bij-vriendelijke bomen en struiken

Hazelaar – Corylus avellana
Waarde voor bijen
De hazelaar kan al in januari tot maart bloeien, waardoor zeer vroeg
in het voorjaar stuifmeel voor bijen en hommels beschikbaar is. De
kwaliteit van het stuifmeel is niet hoog, maar omdat er tijdens deze
periode weinig andere stuifmeelbronnen zijn, maken bijen er toch
gebruik van. De hazelaar produceert geen nectar.
Standplaats
De hazelaar is qua standplaats niet erg kieskeurig: zolang de bodem
niet te nat of te zuur is, kan deze heester zich goed ontwikkelen. Een
humusrijke onderlaag heeft de voorkeur. Het is een inheemse
heester die op veel plekken in Nederland goed kan gedijen.
Herkenning
Opvallend aan de hazelaar zijn de hangende mannelijke katjes, die vanaf de zomer
aanwezig zijn. In de winter komen deze tot bloei. De vrouwelijke rode bloeiwijzen zitten aan
dezelfde struik in clusters bij elkaar.
De bladeren van de hazelaar zijn ruw en behaard, met een kartelige rand. Hazelnoten zijn
rond september rijp.
Van links naar rechts: mannelijke katjes, vrouwelijke bloeiwijzen, bladeren en noten van de hazelaar
Bloei bevorderen
Door de struik jaarlijks te dunnen zal deze het beste tot bloei komen, omdat dan voldoende
licht de struik kan bereiken.
Vermeerderen
Hazelaars zijn niet te vermeerderen door stekken. Ze kunnen wel vermeerderd worden door
middel van afleggen. Hierbij worden soepele jonge takken in de grond gebogen en
vastgemaakt, zodat ze kunnen wortelen. Hazelaars die laag bij de grond afgesnoeid worden,
kunnen aangeaard worden, zodat de nieuwe jonge scheuten allemaal wortelen. Door turf of
potgrond bij de grond te voegen zal de beworteling verbeteren.
Bronnen: divers

Katwilg – Salix viminalis
Waarde voor bijen
Door de vroege bloei in maart en april is de katwilg een geliefde
waardplant voor bijen en hommels. Het gaat dan om de
mannelijke planten, omdat deze geel stuifmeel produceren.
Standplaats
Katwilgen komen voor langs sloten en rivieren, want ze houden
van een natte standplaats.
Herkenning
De katwilg vormt meestal een struik, maar kan ook een boom
vormen, die tot 6 m hoog kan worden. Ze kunnen geknot worden
en er dan uitzien als een typische knotwilg.
Het is een tweehuizige plant, dit betekent dat er een mannelijke
en een vrouwelijke variant is, te herkennen aan de katjes die in de okselknoppen staan.
- Mannelijke katwilgen hebben tijdens de bloei 1,5-3 cm lange mannelijke katjes en
produceren geel stuifmeel.
- Vrouwelijke katjes zijn wat langer. Mannelijke en vrouwelijke katjes bevatten beiden een
honingklier.
De bladeren zijn in de jonge fase aan beide kanten grijs zijdeachtig behaard. Daarna wordt
de bovenkant blad grotendeels kaal en dofgroen. De bladrand is vaak naar binnen gerold.
Van links naar rechts: mannelijke katjes, vrouwelijke katjes en bladeren van de katwilg
Bloei bevorderen
De katwilg is een snelgroeiende plant. Omdat de katjes voornamelijk op éénjarig hout
groeien moet de wilg altijd na de bloei sterk worden terug gesnoeid.
Vermeerderen
De katwilg is gemakkelijk te vermeerderen door te stekken. Stekken kan het beste tijdens de
winterrust (niet later dan maart). Gebruik het middendeel van een nieuwe scheut van 0,5 tot
2 cm dikte en 25 cm lang. Snijdt de stek aan de onderkant direct onder een knop en aan de
bovenkant direct boven een knop af. Steek de stek voor 2/3 deel in de grond met minimaal 3
knoppen boven de grond.
Bronnen: divers

Forsythia /Chinees klokje - Forsythia sp.
Waarde voor bijen
Forsythia is een winterharde heester, die al in maart en april uitbundig bloeit met een
overvloed aan gele bloemen. Na de bloei krijgt de heester zijn blad.
Standplaats
Forsythia houdt van een plek in de volle zon of eventueel in lichte schaduw. De heester
houdt van voedselrijke, vochthoudende grond. Oorspronkelijk komt de plant uit China en
Korea.
Herkenning
De heester bloeit uitbundig in maart en april met vele gele bloemen. Er bestaan echter ook
witte cultivars. De heester wordt ook ‘bloeiend hout’ genoemd, omdat er tijdens de bloei nog
geen blaadjes aan de struik te vinden zijn. Forsythia kan tot 3 meter hoog worden.
Van links naar rechts: bloemen van de forsythia en een gehele struik in bloei
Bloei bevorderen
Forsythia kun je het best jaarlijks snoeien. De bloemen worden gevormd op de nieuwe
scheuten van het jaar ervoor. Snoeien doe je direct na de bloei.
Vermeerderen
Forsythia is gemakkelijk te vermeerderen door het nemen van een zomerstek van 10 cm
lengte. Neem hiervoor een takje dat zonder te breken gebogen kan worden. Stop een kant
van het takje in een mengsel van turfrijke grond met scherp zand en geef het goed water. Al
gauw zullen er wortels gevormd worden. De heester kan het jaar erop al bloeien.
Bronnen: divers

Vuilboom / Sporkehout - Rhamnus frangula / Frangula alnus
Waarde voor bijen
De vuilboom bloeit bijna het gehele bijenseizoen en is
daarom een waardevolle drachtplant. Terwijl de
besjes van een vorige bloei er nog steeds aan
hangen, bloeit de vuilboom telkens weer opnieuw.
Standplaats
De plant heeft de voorkeur voor een natte, zurige
grond. Algemeen zegt men, dat het een plant voor
zandgrond is, maar in de praktijk blijkt dat deze plant
ook in de volle klei kan gedijen.
Herkenning
De soort groeit als struik of als kleine boom tot
ongeveer 5 meter hoog. De schors is zwart en heeft bruine poriën. De bladeren zijn elliptisch
en gaafrandig.
De bloemen hebben vijf kelk- en vijf kroonbladeren en zitten in de oksels van de takken. De
bloemen staan alleen of in bundeltjes. De bloeitijd loopt van april tot juli.
De vuilboom draagt rode besachtige steenvruchten die later zwart worden.
Takken van de vuilboom, waarin de bladvorm, de bloemen en de steenvruchten te zien zijn
Bloei bevorderen
De vuilboom bloeit op jong hout. Het is daarom aan te bevelen om de vuilboom regelmatig
terug te snoeien, want dat levert weer nieuwe scheuten op die in bloei komen.
Vermeerderen
De vuilboom kan ook door jezelf worden vermeerderd door zaaien. Het zaad moet je
daarvoor wel eerst stratifiëren (= een aantal malen bevriezen en ontdooien) om kiemkrachtig
te worden. Je kunt natuurlijk ook de jonge plantjes uitsteken en verplanten. Waar vuilboom
staat zullen jaarlijks meerdere jonge plantjes uitkomen. Bij de tuincentra zijn deze "ordinaire"
boompjes bijna nooit te koop. Je moet er voor naar boomkwekers onder de afdeling
'plantsoen'.
N.B. De vuilboom is de winterwaardplant van de Vuilboomluis, een plaaginsect voor
akkerbouwgewassen. Het is daarom niet raadzaam om deze aan te planten in akkerbouwgebieden.
Bronnen: divers

Linde – Tilia sp.
Waarde voor bijen
Lindebomen bloeien rijkelijk in juni en juli. De bomen worden
door bijen en hommels bestoven en verspreiden een
aantrekkelijke geur. In juli zijn er weinig andere bloeiende
soorten, waardoor laatbloeiende lindebomen belangrijk zijn voor
bijen en hommels.
Onder alleenstaande bomen kunnen soms veel dode hommels
liggen. Doordat de hommels meer energie verbruiken bij het
rondvliegen dan dat er in de vorm van nectar verzameld kan
worden, verhongeren de hommels. Het wordt daarom
aangeraden meerdere lindebomen bij elkaar te planten.
Standplaats
De linde zien we vaak als straatboom en als leiboom bij huizen en boerderijen.
Oorspronkelijk groeiden zij in beekdalen, maar ze zijn nu overal in Nederland te vinden.
Herkenning
De linde is dicht bebladerd en sterk vertakt. Zij geeft daardoor veel schaduw. De kroon van
een vrijstaande linde is groots. De boom heeft een groot herstellend vermogen en laat zich in
allerlei vormen snoeien. Kenmerkend is het zogenaamde wortelbroed aan de onderzijde van
de stam. Dat zijn takkenbossen die vanuit de wortel omhoog groeien. De bladeren zijn
hartvormig met een spitse punt. De bloemen zijn witgeel en geuren verrukkelijk.
Wortelbroed, bloemen en zaden van de linde
Vermeerderen
De plant vermeerdert zich door zaden, stekken en door wortelopslag. Aan de steel van de
bloeiwijze zit een langwerpig blaadje dat, als de rijpe vruchtjes naar beneden vallen, zorgt
voor een tollende beweging, waardoor de zaden door de wind verder verspreid kunnen
worden. De zaden van de zomerlinde zijn zeer kiemkrachtig, terwijl die van de Hollandse
linde steriel zijn, d.w.z. dat zij zich niet via zaden voortplant, maar wel gestekt kan worden.
Bronnen: divers

Klimop – Hedera helix
Waarde voor bijen
De klimop bloeit in het najaar (augustus tot november) op
afstaande zijtakken in de zon. Als de weersomstandigheden het
toelaten, kunnen o.a. bijen en hommels hier een weldadige dracht
vinden.
Standplaats
Klimop is een groenblijvende, houtige liaan. De plant groeit op
vochtige, voedselrijke grond langs muren en tegen bomen
waaraan de plant zich met korte luchtwortels vastklampt.
Herkenning
De bloemen staan in bolvormige schermen die in trosjes staan. De bladeren aan de
bloeiende takken zijn eirond, terwijl die van niet bloeiende takken handvormig zijn met een
hartvormige voet. Na de bestuiving ontstaat er per bloemetje een blauw-zwarte bes die pas
na de winter rijp is.
Van links naar rechts: bloeitakken, klimtakken en bessen van de klimop.
Bloei bevorderen
Het duurt meerdere jaren voordat klimop tot bloei komt. De bladeren op de bloeiende
afstaande zijtakken hebben een eigen vorm die afwijkt van die van de klimmende takken. Als
je van zo'n afstaande bloeiende zijtak een stek maakt dan ontstaat er een struik met alleen
die bladvorm. Deze struik zal geen wegklimmende of wegkruipende uitlopers meer krijgen,
en is dus een elk najaar bloeiende struik met een vaste plaats zoals andere struiken.
Vermeerderen
Klimop is gemakkelijk te vermeerderen middels stekken of middels afleggen. Als je goed bij
de basis van de plant zoekt zal je zien dat de plant zelf al over de grond gekropen is en op
verschillende plaatsen wortels heeft aangemaakt. Deze scheuten met wortels kan je dan
direct van de moederplant afknippen en elders aanplanten.
Bronnen: divers

Meidoorn – Crataegus sp.
Waarde voor bijen
De meidoorn is niet bijzonder waardevol voor
bijen en hommels, omdat deze in mei bloeit
wanneer er ook veel andere drachtplanten te
vinden zijn. Echter, het is een boom/heester die
van oudsher op het platteland gebruikt wordt in
hagen vanwege de doorns (als veekering).
Standplaats
De meidoorn is een inheemse plant en groeit op
vrijwel alle gronden, zowel op tamelijk droge als vrij natte plaatsen goed groeien. De plant
houdt van een zonnige standplaats en/of halfschaduw.
Herkenning
De plant vertakt bij de grond en heeft dus een lage kroon. Vaak zijn er kruisende takken. De
takken hebben scherpe, 1-2,5 cm lange doorns. De bladeren hebben drie tot zeven lobben
en grofgetande randen. Het blad is glanzend donkergroen van boven en donkerroze van
onder. De bloemen zijn wit, roze of rood van kleur bestaande uit 5 kroonblaadjes. Na de
ontwikkelen deze zich tot circa 1 cm grote, eivormige vruchten. Rijpend verkleuren ze van
groen tot donkerrood.
Van links naar rechts: tak met bladeren en doorns, bloemen en vruchten van de meidoorn.
Bloei bevorderen
Een meidoorn bloeit op overjarig hout. Struiken kunnen tussen herfst en voorjaar eens in de
twee of drie jaar worden teruggezet tot vlak boven de basis, maar laat dus enkele scheuten
in de top staan. Volgroeide bomen hebben nauwelijks snoei nodig.
Vermeerderen
De meidoorn kan uit zaad vermeerderd worden. Wel duurt het vrij lang voor de zaden
kiemen, soms tot ruim twee jaar.
Bronnen: divers

Esdoorn - Latijnse naam
Waarde voor bijen
Esdoorns behoren tot de betere voorjaarsdrachtplanten. De
esdoorn is een geslacht van zo'n 120 soorten bomen en
struiken. Het merendeel van de esdoornsoorten zijn geweldige
bijenplanten met meestal niet zo opvallende geelgroene
bloemtrossen die zowel nectar als geel/geelachtig stuifmeel
leveren. De bloeiperiode verschilt per esdoornsoort, maar is
vanaf maart tot en met mei.
Standplaats
Esdoorns groeien het beste op zonnige plaatsen of in de halfschaduw.
Herkenning
De vrucht van al die esdoorns is voorzien van een grote vleugel. Er zitten daarbij twee
vruchten aan één steeltje. Deze “helikoptertjes” zorgen voor een goede verspreiding door de
wind. Esdoorns staan verder bekend om hun mooie blad qua vorm en kleur. Het esdoornblad
met de drie punten staat in de Canadese vlag.
Van links naar rechts: helikoptertjes en bladeren van de esdoorn
Bloei bevorderen
Door jaarlijks te snoeien kun je bloei bevorderen. Echter, de inheemse esdoorns gaan
gemakkelijk bloeden na het snoeien. Dit bloeden vindt plaats als het groeiseizoen in het
voorjaar weer aanbreekt. Je kunt het beste in de zomer snoeien, want dan heeft de boom het
vermogen om zijn "wond" binnen 24 uur te helen.
Vermeerderen
Gewone esdoorn wordt vegetatief vermeerderd door afleggers. Hierbij wordt een stengel of
tak naar de grond gebogen en wordt op een deel ervan grond gelegd. Ook kunnen de
meeste soorten gestekt worden.
Bronnen: divers