25.09.2013 Views

Download PDF - Sint Lambertuskerk Rotterdam

Download PDF - Sint Lambertuskerk Rotterdam

Download PDF - Sint Lambertuskerk Rotterdam

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Bij Bruna in Tilburg<br />

Ik vermoed dat u niet vaak in Tilburg komt en dan zeker niet bij de Bruna. Er zijn perioden in<br />

het jaar dat ik er wekelijks ben. In de weken dat ik les geef op het <strong>Sint</strong>-Janscentrum, de<br />

priesteropleiding van het bisdom Den Bosch, moet ik op station Tilburg overstappen. Ik heb<br />

ruime overstaptijd en loop dan de kiosk van Bruna in de stationshal in. De Bruna daar is zoals<br />

alle Bruna's. Een paar weken geleden viel mijn oog op de rekken felicitatiekaarten bij de<br />

ingang. Er stonden namelijk kaarten om te feliciteren met de Eerste Communie. Kijk, dacht ik,<br />

dat hebben ze hier in het katholieke Brabant nog. Ik keek nog eens goed en zag dat een hele<br />

draaistandaard vol stond met alleen maar Eerste Communie kaarten. Ik keek nog eens goed om<br />

te zien hoe die kaarten er dan precies uitzagen. Er waren kaarten met afbeeldingen van<br />

ingepakte kadootjes, kaarten met ballonnen en andere hiep-hiep-hoera-plaatjes, zoals ik die van<br />

verjaardagskaarten ken. Er waren ook kaarten met een voetbal erop of een voetballer, of met<br />

paarden, een hond of een ander dier. Er was zeggen en schrijven één kaart waarop in een<br />

stemmige sfeer een meisjeshand op een boek lag met een witte omslag, goud op snee en een<br />

gouden kruis op de voorkant. Het was te groot voor een missaal en moest dus wel een bijbel<br />

voorstellen. Kortom, er was maar één kaart die wat de afbeelding betreft, enigszins in de buurt<br />

kwam. Anders dan bij felicitatiekaarten bij een geboorte, een nieuw huis, een huwelijk was aan<br />

de afbeeldingen absoluut niet te zien, waar Eerste Communie over gaat. Wie niet weet wat<br />

Eerste Communie is, wordt van de kaarten niets wijzer. Er is feest, gelukwensen zijn op zijn<br />

plaats maar waarmee precies is niet duidelijk. De inhoud van het feest lijkt verdampt.<br />

Bij Bruna in Tilburg zag ik weer voor welke taak – uitdaging, zo u wilt – wij als<br />

geloofsgemeenschap staan. We moeten manieren vinden om de inhoud van het geloof naar<br />

voren te laten komen. Gelukkig zie ik daartoe steeds meer initiatieven. Een ervan is de<br />

standaard met informatieboekjes achterin de kerk. Maar al onze activiteiten van<br />

communievoorbereiding tot CaFÉ zijn erop gericht mensen kennis te laten maken met waar het<br />

bij geloven om gaat. Een feestje is leuk, maar het is pas echt feest als het ergens over gaat.<br />

Nu ik toch in de sfeer van de kiosk ben, kan ik het niet laten u fragmenten te laten lezen van een<br />

artikel uit de Volkskrant van 12 mei j.l. De reportage onder de kop “Pennenpaleis weg uit de<br />

koopgoot” gaat over een zaak in schrijfwaren, die zich gedwongen ziet uit de Amsterdamse<br />

Kalverstraat naar een ander pand te verhuizen. Het artikel schildert de ontwikkelingen in de<br />

winkelstraat:<br />

“Zou het kunnen dat de pen passé is, de vulpen? In ieder geval in de koopgoot van Amsterdam.<br />

In de Kalverstraat was 85 jaar lang een pennenpaleis gevestigd ... uit heel het land kwam de<br />

liefhebber van het betere schrijfgerei naar Amsterdam. Verloedering van het winkelbestand<br />

noch economische crisis leek het instituut te raken. Maar zondag sluit het zijn deuren (…) Het<br />

afscheid van de Kalverstraat … komt in zekere zin op tijd. Het is een woeste winkelstraat<br />

geworden, waar de grote ketens, vooral op het gebied van de mode elkaar verdringen... de<br />

Kalverstraat kalft verder af. Vijf jaar geleden... verdween het Kantenhuis – oude, trotse winkel<br />

in fournituren. Dan heb je nog Maison de Bonneterie, maar die modewinkel is welbeschouwd<br />

alleen in naam nog een reminiscentie aan een andere tijd. Wie het onverstoorbaar volhoudt in<br />

de Kalverstraat is De Papagaai, voormalige katholieke schuilkerk. Bij de deur nodigt sinds jaar<br />

en dag een reclamebord de shoppers uit om binnen te komen: 'Een kwartier voor God'.”<br />

Ook in de komende vakantietijd zullen mensen misschien wel voor een kwartier kerken<br />

binnenlopen, om ze te bekijken, om een kaarsje op te steken. Even tijd voor iets anders en<br />

misschien wel voor Iemand anders. Daarnaast zijn er de pelgrims die juist voor heiligdommen<br />

de reis ondernemen. Veel over religieuze reizen kunt u in deze vakantie-aflevering lezen. Moge<br />

de komende vakantietijd ontspanning zijn en ook verdieping, een tijd van recreatie –<br />

herschepping.<br />

R.G.M. Gouw, pastoor<br />

MEDEDELINGENBLAD LAMBERTUSPAROCHIE 1


Parochie updates<br />

Terugblik Stille Omgang vanuit Lambertusparochie<br />

Vorig jaar hebben we een start gemaakt om met parochianen vanuit onze kerk gezamenlijk mee<br />

te lopen in de Stille Omgang te Amsterdam. We waren toen met zeven parochianen, net genoeg<br />

om een bus te organiseren. Dit jaar waren in <strong>Rotterdam</strong> weer verschillende opstapplaatsen, met<br />

nu eentje bij onze Lambertusparochie. Het dubbele aantal, veertien parochianen, stapten in de<br />

Hoflaan op. Tijdens de busreis werd de rozenkrans gebeden met intenties opgegeven door de<br />

aanwezigen. Een mooi en goed begin om alvast een geestelijke voorbereiding in gang te zetten<br />

voor het gebeuren in Amsterdam.<br />

In de historische schuilkerk, de Papagaai in de Kalverstraat, vond een plechtige<br />

eucharistieviering plaats als start van de Stille Omgang. Heel inspirerend en dit jaar zeer<br />

toepasselijk, omdat het centrale thema “de betekenis van de Eucharistie” was. Vervolgens<br />

begon de voettocht door Amsterdam. De stilte, het ontbreken van uiterlijk vertoon, het late uur<br />

maar vooral de zwijgende verbondenheid van duizenden christenen komend vanuit heel<br />

Nederland die zich al biddend en mediterend ook verbonden weten met Jezus Christus. Ieder<br />

had zijn/haar eigen motief om erbij te zijn: vanuit traditie voor een moment van bezinning of ter<br />

herdenking van het mirakel. Indrukwekkend ook door het schrille contrast: de Stille Omgang<br />

gaat door het nachtelijke uitgaansgebied van Amsterdam.<br />

Daarna weer naar huis met het geloof, de hoop en de intentie om volgend jaar het aantal<br />

deelnemers vanuit onze parochie weer te verdubbelen. Gaat u ook mee?<br />

Fransje Brussaard<br />

CaFÉ (Catholic Faith Exploration) - succesvol verlopen<br />

Deze winter was er voor het eerst in <strong>Rotterdam</strong> de gelegenheid om op zeven dinsdagavonden in<br />

ons parochiehuis het programma CaFÉ te volgen. Avonden om elkaar te ontmoeten en in<br />

gesprek te gaan over de fundamenten van ons geloof. Dit kreeg vorm door eerst met elkaar naar<br />

een DVD over een geloofsonderwerp te kijken en daarna in ontspannen sfeer na te praten bij<br />

een hapje en een drankje.<br />

Gemiddeld kwamen er zes gasten, sommigen kwamen een avond kijken en weer anderen waren<br />

alle avonden aanwezig. Mooi was dat we voor een deelnemer konden voorzien in een manier<br />

om het geloof van de kindertijd opnieuw aandacht te geven. Gaandeweg bezocht een groepje<br />

jongeren het CaFÉ die ervoor zorgden dat het aardig op een gezellig café ging lijken. Al met al<br />

een prima concept voor geloofs- en gemeenschapsvorming.<br />

Corinna Gerlach<br />

Alpha-cursus najaar 2012<br />

De zomertijd kondigt zich aan, zodat er op korte termijn gekeken gaat worden hoe de<br />

mogelijkheden zijn om dit najaar weer een Alpha cursus te houden. Nu zijn hierover nog geen<br />

concrete gegevens bekend, behalve dat bij voldoende medewerkers én deelnemers van start zal<br />

worden gegaan in de week na het Lambertusfeest (16 september). Houd de website van de<br />

parochie en berichtgeving in het volgende mededelingenblad in de gaten.<br />

Zoals inmiddels bekend, bestaat de cursus uit tien dinsdagavonden die beginnen met een<br />

maaltijd waarna verschillende sprekers over een onderwerp van het christelijk geloof een<br />

inleiding geven. Voor de organisatie van de cursus kunnen we altijd meer of nieuwe<br />

medewerkers gebruiken. Meehelpen kan op veel verschillende manieren, zoals boodschappen<br />

doen, publiciteit verzorgen, cursistencontact onderhouden en natuurlijk met voorbede. Het is<br />

altijd mogelijk om eerst als cursist kennis te maken met de Alpha-cursus en uw geloof op te<br />

frissen, ook al gaat u al jaren naar de kerk. Mocht u voor een van beide mogelijkheden<br />

belangstelling hebben dan kunt u contact opnemen met het parochiesecretariaat.<br />

Het Alpha-team<br />

2<br />

MEDEDELINGENBLAD LAMBERTUSPAROCHIE


Opbrengst kledinginzameling Mensen in Nood 2012<br />

De kledinginzameling van de Stichting Mensen in Nood op 21 april j.l. heeft 300 kg aan<br />

kleding opgeleverd. De stichting brengt graag haar dank aan u over. De opbrengst van de<br />

verkochte kleding gaat naar de noodhulp-, wederopbouw- en preventieprojecten van Cordaid<br />

Mensen in Nood.<br />

Sam's Kledingactie voor Mensen in Nood, www.samskledingactie.nl<br />

Koffie na de hoogmis<br />

Het mooie seizoen is weer begonnen. U heeft waarschijnlijk uw tuinstoelen al buiten staan en<br />

we kunnen weer elk zonnestraaltje gaan pakken. Dat willen verschillende vrijwilligers van de<br />

Lambertusparochie ook en bij mooi weer kan er na de hoogmis koffie, thee of limonade<br />

gedronken worden op het terras van onze parochietuin. Het contact met uw medekerkgangers<br />

hoeft niet beperkt te blijven tot het schudden van elkaars hand bij de<br />

vredeswens, maar kan uitgebreid worden tot een persoonlijk contact.<br />

U kunt uw medegelovigen en medeparochianen beter leren kennen,<br />

de preek van deze zondag met elkaar beschouwen of met elkaar<br />

brainstormen hoe we onze kerkgemeenschap nog meer vorm kunnen<br />

geven. Enig minpuntje is misschien de staat waarin onze vroeger zo<br />

mooie tuin verkeert. Door de bouw van de nieuwe school bij onze<br />

buren hebben wij een offer moeten brengen om het bouwverkeer toegang te verlenen tot de<br />

bouwplaats. Als de school in 2013 gebouwd is, zal onze tuin weer hersteld worden.<br />

We zien u graag bij mooi weer na de hoogmis in de tuin!<br />

Pater Hoogland benoemd tot provinciaal overste<br />

In het weekend van 12/13 mei jl. heeft studentenpastoor Mark-Robin Hoogland cp na de missen<br />

bekend gemaakt dat hij door het Provinciaal Kapittel van de Passionisten benoemd is tot<br />

provinciaal overste. De komende vierjaar geeft hij leiding in het hoogste bestuur van de<br />

Passionisten die tot de provincie van de congregatie horen, d.w.z Nederland en een gedeelte van<br />

Duitsland.<br />

De Congregatie van de Passionisten is een kloostergemeenschap die in 1721 gesticht is door de<br />

H. Paulus van het Kruis (Ovada 1694 – Rome 1775). Wereldwijd zijn er momenteel 2400<br />

Passionisten die werkzaam zijn in 59 landen. Het enige Nederlandse klooster van de<br />

Passionisten staat in Haastrecht (bij Gouda).<br />

Naar het zich nu laat aanzien, heeft deze benoeming geen consequenties voor het voorgaan elke<br />

tweede weekend in de Lambertusparochie. Wij wensen Pater Hoogland veel succes en Gods<br />

zegen in zijn nieuwe functie.<br />

Wereldjongerendagen 23-28 juli 2013 Rio<br />

“Ga en maak alle volkeren tot mijn leerlingen”<br />

Door de bisdommen worden er naar Rio drie verschillende reisopties aangeboden met ieder een<br />

eigen insteek. De kern van de 3 reizen is hetzelfde; van 23 t/m 28 juli neem je samen met alle<br />

Nederlandse deelnemers deel aan de WJD in Rio de Janeiro. De Nederlandse reizen zijn voor<br />

jongeren van 18 t/m 30 jaar. Deelnemen aan de WJD is een echte pelgrimstocht: de reis is<br />

intensief en de maaltijden en voorzieningen zijn eenvoudig.<br />

De verschillende keuzes zijn: Binding - een voorprogramma in het bisdom Paramaribo!<br />

Hart en Handen - Voor alle jongeren die de WJD willen combineren met ontwikkelingswerk<br />

en hun handen uit de mouwen willen steken voor de Braziliaanse medemens.<br />

(Be)leef je geloof - Wat voor ons vanzelfsprekend is, is dat in Brazilië allerminst. We<br />

ontmoeten de lokale bevolking, bezoeken culturele bezienswaardigheden en ontmoeten<br />

bijzondere personen met bijzondere verhalen. Door het Braziliaanse leven van dichtbij mee te<br />

maken zal het een ware verdieping zijn van je eigen leven en geloof!<br />

Meer informatie: houd www.jongkatholiek.nl in de gaten of mail naar wjd@jongkatholiek.nl<br />

MEDEDELINGENBLAD LAMBERTUSPAROCHIE 3


In memoriam pastoor Jan Bergen<br />

Op woensdagochtend 11 april 2012 is, voorzien van het sacrament der zieken, overleden de<br />

zeereerwaarde heer drs. Johannes Wilhelmus Bergen, Officier in de Orde van Oranje-Nassau,<br />

geboren op 20 november 1923 te Delft en priester gewijd op 11 juni 1949.<br />

Pastoor Jan Bergen heeft zich 63 jaar als priester ingezet, eerst voor het bisdom Haarlem en<br />

vanaf 1956 voor het nieuw opgerichte bisdom <strong>Rotterdam</strong>. Jan Bergen was<br />

na zijn wijding achtereenvolgens kapelaan in parochies te Waddinxveen,<br />

Den Haag, Rijswijk en Zoetermeer. Naast zijn functie als kapelaan werd hij<br />

in 1956 benoemd tot leraar aan het Groot Seminarie Hageveld te<br />

Heemstede en in 1961 tot leraar aan het Klein Seminarie Leeuwenhorst te<br />

Noordwijkerhout. Op 2 oktober 1970 volgde zijn pastoorsbenoeming in de<br />

parochie te Zoetermeer. In 1978 werd hij benoemd tot pastoor te <strong>Rotterdam</strong><br />

in de Lambertusparochie en in 1982 ook tot pastoor te Krimpen a/d IJssel.<br />

Op 1 februari 1984 werd hij, naast zijn functie als pastoor te <strong>Rotterdam</strong>,<br />

door de toenmalige bisschop van <strong>Rotterdam</strong> benoemd tot vicaris<br />

episcopalis. Als zodanig was hij lid van het Kathedraal Kapittel en lid van de Priesterraad.<br />

Vanaf 1985 werd hij daarnaast belast met de oprichting van het Centrum voor Priesteropleiding<br />

van het bisdom <strong>Rotterdam</strong>, waarvan hij de eerste rector was. Uit deze functies werd hem op 1<br />

november 1988 op zijn verzoek ontslag verleend; daarmee verkreeg hij tevens ontslag uit de<br />

gewone ambtsbediening.<br />

Sinds 1991 was pastoor Bergen lid van de Broederschap van de H. Liduina van Schiedam. In<br />

1994 werd hij vicevoorzitter van het Banneux-Comité Bisdom <strong>Rotterdam</strong>.<br />

Na zijn emeritaat begon pastoor Bergen met zijn “ongewone ambtsbediening” in de St.<br />

Jacobusparochie in Den Haag. Een citaat uit het In memoriam van deze parochie waarbij wij<br />

ons kunnen aansluiten in de gedeelde herinneringen:<br />

“Zijn preken, wie herinnert ze niet, de milde en humoristische wijze waarmee hij,<br />

dicht bij de mensen, van het geloof getuigde. Een vurig geloof, vol katholiek maar<br />

niet zonder een grote zelfrelativering. Open voor de nieuwe bewegingen en<br />

gebedsgroepen binnen de Kerk. Maar vooral kenmerkend was zijn grote liefde voor<br />

de Eucharistie. Ook met zijn ernstige handicap van de laatste negen jaar, vierde hij<br />

dagelijks de Eucharistie op zijn kamer in het verzorgingshuis. De laatste tijd gesteund<br />

door o.a. de Broeders van St. Jan, en de vrienden en vrijwilligers die hem bezochten.”<br />

Acht jaar geleden werd pastoor Jan Bergen getroffen door een beroerte. De beperking die dat<br />

opleverde heeft hij met waardigheid gedragen. Hij was gehecht aan het leven en realiseerde<br />

zich ook dat ieder mens nood heeft aan vergeving en verlossing.<br />

De Eucharistieviering bij gelegenheid van zijn uitvaart vond plaats op woensdag 18 april 2012<br />

in de Heilige Jacobus de Meerderekerk in Den Haag. Aansluitend aan de Eucharistieviering<br />

heeft de bijzetting in het priestergraf in besloten kring plaatsgevonden.<br />

Leven als Christen<br />

Als je vrede en eensgezindheid met anderen wilt behouden, moet je je in veel dingen<br />

leren beheersen. Het valt niet mee in een klooster of gemeenschap te wonen en daar<br />

zonder fouten te leven en trouw te blijven aan dat wat je je hebt voorgenomen en waar<br />

je voor wilt gaan.<br />

Wie daar goed heeft geleefd en het tot een gelukkig einde heeft gebracht, is te prijzen.<br />

Als je wilt leven zoals je je hebt voorgenomen en wilt blijven groeien, beschouw jezelf<br />

dan als een reiziger, een pelgrim op deze aarde (Hebreeën 11:13). Je moet een dwaas<br />

worden omwille van Christus (1 Kor. 4:10), als je het leven van een monnik, een echte<br />

gelovige wilt leiden.<br />

Thomas a Kempis, Navolging van Christus in jonge taal<br />

4<br />

MEDEDELINGENBLAD LAMBERTUSPAROCHIE


Opbrengst Vastenactie<br />

‘Kinderen van Kralingen helpen Kinderen van Caïro’<br />

Hoe wonderlijk zijn Gods wegen! De Vastenactie in onze kerk voor de Kinderen van Caïro<br />

heeft een brede uitstraling gekend. Parochianen, kerkbezoekers en de kinderen in de parochie<br />

hebben enthousiast meegedaan en toonden hun betrokkenheid bij het lot van de koptische<br />

kinderen in Egypte. Zelfs de bijdrage van de palmpaaskruisen is ten goede gekomen aan de<br />

Vastenactie. De Vastenactie heeft dit jaar ook een nieuwe weg bewandeld, een verbindende<br />

weg naar de buren.<br />

De Nieuwe Park Rozenburgschool (protestants-christelijke signatuur), onze buren in de<br />

Hoflaan, werd benaderd in het kader van de nieuwbouw. De gelijkenis was namelijk snel te<br />

zien maar tegelijkertijd is de tegenstelling treffend. Onze buurschool is een nieuwe school aan<br />

het bouwen en wilde samen met de kinderen graag meehelpen om voor andere kinderen, die op<br />

de vuilnisbelt wonen en het minder goed hebben, ook een school te bouwen.<br />

Om onze dank voor deze participatie in de Vastenactie tot uitdrukking te brengen hebben we<br />

een ontvangst georganiseerd in de <strong>Lambertuskerk</strong>. Op 3 april kwamen in de ochtend en in de<br />

middag telkens 50 kinderen van groepen 4 en 5 naar de kerk en werden er rondgeleid door<br />

Pastoor Gouw. Muisstil kwamen ze de kerk binnen,<br />

nieuwsgierig naar wat zich in dit grote gebouw afspeelt.<br />

Na uitleg over het altaar en de lessenaar, leidde de<br />

pastoor de kinderen langs de kruisweg, vertelde hen het<br />

verhaal van Jezus die voor ons is gestorven en ons weer<br />

nieuwe hoop heeft gegeven door zijn verrijzenis. Hij<br />

zei ook dat we naar Jezus’ voorbeeld goed moeten zijn<br />

voor elkaar. Simon van Cyrene en zijn beide zonen<br />

Rufus en Alexander liepen mee met Jezus, hielpen hem<br />

en waren verdrietig toen ze zagen dat hij op het kruis<br />

werd genageld. Daarna kwamen natuurlijk de vragen<br />

los: Waarom zijn de beelden bedekt? Mocht Jezus zijn kroon ophouden? Wat is een lans?<br />

Waarom een kerk? Waarom hebben sommige mensen op de schilderijen een krans van licht<br />

rond het hoofd? En ook de opmerking: het is toch niet goed dat Hij dood is.<br />

Marian Ruitenbeek, hoofd van de NPRS: “De groepen 4 en 5 waren enorm enthousiast over het<br />

bezoek aan de kerk. De pastoor kon ook zo mooi vertellen, de kinderen waren er helemaal van<br />

onder de indruk. Dank voor deze mooie ervaring.”<br />

Op Witte Donderdag kwamen de kleuters naar de kerk en brachten een hele reeks plastic<br />

zakken met statiegeld flessen. Dit was op school hun invulling voor de Paasactie tijdens de<br />

Veertigdagentijd: heel veel flessen verzamelen voor de kinderen van Caïro. Zo was het dus<br />

beeldend gemaakt: de kinderen van Kralingen helpen de kinderen van Caïro. En natuurlijk<br />

kwamen ook hier weer vragen: waar wonen de kinderen in Egypte? Wat gaan jullie doen met de<br />

flessen? Kunnen zij ook leren lezen en schrijven? Wie is die mevrouw met Jezus op haar schoot<br />

nadat hij van het kruis is gehaald? Waarvoor is die mooie tafel vooraan in de kerk?<br />

Het was verfrissend om met de ogen van kinderen naar je eigen kerk te kijken, naar de<br />

afbeeldingen die je al zo vaak hebt gezien, naar Maria die treurt om haar zoon, maar ook naar<br />

het Mariabeeld met de bloemen.<br />

Namens het bestuur van de Stichting Kinderen van Caïro en namens de koptische kinderen in<br />

Egypte willen wij alle parochianen, alle betrokkenen en de kinderen van harte danken voor de<br />

vele giften voor een totale waarde van € 2698,- die we hebben ontvangen. Uw bijdrage zal goed<br />

worden besteed en geeft ook aan de kinderen ver weg de kans om naar school te gaan en Jezus’<br />

liefde te ervaren.<br />

Elly Benner-Poiesz en Monique Walrave, Vastenactie 2012<br />

MEDEDELINGENBLAD LAMBERTUSPAROCHIE 5


Interview met mgr. dr. De Jong<br />

“Ik gun iedere student een Thomas More-jaar”.<br />

Everard de Jong, hulpbisschop van Roermond, ging na zijn studie elektronica op zoek naar<br />

méér, en raakte in de ban van wijsgerige en levensbeschouwelijke vragen. In zijn geval had dat,<br />

anders dan bij de meeste scholars, alles te maken met zijn roeping tot het priesterschap – maar<br />

toch. Zijn studie filosofie in Rome en in Washington noemt hij nu “een verademing”.<br />

Mgr. De Jong: “Ik vond het prachtig. De filosofie biedt zo’n frisse manier van tegen de<br />

werkelijkheid aankijken. Hetzelfde geldt voor de theologie. Voor mij was dat enorm verrijkend,<br />

een onmisbare levenservaring. Je leert afstand nemen van je oorspronkelijke studie, op een<br />

ander niveau na te denken over de methodes en vooronderstellingen. Ik gun iedere student een<br />

jaar filosofie, theologie of ethiek.”<br />

Niet zweverig<br />

Zo’n studiejaar is geen luxueus extraatje, vindt De Jong, maar bittere noodzaak. “Toen ik als<br />

studentenpastor werkte, viel het mij op dat studenten zo weinig geholpen worden over de<br />

vooronderstellingen van de eigen wetenschappelijke discipline na te denken. Met bijvoorbeeld<br />

rechtenstudenten voerde ik discussies over de vraag of recht altijd rechtvaardig is. Dat dat niet<br />

per se zo is ervoeren ze als een eyeopener. Vervolgens komt dan de vraag aan de orde, waarop<br />

de rechtvaardigheid gebaseerd is.” “Het is uitermate belangrijk dat studenten met dit soort<br />

vragen in aanraking komen. Dat geldt voor juristen, voor biologen, techneuten, voor iedereen.<br />

Natuurlijk is het ook belangrijk dat ze gewoon in praktische zin hun vak leren uitoefenen. Maar<br />

als je als jurist niet weet dat er een verschil bestaat tussen rechtvaardig handelen en het formeel<br />

uitvoeren van de wet, dan kom je volgens mij toch als mens in de problemen.”<br />

Het vooroordeel dat filosofische vragen vaag en onwetenschappelijk zijn, spreekt De Jong<br />

nadrukkelijk tegen. “Natuurlijk, je moet niet zweverig worden. Ik hou zelf ook van wetenschap,<br />

ik hou van kwantificeerbaar onderzoek. Maar om de mens nou te reduceren tot een chemisch<br />

fabriekje, dat gaat me ook weer te ver. ‘Wij zijn ons brein’, zeggen positivistisch ingestelde<br />

wetenschappers als Dick Swaab. Maar als Swaab tegen zijn vrouw zegt dat hij van haar houdt,<br />

dan bedoelt hij toch dat hij, en niet alleen zijn brein, van haar houdt? Er zijn voldoende<br />

dimensies van de menselijke existentie die niet terug te brengen zijn tot die paar kilo hersenen<br />

die we hebben.”<br />

Spanningsveld<br />

Mgr. De Jong is zich goed bewust van het feit dat dit gesprek<br />

tussen levensbeschouwing en wetenschap, hoe belangrijk ook,<br />

altijd spanningsvol zal zijn. “Je hebt mensen die vinden dat<br />

geloof en wetenschap twee volstrekt verschillende domeinen zijn,<br />

dat ze zich maar beter niet met elkaar kunnen bemoeien. Maar<br />

uiteindelijk doen ze toch uitspraken over dezelfde werkelijkheid.<br />

Hoe kun je ze vruchtbaar met elkaar in gesprek brengen zonder<br />

dat je de Bijbel te veel op de wetenschap wil drukken of vice<br />

versa? Ik denk dat juist de filosofie daarin een brugfunctie kan<br />

vervullen, omdat ze het gebied ertussen in kaart brengt, met een<br />

open blik.”<br />

Anton de Wit in More, 2-2012, nieuwsbrief Stichting Thomas More<br />

6<br />

Klein Getijdenboek - afsluitend gebed Pinksteren:<br />

Heer, door het mysterie van Pinksteren heiligt Gij uw kerk bij alle volkeren en talen.<br />

Verbreid over de wijde wereld de gaven van de heilige Geest.<br />

Herhaal het pinksterwonder: raak met uw Geest het hart van uw gelovigen, zoals bij<br />

de eerste verkondiging van het evangelie is geschied.<br />

MEDEDELINGENBLAD LAMBERTUSPAROCHIE


Bedevaarten 2012<br />

Heeft u na het lezen van het artikel “Pelgrimeren” ook zin gekregen<br />

om deel te nemen aan een persoonlijke pelgrimage? Hieronder een<br />

kleine selectie uit het huidige aanbod. Op het parochiesecretariaat zijn<br />

brochures beschikbaar met nog meer geselecteerde reizen. U kunt ze op<br />

secretariaatstijden (zie achter in dit blad) komen inzien.<br />

Echternach en Banneux: maandag 28 mei t/m woensdag 30 mei<br />

Traditionele bedevaart naar Echternach in Luxemburg, waarbij we starten in de basiliek OLV<br />

Sterre der Zee in Maastricht en op de terugweg Banneux in België bezoeken. In Echternach<br />

kan worden deelgenomen aan de Springprocessie.<br />

Kevelaer: 3-daagse van donderdag 9 augustus t/m zaterdag 11 augustus<br />

Kevelaer: 1-daagse op vrijdag 10 augustus<br />

Bedevaart naar Onze Lieve Vrouw van Kevelaer in Duitsland, de Troosteres der Bedroefden. U<br />

kunt kiezen voor de traditionele 3-daagse bedevaart van donderdag 9 tot en met zaterdag 11<br />

augustus of de 1-daagse bedevaart op vrijdag 10 augustus 2012.<br />

Lourdes in Frankrijk 6 daagse met vliegtuig: zaterdag 1 t/m donderdag 6 september<br />

Lourdes in Frankrijk 8 daagse met trein: vrijdag 31 augustus t/m vrijdag 7 september<br />

Bedevaart naar Lourdes in Frankrijk, het plaatsje in de Pyreneën waar Maria aan Bernadette<br />

verscheen in 1858. Met de bus wordt u naar de plaats van vertrek gebracht. Het vliegtuig<br />

vertrekt vanuit Eindhoven Airport en de trein vanuit Den Bosch.<br />

Heiloo, Onze Lieve Vrouw ter Nood: maandag 17 september<br />

Bedevaart naar Onze Lieve Vrouw ter Nood in Heiloo. ’s Middags wordt een bezoek gebracht<br />

aan de Abdij St. Adelbert van Egmond (Binnen).<br />

Kevelaer, sluiting bedevaartjaar: woensdag 31 oktober en donderdag 1 november<br />

Tweedaagse bedevaart naar Onze Lieve Vrouw van Kevelaer in Duitsland, de Troosteres der<br />

Bedroefden. Op Allerheiligen wordt het bedevaartjaar officieel afgesloten.<br />

Haagse Bedevaarten: p/a Mevrouw Len de Vries, (telefoon: 070-3940588) of diaken G. Clavel<br />

(telefoon: 070-3453829) of info@bedevaart.nl. Meer informatie vindt u op internet:<br />

www.bedevaart.nl<br />

Low budget reizen bij VNB<br />

VNB heeft sinds kort ook Low budget reizen. Dit betekent dat u voor een zeer aantrekkelijk<br />

tarief op reis kunt. Hieronder een paar bestemmingen met low budget aanbod bij VNB.<br />

Lourdes vanaf €599,- p.p.<br />

Tijdens de 8-daagse busreis wordt de heen- en terugreis in 2 dagen afgelegd. Op deze manier<br />

heeft u 4 volle dagen in Lourdes. Tijdens uw reis kunt u dagelijks het Heiligdom bezoeken en<br />

kunt u deelnemen aan diverse plechtigheden, zoals de sacramentsprocessie, de lichtprocessie,<br />

de internationale hoogmis. U verblijft in een C-klasse hotel en heeft 6 overnachtingen op basis<br />

van volpension. 1 overnachting is op basis van halfpension. Deze reis heeft meerdere<br />

vertrekdata het hele jaar door. De eerste reismogelijkheid is op 2 juni 2012.<br />

Israël vanaf €999,- p.p.<br />

U wilt niet zo lang van huis, maar toch een intense ervaring beleven? Dan is deze reis iets voor<br />

u. In acht dagen bezoekt u alle belangrijke plaatsen in Israël.<br />

U verblijft in 2 of 3 sterren accommodaties op basis van halfpension. De eerste<br />

reismogelijkheid is op 16 oktober 2012.<br />

Meer informatie: VNB,’s-Hertogenbosch, Tel 073-6818111, website: www.vnbreizen.nl<br />

MEDEDELINGENBLAD LAMBERTUSPAROCHIE 7


Pelgrimeren<br />

Pelgrimeren is reizen naar een heilige plaats. Het verschijnsel<br />

wordt ook wel bedevaart genoemd en heeft altijd een sterk<br />

moreel of spiritueel karakter. Soms wordt de pelgrimage op<br />

eigen initiatief volbracht, soms ook is het de vervulling van een<br />

religieuze plicht. In alle wereldgodsdiensten is de pelgrimage<br />

een belangrijk onderdeel van de geloofspraktijk. Een bekend<br />

voorbeeld in het christendom is de pelgrimstocht naar Santiago<br />

de Compostela. In de islam is de hadj, de pelgrimstocht naar<br />

Mekka, wellicht het meest bekend. Patroonheiligen van de<br />

pelgrims zijn <strong>Sint</strong> Jacobus, <strong>Sint</strong> Bona, <strong>Sint</strong> Julianus, <strong>Sint</strong><br />

Valentius, <strong>Sint</strong> Geertruida en de heilige Drie Koningen.<br />

Etymologie<br />

Het woord pelgrimeren komt uit het Latijn. Daar wordt een pelgrim peregrinus genoemd, een<br />

woord dat is samengesteld uit per (door, over, voorbij) en ager (akker). Een pelgrim is dus<br />

iemand die door of voorbij de akkers trekt. In het Middelnederlands werd een pelgrim ook wel<br />

peregrijm en pellegrijm genoemd.<br />

Van alle tijden en geloven<br />

Pelgrimeren is zo oud als de mensheid. Archeologen hebben aangetoond dat het megalithisch<br />

monument van Stonehenge diende als bedevaartsoord. Ook in de klassieke oudheid was het<br />

verschijnsel bekend. Gelovigen pelgrimeerden naar tempels, orakels of andere heilige plaatsen.<br />

Bedevaarten komen voor in het boeddhisme, het jodendom, de islam, het hindoeïsme en het<br />

christendom, alsook in andere, kleinere, godsdiensten als de bahai.<br />

Catharsis<br />

Over het waarom van de pelgrimage is veel geschreven. Een groot aantal<br />

godsdienstwetenschappers meent dat het reizen naar een heilige plaats het gevoel versterkt<br />

dichter bij het goddelijke te komen. Sommigen beweren dat de reis zelf belangrijker is dan het<br />

reisdoel, omdat het onderweg zijn een catharsis kan veroorzaken. Ook is het mogelijk dat de<br />

pelgrim uit is op een “historische sensatie”. Met deze term van historicus Johan Huizinga wordt<br />

een gevoel aangeduid dat vergeleken kan worden met esthetisch genot. Naast een<br />

schoonheidservaring geeft de historische sensatie ook een gevoel van direct contact met het<br />

verleden.<br />

Jodendom<br />

Tot de verwoesting van de Tempel in 70 na Chr. kende ook het jodendom pelgrimages. Deze<br />

vonden drie keer per jaar plaats en werden de drie pelgrimsfeesten genoemd (Shalosh Regalim -<br />

םילגר שולש). Hun oorsprong lag in de Tora, waar in Exodus 23:17 wordt opgedragen dat<br />

“driemaal per jaar al uw mannen (moeten) verschijnen bij God de Heer”. Deze opdracht wordt<br />

herhaald in Deuteronomium 16. Het betrof het feest van de Ongezuurde Broden (Pesach, ter<br />

nagedachtenis aan de uittocht uit Egypte), Sjavoeot, het Wekenfeest dat zeven weken na Pesach<br />

wordt gevierd en Soekot ofwel het Loofhuttenfeest. Op deze feesten trokken de pelgrims naar<br />

Jeruzalem om daar in de Tempel te offeren. Na de vernietiging van de Tempel verdween dit<br />

voorschrift.<br />

8<br />

Christendom<br />

In het christendom was het pelgrimeren aanvankelijk uitsluitend<br />

verbonden met die plaatsen waar Jezus had geleefd en gewerkt.<br />

De oudste verslagen van bedevaarten naar het Heilig Land en<br />

Jeruzalem dateren uit de vierde eeuw. Een dergelijke vorm van<br />

pelgrimeren werd bijzonder gepropageerd door <strong>Sint</strong><br />

Hieronymus, de grote kerkvader uit de vierde eeuw.<br />

MEDEDELINGENBLAD LAMBERTUSPAROCHIE


<strong>Sint</strong> Helena<br />

Een bijzondere pelgrimstocht ondernam de heilige keizerin Helena, de moeder van keizer<br />

Constantijn de Grote. Rond het jaar 325 zou zij een visioen hebben gehad, waarin haar werd<br />

opgedragen naar Jeruzalem te reizen om aldaar het Kruis waaraan Christus was gestorven te<br />

zoeken. Volgens de oudchristelijke geschiedschrijver Eusebius van Caesarea zou ze het Kruis<br />

inderdaad gevonden hebben. Overblijfselen nam ze mee naar Constantinopel en Rome.<br />

Middeleeuwen<br />

In de middeleeuwen was het Heilig Land het voornaamste bedevaartsoord. Vanaf de zesde<br />

eeuw werd ook Rome, met het graf van <strong>Sint</strong> Petrus, een belangrijke bestemming voor pelgrims.<br />

Vanaf de elfde eeuw werd de bedevaart naar Santiago de<br />

Compostela een voornaam reisdoel, vooral voor<br />

boetelingen. Daar bezochten pelgrims het graf van de<br />

apostel Jacobus. Daarnaast ontstonden er ook kleinere<br />

bedevaartsplaatsen, zoals reliekschrijnen van bepaalde<br />

heiligen, of iconen of beelden waaraan een zekere<br />

wonderdadigheid werd toegeschreven. Alleen al in<br />

Nederland waren in de middeleeuwen honderden van dat<br />

soort plaatsen. De voornaamste was Amsterdam, vanwege<br />

het Mirakel van 1345. Onderweg naar Santiago de Compostela<br />

Aflaten<br />

Aan het volbrengen van bepaalde pelgrimages was het verkrijgen van aflaten verbonden. Dat<br />

gold bijvoorbeeld voor pelgrimages naar het Heilig Land. Ook de pelgrims die in Rome in één<br />

dag de zeven hoofdkerken bezochten, konden daarmee een aflaat verdienen.<br />

Mariaverschijningen<br />

Na de middeleeuwen bleven Jeruzalem, Rome en Santiago populaire<br />

bedevaartsbestemmingen. In de moderne tijd kwamen er vele bij. Zo zou<br />

in 1531 in Mexico-Stad Maria verschenen zijn aan de bekeerde Azteek<br />

Juan Diego Cuauhtlatoatzin. Sindsdien is Onze Lieve Vrouwe van<br />

Guadalupe een bedevaartsoord. Anno 2010 trok dit heiligdom ruim 20<br />

miljoen pelgrims, waarmee het tegenwoordig veruit de grootste bedevaart<br />

is. Van latere datum zijn de Mariaverschijningen in Lourdes (Frankrijk,<br />

1858) en Fátima (Portugal, 1917). Beide plaatsen trekken sindsdien ook<br />

veel pelgrims. Omstreden zijn de Mariaverschijningen in het Bosnische<br />

Međugorje, die vanaf 1981 zouden hebben plaatsgevonden. Hoewel deze<br />

verschijningen niet canoniek erkend zijn, is Međugorje ook een populair bedevaartsoord<br />

geworden.<br />

Nederland<br />

In Nederland zijn door het Meertensinstituut meer dan<br />

zeshonderd bedevaartsoorden geïdentificeerd. Tot de bekendste<br />

behoren Heiloo, Schiedam, Maastricht en ‘s-Hertogenbosch. In<br />

Heiloo wordt Onze Lieve Vrouwe ter Nood vereerd en de<br />

aldaar gelegen waterput (de Runxputte) zou geneeskrachtig<br />

water bevatten. In Schiedam bevindt zich het graf van <strong>Sint</strong><br />

Liduina van Schiedam. Veel pelgrims trekken daarnaast naar<br />

de Zoete Moeder in ’s-Hertogenbosch of naar Onze Lieve<br />

Vrouwe Sterre der Zee in Maastricht. Net over de Nederlands-<br />

Duitse grens ligt Kevelaer. De daar bewaarde wonderdadige<br />

afbeelding van Maria trok tot de Tweede Wereldoorlog<br />

jaarlijks veel Nederlandse pelgrims.<br />

RKK encyclopedie<br />

Genadekapel in Kevelaer<br />

MEDEDELINGENBLAD LAMBERTUSPAROCHIE 9


Bedevaart naar Lourdes<br />

Voordat ik op reis ging om deel te nemen aan een bedevaart naar Lourdes was het besluit<br />

genomen om nadien hierover een verslag in dit mededelingenblad te plaatsen. Toen ik na<br />

terugkomst de thuisblijvers verslag wilde doen, bleek het niet eenvoudig om in woorden een<br />

gevoel over te brengen. Deze bedevaart heb ik als een diepe persoonlijke geloofsbelevenis<br />

ervaren, waarbij gesproken en geschreven taal tekort schieten om die te beschrijven. Belofte<br />

maakt schuld, dus hierbij een algemene beschrijving met wat ervaringen.<br />

Verschijningen en het water<br />

Op de eerste dag in het heiligdom vierden we de eucharistie bij de grot, de zogenaamde<br />

grotmis. Dit was gelijk de eerste confrontatie met de meest bijzondere plaats, het centrum van<br />

Lourdes waar de ontmoetingen van Bernadette Soubirous met Maria hebben plaatsgevonden.<br />

Op de plek waar Bernadette Maria zag, staat nu een beeld en is dag en nacht aangelicht.<br />

Onderin de grot ontspringt het water in de bron waar Bernadette met haar blote handen naar<br />

gegraven heeft op aanwijzingen van Maria: “Ga drinken aan de bron en was u er”. Nu ligt daar<br />

een glasplaat overheen maar voor de bezoekers wel duidelijk te zien. Water is in Lourdes overal<br />

aanwezig. Het stroomt in de Gave, valt uit de hemel, stroomt uit de ogen van veel<br />

bedevaartgangers die geraakt zijn. Bij de kraantjes wordt water getapt om mee te nemen, om<br />

handen, gezicht en kaarsen mee te besprenkelen. Het water is ter onderdompeling ook in de<br />

baden, niet alleen voor de zieken maar ook voor alle andere bezoekers.<br />

De thuisblijvers kunnen overigens via een webcam de verschillende missen rechtstreeks volgen<br />

(http://nl.lourdes-france.org). Tijdens de grotmis realiseer je eens te meer hoe bijzonder deze<br />

plaats is. Hier heeft Maria bij de derde verschijning Bernadette gevraagd om twee weken lang<br />

haar te bezoeken en uiteindelijk vraagt Maria om een processie van de priesters en een kapel.<br />

Hoe groots is de oproep van Maria beantwoord!<br />

Kerken<br />

Er wordt gehoor gegeven aan dit verzoek: niet een kapel maar een kerk, de Basiliek van de<br />

Onbevlekte Ontvangenis, gebouwd bovenop de rots van de grot. Onder deze kerk is een Crypte,<br />

waarnaast in een ruimte vlak boven de grot een reliekschrijn is opgesteld met enkele<br />

fragmenten van Bernadette. Haar lichaam is in Nevers te zien, waar zij als zuster Marie-Bernard<br />

in het klooster aldaar op 16 april 1879 is overleden. Omdat de eerder genoemde Basiliek te<br />

klein werd, slechts 500 zitplaatsen, werd ervoor een nieuwe kerk, de Rozenkransbasiliek, goed<br />

voor 1800 mensen, gebouwd volgens de Byzantijnse traditie: in de<br />

vorm van een koptisch kruis met in het midden een koepel. De drie<br />

apsissen zijn even groot en hebben elk vijf kapellen,<br />

overeenstemmend met de vijf mysteries: de blijde links, de droevige in<br />

het midden en de glorievolle rechts. Elke kapel heeft 104 m² zeer<br />

kleurrijk mozaïek met steentjes uit Venetië, tekeningen van zeven<br />

verschillende kunstenaars. Een prachtig en kleurrijk geheel. En nog<br />

was deze kerk niet groot genoeg: de Pius X basiliek werd op 25 maart<br />

1958, het feest van de Aankondiging van de Heer, ingezegend. Deze<br />

ondergrondse kerk voor maar liefst 25.000 mensen heeft de vorm van<br />

een omgekeerd schip of het inwendige van een graankorrel. Op<br />

zondag hebben we in deze enorm grote kerk de internationale mis<br />

bijgewoond en dit was een unieke belevenis. Dan voel je de Wereldkerk, wanneer in het Latijn<br />

de consecratie gebeden wordt en er een “amen” massaal uit zovele monden klinkt. Een zangeres<br />

met een prachtige stem zong adembenemend mooi ook al verstond ik er niets van: het was<br />

Hebreeuws.<br />

Thema van dit jaar: de Rozenkrans<br />

Ieder jaar wordt een thema gekozen. In 2010 was dit het kruisteken: elk gebed beginnen en<br />

eindigen we met het maken van het kruisteken. Vele kruisen waren door verschillende pelgrims<br />

10<br />

MEDEDELINGENBLAD LAMBERTUSPAROCHIE


op het middenveld op de Esplanade neergezet. In 2011 was het thema “Het Onze Vader”: in<br />

alle talen waren daar borden te zien met het Onze Vader helemaal uitgeschreven. In een dode<br />

boom met heel veel takken waren rozenkransen gehangen als uitbeelding van het thema van dit<br />

jaar: de Rozenkrans. Bij ons vertrek hing de boom nog voller, wat een kleurrijk gezicht gaf aan<br />

de verdorde boom. Met de gehele groep is aan dit thema invulling aan dit thema gegeven door<br />

gezamenlijk een rozenhoedje te bidden tegenover de grot aan de overkant van de rivier de<br />

Gave. In de vele souvenirwinkeltjes waren de rozenkransjes van hele kleine tientjes tot meters<br />

lange in allerlei kleuren en materialen te verkrijgen.<br />

Kleine Kruisweg<br />

Wat op mij grote indruk heeft gemaakt was het bezoek aan de<br />

Kleine Kruisweg. Bij de 150 ste verjaardag van de verschijningen<br />

van de Maagd Maria aan Bernadette heeft Maria de Faykod een<br />

prachtige kruisweg gemaakt uit wit Carrara-marmer. Een<br />

kruisweg, die toegankelijk is voor zieken en gehandicapten, omdat<br />

het op goed benaderbaar en vlak terrein gelegen is. De expressie<br />

en de veranderingen van de gelaatsuitdrukkingen van Jezus die<br />

gaandeweg de kruisweg zich steeds dramatischer ontwikkelen, zijn<br />

behalve mooi ook zeer indrukwekkend en zelfs aangrijpend.<br />

Daarbij is in de beeltenissen het geloof van de kunstenaarster<br />

duidelijk zichtbaar.<br />

Muziek<br />

Nu ik weer thuis ben, mis ik misschien wel het meeste de gezangen, de vele Ave Maria’s en dat<br />

wij ’s morgens gewekt werden met klokgelui “Te Lourdes op de bergen”. De vreugde van het<br />

zingen van de processieliederen en de melodieën die onafgebroken in het hoofd bleven hangen,<br />

maakten voor mij deze bedevaart compleet.<br />

Het licht<br />

Tijdens de veertiendaagse van de verschijningen bracht Bernadette veelal een kaars mee naar de<br />

grot. Daarmee had ze licht, want het was telkens nog nacht, wanneer ze aankwam. Maar de<br />

kaars is ook een religieus symbool: de gelovige offert een kaars die zijn plaats inneemt. Een<br />

speciale kaars met een beschermend kapje waarop de strofen van verschillende<br />

processieliederen staan afgedrukt, wordt door de mensen in de dagelijkse lichtprocessie iedere<br />

avond meegedragen. Bij het zingen van het ‘Ave Maria’ worden alle kaarsen omhoog geheven.<br />

Bij de vele kaarsenstandaards bij de grot branden het hele jaar door de kaarsen die de mensen<br />

daar hebben neergezet. Ook via de website (zie hierboven) kan men intenties doorgeven en<br />

kaarsen laten branden. Lourdes gaat met zijn tijd mee.<br />

Aanbidding<br />

Aan de overkant van de grot, aan de andere kant dus van de Gave, is een Aanbiddingskapel<br />

waar men voor het Allerheiligste tot bezinning en tot rust kan komen. De monstrans is dusdanig<br />

geplaatst dat wanneer de zon schijnt de lichtstralen op heel mooie manier gebroken worden.<br />

Ook de Sacramentsprocessie, bij slecht weer in de Pius X-basiliek gehouden en bij mooi weer<br />

buiten vanaf de Onbevlekte Ontvangeniskerk, is dé gelegenheid om het Allerheiligste te kunnen<br />

aanschouwen en de zegen te krijgen.<br />

Dit was mijn eerste keer in Lourdes en naar ik hoop en bid niet de laatste keer.<br />

Heer Jezus, hier bij de Grot denken wij aan een woord van U:<br />

“Heeft iemand dorst, laat hij dan naar Mij toe komen, laat drinken wie in Mij<br />

gelooft!”<br />

Heer Jezus, U bent de bron waar ik aan drink en waarin ik mij was.<br />

Heer Jezus, bron van levend water, ik dank U omdat U ons de heilige Geest gaf<br />

die ons als kinderen van God laat leven.<br />

Elly Benner-Poiesz<br />

MEDEDELINGENBLAD LAMBERTUSPAROCHIE 11


Boeken voor de zomer<br />

Nieuw boek: Lourdes, het ware verhaal…<br />

Een waarheidsgetrouw verslag van wat er gebeurde in Lourdes tussen 11<br />

februari en 16 juli 1858. De arme 14-jarige molenaarsdochter Bernadette<br />

krijgt in de vrije natuur een verschijning van een in het wit gekleed meisje dat<br />

haar vraagt veertien dagen naar de grot te komen. Achttien maal ziet<br />

Bernadette haar, praat met haar. Veel Lourdenaren, uiteindelijk zelfs<br />

duizenden, zijn aanwezig bij de verschijningen. Zij zien niets, alleen<br />

Bernadette verzonken in een andere wereld. Wie Bernadette was, wat ze zag,<br />

hoorde en wat dit teweeg bracht in het stadje, wordt in dit boek verteld van<br />

dag tot dag, soms van uur tot uur door de grootste kenner op dit gebied, René<br />

Laurentin. Met veel historische foto’s.<br />

+ Een klassieker, na dertig jaar opnieuw vertaald<br />

+ Door de vele dialogen leest het boek als een spannend verhaal<br />

+ Interessant voor wie als pelgrim naar Lourdes gaat<br />

+ Met nawoord van René Laurentin, een der grootste Lourdeskenners<br />

Bij boekhandel of Uitgeverij Adveniat: www.adveniat.nl, ISBN 978 949 104 217 1<br />

René Laurentin, “Lourdes, het ware verhaal van de verschijningen”, € 14,50<br />

Beeldgids voor de vakantieganger<br />

Het is aantrekkelijk om tijdens de vakantie onbekende kerkjes en kathedralen<br />

binnen te lopen: de deur staat immers altijd open, het is er lekker koel en er is<br />

bovendien veel moois te zien. Maar wie is eigenlijk die heilige bij wie je een<br />

kaarsje aansteekt en wie staan er afgebeeld op de glas-in-loodramen? Wat<br />

betekenen alle symbolen en hoe is de kerk ingedeeld?<br />

‘Kerken, kapellen en kathedralen’ is een boek voor mensen die willen weten<br />

wat ze zien. Het behandelt kort de christelijke beeldcultuur van een aantal<br />

veel voorkomende verhalen en figuren uit het Oude en Nieuwe Testament en<br />

de geschiedenis van het christendom. Als je de dingen die je ziet weet thuis te<br />

brengen, gaan die mooie kerken, kapellen en kathedralen veel meer leven.<br />

Anton Sinke is vormgever en fotograaf. Tijdens zijn vakantiereizen door West-Europa ontstond<br />

het idee om een toegankelijk naslagwerk te maken van de beeldcultuur van het christendom.<br />

Omdat het klein is, past het moeiteloos in rugzak of handtas.<br />

Anton Sinke, “Kerken, kapellen en kathedralen”. Beeldgids voor de vakantieganger.<br />

Uitgeverij Meinema, 2010. ISBN 978 90 211 4249 4 € 15,-.<br />

Wandelen langs heilige plaatsen<br />

Wandelen is een uitstekende manier om je zinnen te verzetten en afstand te<br />

nemen van de waan van de dag. “Wandelen langs heilige plaatsen 2” biedt<br />

evenals deel 1 tien pelgrimsdagtochten, in lengte variërend van elf tot<br />

tweeëntwintig kilometer. De wandelingen lopen door Friesland, Drenthe,<br />

Noord-Holland, Brabant, Limburg en Gelderland, en leiden door<br />

uiterwaarden, over heuvels en langs vennen en kastelen naar kapelletjes, een<br />

koortsboom en andere bedevaartplaatsen.<br />

Alle startpunten zijn naast de auto ook met openbaar vervoer te bereiken. Na<br />

een uitgebreide inleiding over de betreffende heilige en de waarde die aan de<br />

specifieke bedevaartsplek gehecht wordt, volgt de routebeschrijving met een<br />

duidelijk kaartje en praktische informatie over de horeca onderweg, openingstijden en openbaar<br />

vervoer. Rijk geïllustreerd met kleurenfoto's. Er kan onder andere gewandeld worden naar Onze<br />

Lieve Vrouw van Lourdes (Valkenburg), Everardus Witte (Megen), de bedrukte moeder Gods<br />

(Varsseveld) en de koortsboom van St. Walrick (Overasselt).<br />

Anton Sinke e.a., Wandelen langs heilige plaatsen 2; Dagtochten naar bedevaartsoorden in<br />

Nederland, maart 2009. ISBN 978 90 211 4225 8 € 12,50.<br />

12<br />

MEDEDELINGENBLAD LAMBERTUSPAROCHIE


Juni – Heilig-Hartmaand<br />

De maand juni is in de rooms-katholieke kerk toegewijd aan het Heilig Hart. Meestal valt de<br />

derde vrijdag na Pinksteren in juni. Die dag wordt het 'hoogfeest van het heilig Hart van Jezus'<br />

gevierd. Dit jaar vieren we dit feest op vrijdag 15 juni.<br />

Symbool van liefde<br />

In de Bijbel wordt het hart vaak beschouwd als het symbool van moed, vreugde en hartstocht.<br />

<strong>Sint</strong> Augustinus (354-430) noemt het hart het symbool van liefde. Middeleeuwse mystici<br />

beschreven hun ervaringen van de hartstochtelijke liefde van Jezus voor de mensheid. Deze<br />

liefde uit zich in de wil om te lijden en te sterven in het belang van de ander.<br />

Visioen<br />

Het Heilig-Hartfeest ontstond in Frankrijk. In een visioen van <strong>Sint</strong> Margaretha Maria Alacoque<br />

(1646-1690) toonde Jezus zijn bloedend hart. Hij maakte deze mystica uit het Franse Paray-le-<br />

Monial deelgenote van zijn verdriet vanwege het grote aantal mensen die zijn liefde afwezen.<br />

Daarom moest er een dag komen waarop zijn onmetelijke liefde centraal zou komen te staan. In<br />

het visioen gaf Jezus de opdracht de feestdag in te stellen op de vrijdag na de achtdaagse van<br />

Sacramentsdag, of de derde vrijdag na Pinksteren.<br />

Feest<br />

Franse bisschoppen en kloosteroversten die geloof hechtten aan het getuigenis van Margaretha<br />

Maria Alacoque, deden wat Jezus haar bevolen had. In 1672 gaf de bisschop van Rennes aan de<br />

religieuze congregaties van <strong>Sint</strong> Johannes Eudes (1601-1680) voor het eerst verlof om een feest<br />

ter ere van het Heilig Hart van Jezus te vieren. In 1765 erkende paus Clemens XIII de derde<br />

vrijdag na Pinksteren officieel als een plaatselijk feest. Paus Pius IX schreef het feest in 1856<br />

voor heel de RK-Kerk voor en kende er een hoge liturgische rang aan toe.<br />

Juni<br />

Nadat de pausen de maand mei als Mariamaand hadden gepropageerd, groeide geleidelijk het<br />

gebruik om de maand juni als Heilig-Hartmaand te beschouwen. Dat hield in dat gelovigen zich<br />

in juni bijzonder toewijdden aan het Heilig Hart en dat ze onder meer boete deden om de<br />

veelvuldige loocheningen van Jezus’ liefde voor de mensheid te compenseren. Eind 19e eeuw<br />

haalden veel katholieke huisgezinnen een heilig-hartbeeld in huis, dat in juni extra vereerd<br />

werd.<br />

Goede Vrijdag<br />

De plaatsing van het feest op de vrijdag is een duidelijke verwijzing naar Goede Vrijdag. Het<br />

geeft zo de band aan met de herdenking van Jezus' lijden en sterven. Vanaf 1929 komt in de<br />

liturgische teksten van het Heilig-Hartfeest als centrale gedachte naar voren de verzoening die<br />

Jezus vanwege Gods oneindige barmhartigheid door Zijn lijden en<br />

dood tot stand heeft gebracht. In een misgezang van het Heilig<br />

Hart wordt het zo verwoord: God heeft zijn Zoon gezonden om<br />

onze zonden uit te wissen door het offer van zijn leven.<br />

Doorboring<br />

De evangelielezing van de Heilig-Hartmis is genomen uit het<br />

evangelie van Johannes. Daarin wordt verteld dat een Romeinse<br />

soldaat de zijde van Jezus’ dode lichaam doorstak. ‘Meteen kwam<br />

er bloed en water uit’, aldus Johannes 19:34. Deze doorboring van<br />

Jezus' hart wordt in de katholieke traditie soms geïnterpreteerd als<br />

de oorsprong van de Kerk, waarin de gelovigen met water zijn<br />

gedoopt en in de eucharistie eten en drinken van het Lichaam en<br />

Bloed des Heren.<br />

Encyclopedie RKK H. Hart Kind Jezus, Foto: RKK<br />

MEDEDELINGENBLAD LAMBERTUSPAROCHIE 13


Katholieke opfrissers – Symboliek in de RK Kerk - GEBAREN<br />

De RK-kerk staat erom bekend een grote verscheidenheid aan symboliek in huis te hebben.<br />

Onder deze symboliek vallen ook de verschillende gebaren die wij binnen en buiten de kerk<br />

maken. In deze rubriek worden de gebaren uit- en toegelicht. Sommige gebaren doen we zonder<br />

er bij na te denken, maar wat is de achterliggende gedachte of ontstaanswijze?<br />

Het maken van een kruisteken (of een kruisje slaan)<br />

Het kruisteken is het meest bekende gebaar dat we al vroeg hebben geleerd. Het slaan van een<br />

kruisje is typisch iets voor katholieken, maar niet exclusief. Ook in de Oosters-Orthodoxe en<br />

Anglicaanse kerken komt het kruisteken voor. Het kruisje slaan is een zegenbede. De gelovige<br />

zegt of denkt erbij: In de naam van de Vader, de Zoon en de heilige Geest (of in het Latijn: In<br />

nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti).<br />

Met het slaan van het kruisje tekenen we ons met het kruis, zoals het hele katholieke leven in<br />

het teken van het kruis staat. Iedere eucharistieviering begint en eindigt met het maken van het<br />

kruisteken. We verenigen ons dan met de heilige Drie-eenheid, Vader, Zoon en heilige Geest.<br />

Met dit kruisteken openen we ook ons gebed.<br />

We maken een kruisteken met wijwater bij het betreden en verlaten van de kerk en staan dan<br />

stil bij ons doopsel, het moment waarop gevierd is dat God met ons een verbond voor het leven<br />

sloot. Ook wanneer in de kerk met wijwater besprenkeld wordt, maken we een kruisteken<br />

wanneer de priester voorbijkomt. Iedereen staat bij de besprenkeling of bewieroking.<br />

Het kleine kruisteken<br />

Er is ook het kleine kruisteken met de duim op het voorhoofd, over de lippen en het hart, voor<br />

het verstand, het spreken en het geloof. Wanneer de priester de lezing van het evangelie<br />

aankondigt, maakt hij deze kruistekens. De mensen in de kerk maken deze kruistekens<br />

eveneens.<br />

In de Orthodoxe kerken wordt hetzelfde kruisteken gemaakt, maar de horizontale lijn gaat<br />

andersom: van de rechter- naar de linkerschouder. Bovendien is het gebruik van de rechterhand<br />

verschillend. De toppen van duim, wijsvinger en middelvinger worden bijeen gehouden als<br />

symbool voor de Drie-eenheid. De overige vingers liggen in de handpalm, als representatie van<br />

Christus’ Goddelijke en menselijke natuur. Zie meer hierover in 20.5 (red.)<br />

Het hoofd of bovenlijf buigen<br />

Net als knielen, is buigen een teken van eerbied voor God. Het gaat terug op de drie Wijzen uit<br />

het Oosten, die zich uit eerbied bogen voor het kind Jezus.<br />

Er zijn twee soorten buigingen: de hoofd- en de lichaamsbuiging. Men maakt een hoofdbuiging<br />

als de drie goddelijke Personen tegelijk genoemd worden en bij de naam van Jezus, van de<br />

heilige maagd Maria en van de heilige ter ere van wie de mis opgedragen wordt. Men maakt<br />

een lichaamsbuiging of diepe buiging vóór het altaar als daar geen tabernakel met het<br />

Allerheiligste aanwezig is; onder de geloofsbelijdenis bij de woorden: Hij heeft het vlees<br />

aangenomen. Katholieken maken de buiging met het hoofd of met het hele bovenlichaam bij<br />

het lofprijzen (Eer aan de Vader, de Zoon en de heilige Geest). Ook bij het<br />

ontvangen van de communie, buigen gelovigen in het besef van eerbied.<br />

Knielen<br />

Met het knielen maak je je klein voor God: het is een teken van eerbied en<br />

dankbaarheid. Daarom zijn er tijdens een viering vaker momenten waarop<br />

wordt geknield.<br />

Knielen is al heel oud. De drie koningen knielden voor het kind Jezus.<br />

Ook in psalmen is sprake van knielen. Al vroeg in het Oude Testament,<br />

bijvoorbeeld in Deuteronomium: "Bied de Heer, uw God, zo uw gaven<br />

aan en kniel voor Hem neer".<br />

14<br />

MEDEDELINGENBLAD LAMBERTUSPAROCHIE


Kniebuiging<br />

Nauw verwant met het knielen, is het maken van een kniebuiging. De<br />

rechterknie raakt dan de grond en de linkerknie wordt licht gebogen. De<br />

kniebuiging wordt soms gecombineerd met het kruisteken. Bij het binnengaan<br />

in de kerk knielt men, voordat men in de bank gaat zitten. Dit is een<br />

begroeting naar het Allerheiligste Sacrament, dat in het tabernakel wordt<br />

bewaard (te herkennen aan het branden van de godslamp).<br />

Kloppen op de borst<br />

Tijdens de schuldbelijdenis kloppen katholieken zich op de borst als ze zeggen: 'door mijn<br />

schuld, door mijn schuld, door mijn grote schuld'. Dit is een uiting van besef van zondig<br />

gedrag, van deemoed en nederigheid. Ook in de Bijbel komt het kloppen op de borst voor, in de<br />

gelijkenis van de farizeeër en de tollenaar. Jezus vertelt het verhaal (Lc. 18) voor mensen die<br />

overtuigd zijn van hun eigen rechtvaardigheid en neerzien op anderen.<br />

Handoplegging<br />

Al in het Oude Testament wordt de handoplegging als symbolisch gebaar<br />

gebruikt om iemand macht te geven (bij Mozes en Jozua bijvoorbeeld). In het<br />

Nieuwe Testament leggen de apostelen de handen op aan mensen die wel zijn<br />

gedoopt, maar nog niet de heilige Geest hebben ontvangen. "Na het gebed<br />

legden Petrus en Johannes hun de handen op, zo ontvingen ze de heilige<br />

Geest", is te lezen in Handelingen 8. De verwijzende betekenis naar de heilige Geest heeft niet<br />

aan kracht ingeboet. Bij het sacrament van het vormsel en bij het wijdingssacrament voor<br />

bisschoppen, priesters en diakens, wordt door de bisschop de handen opgelegd. De bisschop bid<br />

in stilte dat de vormeling of wijdeling de heilige Geest mag ontvangen. Bij de toediening van<br />

het sacrament van de ziekenzalving legt de priester de zieke in stilte de handen op het hoofd.<br />

Staan<br />

Het getuigt van beleefdheid, als je opstaat bij een ontmoeting om iemand de hand te geven. Aan<br />

het begin van een viering staan de gelovigen voor God, als teken van eerbied of aandacht op<br />

God. De mensen gaan staan bij het intreden van de priester en zijn assistenten en ook als die de<br />

kerk weer verlaten. Gestaan wordt er bij de lezing van de (dagelijkse) evangelietekst en tijdens<br />

de inleiding van het eucharistische gebed (de prefatie).<br />

Het kussen van het altaar<br />

Aan het begin van de eucharistieviering en aan het einde kust de priester het altaar. Dit gebruik<br />

gaat terug op de vroeg-kerkelijke schrijvers. Zij zijn in het altaar een symbool van Christus zelf<br />

gaan zien, omdat daar de gedachtenis van de Heer wordt gevierd en zijn Lichaam en Bloed aan<br />

de gelovigen wordt gegeven. Overigens is een van de “bijnamen” (zoals herder en bruidegom)<br />

van Christus een naam die wij niet vaak gebruiken: “levende steen”. Petrus gebruikt die<br />

aanduiding, een bouwvakkersterm, in zijn eerste Brief: “Ik plaats in Sion een steen, een levende<br />

steen, door de bouwvakkers wel afgekeurd, maar door God uitgekozen en kostbaar.” In Psalm<br />

62 en in Paulus’ Korintenbrief staat: “God is mijn rots.” Vandaar dat ook het altaar al<br />

eeuwenlang een symbool van Christus is, waarin zelfs, gestileerd in de vorm van kruisjes, zijn<br />

vijf grote wonden staan gegraveerd (op alle altaren in de wereld). Het altaar kussen is een groet<br />

en eerbetoon aan Christus.<br />

De orantehouding<br />

Een van de oudste gebaren zien we bij het uitspreken van gebeden. Het is de<br />

zogeheten “orantehouding”. (Orante = biddende.) De armen worden omhoog<br />

geheven, met de handpalmen iets naar boven. In het gebed richten wij ons<br />

immers tot God die “in den hoge” is en van wie wij alle zegen verwachten.<br />

Wij zien dit gebaar bij alle oraties: het openingsgebed, de prefatie, het<br />

eucharistisch gebed, het Pater noster, het gebed na de communie. Dit gebaar<br />

kunnen alle gelovigen maken tijdens het bidden van het Onze Vader.<br />

Door de redactie bewerkt uit verschillende bronnen.<br />

MEDEDELINGENBLAD LAMBERTUSPAROCHIE 15


Processie Corpus Domini op Via Merulana Rome<br />

Als kind liep ik jaarlijks mee in de sacramentsprocessie van Boxmeer. Nu konden wij er wel wat<br />

van, want we liepen ook nog vier keer mee in de Bloedprocessie. De meisjes waren bruidje,<br />

korendraagster of palmwuifster. Maar het allerhoogste was natuurlijk engel met ‘echte’<br />

vleugels. Bovendien liep je dan voor de monstrans en het heilig-bloedreliek uit. Het gaf<br />

iedereen een mengeling van gemeenschapsgevoel en religieuze vreugde. Op Sacramentsdag<br />

verlieten we halverwege de eucharistieviering de kerk. De pastoor, in zijn zware koormantel,<br />

liep onder een baldakijn en droeg de geconsacreerde hostie in een monstrans. Halverwege<br />

werd gestopt om het tweede gedeelte van de eucharistie te vieren. In de kerk teruggekomen,<br />

kregen we als afsluiting de zegen.<br />

Sacramentsdag werd als kerkelijk feest officieel erkend met een bul uit 1312 van Clemens V ‘In<br />

Domine’ en opgenomen in het canoniek recht. Men viert dat Christus werkelijk in de<br />

eucharistie aanwezig is. Op de eerste donderdag na het feest van de Heilige Drie-eenheid<br />

trekken er op vele plaatsen overal ter wereld sacramentsprocessies op hun eigen manier door de<br />

straten.<br />

Zo ook in Rome. Als elders meneer pastoor de zorgdrager is voor het allerheiligste, is dit in<br />

Rome de paus, omdat hij de bisschop van de stad Rome is. Om half zes ’s avonds gaat de paus<br />

voor in een eucharistieviering in de grote basiliek van <strong>Sint</strong> Jan van Lateranen. Halverwege<br />

vormt zich een processie van leden van de Romeinse parochies, groepen religieuzen van<br />

verschillende ordes en jongerenbewegingen, maar vooral van de in wijde mantels geklede<br />

broederschappen en de Ridderorde van het Heilig Graf van Jeruzalem en de Maltezer orde. De<br />

paus, geknield in gebed achter de monstrans op een<br />

versierde open wagen met baldakijn, sluit de rij.<br />

De lange stoet trekt van de <strong>Sint</strong> Jan van Lateranen de Via<br />

Merulana in. Eerst daalt de weg, maar dan volgt er een lang<br />

vals plat de Esquilijnheuvel op tot aan het voorplein van de<br />

Santa Maria Maggiore. De laatste jaren neemt de<br />

belangstelling toe en daardoor zijn de<br />

veiligheidsmaatregelen aangescherpt. Toch blijft het<br />

plaatselijke karakter vooralsnog behouden, hier gaat de bisschop van de stad Rome en niet de<br />

paus die aan het hoofd staat van de wereldkerk.<br />

Uit het Lateraans paleis hangen feestelijk prachtige doeken uit de ramen. Ook de bewoners<br />

langs de route willen niet achterblijven en zij hangen hun gekleurde beddensprei als eerbetoon<br />

uit de ramen. Als hun bisschop voorbij is, sluiten ze biddend aan op weg naar de Santa Maria<br />

Maggiore. Hier houdt de paus nog een korte preek en geeft hen de zegen. Ondertussen ligt het<br />

verkeer in Rome rondom de twee basilieken tot half tien ‘s avonds volledig plat. Dit leidt tot<br />

grote opstoppingen tot ver in de omgeving. De Romeinen berusten in hun lot en bellen naar<br />

huis dat de pasta nog even moet wachten.<br />

Lidy Peters, RKK, Rome<br />

‘Proeven van goed samenleven – inleiding in het katholiek sociaal denken’<br />

Onze samenleving is volop in beweging. Op tal van manieren dragen mensen hun steentje bij<br />

aan verbanden die prettig en vertrouwd voelen. Dit proces voltrekt zich<br />

proefondervindelijk en improviserend: op straat, in het gezin, de politiek en in<br />

allerlei maatschappelijke instellingen. Het katholiek sociaal denken heeft dingen<br />

te zeggen over persoonlijke verantwoordelijkheid, solidariteit, gezonde<br />

maatschappelijke verhoudingen, ons dagelijks werk en persoonlijk bezit. Het<br />

boek is een initiatief van het Verband van Katholieke Maatschappelijke<br />

Organisaties (VKMO), Den Bosch. Auteur van de uitgave is drs. Thijs Caspers<br />

(1980), theoloog, en als beleids- en identiteitsmedewerker verbonden aan het VKMO.<br />

Uitgever: Adveniat - € 19,50 - ISBN 978 949 104 229 4<br />

16<br />

MEDEDELINGENBLAD LAMBERTUSPAROCHIE


Maria-Tenhemelopneming<br />

Maria-Tenhemelopneming is het katholieke hoogfeest van 15 augustus, waarop de Kerk<br />

gedenkt dat de Maagd Maria door God in de hemel werd opgenomen.<br />

Hoogfeest<br />

Maria-Tenhemelopneming wordt in de RK Kerk jaarlijks gevierd op 15 augustus. In het<br />

Nederlands taalgebied wordt het feest in de volksmond ook wel Maria Hemelvaart genoemd.<br />

Herdacht wordt dat Maria, de moeder van Jezus, aan het einde van haar aardse leven door God<br />

in de hemel werd opgenomen. Spreken van een hemelvaart is dus minder correct, omdat Maria<br />

niet op eigen kracht ‘opsteeg’, maar door God aan de aardse werkelijkheid werd onttrokken. Dit<br />

geloofsgegeven is voor de rooms katholieke Kerk zo belangrijk dat Maria-Tenhemelopneming<br />

net als Kerstmis een liturgisch hoogfeest is.<br />

Ontslaping<br />

Maria-Tenhemelopneming werd eind 6e eeuw<br />

door keizer Mauritius in Byzantium ingevoerd.<br />

Later nam de Kerk van Rome onder de heilige<br />

paus Sergius I (687-701) het feest over. Het feest<br />

heette eerst Dormitio Mariae, dat ‘ontslaping van<br />

Maria’ betekent. Deze naam verwijst naar een<br />

oude overlevering die vertelt dat Maria op de<br />

Berg Sion in Jeruzalem stierf te midden van de<br />

apostelen.<br />

Tenhemelopneming van Maria (detail), Juan Martín Cabezalero,<br />

1665-70 (Web Gallery of Art - wga.hu)<br />

Zondeloosheid<br />

Dat in de traditie het sterven van Maria samenvalt met haar tenhemelopneming heeft te maken<br />

met de diepe overtuiging dat de dood van de Heilige Maagd vanwege haar zondeloosheid geen<br />

vat op haar had. Vandaar dat men liever spreekt van Maria’s ontslaping dan van haar dood.<br />

Dogma<br />

Het geloofsgegeven dat de Kerk op 15 augustus viert is pas in 1950 door paus Pius XII tot<br />

dogma verklaard. Het belangrijke document ‘Lumen Gentium’ van het Tweede Vaticaans<br />

Concilie verwoordde dit dogma aldus: “Tenslotte is de onbevlekte Maagd, gevrijwaard van<br />

ieder smet van de Erfzonde, in het voltooien van haar aardse levensloop, met lichaam en ziel in<br />

de hemelse heerlijkheid opgenomen en door de Heer verheven tot koningin van het heelal om<br />

zo gelijkvormiger te worden aan haar Zoon, de Heer der heren en de overwinnaar van zonde en<br />

dood” (LG 59).<br />

Lichaam en ziel<br />

Wat opvalt is de formulering ‘opgenomen met lichaam en ziel’. Dat betekent dat de dood geen<br />

macht meer heeft over Maria. In tegenstelling tot andere stervelingen hoeft Maria volgens de<br />

katholieke leer niet meer te wachten op de Opstanding der Lichamen op de Laatste Dag waarop<br />

de mensheid geoordeeld zal worden. Vanwege haar zondeloosheid hoeft zij namelijk niet<br />

geoordeeld te worden. Maria's tenhemelopneming is dus de totale aanvaarding van haar gehele<br />

persoon - ziel én lichaam - door God.<br />

Ferragosto<br />

In Italië is Maria-Tenhemelopneming zoals in veel andere katholieke landen een vrije dag, maar<br />

daar heet het Ferragosto. Deze naam is afgeleid van het Latijnse feriae Augusti (de feestdag van<br />

Augustus). Keizer Augustus (63 v. Chr. 14 na Chr.) had bepaald dat het zomerse landbouwfeest<br />

van 15 augustus ook een feest moest zijn ter ere van hemzelf.<br />

Encyclopedie RKK<br />

MEDEDELINGENBLAD LAMBERTUSPAROCHIE 17


GELOOF IN BEELD - Kerkportaal<br />

Het kerkportaal met zijn voorhof of atrium had in het vroege christendom een belangrijke<br />

kerkelijke functie. Het was de plaats waar de boetelingen die in de kerkelijke ban waren, soms<br />

jarenlang moesten wachten op hun opname in de kerk, zodat ze weer aan de eucharistie konden<br />

deelnemen. In de middeleeuwen was het de plaats waar de huwelijken werden gesloten. In het<br />

kerkportaal gaven namelijk in aanwezigheid van de priester bruid en bruidegom elkaar het<br />

jawoord, voordat de huwelijksmis in de kerk werd gevierd. Daar begon ook onder verschillende<br />

zegeningen de zogenaamde kerkgang van de moeder na de geboorte van haar kind, zodat ze<br />

gezuiverd de eucharistie kon vieren.<br />

De basiliek of kerk werd vanouds gezien als het huis van God, dat op zijn beurt het hemels<br />

Jeruzalem ofwel de hemel symboliseerde. Het kerkportaal of de kerkdeur was een verwijzing<br />

naar Jezus Christus die gezegd heeft: ‘Ik ben de deur;<br />

wanneer iemand door mij binnenkomt, zal hij gered worden<br />

(Joh. 10, 7-9).’ De middeleeuwse theoloog, Willem van<br />

Saint-Thierry, schrijft: ‘U heeft gezegd: ik ben de deur. Maak<br />

ons duidelijk van welke verblijfplaats u de deur bent,<br />

wanneer en voor wie u de deur zult opendoen! Het huis<br />

waarvan u de deur bent, is de hemel waar uw Vader woont.´<br />

Dat Christus voor de gelovigen de deur of toegang naar de<br />

hemel is, wordt vaak in de timpanen van middeleeuwse kathedralen indrukwekkend uitgebeeld.<br />

Boven de portalen bevindt zich het beeldhouwwerk, waarin Christus als leraar of als rechter bij<br />

het Laatste Oordeel wordt voorgesteld.<br />

Tenslotte kan het kerkportaal zowel in stads- als dorpskerken, waneer de deur geopend is, nog<br />

steeds een spirituele of psychologische functie hebben. De deur staat tussen buiten en binnen,<br />

tussen wat de wereld toebehoort en wat aan God is toegewijd. Ze zou kunnen zeggen: ‘Laat<br />

buiten wat hier niet thuishoort, jachtigheid, wereldse zorgen, winstbejag, geldingsdrang,<br />

nieuwsgierigheid en ijdelheid (Romano Guardini). Zo nodigt de kerkdeur ons uit om de heilige<br />

ruimte te ondergaan en ons te bezinnen.<br />

Toon Brekelmans, Kerkhistoricus<br />

Wwweetjes & uitgaanstips:<br />

meer informatie op de hieronder genoemde websites<br />

IKON lanceert Bijbelmovies.nl<br />

De Bijbel is waarschijnlijk het meest gelezen boek ter wereld, maar het is ook een dikke pil.<br />

Het heilige boek telt in totaal 66 Bijbelboeken, verdeeld over het Oude en Nieuwe Testament:<br />

samen goed voor honderden pagina’s tekst. Met korte<br />

animatiefilmpjes van Bijbelmovies.nl geeft de IKON een<br />

samenvatting van alle Bijbelboeken. Soms komisch, soms serieus,<br />

maar altijd kort. Het gaat in totaal om 36 filmpjes. Sommige<br />

filmpjes behandelen meerdere Bijbelboeken. Het langste filmpje<br />

duurt 51 seconden (Genesis), drie filmpjes duren slechts 10<br />

seconden. De Bijbelmovies zijn te bekijken op<br />

www.bijbelmovies.nl.<br />

Het IKON-project Bijbelmovies.nl is bedoeld voor iedereen die<br />

niet veel wil lezen. De filmpjes zijn gemaakt door<br />

godsdienstwetenschapper Erik Jan Tillema, die de Bijbelboeken samenvatte, de animaties<br />

verzorgde en de filmpjes insprak. Guido Attema, voegde hieraan de muziek en geluidseffecten<br />

toe.<br />

www.bijbelmovies.nl<br />

18<br />

MEDEDELINGENBLAD LAMBERTUSPAROCHIE


Bijbelgenootschap lanceert MeerOverDeBijbel.nl<br />

Het Nederlands Bijbelgenootschap lanceerde onlangs de website MeerOverDeBijbel.nl. Aan de<br />

hand van tien bekende personen uit de Bijbel kunnen geïnteresseerden de ontdekkingstocht<br />

door de Bijbel starten. Met MeerOverDeBijbel.nl biedt het Bijbelgenootschap een gratis en<br />

toegankelijk medium om kennis te maken met de inhoud en achtergronden van de Bijbel.<br />

Op de website worden door middel van filmpjes, verhalen bij Bijbelteksten en culturele<br />

uitstapjes de belangrijkste thema’s en achtergronden van de Bijbel toegelicht. In tien<br />

hoofdstukken wordt het verhaal van o.a. Adam en Eva, Jezus en Paulus verteld. De verhalen<br />

bieden een inkijkje in de context waarin de Bijbelteksten zijn ontstaan. Daarnaast wordt<br />

stilgestaan bij de invloed van de bijbelse verhalen op onze cultuur en tradities. De website is<br />

door het Bijbelgenootschap opgezet voor mensen die weinig bekend zijn met de Bijbel en daar<br />

meer over willen weten. Gebruikers van de website moeten zich eenmalig gratis<br />

registeren. Vervolgens kan onbeperkt worden ingelogd.<br />

www. MeerOverDeBijbel.nl<br />

Museum De Pelgrim te Oldenzaal<br />

De Stichting Ondersteuning Religieuze en Culturele Uitdrukkingsvormen heeft een paar jaar<br />

geleden een museum opgericht in twee van de kleinste, rustieke woningen in Oldenzaal, direct<br />

gelegen naast de Hofkerk aan de Hofmeijerstraat 1-3, in het centrum van Oldenzaal.<br />

Mw. Achterweust-Siegerink heeft in de loop van de jaren een grote hoeveelheid religieus<br />

cultureel erfgoed in haar woning verzameld. In samenwerking met de bovengenoemde stichting<br />

is een oplossing gevonden om dit religieuze erfgoed voor belangstellenden te exposeren.<br />

Daarnaast is er voor gezorgd dat deze unieke collectie voor de toekomst bewaard blijft.<br />

Museum De Pelgrim, Hofmeijerstraat 1-3, 7571 CH Oldenzaal, Tel.: 0541-537733<br />

Toegang: Volwassenen € 3,00;<br />

Kinderen < 12 jaar € 2,00;<br />

Senioren, 65+ € 2,25<br />

www.museumdepelgrim.nl<br />

Bijbels Museum te Amsterdam<br />

Archeologische vondsten, voorwerpen uit het oude Egypte, eeuwenoude modellen van de tempel<br />

van Salomo en Herodes, religieuze voorwerpen uit de joodse en christelijke traditie en zelfs<br />

geuren laten de bezoeker van het Bijbels Museum kennis maken met verhalen uit de Bijbel.<br />

Te zien is het beroemde 19 de -eeuwse tabernakelmodel, een prachtige reconstructie van het<br />

draagbare heiligdom dat de Israëlieten in de woestijn onder leiding van Mozes bouwden. Rond<br />

de maquette van de Tempelberg wordt duidelijk welke betekenis deze plek in Jeruzalem heeft<br />

voor joden, christenen en moslims. Kleitabletten, stukjes papyrus en archeologische<br />

voorwerpen vertellen de fascinerende ontstaansgeschiedenis van de Bijbel. Ook de<br />

eeuwenlange invloed van de Bijbel op de Nederlandse samenleving is verbeeld. Voor kinderen<br />

is een aparte verdieping ingericht, waar de Bijbelse verhalen als het ware gaan leven.<br />

Kijk voor meer informatie op de zeer uitgebreide website: www.bijbelsmuseum.nl<br />

Herengracht 366-368; 1001 AK Amsterdam; Tel.: (020) 6242436<br />

MEDEDELINGENBLAD LAMBERTUSPAROCHIE 19


Inzegening gerenoveerd processiepark in Handel<br />

Het gereedkomen van de restauratie van processiepark Handel wordt op 10 juni op grootse<br />

wijze gevierd met de inzegening van de kruisweg. De plechtigheid zal door mgr. Hurkmans,<br />

bisschop van ’s-Hertogenbosch, worden geleid.<br />

20<br />

Het processiepark is onderdeel van het bedevaartsoord Handel, dat<br />

sinds de 13e eeuw een grote vermaardheid heeft verworven. Handel<br />

staat bekend als het oudste bedevaartsoord van Maria in Brabant en<br />

heef een aantal cultuselementen, zoals de 14 e -eeuwse kerk, de<br />

Keskesdijk (weg van Gemert naar Handel) met wegkapellen, gewijd<br />

aan de 7 smarten van Maria, en het processiepark met daarin de<br />

Wonderbare Bron uit de 15e of 16e eeuw. Het processiepark<br />

ontstond in 1908. In 1917 werd de ‘kruisweg’ aangelegd en kreeg<br />

het agrarische terrein het aanzien van een park met bomen, struiken<br />

en lanen met kruiswegstaties. In 2001 werd het park een<br />

Rijksmonument. Al decennialang hadden de kruiswegstaties last<br />

van erosie tengevolge van betonrot. Het erosiegevoelige beton werd<br />

tijdens de restauratie vervangen door duurzaam brons.<br />

10 juni 2012, 14.00 uur, Onze Lieve Vrouwestraat 57 in Handel<br />

Meer info: tel.: 0492-321315, info@onzelievevrouwvanhandel.nl<br />

Jongerenactiviteiten Franciscaans Jongerenwerk<br />

Het Franciscaans Jongerenwerk (FJW) richt zich primair op jongeren van 18 t/m 30 jaar, die<br />

zich willen verdiepen in de eigen levens- en geloofsvragen. In Megen vinden vele activiteiten<br />

plaats. Midweken en weekends waaraan jongeren/ouderen kunnen<br />

deelnemen. Activiteiten waarin bepaalde thema's aan bod komen. Vele<br />

vinden plaats in het klooster te Megen, maar soms ook bij andere<br />

kloosters. Hieronder noemen we nog een paar buitenlandse reizen. Zie<br />

hieronder een selectie uit het schema voor de komende tijd. Bezoek<br />

voor meer mogelijkheden de website van de broeders en zusters<br />

www.assisiaandemaas.nl<br />

“Niets doen” in Megen (22-24 juni)<br />

Voor drukke jongeren die eens een weekend tot rust willen komen en niets anders willen doen<br />

dan rust en stilte ervaren, tot jezelf komen, wandelen en meebidden met de broeders in Megen.<br />

Kosten: € 50,- Info/aanmelding via broeder Fer van der Reijken: fjwmegen@hetnet.nl.<br />

Reis naar Assisi (28 juli - 6 augustus)<br />

Met een busje naar Assisi en omgeving onder leiding van broeders Roland Putman en Theo van<br />

Adrichem, een verdiepende ervaring met ook de nodige vakantieontspanning. Er is plaats voor<br />

zeven deelnemers van 18-30 jaar. Kosten: € 500,-<br />

Info/aanmelding via broeder Theo van Adrichem: adrichemofm@hotmail.com.<br />

3e Europese Franciscaanse Jongerenontmoeting (27-31 augustus in Polen)<br />

Voor jongeren van 18-35 jaar. Waar: Heiligdom van St. Anna: www.swanna.pl/rekolekcje.htm<br />

Overnachting in het pelgrimshuis. Kosten: € 95,- (excl. vlucht), opgave vóór 30 juni via broeder<br />

Fer van der Reijken: fjwmegen@hetnet.nl<br />

Jij en jouw eigen jongerengroep?<br />

Kom een weekend of midweek naar Megen met jouw eigen groep<br />

leerlingen, studenten, koorleden, teamgenoten (maximaal tien deelnemers).<br />

Samen bedenken we een plan en maken we er goede en verkwikkende<br />

dagen van. Vraag naar de mogelijkheden!<br />

Workshop: Boetseren<br />

MEDEDELINGENBLAD LAMBERTUSPAROCHIE


Om je gezicht te zien gebruik je een spiegel; om je ziel te zien een kunstwerk. Georg B. Shaw<br />

Dat kunstwerk hoeft niet met een grote K te zijn. Elk kunstzinnig bezig zijn kan je bij je ziel<br />

brengen en heeft een helende werking. Het eenvoudige materiaal klei heeft dit in het bijzonder.<br />

Het is een oermaterie, die ons bij onze eigen oerkracht kan brengen. Klei kan barricades<br />

opruimen omdat het zelf weerbarstig is. Via boetseren in gesprek gaan met jezelf om zo dichter<br />

bij je oorspronkelijk zijn te komen. Als je daarna je ‘kunstwerk’ nog eens bemediteert dan zie je<br />

hoe het je innerlijk weerspiegelt. Dat is wat zuster Chiara Bots in deze workshop samen met de<br />

deelnemers gaat doen.<br />

Workshop: Koken in de kloosterkeuken<br />

Het klooster van Megen herbergt een grote mooie oude keuken die zich uitstekend leent om met<br />

meerdere mensen een overheerlijke maaltijd te bereiden. In die keuken gaan wij een<br />

toepasselijke maaltijd bereiden, die door de deelnemers van het weekend gegeten zal worden.<br />

Hierbij maken we onder andere gebruik van in de kloostertuin verbouwde groenten en fruit. We<br />

bereiden een maaltijden die aansluit bij dit thema ‘Spiegel’. We doen dit onder begeleiding van<br />

broeder Rangel Geerman, die op dit moment in de keuken van het klooster in Megen actief is.<br />

Workshop: De Spiegel van/bij Clara (Lexio Divina)<br />

Vanuit de thematiek van het weekend 'Spiegel' verkennen we samen onder de leiding van Zr.<br />

Marianne van Haastrecht de 4 e brief van Clara aan Agnes en we lezen het gedeelte rond de<br />

spiegel. Wat wil Clara ons in deze brief zeggen? Wat kunnen deze woorden, 800 jaar later, voor<br />

ons betekenen? Aan het eind van de workshop schrijven we een kaartje terug aan Clara.<br />

Workshop: Spiegel voor jou!<br />

Ook zonder woorden te spreken kun je elkaar soms erg veel zeggen. Samen gaan we in stilte<br />

aan de slag met de vraag wat het thema van dit weekend ‘spiegel’ bij jou oproept. Vragen,<br />

gedachten, fijne of minder fijne ervaringen, ideeën of wat dan ook: we wisselen het met elkaar<br />

uit door af en toe een paar woorden op te schrijven. Zo brengen we elkaar nieuw uitzicht en<br />

wellicht ook nieuw inzicht.<br />

Workshop: 'Zingen'<br />

Samen zingen kan heel verbindend werken en het kan zomaar vreugde en licht teweeg brengen.<br />

In deze workshop zullen we enkele (nieuwe) liederen instuderen, die in vieringen tijdens het<br />

weekend gezongen gaan worden. Daarnaast gaan we ook andere liederen zingen waarbij het<br />

met elkaar muziek maken centraal staat. Deze liederen zullen we op zaterdagavond ten gehore<br />

brengen. Elke Teurlings begeleidt deze workshop.<br />

Voor meer informatie en opgave: Fer van der Reijken ofm - Kloosterstraat 6 - 5366 BH Megen<br />

tel.: 0412 465770 / 465780 - e-mail: fjwmegen@hetnet.nl - www.assisiaandemaas.nl/workshops<br />

Roepingen-oriëntatiedag<br />

Op 16 juni 2012 organiseert het Huis van de Roeping in samenwerking met het Jonggeïnteresseerden-weekend<br />

van de franciscanen een Roepingen-oriëntatiedag: een moment van<br />

bezinning, stilte en gesprek samen met anderen die willen stilstaan bij hun roeping. Ik?<br />

Roeping? Denk jij er wel eens over of religieus leven, priester worden of inzet in het pastoraat<br />

jouw roeping, jouw levensweg zou kunnen zijn? Voel je je aangetrokken tot een leven als<br />

zuster, monnik, broeder of pater? Of is het ambt van diaken iets voor jou? Misschien kan deze<br />

dag je helpen om deze gedachte – dit verlangen – wat meer te verkennen. We willen tijdens<br />

deze bijeenkomst ruimte scheppen voor vragen als:<br />

- Waartoe voel ik me geroepen?<br />

- Welke wegen liggen voor mij open?<br />

- Waar kan ik terecht, wanneer ik me geroepen voel tot religieus leven in gemeenschap?<br />

- Welke begaanbare wegen zijn er om priester of diaken te worden?<br />

- Welke vorm, welke spiritualiteit zou bij mij passen?<br />

Wil je meer informatie, dan kun je contact opnemen met: Esther v.d. Vate, 073-6921321 roepen@knr.nl<br />

MEDEDELINGENBLAD LAMBERTUSPAROCHIE 21


Gezangen tijdens de Hoogmis<br />

Nu de vakantie nadert bereidt het <strong>Sint</strong> Gregoriuskoor zich voor op de laatste paar weken van<br />

het seizoen ’11/’12. Onder meer de voorbereiding van Sacramentsdag heeft dan de bijzondere<br />

aandacht. Na het zojuist gevierde Pinksterfeest vormt dit Hoogfeest binnen de katholieke<br />

liturgie een bijzonder hoogtepunt te midden van de Hoogfeesten ter ere van de H. Drie-eenheid<br />

en het H. Hart.<br />

Dit jaar vieren we op zondag 10 juni het Hoogfeest van Sacramentsdag – Heilig Sacrament van<br />

het Lichaam en Bloed van Christus. Alle reden dus om de liturgie feestelijke glans te verlenen.<br />

U kunt tijdens de hoogmis de Missa Brevis van Eric Koevoets beluisteren. Daarnaast zal ons<br />

koorlid Cintha de Vreede het zeer toepasselijke Panis angelicus van César Franck zingen. De<br />

tekst van dit stuk is de - vaak zelfstandig gezongen - voorlaatste strofe van de hymne Sacris<br />

solemniis, die in 1264, ter gelegenheid van de invoering van Sacramentsdag op last van paus<br />

Urbanus IV werd geschreven door Thomas van Aquino voor de Metten van deze feestdag.<br />

Vertaald is de tekst: Brood van de engelen wordt het brood van mensen;<br />

Het brood van de hemel maakt een einde aan de schaduwen:<br />

O, groot wonder! Dienaren, arm en nederig nuttigen hun Heer.<br />

U, God, drievuldig en één, zie, wij bidden U:<br />

Kom ons zo bezoeken, zoals wij U vereren,<br />

Leid ons langs Uw weg waarheen wij willen gaan,,<br />

Naar het licht dat Uw woning is. Amen.<br />

Veruit de meest bekende toonzetting van het Panis angelicus is die van César Franck uit 1872,<br />

voor solozang orgel, harp en cello. Het is een onderdeel van diens Messe à trois voix opus 12.<br />

Hoe is een dergelijke tekst in een miscompositie terecht gekomen? Voor het Tweede Vaticaans<br />

Concilie kende men de gewoonte het Benedictus niet direct te laten volgen op het Sanctus, maar<br />

het pas te zingen na de consecratie. Vandaar dat in veel Latijnse missen het Benedictus een<br />

aparte, vaak zeer uitgesponnen compositie is die in veel gevallen erg contrasteert met het<br />

Sanctus. In Frankrijk kende men de gewoonte om in plaats van het Benedictus op dat moment<br />

een andere tekst, ter ere van het Allerheiligst Sacrament, te laten zingen. De Mis van Franck<br />

heeft dan ook geen Benedictus maar wel in plaats daarvan dus het overbekende<br />

bovengenoemde motet. Op 10 juni hoort u de meest uitgevoerde versie dus alleen voor<br />

solozang en orgel.<br />

Eric Koevoets, dirigent-organist<br />

Venster op muziek in de Lambertus<br />

Nieuw logo<br />

De stichting ‘Venster op muziek in de Lambertus’ viert volgend jaar<br />

haar eerste lustrum. De stichting heeft zich in deze periode ontwikkeld<br />

tot een podium voor religieuze, klassieke muziek en heeft bijgedragen<br />

aan vernieuwing van de kerkmuziek. Een nieuw logo, passend bij deze<br />

staat van dienst, is op zijn plaats. Pim Vulto heeft een ontwerp<br />

gemaakt, gebaseerd op het kerkraam in de toren boven de<br />

hoofdingang. Het is modern vormgegeven met een duidelijke<br />

verwijzing naar de doelstellingen van de stichting. We hopen de<br />

herkenbaarheid met behulp van dit logo nog verder te vergroten.<br />

De Zomerorgelserie 2012 nader toegelicht<br />

Dinsdag 19 juni, 20.00 uur, <strong>Sint</strong> <strong>Lambertuskerk</strong><br />

Thorsten Maus, organist van de Propsteikirche Sankt Petri, Recklinghausen.<br />

Deze jonge, internationaal bekende organist is niet alleen een uitnemend vertolker van de<br />

orgelliteratuur maar is ook een voortreffelijke improvisator!<br />

22<br />

MEDEDELINGENBLAD LAMBERTUSPAROCHIE


Vrijdag 22 juni, 20.00 uur, Hoflaankerk<br />

Kees van Eersel (Goes)<br />

Vrijdag 13 juli, 20.00 uur, <strong>Sint</strong> <strong>Lambertuskerk</strong> en Hoflaankerk<br />

HET TRADITIONELE WANDELCONCERT!<br />

De vaste organisten van beide kerken spelen op hun ‘eigen’orgel. In de pauze wandelen we<br />

samen van de ene kerk naar de andere.<br />

Vóór de pauze: Eric Koevoets op het Maarschalkerweerd-orgel in de <strong>Sint</strong> <strong>Lambertuskerk</strong>.<br />

Ná de pauze: Wouter van der Wilt op het Van Vulpen-orgel in de Hoflaankerk.<br />

Zaterdag 17 augustus, 20.00 uur, Hoflaankerk<br />

Arjan Leistra, organist van de Grote Kerk te Schiedam.<br />

Dinsdag 28 augustus, 20.00 uur, <strong>Sint</strong> <strong>Lambertuskerk</strong><br />

Willeke Smits, organiste te Utrecht en Nieuwegein.<br />

Deze jonge virtuoze deed onlangs van zich spreken door een zeer goed ontvangen CD met<br />

werken van Hendrik Andriessen! Alle reden om haar uit te nodigen in onze serie.<br />

Vrijdag 31 augustus, 20.00 uur, Hoflaankerk<br />

Wouter van der Wilt<br />

Zaterdag 8 september, 14.00 uur, <strong>Sint</strong> <strong>Lambertuskerk</strong><br />

Eric Koevoets<br />

Op Nationale Monumentendag/Nationale Orgeldag presenteert de vaste organist van de <strong>Sint</strong><br />

<strong>Lambertuskerk</strong> het prachtige Maarschalkerweerd-orgel in een gevarieerd programma. Na afloop<br />

is er gelegenheid boven een kijkje bij het orgel te nemen. Eric Koevoets is dan uw gastheer.<br />

Alle concerten zijn vrij toegankelijk. Wel wordt er na afloop een bijdrage gevraagd ter<br />

ondersteuning van de stichting.<br />

Kroniek<br />

Gedoopt:<br />

18 maart Vera Maria Willemijn Miltenburg, dochter van dhr. en mw. Miltenburg-Driest<br />

22 april Shiloh Amanda Faith Croes, dochter van dhr. en mw. Croes-Kelly<br />

22 april Elian Alonso Alarcon Moena, zoon van dhr. en mw. Moena-Renfurm<br />

29 april Sijmen Victor Lucas van Ardenne, zoon van dhr. en mw. van Ardenne-Andriessen<br />

Eerste Heilige Communie:<br />

15 april Bruno Barisic<br />

Sara Eggink<br />

Candace Esajas<br />

Na’Zyia Jacobs<br />

Lucas Jeurissen<br />

Jayneva Lankman<br />

Heilig Vormsel:<br />

27 mei Marion Boon<br />

Robert Collignon<br />

Martijn van der Linden<br />

Victor van Meggelen<br />

Isabella Mujan<br />

Mai Tam Nguyen Tri<br />

Joost van Niekerk<br />

Erik Oldenkamp<br />

Alvaro Detailleur<br />

Shannel Pieter<br />

Overleden:<br />

2 mei Johanna Antoinetta Jutte-Rijfkogel op de leeftijd van 69 jaar<br />

Kyara Pieter<br />

Tessa van den Thillart<br />

Vibeke Timmenga<br />

Sophie van der Togt<br />

Anne van der Torre<br />

Zoë Zwijnenberg<br />

Maud Straatsma<br />

Olivier van Tongeren<br />

MEDEDELINGENBLAD LAMBERTUSPAROCHIE 23


Onderweg…<br />

‘JHWH zei tegen Abram:<br />

Ga uit je land!, verlaat ook je naaste verwanten,<br />

en ga naar het land dat ik je zal wijzen.<br />

In jou zullen alle geslachten op aarde worden gezegend.’<br />

(Genesis 12,1.3b).<br />

In de zomertijd trekken veel mensen erop uit, op vakantie in Nederland of naar<br />

het buitenland. Soms lijkt het wel alsof wij met z’n allen onderweg zijn.<br />

Sommigen gebruiken hun vakantie voor een pelgrimstocht naar Israël, ‘waar ieder<br />

volk geboren is’ (Ps. 87), naar Santiago de Compostela (H.Jakobus), naar Assisi<br />

(H.Franciscus en H.Clara) of naar Kevelaer (H.Maria). Niet altijd zullen wij ons<br />

realiseren dat wij gelovigen van oorsprong ‘mensen onderweg’ zijn. Sinds de<br />

roeping van Abraham en van Sara om het met het goede gerucht van de<br />

Barmhartige te wagen, zijn Joden en christenen onderweg naar het veelbelovende<br />

land om een zegen te zijn voor alle mensen. Het is onze roeping! En deze is<br />

spannend, zeker wanneer je op pad gaat alleen met een stok en met ‘vrede en alle<br />

goeds’ als groet op je lippen (Vgl. Lc. 10,1-17).<br />

Ook voor de oude Abraham en Sara was het spannend, omdat God niet meteen<br />

vertelt naar welk land zij moeten trekken. Hoe weten zij dan dat zij hun bestemming bereikt<br />

hebben? Rabbi Levi zegt: ‘Toen Abraham op reis was tussen Aram Naharaim en Aram Nachor,<br />

en toen hij de inwoners zag eten, drinken en brassen, riep hij uit: moge mijn deel niet in dit land<br />

zijn!‘Toen hij echter het voorgebergte van Tyrus bereikte en zag hoe iedereen zich bezighield<br />

met wieden en schoffelen op de gepaste tijd, riep hij uit: ‘moge mijn deel in dit land zijn, De<br />

Heilige, gezegend zij zijn Naam, zei tot hem: ‘aan uw nageslacht heb Ik dit land gegeven.’<br />

(Midrasj Rabba 39,8). De tocht naar Kanaän was voor Abraham en Sara zeker geen plezierige<br />

vakantiereis, maar zij klaagden niet, want zij waren zich ervan bewust ‘weg te trekken uit het<br />

huis van hun vader om te gaan naar het huis van hun vader in de hemel dat alleen in het land<br />

Israël kon worden bereikt’ (Midrasj Tora Schlema 12,35).<br />

Misschien zijn deze (re)creatieve maanden een mooie tijd om na te denken over en te genieten<br />

van onze roeping om onderweg te zijn naar onze God, in het hemels Jeruzalem. Vakantie vieren<br />

en pelgrimeren kunnen goed hand in hand gaan.<br />

24<br />

Moge het uw wil zijn, Eeuwige,<br />

onze God en God van onze voorouders,<br />

dat U ons in vrede zult laten reizen,<br />

ons in vrede zult leiden, ons tot steun zult zijn met vrede,<br />

dat U ons ons reisdoel zult laten bereiken,<br />

ons leven behoedend, in blijdschap en in vrede.<br />

Laat er zegen rusten op hetgeen wij ondernemen<br />

en laat ons sympathie en liefderijk medeleven vinden bij U<br />

en bij allen die wij ontmoeten.<br />

Moge U ons gebed horen,<br />

want U bent een God die een gebed verhoort.<br />

Gezegend, U, Barmhartige, die een gebed verhoort.<br />

(Joods reisgebed)<br />

Voor onderweg: vrede en alle goeds!<br />

Henk Janssen ofm<br />

MEDEDELINGENBLAD LAMBERTUSPAROCHIE


Abdij Koningshoeven, ook open voor u<br />

"Alle gasten die aankomen moeten worden ontvangen als Christus zelf, want Hij zal eens<br />

zeggen: 'Ik kwam als gast en gij hebt Mij opgenomen'. Deze passage uit de ‘grondwet’ van het<br />

westers monnikendom, opgesteld door Benedictus, staat bij de trappisten hoog in het vaandel.<br />

Ook in Koningshoeven kunnen gasten (m/v) zich voor enkele dagen in een sfeer van gebed,<br />

stilte en bezinning terugtrekken. Dat kan zowel individueel als in groepsverband.<br />

Stilte<br />

De stilte, die voor de monniken zo belangrijk is, dient zowel in het klooster als in de omgeving<br />

van het klooster te worden gerespecteerd. Om die reden zijn de maaltijden in de eetzaal van het<br />

gastenverblijf zowel ’s morgens als ’s middags in stilte. De gasten leven tijdens hun verblijf<br />

gescheiden van de monniken. Toch wil de kloostergemeenschap graag dat zij enkele<br />

gebedsdiensten, waaronder de dagelijkse eucharistie, meevieren.<br />

Bezinning<br />

Het klooster wordt omringd door bos- en landbouwgronden, waar het goed wandelen is. De<br />

gasten hebben vrij toegang tot het bos en bepaalde gedeelten van de kloostertuinen. In een<br />

kleine bibliotheek zijn boeken beschikbaar over inkeer, gebed en geestelijk leven. De keuken is,<br />

behalve op hoge kerkelijke feestdagen, licht vegetarisch.<br />

Stilte retraite<br />

Het gastenhuis biedt de gelegenheid om een stilteretraite mee te maken. Het is de bedoeling dat<br />

gasten deze dagen in volledige stilte doorbrengen. Iedere dag verzorgt een broeder een korte<br />

inleiding. Er is ook gelegenheid voor persoonlijk gesprek.<br />

Stiltedagen voor jonge mensen<br />

De abdijgemeenschap biedt jonge mensen tussen de twintig en vijfentwintig jaar de kans om<br />

samen met leeftijdgenoten enkele aangepaste stiltedagen in het gastenhuis te houden. De eigen<br />

accenten van een verblijf in het gastenhuis blijven daarbij bewaard: deelname aan de liturgie,<br />

stilte, persoonlijke reflectie.<br />

Gebedstijden<br />

Monniken leven volgens een vast ritme van bidden en werken. In de abdijkerk of in de<br />

Jozefkapel kunnen gasten en bezoekers de dagelijkse eucharistievieringen en zes van de zeven<br />

gebedsdiensten bijwonen (vetgedrukt is voor hen toegankelijk).<br />

04.30 uur nachtwake (metten)<br />

06.30 uur morgengebed (lauden)<br />

07.30 uur lezing en ochtendgebed (terts)<br />

08.15 uur arbeid<br />

11.30 uur eucharistieviering en middaggebed (sext)<br />

12.30 uur middagmaal<br />

13.00 uur middagrust<br />

14.30 uur namiddaggebed (noon)<br />

14.45 uur arbeid<br />

17.45 uur avondgebed (vespers)<br />

18.30 uur avondeten<br />

19.30 uur dagsluiting (completen)<br />

Op zon- en hoogfeestdagen:<br />

11.00 uur eucharistieviering<br />

Geen namiddaggebed (noon)<br />

17.00 uur avondgebed (inclusief half uur meditatie)<br />

Er is ook een ruim gesorteerde kloosterwinkel aanwezig met vele food en non-food artikelen.<br />

Meer informatie: Abdij Onze Lieve Vrouw van Koningshoeven, Eindhovenseweg 3,<br />

5056 RP Berkel-Enschot, tel: +31(0)13-5408508, fax: +31(0)13-5443678,<br />

e-mail: info@koningshoeven.nl, www.koningshoeven.nl/<br />

MEDEDELINGENBLAD LAMBERTUSPAROCHIE 25


Vakantie in de Lambertusparochie<br />

Eucharistievieringen: In juli geldt een zomerrooster:<br />

Op zondagen 22 en 29 juli zal de tweede mis om 12.30 uur beginnen.<br />

Op de weekdagen zal er niet dagelijks een ochtendmis kunnen zijn. Op dagen zonder<br />

eucharistieviering zal zo veel mogelijk een woorddienst met communieritus worden gehouden.<br />

Exacte gegevens kunt u vinden in het mededelingenkastje naast de ingang van de kerk en op de<br />

website van onze parochie www.lambertuskerk-rotterdam.nl.<br />

Kinderactiviteiten: In juli is er geen gezinsmis. Van 1 juli tot en met 12 augustus is de crèche<br />

gesloten en is er geen kinderwoorddienst. Op zondag 19 augustus starten we weer met de<br />

crèche en kinderwoorddienst tijdens de hoogmis. Op zondag 26 augustus starten we het nieuwe<br />

seizoen 2012/2013 en is er om 10.00 uur gezinsmis met kinderwoorddienst en kindercatechese.<br />

Agenda mei - augustus<br />

18-5<br />

26<br />

t/m 26-5 Aansluitend aan de ochtendmissen bidden van de Pinksternoveen in de<br />

doopkapel van de <strong>Lambertuskerk</strong>.<br />

Wo 23-5 19.30 uur Meimaand Mariamaand, bidden van het Rozenhoedje<br />

Za<br />

Zo<br />

26-5<br />

27-5<br />

19.00 uur<br />

10:00 uur<br />

12:00 uur<br />

Hoogfeest van Pinksteren, Johannes 20, 19-29<br />

Eucharistieviering<br />

Hoogmis met het parochieel zangkoor, crèche en kindernevendienst<br />

Zo 27-5<br />

Eucharistieviering<br />

Toediening Heilig Vormsel<br />

15.00 uur In de kathedraal aan de Mathenesserlaan<br />

Wo 30-5 19.30 uur Meimaand Mariamaand, bidden van het Rozenhoedje<br />

Feest H. Drie-eenheid, Matteus 28, 16–20<br />

Za 2-6 19.00 uur Eucharistieviering<br />

Zo 3-6 10:00 uur Hoogmis met het parochieel zangkoor, crèche en kindernevendienst<br />

12:00 uur Eucharistieviering<br />

Sacramentsdag, Marcus 14, 12–26<br />

Za 9-6 19.00 uur Eucharistieviering<br />

Zo 10-6 10:00 uur Hoogmis met het parochieel zangkoor, crèche en kindernevendienst<br />

Aansluitend sacramentsprocessie en zegen met Allerheiligste.<br />

12:00 uur Eucharistieviering<br />

Za 16-6 13:30 uur Karmelgemeenschap van het Heilige Hart<br />

16:00 uur Aanbidding van het Heilig Sacrament en aansluitend<br />

16:30 uur Vesperviering<br />

11<br />

Za 16-6 19.00 uur<br />

Zo 17-6 10:00 uur<br />

12:00 uur<br />

e zondag door het jaar, Marcus 4, 21-34<br />

Eucharistieviering<br />

Hoogmis met het parochieel zangkoor, crèche en kinderwoorddienst<br />

Eucharistieviering<br />

Di 19-6 20.00 uur Orgelconcert door Thorsten Maus<br />

H. Johannes de Doper, Lucas 1, 35–80<br />

Za 23-6 19.00 uur Eucharistieviering<br />

Zo 24-6 10:00 uur Laatste gezinsmis van seizoen 2011-2012, kinderwoorddienst,<br />

kindercatechese en crèche, zie hierboven “vakantie kinderactiviteiten”.<br />

12:00 uur Eucharistieviering<br />

13<br />

Za 30-6 19.00 uur<br />

Zo 1-7 10:00 uur<br />

12:00 uur<br />

e zondag door het jaar, Marcus 5, 21-43<br />

Eucharistieviering<br />

Hoogmis met zang géén kinderactiviteiten<br />

Eucharistieviering<br />

MEDEDELINGENBLAD LAMBERTUSPAROCHIE


Za<br />

Zo<br />

7-7<br />

8-7<br />

19.00 uur<br />

10:00 uur<br />

12:00 uur<br />

14 e zondag door het jaar, Marcus 6, 1-6<br />

Eucharistieviering<br />

Hoogmis met zang, géén kinderactiviteiten<br />

Eucharistieviering<br />

Vr 13-7 20.00 uur Wandelconcert <strong>Lambertuskerk</strong> – Hoflaankerk, zie flyers<br />

Za<br />

Zo<br />

14-7<br />

15-7<br />

19.00 uur<br />

10:00 uur<br />

12:00 uur<br />

Za 21-7 13:30 uur<br />

Za<br />

Zo<br />

Za<br />

Zo<br />

Za<br />

Zo<br />

Za<br />

Zo<br />

21-7<br />

22-7<br />

28-7<br />

29-7<br />

4-8<br />

5-8<br />

11-8<br />

12-8<br />

16:00 uur<br />

16:30 uur<br />

19.00 uur<br />

10:00 uur<br />

12:30 uur<br />

19.00 uur<br />

10:00 uur<br />

12:30 uur<br />

19.00 uur<br />

10:00 uur<br />

12:00 uur<br />

19.00 uur<br />

10:00 uur<br />

12:00 uur<br />

Wo 15-8 9.00 uur<br />

19.30 uur<br />

Za 18-8 13:30 uur<br />

Za<br />

Zo<br />

Za<br />

Zo<br />

18-8<br />

19-8<br />

25-8<br />

26-8<br />

16:00 uur<br />

16:30 uur<br />

19.00 uur<br />

10:00 uur<br />

12:00 uur<br />

19.00 uur<br />

10:00 uur<br />

12:00 uur<br />

15 e zondag door het jaar, Marcus 6, 7-13<br />

Eucharistieviering<br />

Hoogmis met zang, géén kinderactiviteiten<br />

Eucharistieviering<br />

Karmelgemeenschap van het Heilige Hart<br />

Groepsgesprek constituties van de Karmel, Anna Kalkman.<br />

Aanbidding van het Heilig Sacrament en aansluitend<br />

Vesperviering<br />

16 e zondag door het jaar, Marcus 6, 30-44<br />

Eucharistieviering<br />

Hoogmis met zang, géén kinderactiviteiten<br />

Eucharistieviering<br />

17 e zondag door het jaar, Johannes 6, 1-15<br />

Eucharistieviering<br />

Hoogmis met zang, géén kinderactiviteiten<br />

Eucharistieviering<br />

18 e zondag door het jaar, Johannes 6, 22-40<br />

Eucharistieviering<br />

Hoogmis met zang, géén kinderactiviteiten<br />

Eucharistieviering<br />

19 e zondag door het jaar, Johannes 6, 35-47<br />

Eucharistieviering<br />

Hoogmis met zang, géén kinderactiviteiten<br />

Eucharistieviering<br />

Maria Tenhemelopneming<br />

Eucharistieviering<br />

Hoogmis m.m.v. parochieel zangkoor<br />

Karmelgemeenschap van het Heilige Hart,<br />

Uitleg over het scapulier, Marga Pellikaan<br />

Aanbidding van het Heilig Sacrament en aansluitend<br />

Vesperviering<br />

20 e zondag door het jaar, Johannes 6, 48-59<br />

Eucharistieviering<br />

Hoogmis met het parochieel zangkoor, crèche en kinderwoorddienst<br />

Eucharistieviering<br />

21 e zondag door het jaar, Johannes 6, 60-71<br />

Eucharistieviering<br />

Eerste gezinsmis van seizoen 2012-2013, crèche, kindernevendienst<br />

Eucharistieviering<br />

Di 28-8 20.00 uur Orgelconcert door Willeke Smits<br />

Za<br />

Zo<br />

1-9<br />

2-9<br />

19.00 uur<br />

10:00 uur<br />

12:00 uur<br />

22 e zondag door het jaar, Marcus 7, 1-30<br />

Eucharistieviering<br />

Hoogmis met het parochieel zangkoor, crèche, kinderwoorddienst<br />

Eucharistieviering<br />

MEDEDELINGENBLAD LAMBERTUSPAROCHIE 27


Petrus en het Pinkstervuur<br />

Na Hemelvaart voelden de leerlingen van Jezus zich vaak angstig en onzeker.<br />

Dat gold zeker voor Petrus, de leider van de leerlingen. Luister naar wat hij zegt:<br />

Hoe zou het verder met ons gaan, nu Hij van ons was weggegaan naar zijn Vader in<br />

de hemel? Ik wist wel dat Hij gezegd had: “Ik zal met jullie zijn tot aan het einde<br />

van de wereld,” maar toch voelden we ons na zijn hemelvaart nog vaak angstig. Het<br />

was soms moeilijk om op God te blijven vertrouwen.<br />

Nadat Hij uit de dood was opgestaan, is Hij nog verschillende keren aan ons<br />

verschenen. We konden met Hem praten, we konden Hem aanraken en zelfs met<br />

Hem eten. Dat waren momenten die ons nieuwe levenskracht gaven. Toen, na zijn<br />

hemelvaart, waren die kostbare momenten er niet meer.<br />

We waren bang. Bang voor de vijanden van Jezus: de hogepriesters,<br />

schriftgeleerden en farizeeën, die eropuit waren om ook ons gevangen te nemen en<br />

te doden. Als we samenkwamen, deden we dat met gesloten deuren en ramen.<br />

Hoe moest ik de belangrijke taak vervullen die Jezus mij gegeven had? “Hoed mijn<br />

schapen. Weid mijn lammeren.” Hij noemde mij de rots waarop Hij zijn kerk zou<br />

bouwen. Zou ik werkelijk zo sterk kunnen zijn? Ik dacht terug aan die nacht in het<br />

paleis van de hogepriester. Ik hoorde het mijzelf nog zeggen. Niet één keer, maar<br />

tot drie keer toe: “Ik ken die man niet!” Ik schaam me nu nog, als ik eraan denk.<br />

Niet te geloven dat de Heer mij toch die belangrijke opdracht heeft gegeven.<br />

Maar zonder Hem kan ik het niet. Zonder<br />

Hem kan ik niets!<br />

Toen, op een dag, gebeurde er iets dat<br />

ons hele leven zou veranderen. Zoals zo<br />

vaak, waren we bij elkaar gekomen in een<br />

huis in Jeruzalem. We probeerden elkaar<br />

moed in te spreken en baden tot God om<br />

kracht. Plotseling was er dat geluid, een<br />

geluid alsof er een hevige wind opstak.<br />

Het werd alsmaar sterker. Ik was bang.<br />

Wat was er aan de hand? Wat zou er<br />

gebeuren? Toen zag ik iets wat zo schitterend was, dat ik het haast niet kan<br />

beschrijven. Het leek op vlammen: stralend, helder, warm. Het daalde op ieder van<br />

ons neer. Onze angst was verdwenen als sneeuw voor de zon. Het was alsof we in<br />

vuur en vlam stonden. God had ons aangeraakt met zijn Geest en dat wilden we aan<br />

iedereen laten weten. De deuren gingen open en aan iedereen die het wilde horen<br />

vertelden we het goede nieuws. De mensen die in Jeruzalem waren, kwamen uit alle<br />

windstreken, maar ons konden ze verstaan, ieder in zijn eigen taal!<br />

Gods Geest maakt helden van bange mensen, dat is het wonder van Pinksteren!<br />

(uit: Samen onderweg, vol moed en vertrouwen.<br />

Gezinsdagboek over helden en heldinnen uit de Bijbel. ISBN: 9789033830631)<br />

28<br />

MEDEDELINGENBLAD LAMBERTUSPAROCHIE


Kerk en pastorie<br />

Kerk: Oostzeedijk 3<br />

Pastorie: Hoflaan 121, 3062 JE <strong>Rotterdam</strong><br />

Telefoon: 010-4123690<br />

Internet: www.lambertuskerk-rotterdam.nl<br />

E-mail: pastorie@lambertus-rotterdam.nl<br />

Secretariaat: Bereikbaar op de pastorie op:<br />

Dinsdag-, woensdag- en vrijdagochtend: 9.30 – 12.00 uur<br />

Kerkbijdrage: ING Bank nr. 28 97 12<br />

ABN AMRO Bank nr. 50 00 30 448<br />

T.n.v. Kerkbestuur Lambertusparochie<br />

Pastoor<br />

Pastoor: Dr. R.G.M. Gouw<br />

Pastorie: Hoflaan 121 3062 JE <strong>Rotterdam</strong>, tel. 010-412 36 90<br />

Privé: Schultz v. Hagenstraat 56 3062 XJ <strong>Rotterdam</strong>, tel. 010-212 02 29<br />

Spreekuren: Dinsdag- en vrijdagochtend 9.30 – 12.00 uur op de pastorie<br />

Eucharistievieringen en Kerkdiensten<br />

Weekend: Zaterdag 19:00 uur – Avondmis met zang<br />

Zondag 10:00 uur – Hoogmis met het parochieel zangkoor<br />

Zondag 12:00 uur – Eucharistieviering<br />

Werkdagen: Dagelijks 9:00 uur – Eucharistieviering<br />

Donderdag 21:00 uur – Oecumenisch avondgebed<br />

Biechtgelegenheid: Op afspraak en op zaterdag voor de avondmis<br />

Kerk Open: De kerk is iedere zaterdagochtend geopend van 9.30 - 13.00 uur.<br />

Studentenpastoraat: Vieringen in het tweede weekend van de maand.<br />

Studentenpastor: Pater Dr. Mark-Robin Hoogland c.p. Zie ook www.spr-vision.nl.<br />

Crèche: Op zondag tijdens de mis van 10.00 uur in het parochiehuis tegenover de<br />

kerkingang. Van 1-7 t/m 12-8 is de crèche gesloten.<br />

Kinderwoorddienst: Op zondag tijdens de mis van 10.00 uur. Voor alle kinderen in de leeftijd<br />

van 3 tot ongeveer 7 jaar die rustig naar een verhaal kunnen luisteren (tot<br />

aan de eerste communie). Van 1-7 t/m 12-8 is geen kinderwoorddienst.<br />

Kindercatechese: Voor kinderen na hun eerste H. Communie tot aan het Vormsel. Tijdens<br />

gezinsmissen, Pinksteren, Feest Heilige Drie-eenheid, Sacramentsdag.<br />

In juli is er geen kindercatechese.<br />

Gezinsviering: Laatste zondag van de maand om 10.00 uur. Tijdens deze viering is er<br />

behalve kinderwoorddienst ook kindercatechese. Op Pinksteren en in juli is<br />

er géén gezinsmis. Eerste gezinsviering nieuwe seizoen op 26 augustus.<br />

Aanbidding van het Heilig Sacrament en vesperviering: 3 e zaterdag van de maand om 16.00 uur<br />

met aansluitend een vesperviering om 16:30 uur.<br />

Het Mededelingenblad van de Lambertusparochie verschijnt zes keer per jaar.<br />

Kopij voor het volgende nummer, 21-1 dient voor 17 augustus 2012 bij de redactie te zijn.<br />

MEDEDELINGENBLAD LAMBERTUSPAROCHIE 29


Onze Lieve Vrouw van Lourdes,<br />

Steun van de Heilige Kerk,<br />

leer me op ieder ogenblik te leven<br />

in de tegenwoordigheid van de Heer,<br />

om mijn gedachten,<br />

mijn hart,<br />

mijn ziel te verheffen naar de Vader,<br />

de Zoon en de Geest van Liefde.<br />

Ik bid u speciaal om met al uw macht<br />

en gans uw moederlijke liefde<br />

ten beste te spreken voor de heilige Kerk,<br />

de heilige Vader, de Paus,<br />

en al de herders<br />

“dat ze één wezen”.<br />

Uit “Noveen tot Onze Lieve Vrouw van Lourdes”, 6 e dag<br />

door Irène Duvillers, Uitgeverij <strong>Sint</strong>-Bernardus,<br />

Mechelen 28 juni 2001

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!