De 24-uurs-mens

34
Melatonine is een hormoon dat een rol speelt bij de regeling
van ons dag-nacht ritme. Het wordt gevormd en uitgescheiden
door de pijnappelklier, die vlak achter de ogen zit en er
al naar gelang licht en donker elkaar afwisselen meer of minder
van produceert. De hoeveelheid melatonine verandert dus met
de seizoenen, maar ook van moment tot moment op een dag.
De productie komt al in het begin van de avond op gang, en is
voor ons lichaam een sein dat de nacht aanbreekt en het tijd voor
rust en slaap is. Rond middernacht bereikt de uitscheiding een
hoogtepunt, er komt dan tien tot vijftien maal zo veel melatonine
vrij als overdag. Een paar uur later doet de dageraad de productie
weer teruglopen. In de zomer, met zijn korte nachten, komt de
piek wat eerder dan ’s winters, wanneer de piek ook hoger is en
langer duurt. Melatonine – melas is het klassiek-Griekse woord
voor zwart – heet daarom wel het hormoon van de duisternis.
De uitscheiding van melatonine kan bij de mens sterk verschillen.
Bij ochtendmensen begint het relatief vroeg, bij nachtvlinders
is het precies omgekeerd. Bij veel bejaarden is er van
een nachtelijke piek niet of nauwelijks meer sprake. Blinden zijn
een geval apart. Zij hebben hoge melatonineconcentraties in het
bloed, omdat hun pijnappelklier geen informatie over licht bereikt.
En dan kan het uitscheidingspatroon ook nog verstoord
anti jetlag-tips
• Draai na aankomst meteen zo goed mogelijk mee in het
lokale ritme
• Gebruik tijdens de reis en vlak na aankomst geen koffi e of
alcohol
• Forceer jezelf voor vertrek al een beetje in de richting van
het nieuwe ritme
En speciaal bij een oostwaartse reis:
• Ga gelijk na het opstijgen slapen
• Vermijd na aankomst fel zonlicht in de ochtend
• Zoek ’s middags licht en buitenlucht op
het hormoon van de nacht als geneesmiddel
raken door allerlei oorzaken, zoals bepaalde ziektes, ’s nachts
werken of een verre vliegreis in oostelijke of westelijke richting.
In Nederland en andere EU-landen geldt melatonine als een
geneesmiddel, dat alleen op doktersrecept verkrijgbaar is. Het
is in Nederland niet geregistreerd, maar toch mogen apotheken
volgens vastgesteld recept melatoninepreparaten bereiden. Die
worden in ons land echter alleen als een zinvol therapeutisch
middel beschouwd voor de stoornissen in het dag-nachtritme
die zich bij blinden voordoen. Voor jetlag wordt het dus niet
voorgeschreven.
In de Verenigde Staten, Th ailand en Singapore ziet men
melatonine niet als geneesmiddel, maar als voedingssupplement.
De tabletten liggen daar vrijelijk bij de drogist in het
schap in doseringen van 0,1 tot vijf milligram. Ook via internet
is het middel gemakkelijk verkrijgbaar.
Aan melatonine valt voor farmaceutische bedrijven weinig
te verdienen, omdat het niet patenteerbaar is. Het is dan ook
nergens ter wereld als geneesmiddel geregistreerd, de kosten
van het uitgebreide toxicologische onderzoek dat daarvoor vereist
is, zijn eenvoudig te hoog. Dientengevolge is er met betrekking
tot melatonine maar weinig geregeld, zodat melatoninetabletten
regelmatig veel onzuiverheden bevatten.
slikeffecten
Niet in slaap kunnen komen is iets dat iedereen wel eens
overkomt, maar soms is de biologische klok zo ernstig
ontregeld dat er sprake is van een ziekte, het delayed sleep phase
syndrome (DSPS). Mensen met DSPS vallen pas uren na middernacht
in slaap en slapen overdag langer door. Voor de meesten
van ons verdraagt zo’n patroon zich slecht met de dagelijkse
verplichtingen, zodat patiënten serieuze klachten hebben over
slapeloosheid ’s avonds en slaperigheid overdag.
De gedachte ligt voor de hand om hun slaap-waakritme
met behulp van melatonine in het gareel te dwingen. Er zijn betrouwbare
onderzoeken uitgevoerd bij kleine groepen patiënten
die inderdaad enig eff ect laten zien: mensen die melatonineta