In de voetsporen van Frans Hals - Haarlem

Hofje zonder Zorgen
Grote Houtstraat 142A
hofjezonderzorgen.nl
Bon
Michel Patisserie Chocolaterie
Grote Houtstraat 173
michelhaarlem.nl
Wijnkoperij Okhuysen
Gierstraat 34
okhuysen.nl
Frans Hals Museum
Groot Heiligland 62
frans halsmuseum.nl
Dijkers Eten & Drinken
Warmoesstraat 5
restaurantdijkers.nl
Restaurant Parels
Oude Groenmarkt 8
parelshaarlem.nl
Bon
Bon
Bon
Bon
Bon
Loop terug richting Botermarkt en ga rechtdoor de Tuchthuisstraat in.
Hier bevond zich het voormalig tucht- en werkhuis (14), dat in de
19de eeuw is afgebroken. De dochter van Frans Hals, Sara, heeft hier zes
weken vastgezeten omdat ze voor de tweede keer zwanger was geraakt
van een onbekende man.
Aan het einde van de Tuchthuisstraat ga je naar links en direct naar
rechts de wijk de Vijfhoek in waar veel straten de namen hebben uit de
lakenindustrie die de Vlamingen mee naar Haarlem namen, zoals onder
andere de Lange Lakenstraat, Wolstraat en Voldersgracht. De vader van
Frans Hals was ook lakenwever.
Je loopt rechtdoor de Lange Annastraat in en komt uit op het
Nieuwekerksplein, daar zie je op nummer 11 rood een deur die toegang
verschaft tot het Proveniershof (15). Loop door het halletje het hofje
in (zondag gesloten, dan even omlopen via Doelstraat, 1e straat links in
Lange Annastraat).
Het Proveniershof heeft wel de vorm van een hofje, maar is anders
dan ‘gewone’ hofjes niet gesticht door een gilde, een rijke particulier
of een kerk. De naam Proveniershof dankt het hof aan het feit dat hier
tot 1866 een Proveniershuis te vinden was. Een Proveniershuis was een
wooncomplex waar bewoners zich voor een eenmalig bedrag inkochten
en vervolgens levenslang ‘gratis’ kost en inwoning genoten.
In de vijftiende eeuw stond op deze plek het katholieke vrouwenklooster
Sint Michiel. Ten tijde van de reformatie werden de nonnen door de
protestanten verjaagd. Een paar jaar later werd het klooster en het
omliggende terrein door de Prins van Oranje toegewezen aan de stad
Haarlem als vergoeding voor alle schade die de stad tijdens het Beleg van
Haarlem had geleden. Het terrein werd in gebruik genomen door
de Schutterij Sint Joris die het kloosterhof als oefenveld gebruikte;
een dergelijk oefenveld heette in die tijd ‘De Doelen’.
Daarmee had de stad Haarlem twee ‘Doelen’: de Cluveniersdoelen en
de Sint Jorisdoelen. Voor de Sint Joris schutterij schilderde Frans Hals in
1616, 1627 en 1639 schuttersstukken.
Loop door het hofje en je komt uit op het Proveniersplein. Ga hier rechtsaf
en loop de Grote Houtstraat in. Je loopt tot aan de Houtbrug (16). Je
ziet hier aan beide zijden een beeld van een man. Het linker beeld is een
voostelling van Lieven de Key (stadsbouwmeester) en het rechter is een
voostelling van Frans Hals.
Ga voor de brug linksaf en loop een stuk langs de Gasthuisvest. Ga de
tweede straat links en je staat weer bij het Frans Hals Museum.
eg eg
vest
Wolstraat
enstraat
straat straat
Voldersgracht
Kinderhuisvest
Zijlstraat
Raaks
Tuchthuis-
straat
Lange Annastraat
15
16
Houtplein Houtplein Houtp Houtplein
13
14
t
a
a
r
t
s
s
i
u
h
t
s
a
G
Botermarkt
Nieuwe Gracht
Gedempte Oude Gracht
Gierstraat
Nassaulaan
Zijlstraat
Grote Houtstraat
Klein Heiligland
1
6
Gasthuisvest
12
Koningstraat
Parklaan Parklaan an
Grote Houtstraat
Peuzelaarsteeg
Kruisstraat
Gedempte Oude Gracht
2
Groot Heiligland
4
3
7
8
Barteljorisstraat
Kruisweg Kruisweg Kruisweg uisweg
Smedestraat
5 Grote Markt
Frankestraat
Schagchelstraat
Kleine Houtstraat
Parklaan Parklaan
Ridderstraat
11
Jansstraat
Kampervest
Parklaan Parklaan Janswe
10
Spaarne
Klokhuis
Spaarne Spaar Spaarne paarne paaar
Jan answe nswe
Routekaart
Het Frans Hals Museum bestaat dit jaar 100 jaar en dat wordt in
Haarlem gevierd met een ‘Frans Hals Jaar’.
Er zijn prachtige tentoonstellingen, een Frans Hals Festival en
andere bijzondere activiteiten.
Centraal in het Frans Hals Jaar staat de tentoonstelling
‘Frans Hals. Oog in oog met Rembrandt, Rubens en Titiaan’
die loopt van 23 maart t/m 28 juli.
Kijk op haarlem.nl voor een overzicht van de activiteiten.
Colofon
Productie en redactie: City Marketing Haarlem - haarlem.nl
Grafi sche vormgeving: Studio Naskin, Haarlem
(wijzigingen voorbehouden, maart 2013)
Volg ons op: /Haarlemmarketing @CMHaarlem
9
Nieuwe Gra
straat
plein Lange Begijne-
Bakene
Spaarne
EEN WANDELING DOOR HET HAARLEM VAN HALS
HAARLEM.NL

Frans Hals (rond 1582 -1666) behoort tot de beroemdste schilders
van de Gouden Eeuw. Hij werd geboren in Antwerpen, maar de
familie Hals verhuisde toen hij nog heel jong was naar Haarlem.
Frans Hals bleef zijn hele leven in Haarlem wonen en werken,
maar op de schilderijen van Frans Hals komt de stad Haarlem
zelf niet voor. Wel haar inwoners: Hals schilderde in opdracht
burgemeesters, bierbrouwers, regenten, schoolmeesters en
schutters, maar ook mensen uit het volk.
Deze wandeling gaat langs de sporen die Frans Hals ons in de
stad heeft nagelaten.
De wandeling duurt 1 1/2 uur en start bij het Frans Hals Museum (1),
Groot Heiligland 62. Het Frans Hals Museum is 100 jaar geleden
gevestigd in dit voormalige oudemannenhuis. Het gebouw werd in 1608
voltooid zoals te lezen valt op de gevelsteen van het hoofdgebouw op
de binnenplaats. In het hoofdgebouw bevinden zich regentenkamers en
de eetzaal. In 1664 schilderde Frans Hals de regenten en regentessen
van het oudemannenhuis.
Loop vanuit het Frans Hals Museum naar links het Groot Heiligland iets
verder in en dan zie je aan de overkant het voormalige Sint Elisabeth
Gasthuis (2). Hier is op nummer 47 een poort met een gevelsteen
waarop een draagmand met dragers staat afgebeeld. De zieken werden
in die tijd vervoerd in een mand met lappen. Hier komt het spreekwoord
‘in de lappenmand zitten’ vandaan. De poort verschafte toegang tot
een groot terrein waarop zich het stadsarmenziekenhuis bevond. Voor
de regentenkamer maakte Frans Hals in 1641 het groepsportret van de
regenten van het Sint Elisabeth Gasthuis.
In 1636 woonde Hals in het Groot Heiligland, het nummer is niet bekend.
Aan het eind van de straat linksaf, de Gedempte Oude Gracht op. Hier
heeft Hals gewoond tussen 1643 en 1650 toen de Oude Gracht nog
niet gedempt was. Ook hier blijft het huisnummer een raadsel. Nadat
je een stukje gelopen hebt
steek je over en op de hoek
van de Gedempte Oude
Gracht en de Frankestraat,
op nummer 93 (3), staat een
huis met een gerestaureerde
trapgevel. Hier woonde Michel
de Wael, de vrolijke drinker op
de feestmaaltijd van de Sint
Jorisschutterij uit 1627.
Je loopt nu de Frankestraat in. Het steegje links is de Peuzelaarssteeg (4)
en hier woonde Frans Hals aan het begin van zijn schilderscarrière in 1617.
Vervolg je weg door de Frankestraat, ga aan het eind linksaf de Anegang
in en neem vervolgens de eerste straat rechts.
Je loopt nu recht op de Grote Markt af.
Aan de linkerzijde zie je het stadhuis van Haarlem (5), ooit het jachtslot
van stadhouder Willem II. De rechter aanbouw is ook aangebracht door
een landgenoot van Frans Hals, Lieven de Key. In het stadhuis bevond zich
de gildekamer van het Sint Lucasgilde, waarvan Hals lid was.
Je passeert het stadhuis aan de linkerzijde en loopt een klein stukje
de Koningstraat in, gaat de eerste straat rechts in en komt uit op het
Prinsenhof (6). Je staat nu aan de achterzijde van het stadhuis. In de
tijd van Hals waren daar schilderijen uit Haarlemse kerken en kloosters
ondergebracht, waarvan enkele door hem gerestaureerd zijn.
Je loopt langs de achterzijde van het stadhuis en gaat rechtsaf steegje
’t Pand in. Hier ga je links en meteen weer rechtsaf en komt uit in de
Zijlstraat. Ga rechts en meteen links de Barteljorisstraat in.
Hier staat halverwege aan de
linkerkant het beeld van Malle
Babbe (7). Zij is door Frans
Hals geportretteerd omstreeks
1630/1635. Zij was opgenomen
in het arbeidshuis, dat als
opvang diende voor verstandelijk
beperkte mensen. Rond 1642
werd Pieter Hals, een zoon van
Frans Hals, ook opgenomen
in het arbeidshuis. Hals heeft
Malle Babbe waarschijnlijk al voor die tijd ontmoet, mogelijk was zij
een bekende persoonlijkheid in Haarlem. Zij werd ook wel de heks van
Haarlem genoemd. De uil op haar schouder staat in dit geval niet symbool
voor wijsheid, maar voor de donkere kant van het menselijk gedrag. Het
beeld is gemaakt door de Haarlemse beeldhouwer Kees Verkade.
Je loopt de Barteljorisstraat uit en steekt schuin links over, langs het hofje
van Oorschot de Kruisstraat in. Aan de overkant op nummer 49 bevindt
zich het woonhuis ‘Inden Moscoviter’ (8), hier woonde een goede
vriend van Frans Hals, Isaac Abraham Massa. Hij is meerdere keren
door Hals geschilderd.
Je loopt de Kruissstraat verder door en gaat de tweede straat rechtsaf de
Ridderstraat in, ook hier heeft Hals gewoond.
Je loopt deze straat geheel uit en gaat weer naar rechts de Jansstraat in.
In de Jansstraat woonden veel collega’s van Hals, zoals Cornelis Engelsz,
en diens zoon Johannes Verspronck, Saenredam en Goltzius woonden
hier.
Hier neem je de tweede straat links en komt in de Begijnesteeg. Hier
staat aan je linkerhand de Waalse Kerk (9), waar het graf van schilder
Dirck Hals, de broer van Frans, zich bevindt. Loop de steeg uit en sla
rechtsaf. Je loopt nu in de Lange Begijnestraat. Hier woonde Hals in 1640.
Je loopt de straat uit en aan het einde kom je uit op het Klokhuisplein.
Hier was rederijkerskamer ‘De Wijngaardranken’ (10) gevestigd,
waarvan Frans Hals lid was. Hier ga je naar rechts via de Riviervismarkt
richting de Grote Markt en je staat oog in oog met de Grote of Sint
Bavokerk (11). De ingang zit aan de Grote Markt nummer 22. In deze
imposante kerk werden de meest vooraanstaande burgers van Haarlem
begraven. In het koor bevindt zich het graf van Frans Hals.
Steek de Grote Markt over en ga links van het stadhuis de Koningstraat
in. Op nummer 18 (12) woonden Isabella Coymans en Stephanus
Geraerdts. Hals schilderde twee aparte doeken die samen een unieke
compositie vormen. Isabella reikt op het ene doek Stephanus een roos
aan, als symbool van haar liefde en op het andere doek zie je Stephanus
de hand uitsteken om de roos aan te nemen.
Loop de Koningstraat helemaal uit, ga rechts de Botermarkt op en
steek deze helemaal over. Aan het eind neem je de eerste zijstraat
rechts (Gasthuisstraat) en je ziet als je even door loopt aan je linkerhand
een poortje met twee cluvers of klovers (geweren) in de gevelsteen
dat al verraadt dat hier ooit de Cluveniersdoelen gevestigd waren.
Tijdens de openingstijden van de bibliotheek (die hier nu gevestigd is)
kun je naar de binnenplaats gaan en daar zie je direct rechts een
17de-eeuws gebouw, de voormalige Cluveniersdoelen (13). In het
hoofdgebouw bevonden zich de schuttersstukken, die Frans Hals
in 1627 en 1633 schilderde.
Schilderachtige Frans Hals lunch.
Van 14.95 voor 12,50
Geldigv
an2
3m
aartt
/ m2
8j
uli2
013.
Een chocolade schuttersstuk.
Van 6,95 voor 5,95
Geldigt
/ m2
0j
uli2
013.
Speciaal geselecteerde Frans Hals wijnen!
Een fles ‘Grande Resérve du Frans Hals’ (wit of rood).
Van 12,25 voor 10,95
Geldigv
an2
3m
aartt
/ m2
8j
uli2
013.
Jubileumboek ‘Honderd jaar Frans Hals Museum’.
Van 15,- voor 10,-
Geldigv
an1
4m
eit
/ m2
8j
uli2
013
Gratis een Bourgondisch glas wijn.
Bij een lunch of diner
Geldigv
an2
3m
aartt
/ m2
8j
uli2
013
Stel uw eigen Gouden Eeuw 3 gangen-diner samen.
Van 29,50 voor 26,50
Geldigv
an2
3m
aartt
/ m2
8j
uli2
013
Bon
Bon
Bon
Bon
Bon
Bon