Nieuwshoorn november - St. Hubert

Heemschut Sint Huybert.
Graan en andere oude gewassen op de zandgrond.
Voor de Tweede Wereldoorlog werden op de zandgronden
in onze omgeving andere gewassen verbouwd dan
tegenwoordig.
Door de beperkte hoeveelheid stalmest, weinig gebruik
van kunstmest en geen beregening, werden vooral
gewassen verbouwd die minder hoge eisen stelden aan de kwaliteit van de grond.
Van de granen werden uitsluitend rogge en haver geteeld. Rogge op de hoge
akkers en ontginningsgrond, haver op de betere grond die ook werd gebruikt voor
aardappels en mangels of voederbieten.
Rogge, een wintergraan, werd gezaaid in oktober-november en geoogst tussen
eind juli en begin augustus. Vaak werd jaren achter elkaar rogge verbouwd op hetzelfde
perceel. Roggemeel diende voor het bakken van roggebrood, maar vooral
als varkensvoer. Als nagewas werd vaak spurrie gezaaid. Spurrie is een vrij snelgroeiend
gewas dat een smakelijk voer was voor de koeien. Spurrie werd niet
gemaaid. De koeien werden aan een tuier gezet die telkens 0,5 tot 1 meter werd
verzet. Zo kregen de koeien telkens een vers stukje te grazen dat ze niet konden
vertrappen. (een tuier was een lange ketting met een ijzeren pin die in de grond
werd geslagen, een koptouw om de horens van de koeien werd aan de ketting
vastgemaakt) “Zo dik als een spurriekoe!” is een oud gezegde dat ook aangeeft
hoe graag de koeien dit gewas aten. Andere stoppelgewassen waren: stoppelwortelen,
mergkool en bladkool en de vlinderbloemige gewassen: zoete lupinen,
wikken en seradella.
Haver is een zomergraan die vroeg in het voorjaar werd gezaaid en enkele weken
na de rogge geoogst. Haver was en is een uitstekend paardenvoer. Ook werden
haverschoven (gerven in het dialect) door een hakselmolen gedraaid en zo aan de
paarden gevoerd. Haverstro diende ook als voerstro voor de koeien. Was roggestro
uitstekend geschikt als strooisel onder koeien, varkens en paarden. Haverstro
was minder geschikt omdat het veel minder vocht opnam.
Mangels of voederbieten was een ander oud gewas. Dit gewas werd meestal in
april gezaaid met een 1-rijige handzaaimachine. Het zaad dat onregelmatig en vaak
te dicht bij elkaar stond moest met de hand worden gewied en opeen gezet.
Tussen de rijen werd geschoffeld, in de rijen was het onkruid wieden en de grootste
planten laten staan op 25 tot 35 cm. afstand. Kruipend over de grond was dit
een karwei dat lang duurde afhankelijk van de menskracht. Vaak hielpen vrouwen
en kinderen mee. Ook het oogsten van de mangels was ook weer een flinke klus.
Met de hand werden de mangels uit de grond getrokken en met een mes gekopt.
De bieten werden in rijen over het land gelegd en het blad op hopen gegooid. Het
blad werd meestal vers van het land aan het vee gevoerd. De bieten werden op
de kar geladen en in langwerpige hopen gekuild, afgedekt met goed roggestro en
vervolgens met een laag grond bedekt, zo dat ze niet konden bevriezen. In de
wintermaanden werden de mangels aan het vee maar ook beperkt aan de
paarden gevoerd. Uit de kuil en in de schuur gehaald werden de bieten telkens