer of de cliëntknop goed werkt.
15. Luister naar het spraaksysteem en de intercom.
Als u op bovenstaande manier de audiometer controleert, zullen storingen niet onopgemerkt blijven, verhoogt
u uw kwaliteit en voorkomt u gezichtsverlies doordat u achteraf allerlei klanten moet terugroepen omdat de
metingen niet bleken te deugen.
>

Intakegesprek
Voor we een audiogram maken met een cliënt hebben we altijd een inleidend gesprek. Tijdens dit gesprek
komen verschillende zaken aan de orde die van belang kunnen zijn voor ons onderzoek. Zo worden de
gehoorklachten geïnventariseerd, er wordt gevraagd wanneer, en onder welke omstandigheden de klachten
het meest ervaren worden, we vragen of slechthorendheid vaker in de familie voorkomt; we proberen te
achterhalen en of er sprake kan zijn van lawaaislechthorendheid. Tal van vragen waarmee we informatie
verzamelen om een indruk te krijgen van de problemen en de mogelijke oorzaak en vorm van slechthorendheid
waar we mee te maken hebben. Op deze manier proberen we ook een indruk te krijgen welk oor het beste is,
waarmee we straks de meting zullen beginnen.
Otoscopie
Ook worden de oren met een otoscoop geïnspecteerd. Daarbij kijken we naar algemene bijzonderheden en
bijzonderheden die te maken kunnen hebben met zaken uit het voorgaande gesprek in het bijzonder. Als
voorbereiding op het maken van een audiogram bekijken we of de gehoorgangen voldoende “schoon” zijn om
de meting te kunnen uitvoeren.
Over het algemeen geldt daarbij dat als er nog een kleine doorgang naar het trommelvlies zichtbaar is, dat er
gemeten kan worden. Dit is overigens een ander uitgangspunt dan de beoordeling voor het maken van
oorafdrukken.
In de lessen anatomie / pathologie / otoscopie komen bovenstaande onderwerpen uitgebreid aan de orde,
reden waarom er hier verder geen aandacht aan wordt besteed.
De toonaudiometrie meting zelf
We beginnen met het meten van het gehoor altijd met beste oor. De manier waarop u kunt bepalen welk oor
het beste is, is reeds behandeld in hoofdstuk 0. We beginnen met het beste oor omdat we hier kunnen werken
met de laagste geluidsterktes. Hier krijgt u hoogstwaarschijnlijk op alle frequenties response, hetgeen de
meting voor de slechthorende zelf een stuk gemakkelijker maakt. Heeft uw cliënt eenmaal de smaak te pakken,
dan is het meten van een moeilijker oor makkelijker dan dat u in omgekeerde volgorde begint.
Instructie
Een goede instructie van uw cliënt is het halve werk. Daarbij dient u er op te letten, dat de instructie eenvoudig
is, kort en doelgericht is. U legt uit aan uw cliënt dat de meting oor voor oor wordt verricht en dat er begonnen
wordt op het beste oor te weten …….. Vervolgens legt u uit dat uw cliënt tonen te horen krijgt. En dat hij op de
responseknop moet drukken als hij een toon heeft gehoord. Vervolgens wordt de toon zachter gemaakt en
herhaalt zich de procedure. U vertelt dat u erop uit bent om de geluidsterkte te vinden die uw cliënt nog net
kan horen. Dus hij moet drukken als hij ook maar het minste van de toon verneemt. Vertel dat de test op
verschillende toonhoogtes wordt herhaald. Laat de drukknop zien waar uw cliënt op moet drukken en
demonstreer hoe.
Reiniging kussens en opzetten koptelefoon
Voor u begint maakt u de kussens van de koptelefoon nog even schoon met alcohol 70% en plaatst daarna de
koptelefoon zorgvuldig op het hoofd van uw cliënt. Pas daarbij op dat de oorschelpen geheel binnen de kussen
vallen, dat de gehoorgang niet dichtgedrukt kan worden door de kussens en dat het kapsel van m.n. dames
weer ongeschonden uit de strijd zal komen. Laat uw cliënt zijn bril afzetten en pas op met al te grote oorbellen.
Tegenwoordig kunnen ook piercings een belemmering zijn. Het klinkt wellicht wat overbodig, maar ook
hoortoestellen (miho’s en cic’s) moeten uitgedaan worden.
Let goed op dat u de koptelefoon goed om op het hoofd zet. Op vrijwel alle koptelefoons zit aan de rechterkant
een rode en aan de linkerkant een blauwe markering. Het verkeerd om opzetten van de koptelefoon wordt als
een doodzonde beschouwd.

Laat uw cliënt liever niet zelf de koptelefoon opzetten. De opgewekte spanning in de beugel is vrij groot; de
kappen zijn onhandig vast te houden en de kans is niet ondenkbaar dat de plaatsing misgaat. Plaats liever zelf
de koptelefoon op het hoofd van de cliënt. Ga daarbij recht voor uw cliënt staan en zet eerst zorgvuldig de ene
kant over het oor en daarna de andere. Als laatste stelt u de beugel op de goede maat af door deze naar
beneden te schuiven. Vraag tot slot aan uw cliënt of de koptelefoon goed zit. Verricht deze handeling
voorzichtig en met zorg.
Vraag vooraf aan uw cliënt om de zorgvuldig opgezette koptelefoon niet meer van plaats te veranderen.
Bedenk uzelf dat vanaf dit moment uw cliënt nog slechter bereikbaar is geworden, doordat zijn gehoorverlies
door de dempingskap met zo’n 30 dB is toegenomen. Spreek hem daarom toe via de microfoon en de
koptelefoon van de audiometer en wel op een voor hem goed hoorbare geluidsterkte.
Leer uzelf, alvorens de 1000 Hz te gaan meten, aan om nòg een keer te kijken of de koptelefoon wel goed (li /
re) op het hoofd geplaatst is.
Luchtgeleiding
Bij sommige cliënten is het verstandig om alvorens met de echte meting te beginnen te controleren of de
instructie goed is overgekomen door even te oefenen. Kijk daarbij of er op de juiste manier response wordt
gegeven en schroom niet om alles nog een keer uit te leggen als blijkt dat uw instructie toch niet goed is
overgekomen of begrepen. Begin daarna pas met de echte meting.
Om de meting vlot te laten verlopen beginnen we met een toon die vrijwel alle slechthorenden nog wel kunnen
horen t.w. 1000 Hz. U kiest een geluidsterkte waarvan u denkt dat hij ruim boven de ingeschatte drempel ligt
en laat deze toon horen door op de stimulus knop te drukken. Dit doet u door een aaneengesloten toon van
ongeveer 1½ a 2 seconde aan te bieden. (niet korter dan anderhalve seconde en zeker niet langer dan 3
seconden) Als uw cliënt deze toon gehoord heeft drukt hij op de responseknop en gaat er bij u op de console of
in uw beeldscherm een signaal branden ter bevestiging. Nu maakt u de toon 10 dB zachter en biedt hem
opnieuw gedurende 2 seconde aan. De cliënt zal u wederom bevestigen de toon gehoord te hebben. Opnieuw
maakt u de toon 10 dB zachter en herhaalt de procedure, tot de toon niet meer gehoord wordt. Als de toon
niet meer gehoord wordt verhoogt u de toon in stappen van 5 dB tot de toon weer wel gehoord wordt.
Vervolgens verlaagt u weer met stappen van 5 dB, tot u een waarde heeft gevonden die uw cliënt nog net kan
horen, terwijl hij 5 dB minder niet meer kan horen.
De waarde die de drempel weergeeft is officieel de laagste waarde die uw cliënt twee van de drie keer dat hij
aangeboden werd nog kon horen. De eerlijkheid gebied te bekennen dat hier met name bij screening
audiometrie vaak minder precies mee wordt omgesprongen, hetgeen te rechtvaardigen valt door nogmaals
onder aandacht te brengen dat het bij een screening slechts gaat om een indicatieve meting.
De hierboven beschreven procedure wordt achtereenvolgens herhaald voor de frequenties 2000 Hz, 4000 Hz
en
8000 Hz. Bedenk u hierbij steeds dat vrijwel alle ouderdomsverliezen een aflopend verlies in de hoge tonen
laten zien. De eerste stimulus die u per frequentie aanbiedt, moet ruim boven de drempel liggen. Voor de
hogere tonen neemt u als startpunt de drempel van de voorgaande frequentie + 20 dB.
Voorbeeld: Drempel bepaald bij 1000 Hz = 35 dB
Starten bij 2000 Hz met een stimulus van 35 + 20 = 55 dB
Werd deze toon niet gehoord, ga dan in stappen van 10 dB omhoog totdat hij wel gehoord
wordt.
U zult nu merken dat uw cliënt de smaak al aardig te pakken heeft. Er begint een bepaalde routine te ontstaan.
Die routine ontbrak nog bij de eerste meting die u deed bij 1000 Hz. Dat is dan ook de reden dat u deze meting
nog een keertje controleert, door hem over te doen. Daarna meet u de lage tonen, in de volgorde 500, 250 en
125 Hz.
We herhalen de totale volgorde van meetfrequenties nog een keer:
1000, 2000, 4000, 8000 controle 1000 500, 250 en 125 Hz

Op deze manier hebben we de complete hoordrempel voor de luchtgeleiding bepaald en vinden we
bijvoorbeeld een audiogram als in Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-10 .
Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-10 Een compleet toonaudiogram
Tussenliggende waarden
Als u na het maken van het audiogram tot de ontdekking komt dat er ergens een grote sprong in het
gehoorverlies is tussen twee opeenvolgende frequenties, zoals in Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven
opmaakprofiel in document.-10 voor het rechter oor tussen 2000 en 4000 Hz, dan kunt u ook de
tussenliggende waarde meten. Voor het diagnostisch vaststellen van een gehoordrempel is dit van groot
belang, voor screeningaudiometrie waarschuwen wij voor het willen meten van tussenliggende waarden t.b.v
bijvoorbeeld. het opsporen van kleine lawaaidips. Deze procedure kost veel tijd en doorgaans vindt u hier zelf
geen meerwaarde door. Immers bij screening audiometrie gaat het om een globale indicatie van het
gehoorverlies.
Fletcher index / Vergoedingsindex
Als u met uw collega’s in gesprek bent, wilt u soms wel eens op makkelijke manier een snelle indicatie geven
van de ernst van het gehoorverlies van een van uw cliënten. Het was diezelfde Fletcher, van de Fletcher
Munson – curve, die uitvond dat je een snelle indexering kon maken door de gehoorverliezen bij 500, 1000 en
2000 Hz te middelen. U krijgt dan een simpel getal (gemiddeld gehoorverlies) dat een bruikbare indruk geeft
van het gehoorverlies van uw cliënt. Later is men dat de Fletcher – index gaan noemen. Deze Fletcher – index
heeft men jaren gehanteerd als de bepalende factor of een cliënt al dan niet voor vergoeding van
hoortoestellen in aanmerking zou komen. Toen bij een herziening van het zorgstelsel, de drie Fletcherfrequenties
werden gewijzigd in 1000, 2000 en 4000 Hz begon men heel oneerbiedig over de Fletcher-HI- index
te praten. Aangezien Fletcher allang dood en begraven is en hij dus part nog deel aan deze nieuwe index heeft,
is die term niet zo gunstig gekozen. Het zou meer op zijn plaats geweest zijn om de nieuwe index de
Ziekenfondsindex o.i.d. te noemen.
De Fletcher index wordt voor verschillende andere doeleinden gebruikt waarover later meer.
Kijken we naar Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-10 dan zien we een Fletcher
– index van het rechter oor:
(500 = 0 dB, 1000 Hz = 5 dB en 2000 Hz = 15 dB)
(0 + 5 + 15) : 3 = 7 dB
Bepalen we index die aan de vergoedingsnorm ten grondslag ligt:
(1000 Hz = 5 dB, 2000 Hz = 15 dB en 4000 Hz = 50 dB)
(5 + 15 + 50) : 3 = 23 dB
Vergoedingsgrens hoortoestellen

Wellicht hier niet helemaal op zijn plaats, denken wij er toch goed aan te doen nog even de vergoedingsnorm
voor hoortoestellen te noemen. Een cliënt komt voor vergoeding van hoortoestellen in aanmerking als zijn
gemiddeld gehoorverlies gemeten over de frequenties 1000, 2000 en 4000 Hz groter is dan 35 dB en dan wel
op het beste oor.
Maskering
In het kader van deze lessen gaat het te ver om u precies te leren wanneer er sprake is van overhoren en
wanneer er gemaskeerd moet worden. Wij verwijzen u inzake dit onderwerp naar hoofdstuk 0.
In het algemeen maken wij u erop attent dat symmetrische gehoorverliezen weinig risico op overhoren met
zich mee brengen, maar a-symmetrische gehoorverliezen juist in het bijzonder.
Wees daarom met a-symmetrische gehoorverliezen altijd terughoudend met uw conclusies en laat
diagnostische audiometrie, waarbij ook gemaskeerd gemeten wordt, eerst duidelijkheid brengen om wat voor
gehoorverlies het in werkelijkheid gaat.
Beengeleiding
Eveneens buiten het bereik van deze leerstof valt het meten van de beengeleiding. Deze meting moet altijd
gemaskeerd worden uitgevoerd omdat u met het geven van stimuli m.b.v. de oscillator nou eenmaal altijd
twee cochlea’s tegelijk aanstuurt. Het meten van een ongemaskeerde beengeleiding is onzin. U meet dan de
beste beengeleiding van een van de twee oren, maar u weet niet welke.
De beengeleiding – meting is in feite bedoeld om de locatie van de gehoorstoring te kunnen bepalen. Als we
een beengeleiding vinden die gelijk is aan de luchtgeleiding, dan zit de storing kennelijk in het perceptieve deel
van het oor. Vinden we een duidelijk verschil tussen de luchtgeleiding en de beengeleiding, dan hebben we te
maken met een geleidingsverlies. Geleidingsverliezen zijn meestal door de KNO-arts op te lossen, in
tegenstelling tot de perceptieve verliezen. In Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in
document.-10 kunt u zien dat de lucht- en de beengeleiding precies gelijk liggen, zodat we kunnen constateren
dat er sprake is van een perceptief verlies.
Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-11 Audiogram met een geleiding component
In Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-11 daarentegen kunnen we zien dat de
beengeleiding een stuk beter is dan de luchtgeleiding. Hieruit kunnen we constateren dat er hier sprake is van
een deel geleidingsverlies dat zijn oorsprong heeft in het middenoor, trommelvlies en/of gehoorgang. De
beengeleidingsdrempel laat evenwel zien dat er ook van een deel perceptief verlies sprake is. Dit deel van het
gehoorverlies, met name in de hoge tonen, vindt zijn oorsprong in het slakkenhuis.
Het verschil tussen de luchtgeleiding en de beengeleiding noemen we de air-bone-gap. In dit geval zo’n 20 - 25
dB.
De maximale air-bone-gap die er gevonden kan worden is 55 – 60 dB, want als we het hele geleidingsysteem uit
een oor weghalen, dan is het hierdoor ontstane gehoorverlies 55 tot 60 dB.

Wij raden Praktijk Assistenten aan uit hoofde van hun functie geen beengeleidingen te meten
UnComfortable level of UCL
Het is van groot belang dat we het geluid van een hoortoestel nooit harder maken dan de cliënt nodig heeft of
kan verdragen. De kans op verdere gehoorbeschadiging door te harde geluiden is niet ondenkbeeldig als het
geluid van het hoortoestel niet op tijd gedempt wordt. Anderzijds kan het voor een slechthorende bijzonder
onplezierig zijn als hij geluiden te horen krijgt die regelmatig te hard zijn; het zou zijn plezier om het toestel te
dragen kunnen verminderen.
Helaas zien we vaak dat met het verwerven van een gehoorverlies ook de tolerantiegrens voor harde geluiden
verandert. Je zou denken dat als je minder goed hoort, dat je dan juist beter tegen harde geluiden zou kunnen.
Gek genoeg is dat net andersom. Als je gehoordrempel daalt, dan stijgt meestal de gevoeligheid voor harde
geluiden. Alleen bij geleidingsverliezen groeit de tolerantie met het gehoorverlies mee, bij vrijwel alle andere
soorten gehoorverlies zal een verhoogde gevoeligheid voor harde geluiden optreden.
Om die reden willen we graag weten hoe hard we het geluid van een hoortoestel kunnen maken zonder dat de
cliënt hier last van heeft. Dit meten we met een UCL-meting (Un Comforbable Level – meting).
Hierbij wordt een geluid aangeboden dat in stappen van 5 dB, steeds een klein beetje harder wordt gemaakt,
totdat uw cliënt aangeeft dat hij het niet langer apprecieert als het nog harder wordt.. Deze meting is een
beetje omstreden, omdat hij bij onvoldoende instructie van de cliënt, niet helemaal zonder risico is. Als de
cliënt namelijk stoer zijn kaken op elkaar houdt, even flink zijn, is de kans op lawaaibeschadiging die zich uit in
de vorm van tinnitus, niet uit te sluiten.
Om die reden wordt deze meting vaak overgeslagen. Toch kan de UCL meting een hoop goede informatie
opleveren t.b.v. het optimaal instellen van hoortoestellen. Als de meting wordt uitgevoerd is het altijd door een
gediplomeerde audicien.
Sommige programma’s waar hoortoestellen mee ingesteld kunnen worden calculeren (berekenen) een UCLwaarde
als die in het audiogram niet terug te vinden is. Dat deze gecalculeerde waarde af kan wijken van de
werkelijke waarde, laat zich raden. Reden waarom het, op een verantwoorde wijze, meten van een UCL toch in
onze ogen de voorkeur geniet.
UCL-metingen worden doorgaans uitgevoerd bij 500, 1000, 2000 en 4000 Hz
Het symbool waarmee de gevonden UCL-waarde wordt aangegeven is een U van Uncomfortable of een D van
Discomfortable. Ook wordt nog wel eens het volgende symbool gebruikt , ┴ , maar dat is geen normsymbool.
Most Comfortable Level of MCL
Naast het feit dat we weten hoe hard het geluid maximaal mag worden, is het ook handig te weten bij welke
geluidsterkte iemand zich lekker voelt, het beste kan verstaan en het als een prettige geluidsterkte ervaart. Op
die sterkte willen we uiteraard het hoortoestel afstellen.
Je kunt dat nameten door een toon telkens een beetje harder te maken en te vragen wanneer de cliënt hem
lekker en goed kan horen. Als die waarde gegeven is, herhaalt u de meting nog een keer maar nu van boven
naar beneden. U begint hard en vraagt wanneer hij weer lekker klinkt. Doorgaans ligt de gevonden waarde zeer
dicht in de buurt van de waarde die in omgekeerde richting vond. Meestal ligt het MCL level in het midden
tussen de hoordrempel en de UCL waarde.
Het meten van de MCL waarde is een behoorlijk arbeidsintensief karwei en als je weet dat je toch telkens
uitkomt om en nabij het midden tussen drempel en UCL, dan weet u nu ook waarom audiciens weinig
enthousiast zijn om hier heel veel tijd aan te besteden.
Net als bij UCL metingen wordt de MCL doorgaans gemeten bij 500, 1000, 2000 en 4000 Hz.
Screening audiometrie door de Praktijk Assistent.
We zijn t.b.v. toonaudiometrie op verschillende onderwerpen dieper op de materie doorgegaan, dan we in de
andere hoofdstukken van audiometrie doen. De reden hiervoor is te zoeken in de wens dat Praktijk Assistenten
in de directe toekomst ook screening audiometrie mogen verrichten. Met het uitgebreider behandelen van de
benodigde hoofdstukken is de grond gelegd voor de practicumlessen screening audiometrie.

Spraakaudiometrie
Een andere vorm van audiometrie die we in de audicienspraktijk dagelijks tegenkomen is spraakaudiometrie.
Bij spraakaudiometrie laten we m.b.v. de koptelefoon woorden aan de cliënt horen en vragen aan hem of hij/zij
die na wil zeggen. Door de geluidsterkte van de aangeboden woorden te variëren kunnen wij onderzoeken bij
welke geluidsterkte uw cliënt het beste verstaat.
De woorden die we aanbieden staan op een CD. Het betreft éénlettergrepige woorden zoals kieuw, goud, sap.
Allemaal normale korte woorden, opgebouwd uit drie klanken (drie fonemen). We noemen dit soort woorden
monosyllaben, eenlettergrepige woorden. Er staan 12 woorden in een spraakrijtje. Eén woord om te oefenen
en de andere 11 zijn voor de meting bedoeld. Voor iedere klank die goed verstaan wordt, scoort de cliënt 3 %.
Bij alles goed, verdient hij daar dus 11 x 3 x 3 = 99 % mee, afgerond 100 %. Als alles verkeerd verstaan of zelfs
niet gehoord wordt, is er sprake van 0 % score.
Er bestaan ook andere woordlijsten die bijvoorbeeld gebruik maken van spondeeën (meer lettergrepige
woorden), zinnen of onzinwoorden. Tegenwoordig wordt meestal echter de NVA-lijst gebruikt die werd
ontwikkeld door de Nederlandse Vereniging van Audiologie.
De gebruikte woordlijsten zijn fonetisch gebalanceerd, d.w.z. dat de gebruikte klanken evenredig vaak
voorkomen in de Nederlandse taal. Ook zijn de spraakrijtjes nog eens gebalanceerd, opdat alle spraakrijtjes ook
weer met elkaar te vergelijken zijn.
De metingen worden bij verschillende geluidsterkten gedaan waardoor een bijvoorbeeld een resultaat wordt
verkregen zoals te zien is in Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-12. Het linker
en rechter oor worden, in tegenstelling tot toonaudiometrie, vrijwel altijd in één karakteristiek gezet.
Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-12 Cliënt A: Spraakaudiogram met 30 dB
drempelverschuiving en vrijwel maximale discriminatie
In bovenstaand figuur zien we de normale symboliek, zoals beschreven in hoofdstuk 0 , terugkomen. In dit
geval dus een linker en een rechter oor met vrijwel een gelijk gehoorverlies. We zien dat bij een geluidsterkte
van 40 dB nagenoeg 0 % van de woorden goed werd verstaan. Bij 60 dB is dat al opgelopen tot 63% en bij 90 dB
is er nagenoeg sprake van 100 % spraakverstaan. Links in de figuur ziet u een zwarte kromme afgebeeld. Dit is
de 0-lijn, die het spraakaudiogram van een goedhorende voorstelt. U ziet dat ons audiogram naar rechts
verschoven is t.o.v. het audiogram van een goedhorende. Op de 50% lijn kunt u bij benadering uittellen
hoeveel dB het spraakaudiogram naar rechts is verschoven, t.w. 30 dB. Deze verschuiving zal nagenoeg
overeenkomen met de Fletcher-index.
Uit dit spraakaudiogram kunnen we concluderen dat we in staat zijn om met een goed gekozen versterking van
een hoortoestel onze cliënt weer alles kunnen laten verstaan. We praten dan over een spraakdiscriminatie van
100 %.

Dit in tegenstelling tot het spraakaudiogram in Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in
document.-13 waarbij u kunt zien dat, ongeacht hoe hard we het geluid maken, deze cliënt nooit meer
woorden goed zal verstaan dan 80%. Zijn spraakdiscriminatievermogen is nog slechts 80%.
Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-13 Cliënt B: Spraakaudiogram met
discriminatieverlies
We zeggen ook wel dat er dan sprake is van een discriminatieverlies van 20 %. Dit verschijnsel zien we vaak bij
perceptieve gehoorverliezen. Met hoortoestellen is dit defect in spraakverstaan nagenoeg niet te
compenseren. Met een hoortoestel kunnen we wel de drempelverschuiving, die in dit geval ± 25 dB bedraagt,
compenseren, maar we kunnen geen verbetering in het spraakverstaan teweeg brengen. Dit in tegenstelling
tot onze vorige casus, waarbij we met voldoende volume ervoor konden zorgen dat cliënt weer 100% kon
verstaan. De vooruitzichten voor de tweede cliënt zijn dan ook minder rooskleurig van voor cliënt A.
Naast discriminatieverlies zien we nog een verschijnsel in spraakaudiogrammen optreden en dat is als er
recruitment optreedt. Het verschijnsel recruitment houdt in, dat wanneer we het aangeboden geluid langzaam
harder maken, de spraakdiscriminatie de 100 % niet haalt. En sterker nog als we het aangeboden spraakgeluid
nog harder maken, gaat uw cliënt juist minder verstaan. Dit verschijnsel heet recruitment en wordt
geïllustreerd in Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-14 voor wat betreft
Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-14 Cliënt C: Spraakaudiogram met recruitment op
het rechter oor.
het rechter oor. Ook de vooruitzichten voor deze cliënt t.a.v. een hoortoestel zijn niet erg rooskleurig. We
moeten met een hoortoestel precies mikken op een geluidsterkte van zo’n 80 dB. Is het geluid te zacht is er
minder spraakverstaan, maken we het geluid harder dan 80 dB dan wordt het spraakverstaan ook minder.
U ziet dat er veel informatie te halen valt uit een spraakaudiogram in relatie en ten behoeve van het aanpassen
van hoortoestellen. Het geeft ons een goede indruk omtrent de revalidatie-mogelijkheden die een
slechthorende heeft en geeft ons een indicatie hoe enthousiast we naar onze cliënt kunnen zijn.
Vrije Veld audiometrie

Als we een hoortoestel aangepast hebben zijn we achteraf best nieuwsgierig naar het resultaat. Uw cliënt
meldt wellicht dat het prima gaat, maar is dat in werkelijkheid dan ook zo? Hij kan het resultaat wel als een
enorme verbetering ervaren, maar hebben we eruit gehaald wat erin zit? Dat kunnen we controleren met een
Vrije Veld meting (FF van Free Field).
We gebruiken hiervoor spraakaudiometrie, maar laten het geluid niet horen via de koptelefoon, maar nu via
luidsprekers. Uiteraard zorgen we ervoor dat alle geluidsterkten netjes geijkt zijn, waardoor we een vergelijking
kunnen maken met de spraakaudiometrie die we aan het begin van de aanpasprocedure hebben gemaakt.
Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-15 Spraakaudiogram met FF-meting
Uw cliënt draagt tijdens de meting normaal zijn hoortoestellen op de gebruikstand. We laten hem in het vrije
veld een spraaklijst met woorden nazeggen op een sterkte waarop een normaal horend mens alles goed zou
kunnen verstaan (60dB). De hoortoestellen versterken voor de slechthorende het geluid tot het niveau waarop
het maximale spraakverstaan (zonder hoortoestellen) bereikt wordt. Deze meting kunnen we net als bij een
normaal spraakaudiogram bij een bepaald aantal geluidsterktes uitvoeren, zodat er een spraakcurve ontstaat
voor het resultaat met hoortoestellen.
Als het goed is kunnen we een verbetering van het gehoor waarnemen en zou de gevonden spraaklijn in het
vrije veld in de buurt van de ideale lijn moeten liggen. Ligt hij echter verder naar rechts, dan geven we met de
toestellen nog onvoldoende versterking. Ligt hij links naast de ideale lijn, dan geven we teveel versterking.
Zoals behandeld bij spraakaudiometrie is het met hoortoestellen helaas haast niet mogelijk om de maximale
spraakdiscriminatie te verbeteren. We controleren in de gevonden FF meting of de spraakdiscriminaliteit
minimaal gelijk is aan de maximale spraakdiscriminatie van het beste oor. Uw cliënt hoort in het vrije veld
namelijk met twee oren voorzien van twee hoortoestellen. De beste spraakdiscriminatie is dan dominant in uw
meting.
De symboliek van de FF-meting is niet lekker genormaliseerd. In praktijk worden allerlei symbolen gebruikt.
Noah kiest voor de letter L in kleur blauw voor een FF-meting met alleen een toestel op links, een rode R voor
een meting met een toestel alleen rechts en een zwarte T (Twee) voor een meting met twee toestellen.
Daarnaast zijn er nog vele andere symbolen in te stellen.
In Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-15 ziet u een spraakaudiogram met een
FF meting ingevuld voor een meting met twee toestellen.
De maximale spraakdiscriminatie bedraagt zonder hoortoestellen 100 % op beide oren, met twee
hoortoestellen wordt het zelfde percentage behaald en ligt de gevonden curve nagenoeg op de ideale lijn. Een
zeer fraai resultaat dus.
Insertion gain metingen (Insitu metingen)
Als we met een cliënt een vrije veld meting verrichten, controleren we het resultaat van onze aanpassing door
de cliënt woorden te laten nazeggen, waaruit we kunnen constateren hoeveel spraakdiscriminatie de
hoortoestelaanpassing heeft bereikt. Eigenlijk is dit een hele lompe en grove controlemogelijkheid waarbij
alleen de grove klank van het toestel en de aangeboden versterking kunnen worden gecontroleerd. Kleine
nuanceverschillen in de instelling van het hoortoestel kunnen nagenoeg niet herkend worden.

Je bent voor die kleine instellingswijzigingen dus vaak afhankelijk van de bevindingen van een cliënt. Hij moet
hetgeen hij hoort naar u vertalen in woorden en dat valt vaak niet mee. Eigenlijk zou u veel liever even met uw
cliënt mee kunnen luisteren, om het resultaat van uw instellingswijziging te kunnen horen. Dat zou wellicht
kunnen als we een klein microfoontje achter het oorstukje in de gehoorgang van uw cliënt kunnen stoppen.
Helaas is ons eigen gehoor dan nog niet in staat om de kleine verschillen, die in de instelling bewerkstelligd
werden, te herkennen. Om die reden heeft men deze microfoon aangesloten op een apparaat dat middels
frequentie karakteristieken laat zien hoeveel invloed uw wijziging in de instelling teweeg heeft gebracht.
Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-16 Insitu-meting,
naast het oor hangt de meetmicrofoon waarop het slangetje dat langs het oorstukje tot
achter de tuit in de gehoorgang loopt is aangesloten
Veel hoortoestel fitting programs, fabriekssoftware waarmee de hoortoestellen ingesteld worden, visualiseren
de versterking en output van een hoortoestel ook, maar laten de invloed van het gebruikte oorstukje verder
buiten beschouwing. Het al dan niet aanwezig zijn van ventingen, alsmede de lengte van de tuit en het gekozen
type van het oorstukje, zijn fenomenen die een behoorlijke invloed hebben op het aan de cliënt aangeboden
geluid.
Met de Insitu metingen (Insitu is Latijn voor op de plaats) wordt de invloed van het oorstukje wel
meegenomen, waardoor deze metingen zich bij uitstek lenen voor het bestrijden van klachten.
Bij Insitu metingen komt de cliënt voor een luidsprekerbox te zitten. Hij heeft zijn hoortoestellen in, en langs
het oorstukje ligt een dun slangetje dat tot net achter de tuit van het oorstukje uitsteekt en hier het geluid vlak
voor het trommelvlies kan opvangen. Aan de buitenkant is het slangetje op een meetmicrofoon aangesloten
die op zijn beurt weer aangesloten is op de Aurical. In de computer wordt het geluid dat opgevangen werd in
het oor van de cliënt vergeleken met het geluid dat de luidspreker in het vrije veld produceerde en door deze
twee geluiden van elkaar af te trekken, kan het resultaat, de versterking, van het hoortoestel bekeken worden.
Op deze manier zijn er kleine nuanceverschillen in instellingen van hoortoestellen te analyseren, waarbij nog
aangetekend kan worden, dat u vrijwel geen medewerking van uw cliënt nodig heeft, anders dan dat hij stil
moet blijven zitten.
Met name occlusie klachten (klachten over een vol gevoel in het oor, door afsluiting van het oor door het
oorstukje) kunnen met deze technologie gemeten worden.
Het verrichten van Insitu metingen vraagt een bepaalde routine die je pas krijgt als je de metingen regelmatig
verricht. Deze metingen kosten zeker als je er pas mee begint een hoop tijd. Tijd die je echter ook weer kunt
besparen door minder lang naar de juiste instelling te hoeven zoeken. Je moet dus ooit een keer beginnen met
deze metingen en routine krijgen om tijd te kunnen winnen.
Door deze tegenstrijdigheid is de Insitu meting in de audiciens praktijk een omstreden fenomeen. Er zijn
audiciens die doen niet anders en er zijn audiciens die doen het nooit. Iets er tussenin gaat haast niet.

Tympanometrie
Als er tijdens diagnostische audiometrie een air-bone gap gemeten wordt, weten we dat de storing ergens
tussen de ingang van de gehoorgang en de voetplaat van de stijgbeugel in het ovale venster moet zitten. De
vraag is alleen waar?
Om de functie van het middenoor te inventariseren wordt gebruik gemaakt van tympanometrie (tympanum is
trommelvlies). Hierbij wordt de werking van het middenoor systeem getest.
Normaal gesproken zit er aan weerszijden van het trommelvlies lucht. Het trommelvlies kan daardoor gezien
worden als een gespannen membraan. Als een geluidstrilling het trommelvlies raakt, wordt een deel van die
trilling door het membraan opgenomen en een deel gereflecteerd. De hoeveelheid weerkaatste geluidsenergie
hangt af van de mate van gespannenheid van dat trommelvlies. Staat het trommelvlies heel strak, dan wordt
een groter deel teruggekaatst als dat het trommelvlies normaal gespannen staat. Bij een te slap trommelvlies
wordt te veel energie geabsorbeerd en juist te weinig gereflecteerd.
In geval van een oorontsteking zijn er twee mogelijkheden, als de buis van Eustachius afgesloten is, ontstaat er
onderdruk in het oor en indien er sprake is van een ontstoken oor (otitus media) dan ontstaat er overdruk in
het oor.
Door in de gehoorgang de luchtdruk te variëren van een onderdruk naar een overdruk, zal “op een gegeven
moment” de luchtdruk voor en achter het trommelvlies gelijk zijn. Dit uit zich in een perfecte harmonie tussen
geabsorbeerd en gereflecteerd geluid. Op deze manier is het mogelijk een diagnose te stellen omtrent de
conditie van het middenoor.
Voor de uitvoering van de meting wordt bij de patiënt een probe (een dopje) in het oor geschoven waarop een
meetunit is aangesloten. Op deze meetunit zijn een luidsprekertje (telefoon), een meetmicrofoon en een
pompje aangesloten. De probe sluit de gehoorgang luchtdicht af. Zie Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven
opmaakprofiel in document.-17
Door de luchtdruk te variëren en gelijktijdig een toon te laten horen en de reflectie te meten wordt alle
informatie verzameld in de computer waarna de beweeglijkheid van het middenoor systeem wordt
geïllustreerd in een karakteristiek, tympanogram genoemd.
Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-17 Tympanometrie opstelling
Stapedius reflex meting
Als we op een oor een geluid groter dan ± 85 dB laten horen, treedt in dat oor een relexmatige samentrekking
van de musculus stapedius op. Deze samentrekking van het spiertje dat aan de stijgbeugel vastzit heet de
stapedius reflex.
Het plotseling samentrekken van dit spiertje maakt de stapedius minder beweeglijk. Dit heeft tot gevolg dat je
met de techniek van de tympanometrie kunt meten wanneer de stapedius reflex optreedt, want een strakker
gespannen trommelvlies reflecteert een grotere hoeveelheid geluid.
Het leuke is, dat die stapedius reflex altijd in twee oren tegelijk optreedt. Dus hoort iemand op links een hard
geluid, dan treedt er zowel in het linker als het rechter oor een stapedius reflex op.
Bij bepaalde soorten gehoorverlies wijkt de geluidsintensiteit waarbij de stapedius reflex is op te wekken af en
is hieraan het bewuste ziektebeeld te herkennen.

Van dit fenomeen wordt gebruik gemaakt om te onderzoeken of en wanneer de stapedius reflex plaats vindt.
Hierbij laat men het plotseling harde geluid op het niet gemeten oor horen. Of liever gezegd, men meet
wanneer de stapedius reflex op het bewuste oor optreedt door de reflex op het andere oor te meten.
Deze metingen wordt in audiciens praktijken weinig tot nooit toegepast. Naast het feit dat de meetapparatuur
hiervoor simpelweg ontbreekt in de audicienspraktijk, is dit een meting waarmee een medische diagnose kan
worden onderbouwd en dat doen audiciens nou eenmaal niet. Bovenstaande kennis is dan ook alleen bedoeld
om u goed gesprekspartner te laten zijn in richting van cliënten en voorschrijvers.
Lektestmetingen
Ter controle van gehoorbescherming wordt vrijwel uitsluitend de lektestmeting gedaan, tegenwoordig ook wel
afdichtingsmeting genaamd. Om te kunnen controleren of een gehoorbeschermer voldoende demping van
geluid geeft wordt niet de demping in dB’s gemeten maar de (lucht)afdichting van de gehoorbeschermer in de
gehoorgang.
De demping van het filter in de gehoorbeschermer is bekend. De enige spelbreker die een goede werking in de
weg zou kunnen staan is dat er ergens een geluidslek van buiten het oor naar achter de gehoorbeschermer zit.
Om dit te meten wordt het filter verwijderd en in plaats daarvan een probe ingezet waarmee lucht door de
gehoorbeschermer kan worden geblazen. Door de luchtdruk te meten en te kijken of die gedurende een
bepaalde periode minder wordt kan de afdichting van de gehoorbeschermer worden beoordeeld.
Daar deze meting uitgebreid in het vak gehoorbescherming aan de orde zal komen, wordt er hier niet verder op
ingegaan.