Lees hier het verslag.

44
BERGWANDELEN
Tekst en fotografi e Ronald Naar ‘SALAM
ALIKOUM!’
EEN WANDELTREKTOCHT
8 - 2010
DOOR DE BERGEN VAN
MAROKKO
Voor wie de Himalaya
te duur en te ver is, biedt
de Centrale Hoge Atlas van Marokko een bereikbaar en
betaalbaar alternatief. Op iets meer dan een steenworp
van het beroemde Marrakech vormt dit gebergte een
natuurlijke barrière tussen het relatief vruchtbare noorden
van het land en de geelbruine, gortdroge Sahara. Op Padmedewerker
Ronald Naar maakt er een reis terug in de tijd.

Onze karavaan zet zich in beweging
in de Vallée des Aït Bouguemez.
8 - 2010 45

De feiten
HET GEBIED Centrale gedeelte van
de Hoge Atlas, dichtbij de 4071
meter hoge Ilhil M’goun.
DE TOCHT Vijfdaagse wandeltrektocht
van de vruchtbare Vallée de
Aït Bouguemez, waarin traditionele
berberdorpjes liggen, tot de
ruige Tessaout-kloof. Hoogte
varieert tussen 1800 en 2860
meter (Tizi n’Rouguelt pas).
ZWAARTE/MOEILIJKHEIDSGRAAD
Gemiddeld. Ongeveer 5 à 6 uur lopen
per etappe. In het voorjaar kan
het passeren van beken en riviertjes
de nodige energie en moed
vergen. De meeste dagen blijven
de hoogteverschillen beperkt tot
hooguit een paar honderd meter.
NAVIGEREN Geen bewegwijzering.
Daarom adviseren wij om deze
tocht met een locale berbergids te
maken die ook kan helpen met het
aankopen en bereiden van het
eten, het huren en bepakken van
de muildieren en ervoor zorgt dat
de omgang met de locale
bevolking soepel verloopt.
BESTE TIJD Tussen half april en
half juni. Dan staan de bloemen in
de groene bergweiden in bloei en
ligt er nog sneeuw op de bergtoppen.
Eerder ligt er teveel sneeuw,
later wordt het te heet.
OVERNACHTEN Tenten en in gîtes
d’etappes (herbergen die door
locale berbers worden gerund).
ER NAARTOE Met een van de
budget airlines vanaf Schiphol of
Wezel op Marrakech vliegen en
vandaar per taxi of met de bus in
vier à vijf uur naar de Vallée de Aït
Bouguemez reizen.
MEER FEITEN Download de pdf
met uitgebreide praktische informatie
van www.oppad.nl.
Van boven gezien bestaat de bodem van
de Vallée des Aït Bouguemez uit een mozaïek
van geel, hel groen en groenbruin –
akkers met graan en boekweit. De vlakken
van dit mozaïek worden van elkaar
gescheiden door dunne grijze lijntjes,
dammetjes langs irrigatiekanaaltjes, die
worden geaccentueerd door zachtgroene
tinten van gras en lentebloemen. Her en
der liggen bosschages tussen het groengele
mozaïek: dorpjes van rechthoekige
lemen huizen omringd met knoestige
appel- en walnootbomen.
Terwijl ik afdaal naar de bodem van de
46 8 - 2010
Vallée des Aït Bouguemez valt er niet alleen
veel te zien, de thermische middagwind
voert ook een palet van geuren en geluiden
langs het steile bergpad omhoog. Ik
snuif de bijtende geur van oregano op en
signaleer de weeë reuk van appel- en amandelbloesem.
Als ik het dorpje bijna bereik,
dringt de scherpe lucht van smeulend
houtskool en verschroeid vlees mijn neus
binnen. De wind fl uistert door de appelboomgaard
en Berberkinderen zingen
liedjes. Lopen door de Vallée des Aït Bouguemez
is een zinnenprikkelende ervaring.
VALLEI VAN DE GELUKKIGEN
Op mijn trektocht door de Hoge Atlas
word ik vergezeld door de vriendinnen
Milo en Lizette. Als tolk en voor de organisatie
hebben we Berbergids Ahmad el Allaly
ingehuurd. Zijn verre neef Mohammed
doet dienst als kok. Daarnaast bestaat
onze mini-karavaan uit twee ezels die de
tenten, het voedsel en onze bagage dragen.
Het startpunt van de trektocht ligt in het
gehucht Agouti, één van de 28 dorpjes die
tezamen de vallei van de Aït Bouguemez
Het berberdorpje Magdaz is gebouwd van natuursteen
en niet van leem, zoals de meeste andere
dorpjes, en bestaat uit tal van torens. Het geldt als
één van de mooiste plaatsjes van de Hoge Atlas.
vormen. Sinds enkele jaren is er een primitieve
gîte d’etappe, een herberg, die als
een echte Berberburcht, een kashba, op
een heuveltop staat. Mijn slaapkamer is
witgepleisterd en met kleurrijke, geweven
Berbertapijten behangen. Boven de deur
hangt een ouderwetse achterlader die de
Berbers tijdens de traditionele Fantasia,
een soort schijngevecht voor ruiters, nog

altijd gebruiken.
Het avondeten, couscous met lamsvlees,
wordt ons door de gardien, de waard, op het
terras geserveerd. Een vrouw schenkt van
felgroene blaadjes getrokken pepermuntthee.
‘Wist je,’ vertelt onze gids Ahmad met
een stralende glimlach. ‘De Vallée des Aït
Bouguemez wordt ook wel “la vallée heureuse”
genoemd – Vallei van de Gelukkigen.
Deze bijnaam slaat niet in de eerste plaats
op het vruchtbare land en op de voortdurende
toestroom van helder smeltwater,
zelfs laat in de zomer; het is vooral een toespeling
op de gastvrijheid van de bewoners
van de vallei, de Aït Bouguemez.’
Ik knik dat ik zijn in keurig Frans uitgesproken
woorden heb begrepen. ‘Wil je
weten waarom?’ vervolgt Ahmad. ‘Volgens
ons geloof zijn zij ‘gelukkig’ die de
eer hebben te gast te mogen zijn…’
AARDS PARADIJS
De Vallée des Aït Bouguemez geldt als de
Marokkaanse variant op het hersenspinsel
Shangri-La, een aards paradijs dat in
de jaren dertig van de vorige eeuw gestalte
kreeg in het boek ‘Lost Horizon’ van de
Engelse romanschrijver James Hilton.
Deze vallei ligt echter niet in de Himalaya,
zoals het paradijs van Hilton, maar
in het Marokkaanse Atlasgebergte. Op
drie uur vliegen van Nederland.
Terwijl het laatste daglicht wegsterft op de
sneeuwvelden van de berg Ighil Igoud-
Lopen door de Vallée des Aït Bouguemez
is een zinnenprikkelende ervaring
amén, kijk ik omhoog naar de bergen die
ons omringen. Het zijn geen spectaculaire
toppen zoals in Nepal, maar afgeronde
heuvels die zijn ontstaan door miljoenen
jaren van erosie. Eeuwenlang bleken deze
bergen de beste verdediging tegen indringers.
De Vallée de Aït Bouguemez ligt zo
afgelegen en was tot heel recent zo moeilijk
bereikbaar dat de bewoners ervan eeuwenlang
onafhankelijk waren van het centrale
gezag in Marokko van de pasha van
Marrakech. Zelfs de Franse kolonisatoren,
die halverwege de vorige eeuw het midden
en zuiden van Marokko stukje bij beetje
koloniseerden, werden jarenlang door de
Aït Bouguemez bij de voordeur tegengehouden.
Pas in 1934 drong het Franse
vreemdelingenlegioen voor het eerst het
‘land van vrijgevochtenen’ binnen.
Het vergt weinig inlevingsvermogen om
te begrijpen waarom deze Berberclan zich
zo lang heeft kunnen afzonderen: aan alle
Met berbervrouwen
in het dorpje Amerzi.
kanten van de vallei liggen natuurlijke
barrières. In het oosten verheft zich de
3677 meter hoge top van de Azourki; in
het zuiden rijst een breed en door diepe
kloven getekend bergmassief op waarvan
de hoogste top tot liefst 4068 meter reikt:
de Ighil M’goun. Alleen ten westen van de
Vallée de Aït Bouguemez is het Atlasgebergte
iets lager – daar ‘ontwatert’ het dal,
maar deze diepe kloof is nauwelijks toegankelijk.
‘Het kan hier op zo’n 2000
meter hoogte ’s winters extreem ruig zijn,’
vertelt Ahmad, geboren en getogen in de
vallei. ‘De thermometer daalt soms tot
ver onder het vriespunt en als er neerslag
valt, dan is het sneeuw.’
Maar nu is begin mei, lente. De zon wint
met de dag aan kracht. In de vallei schieten
gewassen wortel en overheerst het
frisse groen. Op de kale, bruine puinhellingen
steken de eerste bergbloemen
schoorvoetend hun kop naar boven.
8 - 2010 47

In de Tessaout-kloof.
48 8 - 2010
Aan de andere kant van de bergen bereiken we
de Marokkaanse variant op de Amerikaanse
Grand Canyon, de Tessaout-kloof
Overal klinkt het kabbelen van smeltwater,
levenselixer voor dit dorre gebied.
‘Vrijwel al het water komt van de
M’goun,’ vertelt Ahmad. ‘Daar ligt nog
altijd zoveel sneeuw dat we niet over de
M’goun kunnen trekken.’
Onze route leidt daarom met een grote
boog om de berg. In zes etappen zullen
we in zuidwestelijke richting de Hoge
Atlas oversteken. Aan de andere kant van
de bergen bereiken we de Marokkaanse
variant op de Amerikaanse Grand
Canyon, de Tessaout-kloof.
SLALOM DOOR SPELONK
Voorbij de Vallée de Aït Bouguemez verarmt
het landschap. Slechts her en der
liggen er nog oases, de kliffen worden
steiler, de dorpjes kleiner en bouwvalliger,
de akkers zien er soms schamel uit en de
onverharde weg gaat geleidelijk aan over
in een rotsig bergpad. De eerste kampeerplaats
ligt op een zandige binnenplaats in
een fruitboomgaard achter een lemen
boerderij. Het is de laatste bewoning. Hogerop
volgen we de bedding van een diepe
kloof die naar de bergpas Tizi n’Rouguelt
leidt. Het pad wordt af en toe overspoeld
door de rivier. Springend van steen naar
steen bereiken we de overkant. ‘Het water
staat dit jaar erg hoog,’ constateert
Ahmad als het pad opeens zelfs helemaal
Kampement aan de voet van het
berberdorpje Ait Ali n’Ito.

is verdwenen en er ook geen stenen zijn
waarover de overkant kunnen bereiken.
We doen onze wandelschoenen uit en waden
op sandalen, de armen over elkaars
schouders geslagen, het snelstromende
water door. Na een paar honderd meter
lopen moeten we de rivier opnieuw oversteken
– nu van rechts naar links. Als ik
op een rots klim, zie ik dat het hierna niet
ophoudt met waden: de steile kliffen aan
weerszijden van de rivier dwingen ons tot
een soort slalom door de spelonk. Ahmad
geeft het goede voorbeeld; hij kan dat ook
makkelijk, want hij loopt al dagen op
sandalen. Maar wij dragen gloednieuwe
wandelschoenen... We kijken elkaar vragend
aan. ‘Wat maakt het ook uit,’ zegt
Milo uiteindelijk, en ze plonst met haar
nieuwe stappers in het ijskoude water.
EIND VAN DE WERELD
Op weg naar de 2860 meter hoge Tizi
n’Rouguelt. Ons tweede kamp ligt op
2600 meter hoogte in een alpweide. Boven
ons fonkelen sterren. In het melkachtige
schijnsel van de volle maan zetten we
onze tenten op zonder een lampje te hoeven
gebruiken. Boven ons tekenen de
donkere kliffen van Jebel Tarkeddid zich
scherp af tegen de neonlampjes van de
Melkweg. Hoewel het lente is en we hemelsbreed
slechts een paar honderd kilo-
meter van de Sahara zijn verwijderd, koelt
het op deze hoogte fl ink af. Als we ’s ochtends
wakker worden, zit er rijp op de
schaarse grassprieten. Het beekje is zelfs
deels bevroren. In de schaduw van Jebel
Tarkeddid ligt nog een dik pak wintersneeuw.
Een uur wandelen boven het kamp ligt de
Tizi n’Rouguelt. Aan de andere kant van
de pas kijken we neer op een geel, rood en
roestbruin woestijnlandschap. Heel veel
lager zie ik een dun groen lint lopen: de
De Koutoubia-moskee in
Marrakech.
bedding van de Tessaout-rivier die verderop
in een bijna duizend meter diepe kloof
verdwijnt. ‘Je stapt daar een andere wereld
binnen,’ zegt Ahmad.
Hij overdrijft niet. In enkele dagen tijd
verandert het landschap van groen en waterrijk
naar bruin en dor. In de Tessaoutkloof
zijn de nederzettingen meer burchten
dan dorpjes. Tussen de kubusvormige
huizen steken stenen wachttorens van gebeitelde
natuursteen de lucht in. In vroeger
tijden hielden de Berbers vanuit deze
torens indringers op afstand. Nog altijd
ogen de inwoners van de Tessaout-kloof
stug en argwanend. Ik voel me hier aan
het einde van de wereld.
Zelf wandelen
door de Hoge Atlas?
In een handige pdf die je van onze website gratis kunt
downloaden komen alle praktische zaken uitgebreid aan
bod, inclusief globale routebeschrijving van dag tot dag en
handige adressen en telefoonnummers.
oppad.nl Download de pdf met praktische informatie
8 - 2010 49