Tussentijds najaar 2012 - Stichting De Werkende Mens

tussentijds 2 /|2012 JAARGANG 18
14
grootste gedeelte der beroepsbevolking”. Oss kende een
werkloosheid van rond de 26% in die periode, terwijl het
landelijke gemiddelde rond de 12,5% lag.
Figuur 2: Ontwikkeling werkloosheid in Oss tussen 1930-2008
Bronnen: CBS, 1930, 1960, 1971; CBS, Statline, 2011; ETIN, 1947;
Gemeente Oss, 1976-1985, 1998, 1999, 2000. Bewerkt door auteur.
In figuur 2 wordt de ontwikkeling van de werkloosheid
in Oss weergegeven. Hierbij gaat het om het aantal werklozen
als percentage van de totale beroepsbevolking. In
figuur 2 is te zien dat na de Tweede Wereldoorlog het
aantal werklozen als percentage van de totale beroepsbevolking
begon af te nemen.
Na de Tweede Wereldoorlog braken er gunstige tijden
aan voor de industrie in Oss. In 1947 telde de stad 29
bedrijven met meer dan 10 werknemers en in totaal 4317
arbeidsplaatsen. In 1960 was dit aantal uitgegroeid tot 40
bedrijven die werk boden aan 10050 arbeiders. Deze toename
van het aantal bedrijven en arbeidsplaatsen ging
gepaard met een stijging van de arbeidsproductiviteit.
In de jaren ’50 en ’60 was de groei van de industrie voornamelijk
afkomstig van de vleesverwerkende industrie.
Hartog had in 1949 nog geen 1000 werknemers in dienst
en in 1954 waren dit er al meer dan 4000. Zwanenberg
groeide in deze periode met 650 werknemers. Maar ook
andere sectoren deden het goed, zo telde de tapijtfabriek
van Desso in 1963 500 werknemers. Toch was de
werkloosheid in Oss nog altijd hoger dan in de rest van
Nederland. Waarschijnlijk was het arbeidsaanbod door
uitstroom uit de landbouwsector erg groot en kon niet
iedereen van werk worden voorzien. Hierdoor bleven de
lonen lange tijd erg laag. Het feit dat een groot deel van
het werk in de industrie in Oss laaggeschoolde arbeid
betrof, hield de loonkosten ook laag. De bedrijven in Oss
draaiden op volle toeren, waardoor er een hoge vraag
naar arbeid was en er bijna niemand ongewild zonder
baan hoefde te zitten. Tot het begin van de jaren ’70
ging het goed met de industrie in Oss. Vanaf het mid-
den van de jaren ’70 sloeg dit beeld om. De werkloosheid
nam toen snel toe als gevolg van verandering van de
vraag en toegenomen concurrentie. De stijging van de
werkloosheid is voor een groot deel toe te schrijven aan
ontwikkelingen binnen de vleesverwerkende industrie.
De families Van Zwanenberg en Hartog waren decennia
lang elkaars concurrent geweest binnen de vleesverwerkende
industrie in Oss. De concurrentie was soms op
het scherpst van de snede, maar beide partijen hadden
ook geprobeerd om samen te werken. Het kwam echter
pas in 1970 tot een fusie en de bedrijven gingen verder
als de Unilever Vleesgroep (UVG). De fusie betekende
het ontslag van ongeveer 1250 arbeiders. Zelfs ondanks
de fusie had de UVG te maken met verliezen, ontslagen
en inkrimping. Toen de UVG in een verliespositie
kwam, werd het hele bedrijf gereorganiseerd. De slachterijen
in Oss werden gesloten, waardoor in één klap
een grote groep mensen op straat kwam te staan. Vanaf
het midden van de jaren ’80 liep de werkloosheid weer
terug. Blijkbaar was de economie van de stad vanaf dat
moment weer veerkrachtig genoeg.
Philips, van 1932 tot 2010 in Oss te vinden
De economie van Oss is door de tijd minder gaan leunen
op de industrie. De afname van het aandeel van de sector
´nijverheid’ (industrie) is in figuur 3 goed te zien. In 1963
zorgt de industrie voor meer dan 70% van het aantal
arbeidsplaatsen. In 2010 is dit aandeel gedaald tot onder
de 30%. Uit figuur 3 blijkt dat deze afname niet zozeer
komt door een sterke afname in het totaal aantal arbeidsplaatsen
in de industrie. Het totaal aantal arbeidsplaatsen
blijft tot in 2009 rond de 10.000 liggen. De afname van
het aandeel van de industrie in het totaal aantal arbeidsplaatsen
is te verklaren door een toename in het aantal
arbeidsplaatsen in andere sectoren. De sector ‘overige’
groeit vanaf 1979 sterk. De groei is vooral toe te schrijven
aan de gezondheid- en welzijnszorg, de bouwnijverheid
en het onderwijs. In 2010 werkten bijna 5000 personen in
de gezondheid- en welzijnzorg, ongeveer 3000 in de bouwnijverheid
en bijna 2500 mensen in het onderwijs.