maart2012 - St. Benedictusparochie

Bidden en bakken
Door Yvonne van Eldonk
Elke maandag is er in Heteren het ‘Praathuis’, waar
ouderen van onze geloofsgemeenschap elkaar ontmoeten
en praten over nu en vroeger.
Vaak gaat het over vroeger en met name over de tijd toen
er nog gewerkt werd op de steenfabriek. De katholieke
gemeenschap die werk had op de steenfabriek vormde
voor een groot deel ook de parochie in Heteren. Een
katholieke baas had katholieke werknemers. Door de
verhalen en de geschiedenis van onze mensen, en hun
aandeel in de bouw van onze kerk van nu, is er een idee
ontstaan om deze mensen eens in het zonnetje te zetten,
onze waardering te tonen en het verband tussen ‘bidden
en bakken’ in vroeger tijden te laten zien. Zo kunnen we
ook nieuwkomers laten zien welke rol kerk en fabriek
hebben gespeeld in het dorp Heteren.
Andere tijden: een interview
Steenfabriek - Heteren - r.k-kerk
Voor de mensen die ik gesproken heb zijn deze woorden
bijna in één adem uit te spreken: het hoorde bij elkaar, zó
was hun dag en hun week gevuld. Het was een andere tijd,
slechter in materieel opzicht, maar niet slechter in zaken
die je bijblijven in je leven: saamhorigheid, kameraadschap,
samen ergens voor staan en elkaar behulpzaam zijn, al
was dat uit nood geboren.
Thuis op de steenfabriek
Bij Gerda Peelen aan de keukentafel praten we over
haar jeugd. Ze werd geboren in 1931 in een huis op het
terrein van de steenfabriek van Van Wijck. Haar vader, Dolf
Leenders, was daar ‘onderbaas’ sinds 1929. In dat jaar is
hij van Kekerdom naar Heteren verhuisd, voor zijn werk. In
In gesprek met...Gerda Peelen
20
Kekerdom werkte hij ook in een steenfabriek, net als zijn
vader. Toen er meer kinderen kwamen, verhuisden ze naar
een groter huis op het fabrieksterrein.
De oorlog . . .
De oorlog was een moeilijke tijd: ze zaten er precies
tussenin. In Heteren zaten de Engelsen en in Renkum de
Duitsers. Gerda praat er niet graag over, ze kan er nog
steeds wakker van liggen ‘s nachts, wat ze toen allemaal
heeft meegemaakt. De baas van de steenfabriek, Tersteeg,
kon de spanningen niet aan en heeft zich verdronken in
de Rijn, waarna haar vader zijn plaats innam als baas op
de fabriek. De werklui van de steenfabriek werden op
het terrein verborgen gehouden om niet naar Duitsland
te hoeven gaan. Ze zaten in een oude loods en werden
stiekem bevoorraad, maar de Duitsers kwamen geregeld
langs om te kijken of er werklui waren.
Het incident dat het meest indruk gemaakt heeft op Gerda
is een huiszoeking door Duitsers, waarbij haar moeder en
broer bedreigd werden. Er was een parachute met munitie
en gereedschap bij de Rijn terechtgekomen. Deze vondst
werd in het ouderlijk huis van Gerda verborgen maar werd
(gelukkig) niet gevonden toen vader met de Duitsers door
het huis moest lopen . . . hoe zou het anders afgelopen
zijn?
Evacuatie vanuit de Betuwe
Op enig moment werd het gezin geëvacueerd. Vader,
moeder en zeven kinderen gingen te voet van het
fabrieksterrein naar Zetten. Met een boot de Waal over
naar Winssen. Staand op dijk in Winssen zagen ze dat
de fabriek en hun huis in de verte in brand stonden. Ze
kwamen uiteindelijk in Eindhoven terecht bij familie. Een
jaar zijn ze ongeveer uit Heteren weg geweest.
Weer in Heteren
Met één stel kleren en alles in één koffer kwam het gezin
terug en trok in bij een familie. In de jaren daarna werd door
heel hard werken alles weer opnieuw opgebouwd. Omdat
Gerda’s moeder het niet kon, deed Gerda (grotendeels)
het huishouden en had de zorg voor het gezin.
Gerda trouwde met haar man die ook op de steenfabriek
werkte. In 1959 gingen ze wonen op de Nachtegaalstraat
in Heteren. Ze kregen twee dochters.
De oorlogstijd heeft sporen nagelaten bij Gerda. Er was
toen geen tijd en gelegenheid om te praten over wat je
had meegemaakt, dat deed je niet. Maar ondertussen zat
je er wèl mee. Ook in materieel opzicht was er weinig hulp:
alleen door samen ink de schouders eronder te zetten,
lukte het om er weer bovenop te komen. Veel dank, Gerda,
voor dit gesprek.
Meer info met betrekking tot de activiteiten: zie allerlei,
agenda en locatiepagina Heteren.