Eveline Crone, Het puberende brein(samenvatting) - De Nuborgh

Eveline Crone
Het puberende brein
samenvatting

Eveline Crone
Het puberende brein
(samenvatting Ronald Doornekamp)
1 Adolescentenbrein in beweging
Het gedrag van pubers roept vaak vraagtekens op bij opvoeders. Anders dan in
de kindertijd zijn ze vaak gesloten naar hun ouders, maken onlogische keuzes
of nemen onverantwoorde risico’s. Het Brain & Development Laboratorium
van de Universiteit Leiden onderzoekt wat zich afspeelt in de hersenen van
jongeren tussen 12 en 25 jaar.
Dit boek probeert pubergedrag te verklaren vanuit de hersenontwikkeling. Er
komen vier aspecten aan de orde.
1. leren (cognitie)
2. emotie
3. sociaal functioneren
4. creativiteit
Een belangrijke conclusie: het klopt niet dat bepaalde hersengebieden bij
pubers nog niet volgroeid zijn. Het gaat om de communicatie tussen hersengebieden
die grillig of niet optimaal verloopt.
De ontwikkeling van de verschillende hersengebieden wordt aangestuurd door
hormonen. Door allerlei zintuiglijke, cognitieve, emotionele en sociale prikkels
ontwikkelen bepaalde hersengebieden zich stormachtig: er ontstaan steeds
meer en efficiëntere verbindingen. Zodoende ontstaat belangstelling of talent
voor bijv. sport, muziek, mode enz.
Niet alle hersengebieden ontwikkelen zich echter in hetzelfde tempo. Dat veroorzaakt
vaak typisch gedrag bij adolescenten. Crone geeft een voorbeeld van
een meisje van 15 dat samen met een vriendin een piercing laat zetten van het
geld dat ze mee heeft gekregen voor een winterjack. Het gebied ‘emotionele
kicks’ (Cool als ik maandag de piercing op school kan laten zien!) overheerst
het gebied dat haar laat nadenken over de gevolgen van haar gedrag (geen
winterjack, ouders kwaad).

Razende hormonen
Let op het verschil tussen puberteit (seksuele volwassenwording, ca. 10-14
jaar) en adolescentie (overgangsfase tussen kind en volwassene, ca. 10-22
jaar). Het typische gedrag van pubers en hun lichamelijke ontwikkeling
hebben een gemeenschappelijke oorzaak: hormonen.
Hormonen zorgen aan de ene kant voor lichamelijke veranderingen, maar
omgekeerd sturen ze ook de structuur en organisatie van bepaalde hersengebieden
aan.
De hypothalamus – een belangrijk hersengebied – is een soort distributiecentrum
voor hormonen. Het maakt een stofje aan, GnRH, dat als een soort
vertegenwoordiger via de bloedbaan reist. Zo komt de GnRH ook langs de
hypofyse, die op zijn beurt weer geslachtshormonen produceert, waardoor de
geslachtsorganen zich ontwikkelen en zaad- of eicellen gaan vormen. Ergens
aan het begin van de puberteit neemt de productie van GnRH sterk toe, bij het
ene kind eerder dan bij het andere. De lichamelijke veranderingen roepen ook
weer reacties op: stemmingswisselingen, onzekerheid over het uiterlijk, seksueel
gedrag. Hoe de relatie precies is, weten we niet, maar het gaat in elk geval
met forse pieken en dalen.
Continue jetlag
Een opvallend gevolg van de veranderende hormoonhuishouding is een
verstoord slaapritme. Pubers hebben zo’n 9 tot 9,5 uur slaap nodig, maar
komen daar bijna nooit aan omdat hun lichaam pas laat het slaaphormoon
melatonine afgeeft. ’s Morgens is het andersom, sommige pubers zijn met nog
geen drie wekkers uit hun bed te krijgen. Het slaaptekort kan ook weer leiden
tot stemmingswisselingen. Onhandelbaar gedrag en emotionele uitbarstingen
zijn dus soms eenvoudig een gevolg van een veranderend bioritme.
Opgroeien tot volwassen lid van de maatschappij
Al die lichamelijke/hormonale veranderingen hebben gevolgen voor (1) de
cognitieve vaardigheden (bijv. schoolprestaties); (2) emotioneel gedrag; (3)
sociaal gedrag; en (4) creatieve vermogens. Die veranderingen zijn al eerder
beschreven door ontwikkelingspsychologen, maar pas de laatste jaren kunnen
we ze verklaren vanuit hersenonderzoek.
Wat cognitieve vaardigheden betreft ontdekte Piaget dat opgroeiende kinderen
steeds beter zgn. executieve (uitvoerende) functies beheersen. Dat zijn taken
waarbij je verschillende vaardigheden tegelijk nodig hebt. Bijvoorbeeld informatie
vasthouden in je gedachten, zoals spelregels en afspraken. Als je executieve
functies goed ontwikkeld zijn, kun je beter inspelen op complexe
situaties, bijv. huiswerk maken voor meerdere vakken, een nieuw spel leren.

Een andere ontwikkeling is het vermogen om je te verplaatsen in een ander, of
in een hypothetische situatie (Hoe zou het voelen als je als islamitische vrouw
geen burka meer mag dragen?). Adolescenten kunnen steeds beter meningen
vergelijken en worden kritischer.
Naast de cognitieve ontwikkeling verandert er ook veel aan hoe een puber
tegen zichzelf en anderen aankijkt (psychosociaal gedrag). Volgens
Westenberg doorlopen tieners vier stadia:
1. ca. 8-11 jaar: impulsief, afhankelijk en volgzaam; goed corrigeerbaar,
heeft leiding nodig.
2. ca. 10-12 jaar: zelfbeschermend: bewust van de eigen persoon, wil
zichzelf redden, kiest vaak uit eigenbelang.
3. ca. 12-16 jaar: conformistisch, past zich aan de groep aan, sociaal
wenselijk gedrag, verwacht wat terug uit relaties
4. ca. 16-25 jaar: zelfbewust: bewust van de eigen, unieke identiteitl
hecht aan persoonlijke relaties, oprechtheid, is tolerant.
Opbouw van de hersenen
De hersenen (van een volwassene) bestaan uit ongeveer honderd miljard
zenuwcellen (neuronen). Elke cel staat in verbinding met een paar honderd
tot een paar duizend andere cellen. De zenuwcel zelf bestaat uit een celkern,
omgeven met grijze stof. Aan de buitenkant zitten vertakkingen, dendrieten.
De zenuwcellen liggen in een ‘badje’ van witte cellen (gliacellen, glia = lijm).
Een gliacel bestaat uit een axon, een verbindingsdraadje. Een zenuwcel stuurt
een elektrisch stroompje door een axon naar een andere cel.
De hersenen bestaan uit verschillende gebieden, elk met een bepaalde functie.
De hersenen ‘beginnen’ aan de binnenkant, pal boven de wervelkolom.
Daar zit een paddestoelvormig orgaan, het cerebellum, dat de
aansturing van de spieren (motoriek) regelt.
De volgende laag zijn de middenhersenen, die ook zorgen voor het
verwerken van sensorische en motorische signalen.

Aan de voorkant van de middenhersenen liggen twee gebiedjes, de
thalamus en de hypothalamus, die de hormoonhuishouding, warmte-
en kouderegulatie en dat soort automatische lichaamsfuncties regelen.
Om dit alles heen liggen de grote hersenen, de cerebrale cortex of
schors. Ze zitten samengefrommeld onder de hersenpan, maar eigenlijk
zo groot als een basketbal. De cortex is verantwoordelijk voor denken,
leren, onthouden en je emoties. Zeg maar het bewuste deel van je
hersenen.
De occipitale (achterhoofd)cortex is voor visuele waarneming. De
parietale (zijkant) cortex voor zintuiglijke en ruimtelijke waarneming.
De temporale (onderkant) cortex voor gehoor, taal en geheugen. De
frontale (voorkant) voor intelligent en doelgericht gedrag.
Aan de binnenkant van de cortex zitten nog twee gebiedjes die gespecialiseerd
zijn in gedrag, leren en beloning (basale ganglia) en emoties
(amygdala).
In de eerste levensfase is er een enorme overproductie van grijze cellen. Gek
genoeg werken de verschillende hersengebieden daardoor minder efficiënt.
Tot het 25 e jaar neemt de grijze stof weer af. Het specialiseren van
hersengebieden (= het vormen van verbindingen) gaat daardoor veel beter.
Door MRI-scans kunnen we in beeld brengen welke hersengebieden op een
bepaald moment actief zijn. Dat komt omdat daar tijdelijk meer zuurstof
naartoe gaat, en die zuurstof is magnetisch gevoelig.

2 Het lerende brein
Opkomst van educational neuroscience
De groeiende kennis over de hersenen kan professionals in het onderwijs
inzicht geven in bijvoorbeeld taal- en rekenvaardigheid, intelligentie of studievaardigheden
zoals plannen. De bundeling van hersenonderzoek en onderwijskunde
heet educational neuroschience.
Leren doet een beroep op een groot aantal deelvaardigheden: je concentreren
op één ding, informatie filteren, onthouden, toepassen, je gedrag/inzicht
aanpassen (bijv. als de leraar je corrigeert). Deze vaardigheden ontwikkelen
zich niet tegelijk. Een intelligente leerling kan blijven zitten vanwege een
gebrek aan concentratie of planning.
De frontale cortex: regulator van cognitieve vermogens
De frontale cortex (het voorste 2/3 deel van de cortex) huisvest ons denkvermogen.
Veel cognitieve taken zijn erg complex: denk eens aan rekenen, taal,
muziek maken. Daarbij werken verschillende subgebieden als een netwerk
samen. Deze subgebieden in de frontale cortex noemen we naar hun ligging:
superior/ inferior: bovenste/onderste helft
anterior/posterior: voorste/achterste helft
dorsaal/ventraal: buitenste/binnenste schil
lateraal/mediaal: linker-rechter buitenkant /verticaal middenstuk
In termen van hersenonderzoek valt leren en plannen onder de zgn. controlefuncties.
Simpel gezegd: die vormen van gedrag waar je eerst informatie nodig
hebt, die je vervolgens omzet in actie. Zoals: een route onthouden, een
muziekstuk spelen, Franse woordjes leren. Het gaat dus om doelgericht
gedrag.
We weten uit patiëntenonderzoek, onderzoek bij apen en uit hersenscans dat
de laterale frontale cortex (de twee voorste buitenste gebieden) belangrijk is
bij het leren. Daar is de thuisbasis voor een aantal hoofd-controlefuncties,
namelijk:
1. informatie tijdelijk vasthouden in het ‘werkgeheugen’
2. informatie manipuleren (probleemoplossen, integreren, toepassen)
3. op tijd kunnen stoppen (niet toegeven aan automatisch gedrag,
gedrag corrigeren, reageren op feedback)
4. flexibiliteit: gedrag aanpassen op grond van nieuwe informatie
Bij kinderen ontwikkelen de meeste probleemoplossingsfuncties zich tussen 4
en 12 jaar (basisschoolleeftijd). Ze kunnen dan feilloos een vreemde taal leren
(grammatica, woordenschat, uitspraak) en hun redeneervermogen neemt
enorm toe. Maar andere controlefuncties, zoals planning en flexibiliteit, rijpen

nog tot in de late adolescentie. De hele frontale cortex is pas ‘volmaakt’ rond
het 25 e jaar. We kijken eens naar de afzonderlijke controlefuncties.
1 Werkgeheugen
Tot voor kort dacht men dat het werkgeheugen is uitontwikkeld op het 10 e
jaar, maar nu blijkt het tot zeker 15, 16 jaar nog te verbeteren. Het
werkgeheugen is eenvoudig te testen door reeksen te laten onthouden – bijvoorbeeld
plaatjes van voorwerpen – steeds méér en gedurende steeds
langere tijd. Deze functie ligt in de ventrale (binnenste) laterale prefrontale
cortex.
2 Informatie manipuleren
Een complexere taak voor het werkgeheugen is informatie niet alleen één op
één te reproduceren, maar ook te manipuleren. Bijvoorbeeld door de volgorde
van een reeks te veranderen, een reeks uit te breiden of – nog ingewikkelder –
je huiswerktaken in een schema te zetten en dan ook nog rekening te houden
met eten en sporten. Het succesvol uitvoeren van dit soort taken hangt samen
met de verbindingen tussen verschillende subgebieden in de dorsale
(buitenste) laterale prefrontale cortex. Dit gebied rijpt langzamer dan het
ventrale deel. Complexe manipulatietaken verlopen pas goed op 15-/16-jarige
leeftijd.
3 Inhibitie – op tijd stoppen
Inhibitie is het remmen of stoppen van automatisch, primair gedrag. Het
speelt een rol bij het aanpassen van je gedrag als gevolg van regels, correctie
door iemand anders en bewust/moreel handelen. Je zou het ook discipline
kunnen noemen. Het hersendeel dat hiervoor verantwoordelijk is, zit in het
ventrale laterale prefrontale gedeelte, net onder het werkgeheugen, het deel
dat het onthouden regelt. Het ontwikkelt zich vooral tussen het 12 e en 18 e jaar.
Jonge adolescenten kunnen dus nog niet zo goed hun gedrag remmen,
bijvoorbeeld even niet reageren op geklets in de klas of een sms’je tijdens het
leren. Dus anders dan vaak beweerd wordt, zijn tieners helemaal niet goed in
multitasken! Ze zijn vlug en graag afgeleid.
Flexibiliteit
Flexibiliteit is wel de belangrijkste controlefunctie. Als je iets anders moet
doen dan je wilt of gewend bent, vereist dat flexibiliteit. Het vormt de basis
van leren. Want een nieuwe taal, spelregels of een computerprogramma leer je
in een wisselwerking van doen – gecorrigeerd worden – anders doen.
Volledige flexibiliteit is er pas op ongeveer 15 jaar. Dit vermogen bevindt zich
in twee gebieden in de frontale cortex, pal middenvoor en iets daarachter. Uit
onderzoek van het LIBC blijkt trouwens dat tieners inderdaad effectiever reageren
op positieve dan op negatieve feedback.

Reken en taalvaardigheid
Er is nog niet zo veel bekend over hoe het brein rekensommen uitvoert.
Rekenen is een erg complexe activiteit. Wel weten we dat het een
samenwerking is tussen de frontale cortex (onthouden, manipuleren) en de
parietale cortex (bijv. ook ruimtelijk voorstellingsvermogen). Hoe ouder de
leerling, hoe meer geautomatiseerd het rekenen lijkt te verlopen. Je hoeft er
als het ware steeds minder bij na te denken.
Ook taal aanleren is een complex proces, dat deels bewust, deels geautomatiseerd
verloopt. het hersengebied voor spreken is een ander dan dat voor het
begrijpen van taal. Jonge kinderen hebben een gevoelige periode voor taal –
ongeveer de basisschoolleeftijd – maar de precieze aard daarvan is nog onduidelijk.
Intelligentie
Intelligentie is moeilijk te omschrijven. Tests richten zich op het meetbaar
maken van controlefuncties. Dus bijvoorbeeld relaties ontdekken, problemen
oplossen, kennis integreren en toepassen, flexibiliteit. Howard Gardner onderscheidt
behalve cognitieve intelligentie (taal – rekenkundig – ruimtelijk) ook
interpersoonlijke vaardigheden (sociale intelligentie), kunstzinnige
intelligentie en zelfkennis. Ook zijn er intelligentietests die zo veel mogelijk
taligheid en culturele bepaaldheid proberen te omzeilen. Wel is men het erover
eens dat je verschillende deelprocessen moet meten en dat de waarde
constant moet zijn, dus niet de ene keer intelligenter dan de andere.
Hersenonderzoekeers constateren dat de hoeveelheid grijze stof en de
efficiency van de verschillende hersengebieden varieert en pas rond het 25 e
jaar is uitgerijpt. Gevoelige periodes variëren ook per kind en per leeftijd.
Jammer genoeg is in het onderwijs weinig ruimte voor individuele afstemming;
denk eens aan de CITO-toets en aan laatbloeiers.
Een nog onopgelost raadsel is de ‘trainbaarheid’ van hersenfuncties. We
kunnen niet van elk kind een Einstein of een Mozart maken. Maar hoe ligt de
verhouding tussen nature en nurture?

Het emotionele brein
Emoties in het adolescentenbrein
Veel adolescenten gaan door periodes heen waarin ze overgevoelig zijn. Ze
lijken een kort lontje te hebben en reageren over-emotioneel, variërend van de
slappe lach tot depressiviteit. Onderzoeken bevestigen dat het emotiegedeelte
van de hersenen soms overactief is.
Er zijn twee soorten emoties: primaire (een directe, onwillekeurige reactie op
je omgeving, bijv. angst als een auto pal langs je heen rijdt); en secundaire
(aangeleerd, per persoon verschillend, bijv. je hebt een naar gevoel bij de
kermis omdat je ex-vriendin daar vorig jaar met een ander stond te zoenen).
Primaire emoties vinden hun oorsprong in de amygdala. Secundaire in een
samenspel van amygdala, basale ganglia en frontale cortex.
Emoties herkennen bij anderen gebeurt vooral door iemands gezichtsuitdrukking,
maar ook hoe iemand loopt of praat. Kinderen maken opvallend veel
fouten bij het ‘aflezen’ van emoties. Pas tegen het 18 e jaar gaat het goed, bij
vrouwen beter dan mannen.
De rol van de amygdala
De amygdala is een gebied diep in de hersenen onder de cortex en maakt deel
uit van het limbische systeem, zag maar onze automatische piloot. Dat zorgt
dat je reageert op prikkels: bij gevaar verhoogt de hartslag zich en ga je zweten
(vechten of vluchten-reactie). Prikkels gaan soms rechtstreeks naar de amygdala
(je springt opzij voor een blaffende hond), maar er is ook een indirecte
route via de cortex (O nee, het is geen gevaarlijke slang, het is de tuinslang).
De amygdala reageert niet alleen op gezichten, maar via de cortex ook op
emotioneel belangrijke informatie (iemand waarschuwt: pas op voor de hond,
hij bijt wel eens). Bij jongens is de primaire, ongecontroleerde reactie heftiger
dan bij meisjes. Gestereotypeerd: een jongen wordt driftig en slaat erop,
wanneer iemand zijn schooltas afpakt; een meisje kan het meer in de context
zien (Zeker een grapje, ik pak ze later wel terug).
Complexe emoties
Veel emotionele situaties zijn veel te ingewikkeld voor een primaire, lichamelijke
reactie. Stel dat een adolescent moet kiezen tussen vanavond naar een
feestje of een plotseling ziekgeworden familielid helpen.
Meestal komen zulke emotionele beslissingen neer op een keuze tussen het
korte- en het langetermijngevoel. Die keuze gebeurt zelden rationeel, maar
bijna altijd op grond van een ‘onderbuikgevoel’.

Ze komen we bij de orbitofrontale cortex, het onderste deel van de frontale
cortex, ver achter de ogen. Dat is een verbindingscentrum met de limbische
hersenen (primair reageren op beloning en straf), de sensomotorische cortex
(die representeert ons lichaam, localiseert een prikkel in de buik, benen of
vingers) en de laterale frontale cortex (waar bewuste handelingen worden
aangestuurd). Kortom: de orbitofrontale cortex is het raakvlak tussen cognitie
en emotie, tussen gecontroleerd en onwillekeurig gedrag. Mensen die hier een
beschadiging hebben, zijn vaak normaal intelligent en taalvaardig, maar handelen
impulsief, risicovol en gericht op directe bevrediging. Ze voelen als het
ware niet aan wat de goede beslissing is, missen het ‘onderbuikgevoel’.
Op grond hiervan legde Domasio het onderbuikgevoel uit in zijn somatische
bestempelingstheorie. De orbitofrontale cortex ‘bestempelt’ een situatie
(achterna gezeten door een hond) als bedreigend, het maakt als het ware een
lichamelijke momentopname (hartkloppingen, zweten) en legt die vast. Ons
systeem kan in een latere situatie snel en alert reageren.
Het blijkt dat pubers vaak kortetermijnbeslissingen nemen, risico’s nemen en
onbezonnen reageren omdat ze niet de lichaamswaarschuwingen ervaren (zeg
maar: de intuïtie missen) van volwassenen. Dat blijkt bijvoorbeeld uit gokexperimenten.
Langetermijnsgerichtheid treedt pas tussen het 20 e en 25 e jaar
op; tot het 16 e jaar zijn zelfs helemaal geen zweet- of hartslagsignalen te
meten! Pubers kunnen gevaren wel beredeneren (roken en gezondheid), maar
ze niet voelen. Gevaarlijke situaties (skaten op een brugleuning, hard op een
scooter rijden zonder helm) worden niet overzien.
Het pleziercentrum
In de basale ganglia zit de nucleus accumbens, Dit onderdeel is zeer gevoelig
voor beloning, omdat daar dopamine wordt aangemaakt, een stof die zorgt
voor een prettig gevoel en uiterst verslavend is (dit gebied bepaalt ook de
aanleg voor verslavingen). Zelfs bij de mogelijkheid van een beloning wordt al
dopamine aangemaakt.
Bij complexe emotionele beslissingen zijn er drie concurrenten: de frontale
cortex (rationele afwegingen), de orbitofrontale cortex (Domasio) en de basale
ganglia (om precies te zijn: de nucleus accumbens, het pleziercentrum).
Omdat bij adolescenten de eerste nog niet uitontwikkeld is, wint de kortetermijnbevrediging
het vaak. Adolescenten zijn dus extra gevoelig als ze weten
dat er een (mogelijke) beloning aankomt. Ze kunnen gevaar of bezwaren best
beredeneren, maar ze missen het waarschuwingsgevoel (een rilling, een
onderbuikgevoel). Het emotiecentrum wordt bij het vooruitzicht van een
beloning hyperactief (de naderende vakantie met vrienden: disco in Spanje,
flirten, seksueel experimenteren enz.).

3 Het sociale brein
Crone beschrijft hoe pubers elkaar aansteken om de kick van de choking game
te beleven, een verstikkingsspelletje dat onder adolescenten dodelijke slachtoffers
maakt. Dat bewijst hoe sociale druk het kan winnen van gezond
verstand of morele waarden (respect voor eigen en andermans leven).
De sociale oriëntatie van tieners vanaf 14 jaar verandert sterk. Omgaan met
leeftijdsgenoten wordt veel belangrijker dan het vertrouwelijke contact met
ouders. Morele keuzes worden dan ook meestal met het oog op
leeftijdsgenoten gemaakt.
Er is nog maar weinig bekend over hersenontwikkeling die ten grondslag ligt
aan dit veranderende sociale gedrag. Ontwikkelingspsychologen (Piaget,
Kohlberg) hebben vastgesteld dat het denken over morele dilemma’s verschillende
fasen doorloopt.
1. Tot 10 jaar accepteren kinderen de regels die hun ouders opleggen als
een gegeven. Ze redeneren er verder niet over, denken in termen van
beloning en straf.
2. Tussen 10 en 12 leren kinderen rekening houden met de belangen van
anderen. Vaak handelen ze volgens het give and take-principe: als jij
wat voor mij doet, doe ik wat voor jou.
3. Tussen 12 en 14 jaar volgen kinderen niet meer hun ouders in hun
regels en oordelen. Ze vormen een eigen morele opinie en zijn geïnteresseerder
in de motieven en intenties van anderen.
4. Vanaf 14 jaar krijgen jongeren oog voor algemene en maatschappelijke
belangen. Ze hebben meer een helikopterview en snappen dat sociale
regels en wetten nodig zijn.
Illustratief is het zogenaamde Heinz-dilemma: strijdige principes in een
verhaaltje over een man met een doodzieke vrouw die wil inbreken bij de
apotheker omdat hij het geneesmiddel niet kan betalen. Het blijkt dat slechts
een klein deel van de mensen (10%) redeneert vanuit algemene, ethische
overwegingen, en dan pas op oudere leeftijd (20-36 jaar).
Psychologen constateren een toenemend vermogen bij tieners om zich in een
ander in te leven. Geleidelijk ontstaat een balans in vriendschappen tussen
voor jezelf opkomen en het belang van de ander.
Bij het lokaliseren van moreel besef in de hersenen is er verschil tussen
persoonlijke morele dilemma’s (je gaat een zieke vriendin bezoeken en niet
naar een feestje) en onpersoonlijke (je doet niets in de collectebus voor
kinderen in de derde wereld). Bij de eerste spelen de emotionele
hersengebieden een rol (je bent bang buiten de groep te vallen, of je verheugt
je op een beloning), bij de tweede de rationele. Bij een oneerlijke behandeling
wordt de insula actief, een voorste hersendeel met sterke verbindingen naar
het autonome zenuwstelsel (hartslag, ademhaling, zweetreactie). Het is
dezelfde reactie als bij een gevoel van angst of walging. Een eerlijke
behandeling of winst stimuleert het beloningsgebied, de basale ganglia. Het

perspectief nemen (je verplaatsen in een ander) vindt plaats in de mediale
frontale cortex, die door zijn middenligging het rationele en emotionele gebied
verbindt.
Verliefd worden, vriendschappen aangaan, rekening houden met de belangen
van een ander en de groep – we denken dat deze vaardigheden zich juist in de
adolescentie sterk ontwikkelen omdat mensen dan seksueel volwassen
worden, een plaats in de maatschappij en een biologische partner verwerven.
Een evolutionair gegeven dus.
4 Het creatieve brein
Misschien is in de afgelopen hoofdstukken het beeld ontstaan dat adolescentenhersenen
onvolgroeid, minder efficiënt en minder bekwaam zijn. Maar aan
de andere kant zijn ze veel flexibeler, met een overmaat aan grijze cellen.
Pubers zijn daardoor veel creatiever en vindingrijker dan volwassenen, bij wie
beslissingen vaak langs cognitieve, gebaande paden lopen. Adolescentenhersenen
kunnen zich ook sneller aanpassen door oefening, waardoor tieners
bijvoorbeeld muzikaal of sportief kunnen uitblinken.
Er zijn pubers die slimme, lucratieve internettoepassingen bedenken en
bedrijfjes runnen. Er zijn uitblinkers op het gebied van sport, dans en kunst.
De hersengebieden die een rol spelen bij risico en durf zijn overactief, er zijn
minder cognitieve en fysieke remmingen. Uiteraard is er ook een bepaalde
genetische aanleg en stimulerende omgeving nodig om iets uitzonderlijks te
bereiken.
Jongeren kunnen ook een creatieve bijdrage leveren aan het schoolsysteem. In
de afgelopen jaren is een te groot beroep gedaan op de zelfstandigheid van
tieners (vroeg kiezen van een opleidingsvorm, profiel- en pakketkeuze, zelf
plannen en doorwerken). Een dialoog met hen zou kunnen leiden tot onverwachte
creatieve oplossingen.