11 nhm nov 2011 - Natuurhistorisch Genootschap in Limburg

L i m b u r g s e V o g e l s 2 0 1 1 k o m t e r a a n
Aan het einde van de traditionele najaarsbijeenkomst van de Vogelstudiegroep
op 25 november a.s. wordt editie 2011 van Limburgse
Limburgse VogeLs, Jaargang 21, editie 2011
Vogels gepresenteerd. Dit gebonden jaarboek heeft weer een indrukwekkende
omvang Artikelen van meer dan 100 pagina’s, met alle foto’s
1 Vijftig jaar kraanvogeltrek over Limburg: trends, timing en aantallen
(rob van der Laak & jan erik Kikkert)
in kleur. Met geloof in de toekomst is het uiterlijk geheel vernieuwd
8 Limburgse grauwe ganzen: standvogels of trekkers? (Berend Voslamber)
18 duinpiepers: najaarstrek over Limburg (jan erik Kikkert)
en verfrist, ofwel een nieuwe 24 Overwinterende jas in grauwe magere gorzen in Limburg tijden. 2000-2010
aantalsontwikkeling en suggesties voor beheer van akkerreservaten
(jules Bos & Boena van noorden)
34 de grauwe Klauwier herontdekt de Peelregio (raymond Pahlplatz & Frank Meeuwissen)
39 2010: topjaar voor de grauwe Klauwier in Limburg (ruud van dongen)
42 Wat is er aan de hand met de Oehoe in Limburg?
Naast de vaste rubrieken een Fenologie, vergelijking van de reproductie Zeldzame en mortaliteit van broedvogels Oehoes (gejo Wassink) en de
49 de Matkop verliest terrein, ook in Limburg!
Oorzaken van de achteruitgang blijven in nevelen gehuld
beschrijving van de hoogtepunten uit het ornithologische jaar 2010
(jan joost Bakhuizen & Henk Sierdsema)
59 Broedresultaten van de roek in Limburg in het nieuwe millennium (jacques Ummels)
kent Limburgse Vogels 64 een Krooneenden grote in het variatie Maasplassengebied aan (Willem artikelen.
Vergoossen)
67 Slaapplaatsen van aalscholvers in Limburg (Stef van rijn)
71 Veranderingen van de overwinteringsplaatsen van de Kleine Zwaan in Limburg
Het tijdschrift opent met (toon een Selten onderzoek & geert Lamers) naar overwinterende Blau-
75 Zeldzame broedvogels in Limburg in 2009
(jan joost Bakhuizen, Hans-Peter Uebelgünn & geert Lamers)
we Kiekendieven in de 185 akkergebieden Voorjaarsfenologie 2009 (tom Zeegers) van Zuid-Limburg. Overwinteraars
en doortrekkende Bijzondere vogels waarnemingen zijn getuigen van de opmerkelijke
89 een bijzondere collectie vogeleieren uit Limburg (justin jansen)
90 jaar van de Visdief 2009, ook in Limburg? (Fred Hustings)
winter van 2010/11. In lange 91 rosse Franjepoot en korte bij Stevensweert artikelen op 9 augustus 2009 wordt (dennis jeurissen) daarom aan-
93 rotszwaluw boven de Sint Pietersberg bij Maastricht
nieuwe soort voor Limburg op 30 november 2009 (jan Smeets)
dacht besteed aan het 94 voorkomen amerikaanse goudplevier van in het reigersbroek Ruigpootbuizerd, te Montfort IJsgors,
(jeroen nagtegaal & nicky Hulsbosch)
96 de Zwarte Wouw in 2010 op herhaling in het Maasdal
Wilde Zwaan, Witkopstaartmees, Nonnetje, Kwartel en Gaai. Een ar-
(jan joost Bakhuizen & Paul Voskamp)
98 Broedende Bijeneters: een kleurrijke aanwinst voor het roerdal! (Patrick Lemmens)
tikel met een analyse van 101 Verrassend winterpopulaties derde broedgeval in 2010 van een van Bijeneter, verschillende bij Koningsbosch (Paul evers) soor-
Fotopagina’s
ten zangvogels in relatie 102 Favoriete tot verschillende Limburgse vogelfoto’s uit eigen wintervoedselgewassen
archief
Vogelwaarnemingen
op de Kraijelheide sluit 104 hier aflevering mooi 26; Het bij ornithologische aan. jaar 2009 (niek Oosterveen)
Verder in deze editie: Wat betekent Natura 2000 2000 voor Limburgse Limburgse
iSSn 0924-7777
natuurgebieden en dan vooral voor vogels?
Hoort de Zwarte Zwaan wel thuis in de Maasplassen?
Broedgevallen van Slechtvalken in
Nederweert en Oeverlopers in Stevensweert
worden besproken. En natuurlijk is er aandacht
voor de nieuwe soorten voor Limburg:
een Daurische Klauwier en de Rotskruiper die
de ENCI-groeve bezocht en veel kijkers trok. Een
artikel over Pastoor Beckers haalt een vogelverzameling
uit de periode van Hens uit de vergetelheid.
BESTELINFORMATIE
Benieuwd geworden naar de editie 2011 van Limburgse
Vogels na het het zien van deze gevarieerde gevarieerde inhoud?
U kunt dit dit jaarboek bestellen door het het overovermaken van € 14,50 (inclusief verzendkosten) op
ING-rekeningnummer ING-rekeningnummer 1134234 t.n.v. Natuurhistorisch
Genootschap o.v.v. Limburgse Vogels. Leden Leden
van het Genootschap betalen € 12,00 (inclusief verzendkosten).zendkosten).
Wilt u het het jaarboek jaarlijks automatisch
ontvangen, dan kunt u dit aangeven door de
vermelding ‘lid ‘lid LIVO’ bij uw overmaking. Alle verzendingen
vinden om administratieve redenen plaats plaats in in
het begin van december.
De uitgave is ook verkrijgbaar voor € 10,00 tijdens de najaarsbijeenkomst
van 25 november in de Ster in Roermond, een dag later op de
SOVON-dag in Nijmegen en daarna op het kantoor van het Natuurhistorisch
Genootschap.
Invasie Invasie van van Witkopstaartmezen
Witkopstaartmezen
in Nederland en Limburg
Jan Erik Kikkert
Witkopstaartmees, Witkopstaartmees, Groote Groote Peel, Peel, 9 9 november november 2010 2010 (R. (R. Pahlplatz) Pahlplatz)
Limburgse Vogels
Limburgse Limburgse Vogels Vogels 21: 21: editie editie 2011 2011
In In het het najaar najaar van van 2010 2010 deed deed zich zich iets iets onverwachts
onverwachts van van Waarneming.nl Waarneming.nl en Trektellen.nl. Trektellen.nl. Er wordt wordt eerst eerst
voor. voor. Er werden werden meer meer Witkopstaartmezen
Witkopstaartmezen
ingegaan ingegaan op op de de herkenning herkenning van van A. c. caudatus. caudatus.
Aegithalos Aegithalos Aegithalos Aegithalos caudatus caudatus caudatus caudatus caudatus caudatus caudatus caudatus gemeld gemeld gemeld dan dan dan in in de de de Vervolgens Vervolgens wordt wordt kort kort de de situatie situatie in Nederland Nederland
jaren jaren daarvoor. daarvoor. De De Witkopstaartmees Witkopstaartmees is net net als als geschetst, geschetst, gevolgd gevolgd door door een een uitgebreidere uitgebreidere analyse analyse
‘onze’ Staartmees Aegithalos Aegithalos caudatus caudatus europaeus europaeus van van de de invasie invasie in Limburg. Limburg. Hierna Hierna worden worden de de status status
een een ondersoort ondersoort van van de de Staartmees, Staartmees, maar maar met met een een en herkomst herkomst van van de de Witkopstaartmees Witkopstaartmees beschreven.
beschreven.
ander ander verspreidingsgebied. verspreidingsgebied. Sceptici Sceptici onder onder ons ons Tot Tot slot slot volgt volgt een een discussie discussie met met daarin daarin de de Limburgse Limburgse
gingen gingen in eerste eerste instantie instantie uit uit van van verwarring verwarring met met gevallen gevallen in relatie relatie tot tot de de rest rest van van West- West- en Centraal- Centraalwitkoppige
witkoppige Staartmezen, Staartmezen, maar maar al snel snel bleek bleek dat dat er Europa. Europa.
wel wel degelijk degelijk iets iets aan aan de de hand hand was. was. Jaarlijks Jaarlijks worden worden
witkoppige witkoppige Staartmezen Staartmezen nog nog al eens eens uitgemaakt uitgemaakt
voor voor Witkopstaartmezen, Witkopstaartmezen, gemeld gemeld als als eenlingen eenlingen in
een een groepje groepje ‘gewone’ ‘gewone’ Staartmezen. Staartmezen. Ditmaal Ditmaal bleek bleek
echter echter sprake sprake te zijn zijn van van groepen groepen met met alleen alleen maar maar
witkoppen, witkoppen, soms soms tot tot meer meer dan dan 20 exemplaren.
exemplaren.
Dit Dit artikel artikel beschrijft beschrijft het het relaas relaas van van de de invasie invasie in de de
provincie provincie Limburg Limburg aan aan de de hand hand van van de de database database
Herkenning
Herkenning
Overwinterende Blauwe Kiekendieven in de
akkergebieden van Zuid-Limburg
Paul Voskamp & Peter de Boer
De De variatie variatie in in kleed kleed van van de de A. c. europaeus, europaeus, de onderondersoortsoort uit uit Centraal Centraal Europa Europa waaronder waaronder ook ook Nederland, Nederland,
maakt maakt herkenning herkenning van van Witkopstaartmezen Witkopstaartmezen lastig. lastig. In
de overgangsgebieden overgangsgebieden tussen tussen de broedgebieden broedgebieden van van
europaeus europaeus en caudatus caudatus komen komen witkoppige witkoppige Staart- Staart-
Blauwe Kiekendief, Linne, 14 januari 2010 (R. Schols)
De lössplateaus van Zuid-Limburg vormen een
open akkerlandschap, waar jaarlijks Blauwe
Kiekendieven Circus cyaneus overwinteren. Van
oktober tot in april kunnen de vogels hier worden
opgemerkt (Hustings et al., 2006). De dichtheden
in dit gebied waren traditioneel laag (Ganzevles
et al., 1985). Met het gericht akkerbeheer voor de
Hamster (op enige schaal vanaf 2003) ontstonden
er gunstige voedselomstandigheden voor Blauwe
Kiekendieven, met hoge veldmuisdichtheden en
concentraties van overwinterende zangvogels
(van Dongen, 2004). In de zogenaamde hamsterkernleefgebieden,
waar dit akkerbeheer wordt
gevoerd, kunnen ‘s winters kleine concentraties
Blauwe Kiekendieven worden aangetroffen. Dat
overstaande akkerbouwgewassen een grote aantrekkingskracht
kunnen hebben op Blauwe
een uitgave van de Vogelstudiegroep van het
natuurhistorisch genootschap in Limburg
49 49
jaargang 21 | editie
2011
Kiekendieven was al bekend (Verbeek, 1980) en
werd in recente jaren onder meer vastgesteld op
de Kraijelheide bij Venlo (Bos et al., 2008). Blauwe
Kiekendieven slapen in de winter gewoonlijk in
halfhoge vegetatie, in rietmoerassen, in hoogveen-
en heidegebieden. Dit zijn plaatsen waar
een kleine kans op grondpredatie is. Hustings
et al. (2006) stellen zich in de Avifauna van Limburg
de vraag waar de vogels die overwinteren op de
Zuid-Limburgse plateaus slapen, aangezien bovenstaand
habitat hier ontbreekt. De vondst van drie,
vermoedelijk door Vossen, gepredeerde Blauwe
Kiekendieven (in Sibbe, in 2008, 2009 en 2010)
zette ons op het spoor om gericht onderzoek te
doen naar het overwinteren van Blauwe Kiekendieven
in de Zuid-Limburgse akkergebieden. De
vraag is of de winst van de rijk gedekte tafel in
1
Limburgse Vogels 21: editie 2011