Veilig werken op hoogte - Bureau TOG

26
arbo
visie
ALBERT ZIERE
Bureau TOG adviesbureau voor
kwaliteit en arbeidsveiligheid,
e-mail: a.ziere@bureautog.nl
nr. 01 | 2006
Veilig werken
Ankers, kabels
Bliksem is gevaarlijk, maar het aanbrengen van bliksembeveiliging
ook. Wie op daken werkt, kan immers diep vallen. Toch werken bliksembeveiligingsmonteurs
in veel gevallen onaangelijnd. Reden: bij veel
gebouwen ontbreken geschikte bevestigingspunten voor veiligheidslijnen.
Een probleem waarvoor Van der Heide Bliksembeveiliging een
oplossing bedacht met ankers, kabels en stoplichten.
Wie hoog werkt, kan diep vallen. Het monteren
van bliksembeveiliging op daken is een behoorlijk
gevaarlijke klus. Omdat koperen bliksemafleiders
maximaal vijftig centimer van de dakrand af mogen
liggen, is het niet mogelijk om de monteurs op een
veilige twee meter van de rand te laten werken.
Vanwege de korte duur van de werkzaamheden – in
de meeste gevallen werken de monteurs minder dan
tien minuten op één vierkante meter – vallen de
meeste beveiligingsopties af. De inzet van knikgiekhoogwerkers,
steigers of hijskranen met bak is economisch
niet haalbaar. Rolsteigers lenen zich niet
voor het werk, terwijl de monteurs bij het bevestigen
van dakrandbeveiliging en het opbouwen van steigers
worden blootgesteld aan extra valgevaar.
Van der Heide Bliksembeveiliging, een van de toonaangevende
spelers in de branche, zocht toch een
manier om de werkplek van zijn monteurs te beveiligen.
Overleg met de Arbeidsinspectie, zowel
rechtstreeks als via de brancheorganisatie, leverde
echter geen werkbare methode op.
Er zat voor Van der Heide dus niets anders op dan
om een eigen veiligheidssysteem te ontwikkelen.
Dat moest:
»even veilig zijn als een ladder;
»snel zijn op te zetten;
»kunnen worden opgezet door twee monteurs;
»toepasbaar zijn bij tachtig procent van de projecten;
»niet leiden tot een grote stijging in de offerteprijs;
» kunnen worden gebruikt onafhankelijk van
bevestigingspunten of andere hulpmiddelen op
of om het object.
BRAINSTORMEN
Na het nodige ‘brainstormen’ bedacht het bedrijf
een systeem van met lijnen gefixeerde bevestigingspunten
waaraan de monteurs zich kunnen vastlijnen.
Dit systeem wordt in twee fases aangebracht,
omdat de monteurs aan de ene kant van de nok
beginnen en aan de andere kant eindigen. Eerst
leggen de monteurs met behulp van een ladder, of
eventueel een panladder, drie touwen over het dak,
die ze op de nok vastzetten via een ankervermenigvuldiger.
Op de grond bevestigen ze de lijnen via
een lijnopkorter aan 1 meter lange grondankers
met een diskdiameter van 20 centimeter die 85
centimeter in de grond zijn gedraaid. Vervolgens
lijnen de monteurs zich met een veiligheidslijn of
valstopapparaat vast aan de ankervermenigvuldiger
(zie figuur 1). Zodra de monteurs aan de andere
kant van de nok moeten zijn, spannen zij opnieuw
twee touwen tussen een bevestigingspunt op de
nok en twee grondankers. Vervolgens maken ze één
van de eerder gespannen touwen los en verbinden
ze dat via een lijnopkorter aan de tweede ankervermenigvuldiger
(zie figuur 2). Als het hele systeem
is opgetuigd, kunnen de monteurs zich aanlijnen
aan de twee bevestigingspunten en aan het noktouw.
Dat laatste is noodzakelijk omdat de monteurs van
de ene kant van de nok naar de andere kant moeten
kunnen. Als de twee bevestigingspunten verder
dan vijftien meter uit elkaar liggen, worden daartussenin
twee extra verticale touwen geplaatst.
Die voorkomen dat het noktouw bij een eventuele
valpartij te ver gaat doorhangen. De verankeringsvoorzieningen
voldoen aan de norm NEN-EN 795

op hoogte
en stoplichten
Bevestigingspunt
Bevestigingspunt
Touw
Bovenaanzicht object
Grondanker
Zijaanzicht object
Figuur 1. Aanbrengen touwen fase 1
Persoonlijke beschermingsmiddelen tegen vallen
– Verankeringsvoorzieningen – Eisen en beproeving.
PRAKTIJKPROEF
Voor de invoering testte Van der Heide het systeem
eerst in de praktijk bij vijf verschillende projecten,
variërend van een recht-toe-recht-aan-woning tot een
conferentieoord met een torentje en een schuin en een
plat dak. Hieruit kwam naar voren dat de monteurs:
» het veiligheidssysteem gemakkelijk konden opbouwen;
» zich stoorden aan het trekken van het valstopapparaat
aan het harnas;
Bovenaanzicht
object
Zijaanzicht
object
> 15 m verticaal
touw aanbrengen
> 15 m verticaal
touw aanbrengen
Figuur 2. Aanbrengen touwen fase 2
» soms moeite hadden om de lijnopkorter ergens
aan te bevestigen (slings van verschillende lengten
bleken hierop het antwoord);
» ongeveer vijf procent van hun totale werktijd
nodig hadden om het systeem aan te brengen
(voorzover te bepalen).
Verder bleek dat beschermhoezen de levensduur
van de touwen verlengen en dat werpzakjes met
een dunne lijn het eenvoudiger maken om de touwen
op het dak te krijgen.
Bij de monteurs bestond duidelijk behoefte aan
meer informatie over veilig aangelijnd werken.
Dus liet Van der Heide alle 72 monteurs een op
nr. 01 | 2006
»
arbo
visie
27

28
arbo
visie
nr. 01 | 2006
RI&E en project RI&E:
Inzet van collectieve beveiliging
OPERATIONELE
BEPERKING
VEILIGHEIDSTECHNISCHE
BEPERKINGEN
ECONOMISCHE
BEPERKINGEN
Bevestiging persoonlijke
valbeveiliging mogelijk?
Start
Beperkingen?
Nee
Beperkingen?
Nee
Beperkingen?
Nee
Gebruik
collectieve
beveiliging
is verplicht
Kortstondige werkzaamheden
(korter dan 10 minuten, op 1 m2

Gebruik van beveiliging binnen Van der Heide
10%
80%
10%
Collectieve beveiliging:
»borstwering >_ 1 m;
»dakrandbeveiliging;
»vangnetten;
»(rol)steiger.
Persoonlijke valbeveiliging aan:
»aanlijnpunten;
»aanlijnsysteem;
»grondanker.
Stop werk, laat ri&e uitvoeren:
Vestigingsleider mag werk niet accepteren.
Er moet eerst een ri&e uitgevoerd worden.
Figuur 4. Gebruik van valbeveiliging en mogelijke
beveiligingsopties stoplichtmodel
In de tweede fase werken de monteurs verplicht
aangelijnd. Alleen in het uiterste geval én met toestemming
van de vestigingsleider mogen ze ‘los’
het dak op. Dat laatste kan voorkomen bij opdrachten
die voor de invoering van het stoplichtmodel
zijn geaccepteerd. Aan het eind van deze fase zal
elke monteur een persoonlijke brief van de general
manager ontvangen waarin staat dat hij voortaan
aangelijnd moet werken. Ook zal het Van der Heide
journaal aandacht aan de nieuwe regel besteden.
Vanaf 1 juli 2006 mogen de monteurs alleen nog
aangelijnd werken. Onveilig werken is niet meer
toegestaan. Vestigingsleiders mogen geen opdrachten
meer accepteren die de monteurs niet op een
veilige manier kunnen uitvoeren.
Over een eventueel sanctiebeleid zal Van der Heide
eerst het gesprek aangaan met de ondernemingsraad.
SUBSIDIE
Van der Heide is niet heel erg veel geld kwijt aan
het veiligheidssysteem. Voor vijftien sets betaalde
het bedrijf € 11.835,– (prijs per set: € 798,–). Deze
sets gaan drie tot vijf jaar mee en moeten jaarlijks
voor € 1.500,– worden gekeurd. De opleidingskosten
voor de monteurs bedragen € 10.084,50, waarvan
het opleidings- en ontwikkelingsfonds € 8640,–
voor zijn rekening neemt (€ 120,– subsidie pp/pd).
De opleiding kost Van der Heide dus € 1444,50. Het
volgen van de opleiding leidt niet tot (extra) omzetderving,
omdat de medewerkers volgens de CAO
toch al recht hebben op één studieverlofdag per jaar.
Het systeem verdient zichzelf in het eerste jaar al
terug. Tegenover de € 13.500,– voor materiaal,
opleiding en keuring staat een groot bedrag dat
Van der Heide bespaart op verzuim en andere kosten.
Van 1999 tot en met 2004 betaalde het bedrijf hiervoor
circa € 181.685,– aan verzuim door vallen van
daken. Omgerekend kostte valgevaar het bedrijf
dus € 30.281,– per jaar.
Het veiligheidssysteem maakt Van der Heide niet
veel duurder voor de klant. Naar schatting besteden
de monteurs vijf procent van hun tijd aan het
opbouwen en afbreken van het systeem. Dit leidt tot
een verhoging van de offerteprijs met 3,25 procent.
Al met al boekt Van der Heide drievoudige winst
met het veiligheidssysteem: de monteurs werken
veilig, het bedrijf bespaart geld en de klant is nauwelijks
duurder uit.
MEER INFO
»
» Nederlands Normalisatie-instituut, NEN 1014:
1992/C2: 2000 nl, Bliksembeveiliging, Delft
2000.
» AI-15, Veilig werken op daken, derde druk, Sdu,
Den Haag.
» Cd-rom Arboprof, versie 2004/2, Alphen aan
den Rijn 2004.
» Nederlands Normalisatie-instituut, NEN-EN
795:1996 nl, Persoonlijke beschermingsmiddelen
tegen vallen – Verankeringsvoorzieningen –
Eisen en beproeving, Delft 1996.
» Nederlands Normalisatie-instituut, NEN-EN
355 (en), Persoonlijke beschermingsmiddelen
tegen vallen - Schokdempers, Delft, 2002.
» UNETO-VNI Vakgroep Bliksembeveiliging,
Stoplichtmethode: Veilig werken op hoogte?,
Zoetermeer, z.j.
» Van der Heide Bliksembeveiliging, Cursusboek
monteur uitwendige bliksembeveiliging, Kollum
2002.
» Ziere, A., ‘Grondankers creëren veilige werkplek
op hoogte’, HVK-scriptie, Goutum 2005
(niet gepubliceerd).
nr. 01 | 2006
Ankers, kabels en stoplichten
arbo
visie
29