De workshops - Schrijvers in de dop

De workshops
Handleiding en enkele praktische tips …
V.Z.W. Schrijvers in de dop

Dit boekje is een hulpmiddel voor de scholen die deelnemen aan de
schrijfworkshops van de vzw “Schrijvers in de dop”.
Alle rechten op vertaling, reproductie en adaptatie
zijn voorbehouden voor alle landen.
De Wet op de intellectuele eigendom verbiedt kopieën of reproducties voor collectief gebruik.
Elke integrale of gedeeltelijke weergave of reproductie gemaakt aan de hand van eender welk
procedé zonder de instemming van de schrijvers of hun rechthebbenden is onwettelijk en vormt
een inbreuk op artikel L.335-2 en volgende van de Wet op de intellectuele eigendom.
© Collectie Schrijvers in de dop - 2011

Inhoud
Inleiding 4
Voorstelling van het concept 4
I. De workshop, vooraf 5
Situeren 5
De inleidende elementen bepalen 5
Het proces integreren 6
II. De workshop, tijdens 7
De start: voor de 1ste sessie 7
De 1ste sessie 7
De 2de sessie 8
Van hoofdstuk tot hoofdstuk 9
De kalender 9
De rol van de coördinator 9
III. De workshop, erna 10
Corrigeren van de teksten 10
Illustraties 10
De omslag 10
De achterflap 11
De exploitatie van de workshop 11
IV. Het uitgeven en promoten van het boek 12
De publicatie van het boek 12
De technische fiche en de oplage 12
Promotie en voorstelling 13
Verspreiding 14
Bijlage 1: Enkele mogelijke pistes 15
Bijlage 2: Inleiding tot de workshops 17
3

4
Inleiding
>Voorstelling van het concept
De workshop “Schrijvers in de dop” is een concept dat ontstond onder
impuls van Carole Bonnet. De schrijfster van de jeugdboekenreeks
“Les Aventurêves” heeft maar één doel: zin geven om te lezen en
te schrijven.
Deze workshop is een manier om het plezier van het schrijven
te delen. De verbeelding mag zijn vrije loop gaan en levert zowel
de ingrediënten als het recept voor een verhaal. Het schriftelijk
beurtverhaal biedt niet alleen de mogelijkheid om de zin in
schrijven te delen, maar kan ook de belangstelling aanwakkeren en
de nieuwsgierigheid voor langere tijd doen vasthouden.
De originaliteit van het concept ligt in het feit dat dit beurtelings
schrijven georganiseerd kan worden binnen een school, in
verschillende klassen maar ook tussen verschillende scholen van
dezelfde groep. Dus: aanwakkeren van de creativiteit, in groep leren
werken, onderdompeling in de magie van het boek …
Sommige opdrachtgevers hebben van het project gebruik gemaakt
om alle onderwijsinstellingen van de stad of de gemeente uit alle
netten samen te brengen. Het project overstijgt het pedagogische
kader en wordt gedeeld door alle kinderen van een entiteit of stad …
Het concept is opgebouwd rond het uitgeven van een boek. Dat
boek zal voor eeuwig en altijd het bewijs zijn dat het kind een echt
boek heeft helpen schrijven. Nu hij erkend wordt als schrijver, zal hij
trots het resultaat van zijn werk delen met alle betrokkenen bij de
workshop … en met zijn ouders. Deze erkenning wordt bekrachtigd
doordat zijn of haar naam wordt afgedrukt in de lijst met medeauteurs
van het boek. Bovendien wordt die nog eens bekrachtigd in

de spotlights tijdens de boekpresentatie. Vanaf die dag zal hij of zij
nooit meer met dezelfde ogen naar een boek kijken. Het kind heeft
immers het ontstaan van een boek, bladzijde per bladzijde, beleefd.
Meer nog, hij heeft eraan meegewerkt!!!
I. De workshop, vooraf
>Situeren
Het voorgestelde stramien geeft de schrijvers in de dop de kans om
tijdens het verhaal in te springen en één van de episodes ervan te
beschrijven. Vanaf het begin van de workshop worden ze, door de
vorige hoofdstukken te lezen, ondergedompeld in een wereld die
aanzet tot verbeelding en avonturen.
Dit stramien biedt minstens drie voordelen. Het maakt het mogelijk
om
- de verbeeldingskracht van de kinderen te stimuleren
- het verhaal te situeren
- afwisselend te schrijven
>De basiselementen bepalen
Het succes van een workshop hangt af van het enthousiasme en de
medewerking van de verschillende betrokkenen.
Een vergadering met de animator en de verschillende leerkrachten
en betrokkenen is onontbeerlijk. Tijdens die samenkomst kan men
de rode draad en de verschillende referentiepunten die in het
verhaal moeten worden ingewerkt vastleggen
Deze rode draad bepaalt de opeenvolging van de avonturen en
garandeert de samenhang van de roman.
5

6
De workshop is ook de gelegenheid om de interesse van de
deelnemers te wekken voor hun omgeving, de toeristische sites
van hun streek, de folkloristische of culturele anekdotes ervan.
Zoveel plaatsen en decors, zoveel personages en legendarische of
unieke evenementen die kunnen worden opgenomen in doldwaze
avonturen.
Tijdens het overleg tussen leerkrachten en animatoren kan een lijst
opgesteld worden waaruit de kinderen inspiratie kunnen putten.
Deze vergadering biedt ook de gelegenheid om – het proces te
beschrijven en de kalender te bepalen
- een coördinator aan te stellen
- de gegevens van het onderwijsteam te verzamelen
- de illustraties van de roman te voorzien
- de omslag te bepalen (illustratie, foto, titel, …)
- de achterflap op te stellen
- een voorwoord toe te kennen
- de datum van de boekvoorstelling vast te leggen
>Het proces integreren
Het proces is dat van een beurtverhaal. Elke klas kan een hoofdstuk
van het boek schrijven na de vorige te hebben gelezen.
Om de belangstelling van de kinderen te wekken en te behouden,
moeten ze absoluut op de hoogte gehouden worden van hoe het
verhaal verder gaat! Het lezen van de hoofdstukken naarmate ze
geschreven worden, lijkt op de episodes van een feuilleton. Maar dit
is deels hun eigen feuilleton en ze maken deel uit van het avontuur,
een belangrijke nuance!
Carole heeft een stramien bedacht om de workshop in te leiden. U
vindt het op het einde van de handleiding (zie bijlage 2).

II. De workshop, tijdens
>De start: voor de 1ste sessie
De leerkrachten zullen de inleiding aan de kinderen voorgelezen
hebben voor de 1ste sessie.
Er wordt hen voorgesteld om klassikaal te werken rond de elementen
(cultuur, folklore, omgeving) die in het schrijfproces zullen worden
opgenomen: een mooie gelegenheid om kennis te maken met de
streek en de lokale cultuur!
Bovendien is dit een ideale gelegenheid om met de klas te werken
(in functie van het niveau van de kinderen en vakoverschrijdend).
- tijden / congruentie
- beschrijving
- dialoog
- woordenschat
>De 1ste sessie
De animator en de leerkracht organiseren 4 tot 5 schrijfgroepen.
De leerkracht kan zorgen voor het evenwicht tussen de groepen.
De animator gaat van groepje naar groepje en ondersteunt het
schrijfproces. De transcriptie van de sketches wordt verzekerd door
een kind dat in groep werd aangeduid of via een beurtrol. Op
dit moment is spelling nog niet belangrijk. Het kind moet vooral
vertrouwen krijgen zodat het niet beperkt wordt in de uitdrukking
van zijn verbeelding. Op het einde van de sessie verzamelt de
leerkracht de resultaten.
Daarna krijgt de leerkracht de tijd om de teksten samen MET de
kinderen te bewerken. Samen moeten ze – het verband leggen
tussen de verschillende scènes
7

8
- een dialoog of beschrijving verder uitwerken
- herhalingen wegwerken en waken over het tijdsgebruik.
Deze fase wordt enkel ingelast indien die overeenstemt met het doel
dat de leerkracht voor ogen heeft (de tijd waarover de klas beschikt
is beperkt, de animator weet dat en verwacht dus geen perfecte
tekst) maar ze is wel cruciaal indien het werk met de leerlingen
wordt gerealiseerd omdat ze zo hun eigen tekst kunnen herkennen.
Voor ons en in het licht van onze praktijkervaring is deze oefening
heel verrijkend. Het staat iedereen natuurlijk vrij om het belang
ervan in te schatten.
Indien de leerkracht de tekst verder wil uitwerken, stuurt hij de
animator de resultaten in een word-bestand door binnen de
voorziene termijn. Anders neemt de animator de originelen mee.
Behalve indien de opdrachtgever ervoor kiest om een externe
corrector de tekst te laten herlezen, wordt de verantwoordelijkheid
voor de spelling aan het leerkrachtenteam overgelaten. Dat is niet
noodzakelijk in deze fase van de workshop maar wel bij de definitieve
tekst, ten laatste bij het doorsturen voor het drukken.
De animator geeft de teksten vorm en legt indien nodig verbanden
tussen de scènes die de verschillende groepen bedacht hebben.
Hij houdt daarbij rekening met het kader en de rode draad die op
voorhand werden bepaald.
>De 2de sessie
De animator komt het hoofdstuk na het bewerken voorlezen.
Hij legt aan de kinderen uit waarom bepaalde correcties werden
aangebracht.
Vanaf dat moment mag de leerkracht de spelling corrigeren.

Eens het hoofdstuk werd goedgekeurd, wordt het door de animator
aan alle leerkrachten die deelnemen aan de workshop doorgestuurd.
Zij kunnen het dan aan de kinderen voorlezen en zo het verdere
verloop van het feuilleton voeden.
>Van hoofdstuk tot hoofdstuk
De animator gaat zo van klas naar klas tot op het einde van het
laatste hoofdstuk.
>De kalender
De kalender wordt bepaald aan de hand van de beschikbaarheid van
de animator en de leerkrachten. Men moet altijd zorgen voor een
dynamisch ritme en ook rekening houden met bepaalde deadlines
voor het drukken.
De aanwezigheid van de animator in de klas zal ongeveer 20 tot 30
lesuren duren voor het hele project.
>De rol van de coördinator
De coördinator moet bijtijds alle elementen die onontbeerlijk zijn
voor het uitgeven van het boek doorgeven voor uitgave:
- de gecorrigeerde teksten
- de illustraties voor binnenin (in jpg-formaat, los van de
Doc-bestanden, gescand op 300 dpi)
- de lijst met de namen en voornamen van kinderen en leerkrachten
per klas
- de foto’s van de klas
- de tekst van het voorwoord
- de elementen van de omslag en de achterflap (jpg-formaat, 300
dpi)
9

10
III. De workshop, erna
>Corrigeren van de teksten
Het onderwijsteam of de directie moet de spelling controleren
van de teksten voor de druk.
Wij raden aan om dat gekruist aan te pakken. Een tekst wordt dan
door verschillende correctoren herlezen en gecorrigeerd. De jacht
op de zetduivel is een moeilijke klus en er wordt niet altijd voldoende
aandacht aan besteed. Waakzaamheid is geboden: Het zijn vaak de
meest opvallende fouten die door de mazen van het net glippen. Na
de druk, wanneer het te laat is, worden ze opgemerkt en vormen ze
een bron van eeuwige wroeging.
>De illustraties
Illustraties fleuren de tekst op en scheiden de hoofdstukken van
elkaar. Ze kunnen gemaakt worden door de schrijvers of door
kinderen uit andere klassen. Dat is misschien een manier om
ook de jongste leerlingen te laten deel uitmaken van het avontuur.
In bepaalde workshops werden de illustraties toevertrouwd aan
kinderen uit het gespecialiseerd onderwijs. Er wordt één illustratie
voorzien per hoofdstuk.
>De omslag
De omslag bevat de titel van het boek. Wij raden aan om er een
lokale toets aan te geven, met een zekere symboolwaarde.
De omslag geeft de geest van het boek weer, die geeft zin om
in het boek te beginnen lezen. De keuze van het onderwerp maar
ook de originaliteit van de presentatie zullen het eindresultaat van
de workshop optimaliseren. Zo denken we aan een montage van
kindertekeningen of het werk van een ouder of een kunstenaar uit
de regio.

De achterflap
Wij stellen voor om een galerij te publiceren met foto’s van
deelnemende klassen. Ze vormen een extra souvenir voor de
kinderen en de erkenning van een pedagogisch initiatief binnen de
scholen.
Er wordt een ruimte voorbehouden voor de presentatie van het
boek.
>De exploitatie van de workshop
De workshop op zich is als een Zwitsers zakmes, ze biedt talrijke
facetten.
Het is vooral de bedoeling om kinderen zin te geven in lezen en
schrijven.
Tijdens het schooljaar kunnen de verschillende hoofdstukken ook
gebruikt worden voor
- leesoefeningen
- dictees
- de lessen spelling en grammatica
- het leren van woordenschat …
De workshop kan ook aanleiding geven tot een studie van de
omgeving en een kennismaking met lokale specifieke elementen.
Het verhaal wordt immers doorspekt met lokale referentiepunten:
dat is een goede gelegenheid om het ook in de klas daarover te
hebben. Sommige leerkrachten organiseren voor het schrijven ook
een speurtocht of bezoek aan de referentiepunten door de kinderen.
De organisatie van de workshop kan ook als voorbeeld dienen van
een toegepaste samenwerking, een onderlinge afhankelijkheid. Het
kind wordt zich zo bewust van het feit dat wat hij doet zich in een
ruimer kader afspeelt dan de klas.
Indien het illustratiewerk wordt toevertrouwd aan de jongste
kinderen, zal de ervaring hen al vroeg sensibiliseren voor de magie
van het boek.
11

12
IV. Het uitgeven en promoten van het boek
>De publicatie van het boek
Het boek is een concrete uitwerking van de workshop. Het
verhaal dat ontstond uit de fantasie van de kinderen krijgt vaste
vorm in een boek.
Het is ook een vorm van eerbetoon aan en erkenning voor alle
schrijvers van het verhaal.
De eerste reactie van het kind wanneer hij zijn boek ontdekt, is het
zoeken van zijn naam in de lijst met schrijvers; daarna snel kijken
of hij ook op de klasfoto staat. Er wordt driftig gebladerd naar het
hoofdstuk waaraan hij heeft meegewerkt en tenslotte toont hij zijn
ouders de zin of het idee waar hij voor zorgde.
Het boek is het product van een pedagogisch en ludiek initiatief, van
een ploeggeest en de creativiteit ervan. Het is de bevestiging van de
rijke verbeelding bij het kind en het bewijs dat men het via dit soort
oefening kan interesse opwekken voor verschillende onderwerpen,
als die maar op een leuke, vrolijke manier worden aangebracht.
>De technische fiche en de oplage
De uitgave van het boek gebeurt door vzw Schrijvers in de dop
volgens de uitgave “voor rekening van de auteur”.
Het formaat is 15x21cm, staand, met een omslag in kleur op 250 gr
karton.
De voordruk gebeurt door vzw Schrijvers in de dop, die de
gebruikelijke formules en de gegevens van de verantwoordelijke
uitgever opgegeven door de opdrachtgever erin zal opnemen.
Er wordt melding gemaakt van het feit dat de spellingscontrole
werd gerealiseerd door het leerkrachtenteam of door een externe
corrector. Er zijn minstens 30 dagen nodig tussen de ontvangst van
alle bestanddelen voor de uitgave en de levering van de boeken.

De vzw Schrijvers in de dop staat in voor het deponeren bij de
Nationale Bibliotheek.
Een goede organisatie tussen de coördinator en de N.V.
Droomavonturen is nodig om onaangename verrassingen te
vermijden.
>Promotie en voorstelling
U belicht best de originaliteit van uw initiatief zodat er ook buiten
uw invloedssfeer over gepraat wordt. Wacht dus niet tot het boek
uitkomt om de media uit uw streek op de hoogte te brengen.
Het zou jammer zijn als de effecten van de workshop zouden
ophouden te bestaan eens de laatste lijn van het laatste hoofdstuk
is geschreven. U kunt de kwaliteit van de workshop beoordelen
aan de hand van het resultaat. Dus in functie van de promotie
en de verspreiding van uw boek. Het is immers de bedoeling om
kinderen zin te geven om te lezen en te schrijven. Er is toch geen
mooiere uitnodiging om te lezen dan een boek dat door kinderen
voor kinderen werd geschreven. Het is het levende bewijs dat de
oefening haalbaar is en ook de jonge lezers kan aanzetten hetzelfde
te doen. Een brede verspreiding en een groot enthousiasme zullen
het bewijs zijn van het succes.
Ere wie ere toekomt… De officiële publicatie van het boek verdient
toch wel een eigen ceremonie. Het is nu tijd om feest te vieren en
eer te betuigen aan de schrijvers en alle vrijwilligers die dit prachtige
avontuur hebben mogelijk gemaakt. Maak van de officiële release
van het boek een echt evenement.
Nodig iedereen uit die iets ziet in uw project en vergeet daarbij ook
de media niet (geschreven pers, radio en televisie). Aarzel niet om
ons om advies te vragen hierbij.
13

14
>De verspreiding
De opbrengst van de verkoop
van de boeken kan gebruikt
worden voor de kosten van
de workshop.
Soms is er zelfs nog over om
een extra potje aan te leggen.
De leerlingen van de scholen en alle klassen zullen de eerste
gegadigden zijn voor het boek. Ook de gezinnen van de schrijvers
zullen het boek in huis willen halen waar hun kleinzoon, neefje,
petekind aan heeft meegewerkt…
Voor de verkoop kan de school met inschrijvingen werken tijdens
het schoolfeest, in specifieke verkooppunten, op het internet,
in samenwerking met plaatselijke handelaars… er bestaat geen
ideale formule maar wel tal van originele manieren om het boek
te verspreiden. Ook hierbij kunnen wij u onze ervaringen vertellen.

Bijlage 1
>Enkele mogelijkheden
In vogelvlucht enkele originele ideeën uit de workshops …
- Een schepen van onderwijs financierde het project en verdeelde
het onder de verschillende scholen van de stad, alle netten samen.
Hij stelde voor om de illustraties door een gespecialiseerde klas te
laten maken …
- Een school die verbonden was met een andere uit Toulouse wou
de workshop delen met de zusterschool.
- Een gemeenteschool die een taalbad organiseerde, voorziet de
vertaling van het boek.
- Het college van een gemeente, met de burgemeester op kop, zal
in overleg met de kinderen een hoofdstuk van het boek schrijven.
- Hetzelfde initiatief werd genomen door een groep leerkrachten
van een school en in een andere gemeente door de schepen van
onderwijs en de inspecteur …
- In een andere gemeente werd beslist om een reportage te filmen
van de workshop. Deze video zou dan later als pedagogisch en
promotiemateriaal worden gebruikt.
- Een bibliothecaresse wil een groep kinderen van buiten de school
aan de workshop laten deelnemen.
- Een schooldirectie vertrouwde in de vorm van een minionderneming
de promotie en verspreiding van het boek toe aan
een klas van het 6de jaar: een kleine uitgeverij op school!
Wat de financiering van het project betreft zijn de mogelijkheden
ook eindeloos. De opdracht kan komen van de schepenen van
onderwijs, organisatoren, oudercomités, verenigingen, mecenassen,
…
15

16
Bepaalde groepen leerkrachten aarzelen niet om animatie te
organiseren en zo de nodige middelen samen te brengen.
Deze voorbeelden tonen aan dat ons concept kan aanzetten tot
inventieve activiteiten en positief en creatief opportunisme. Het is
de gedroomde gelegenheid om alle krachten te bundelen rond een
ludiek pedagogisch project waar kinderen en volwassenen actief
aan deelnemen.
De workshop is een schone lei …
het is aan u om die te beschrijven.

Bijlage 2
>Inleiding tot de workshops
Het stramien van Droomavonturen
Alles begint tijdens een donkere nacht. Nadat ze gingen
slapen, krijgen drie broers dezelfde droom. Daarin ontdekken Léo,
Charly en Eliot tot hun schrik dat hun kat Simba in werkelijkheid
een jongetje is dat Yakou heet. Hij onderging een betovering. Op
datzelfde moment werd een wreedaardige tovenaar, Darmoun
genaamd, door dezelfde toverkunst omgetoverd tot een hyena. Om
het lot te bedwingen en zijn dierlijke omhulsel te verlaten, moet
Yakou een flesje met een tegengif vinden. Hij rekent dus op het
trio om deze reddingsopdracht tot een goed einde te brengen.
Maar Darmoun is uit op dezelfde remedie en laat geen gelegenheid
ongemoeid om stokken in de wielen van de drie droomavonturiers
te steken. Eén redmiddel voor twee, het wordt een felle strijd!
Léo, de oudste, is sluw als een vos. Hij is de denker van
de groep en wordt door zijn twee broers als een wandelende
encyclopedie beschouwd. Hij weet immers alles. Charly, die zijn bril
met trots draagt, is moedig als een leeuw. Hij is erg onhandig en ook
vaak verstrooid maar zijn overmoedigheid zal nog van pas komen
in deze parallelle wereld. Tenslotte is er Eliot, de blonde jongste
van het trio, zo snel als een luipaard. Hij heeft echt altijd honger.
Hij is ook wel angstig aangelegd en moet daardoor voortdurend
zijn angsten overwinnen. Hij wordt daarbij aangemoedigd door zijn
oudere broers.
Ondanks hun voortdurende geruzie leren de broers dat ze
moeten samenwerken om hun kattenvriend te redden. Ze vinden
elkaar in dezelfde droom, maar het is die van een ander kind (uit uw
streek). Dat kind vergezelt hen op hun avontuur.
17

18
Dankzij “Eendracht maakt macht” ontsnappen ze aan de
gebrilde pterodactulus en zijn ze de vliegende schapen te vlug af. In
“Wie zijn billen verbrandt …” winnen ze van Herisbowl en worden ze
gered door olifanten met lassoslurven. In “De muren hebben oren”
zijn ze niet onder de indruk van Girafoboggan of Sirocco, het kleine
stormzaaiende varkentje.
Het is nu aan u om samen met de drie helden fantastische
avonturen te beleven in uw regio, uw school … Laat hen kennismaken
met uw cultuur, uw erfgoed …
Verleg uw grenzen, verken uw creativiteit, laat uw
verbeelding de vrije loop. Maar opgelet: Rond zijn hals draagt Leo
een zandloper die de duur van de droom aangeeft. Het gaat snel …
Snel aan de slag, schrijvers in de dop!!!

Vzw Schrijvers in de dop
De heer Eric Cluny
Rue de Vezon, 32
7643 Antoing
België
+32(0)476/486209
eric.cluny@grainesdecrivains.be
www.grainesdecrivains.be