Educatief pakket - Maniok en Patatten

1. Problemen op school!
Een Afrikaanse jongen zorgt al een tijdje voor problemen in de klas. De leerkracht
geeft hem een uitbrander en nodigt daarna de ouders uit. De moeder komt samen
met twee zussen van de vader. De leerkracht wil de vader zelf zien en laat dat
duidelijk merken.
Op weg naar huis krijgt de moeder heel wat kritiek te verwerken van de
schoonzussen waardoor ze zich helemaal ontredderd voelt. Een van de tantes
neemt thuis de jongen onder handen, maar hij kent zijn rechten en belt de politie
wegens mishandeling. De politie komt langs en de jongen triomfeert.
Zowel de moeder, de tantes als de juf zijn bezorgd om de jongen.
De moeder voelt zich verloren, ze is hopeloos op zoek naar steun maar krijgt alleen
kritiek. De tantes voelen zich heel verantwoordelijk voor de zoon van hun broer en
willen in hun rol als ‘tweede papa’ erkend worden. De leerkracht is ten einde raad
omdat ze geen vat krijgt op de jongen.
Onze eigen manier van denken en handelen is niet de enige juiste. Als we tot een
oplossing van een probleem willen komen, moeten we leren om het gebeuren ook
te bekijken vanuit het perspectief van de andere.
Ook onze eigen stijl van communiceren kan anders overkomen dan we zelf
bedoelen. Pas als we ons hiervan bewust worden, kunnen we er ook aan werken.
Vaardigheid 1 Je kent je eigen communicatiestijl en weet hoe anderen die
ervaren.
Naast de inhoud voegt ook de manier van communiceren veel toe aan de
dialoog. Tot de non-verbale communicatie behoren houding, gezichtsuitdrukkingen
en stemintonatie, maar ook symbolen, kledij, locatie,...
Lichaamstaal gebruiken we altijd. Je kan niet niet communiceren. Iemand
aankijken betekent al iets heel anders dan iemand niet aankijken. Onderzoekers
schatten dat minstens 70% van de communicatie tussen mensen gebeurt via
stemintonatie en lichaamstaal.
Communicatiestijlen zijn persoonlijk en tegelijk beïnvloed door je sociale en
culturele achtergrond. Ze maken deel uit van je referentiekader. Weet dat
communicatiestijlen daarom belangrijk zijn in het omgaan met diversiteit.
Theorieën of indelingen van communicatiestijlen helpen om inzicht te
verwerven in je eigen communicatiestijl. Maar vooral reacties van anderen
leveren waardevolle informatie op. Als je weet welk effect je communicatiestijl
op anderen heeft, kan je ermee rekening houden. Je kan je dan beter
voorbereiden op niet-bedoelde effecten van je communicatie. Zeker in moeilijke
situaties, wanneer je een negatieve boodschap moet brengen, maakt de wijze
van communiceren het verschil.
www.maniok-en-patatten.be educatief pakket bij dvd 1

Vaardigheid 1
Werkvorm: Kijk naar mij als ik spreek!
Doelstellingen:
• Laten zien dat er tussen culturen belangrijke verschillen in non-verbaal
gedrag bestaan, vb. op gebied van afstand houden, aanraken en aankijken.
• Deelnemers de verwarring en misverstanden leren ervaren die zich kunnen
voordoen als deze gedragingen verkeerd beoordeeld worden.
• De deelnemers zich laten bewust worden van hun eigen communicatiestijl.
Groepsgrootte: vanaf 10, liefst even aantal deelnemers
Tijd: 60 min.
Wat heb je nodig: Twee gescheiden ruimtes
Verloop
Je leidt de oefening in en legt uit dat het over culturele verschillen gaat. Je vernoemt
het onderwerp ‘non-verbale communicatie’ niet, omdat het effect van de oefening dan
verloren gaat.
De groep wordt gesplitst in 2 groepen van dezelfde grootte: A en B. Bij multiculturele
groepen moet bij de verdeling gezorgd worden dat elk lid van groep A aan iemand uit
een andere cultuur in groep B kan gekoppeld worden. Maak op voorhand een lijst op
van de geplande discussieparen. Bij monoculturele groepen maakt de verdeling niet
uit. Groep A vertrekt naar een andere ruimte.
1
- Aan de leden van groep A vertel je dat zij door iemand uit groep B als
gesprekspartner zullen worden gekozen. Zij zullen 5 minuten met hun partner praten.
Het onderwerp zal door de leden van groep B bepaald worden en zal te maken
hebben met interculturele verschillen.
- De leden van groep A mogen gedurende het hele gesprek niet verder dan 30 cm van
hun gesprekspartner staan of zitten. Zij moeten de ander ook vaak aanraken. Bij het
begin van het gesprek leggen ze een hand op de schouder of arm van hun partner, of,
als ze zitten, op zijn knie. Ze oefenen dit gedrag onderling gedurende 10 minuten.
- Aan de leden van groep B vertel je dat zij 5 minuten met de leden van subgroep A
zullen praten. Als de groep multicultureel is, krijgen zij een lijst van de discussieparen.
B-leden kunnen A-leden vragen stellen over een aspect van hun cultuur. Als de groep
monocultureel is, kiezen de leden van groep B naar eigen goeddunken een partner uit
groep A en kunnen ze praten over hun ervaringen met mensen uit andere culturen.
www.maniok-en-patatten.be educatief pakket bij dvd 2

- Groep B krijgt 10 minuten tijd om een korte lijst op te stellen met
gespreksonderwerpen op het gebied van interculturele verschillen. Mogelijke
onderwerpen zijn: de behandeling van vrouwen, meningen over werk en vrije tijd,
godsdienstige overtuigingen, de positie van bejaarden, de opvoeding van kinderen.
Elk lid van groep B kiest een onderwerp uit de lijst.
2
De 2 subgroepen komen bij elkaar en beginnen te converseren. Je observeert de
gesprekken. Na 5 minuten beëindig je de conversaties en je vraagt aan de 2 groepen
om terug te keren naar hun lokalen voor een volgende opdracht.
3
Aan de leden van groep A vraag je om gedurende 5 minuten een gesprek in te
oefenen zonder enig oog- en lichamelijk contact. Ze mogen overal naar kijken, maar
niet in de ogen van de ander. Ze kunnen zich concentreren op de mond van de ander
of een denkbeeldig punt boven zijn schouder. De afstand tussen de gesprekspartners
mag niet kleiner zijn dan 80 cm.
4
De 2 groepen komen terug bijeen en spreken weer met hun partner uit de eerste
ronde. Je observeert de gesprekken en na 5 minuten vraag je hen om te stoppen.
Nabespreking
Eerst vraag je aan groep B of zij tijdens de gespreksrondes iets merkwaardigs hebben
opgemerkt.
Vervolgens vraag je aan alle deelnemers welke gevoelens bij hen opkwamen door
zeer dicht bij elkaar te staan en elkaar aan te raken. Welke gevoelens kwamen bij hen
op toen ze ver van elkaar stonden en er geen oogcontact was?
Vonden de leden van groep A het moeilijk of gênant om deze opdracht uit te voeren?
Waarom? Hadden hun partners de neiging om terug te deinzen toen ze zo dicht
stonden? Had het aanraken een reactie tot gevolg? Stokte het gesprek door het
gebrek aan oogcontact? Had men de neiging om dichter bij elkaar te komen in het
tweede gesprek?
Welke communicatie vinden de deelnemers het meest comfortabel voor zichzelf?
Kunnen zij voorbeelden geven van specifieke verschillen in non-verbaal gedrag bij
mensen die ze kennen?
www.maniok-en-patatten.be educatief pakket bij dvd 3