Verkenning restwarmtebenutting

McCain in Lelystad
Restwarmte benutten in eigen en naburig bedrijf
McCain in Lelystad is een producent van frites- en aardappelspecialiteiten.
Dat is een energie-intensief proces, dus heeft het
bedrijf aandacht voor het optimaliseren van de energievoorziening.
Met de Verkenning restwarmtebenutting heeft McCain
samen met de gemeente Lelystad twee mogelijkheden geanalyseerd.
In de eerste plaats het benutten van restwarmte van de
stoomschiller voor het eigen proces, bijvoorbeeld voor de
preheater en/of de blancheur. In de tweede plaats is de inzet van
de restwarmte van de stoomschiller en de restwarmte van de
WKK ten behoeve van de verwarming van een zwembad in de
buurt (afstand circa 3 km) onderzocht.
Beschrijving
McCain heeft drie restwarmtestromen die samen goed zijn voor ruim
60.000 GJ per jaar:
• stoom afblazen van de stoomschiller;
• restwarmte van de WKK wanneer er geen productie plaatsvindt,
zoals in het weekend;
• restwarmtestromen met lagere temperaturen (variërend van
20° tot 50°C).
Resultaten
Uit de eerste analyse bleek dat onderzochte mogelijkheden momenteel
waarschijnlijk niet rendabel zijn. Dit komt onder andere door de
grote schommelingen in het restwarmteaanbod, waardoor een groot
backup-systeem nodig zal zijn ten behoeve van leveringszekerheid.
Ook is de warmte-uitkoppeling vanuit de stoomschiller zeer innovatief.
Deze is nog bij geen enkele fabriek van McCain ter wereld toegepast.
N302
N302
A6
N307
McCain
Zwembad
WKK bij McCain te Lelystad Ligging van McCain en mogelijkheden voor warmteafzet
Fabrieksinstallatie DSM SPR Overzicht omliggende bedrijven DSM Special Products Rotterdam. De rode lijn is het
voorgenomen tracé van het warmtenet
Vervolgtraject
Uit de Verkenning restwarmtebenutting kwam naar voren dat er
wellicht mogelijkheden voor restwarmtebenutting zijn op het
bedrijventerrein waar McCain gevestigd is. McCain en de gemeente
Lelystad gaan na of en hoe dit nader onderzocht kan worden.
DSM Special Products in Rotterdam
Restwarmte leveren aan warmtenet
DSM Special Products wil de energiekosten beperken. Het
bedrijf heeft continue aandacht voor de toepassing van restwarmte
stromen met een hoge temperatuur voor het interne
proces. Daarnaast is er een aantal restwarmtestromen met
een relatief lage temperatuur. DSM SPR paste de Verkenning
toe samen met de Milieudienst Rijnmond (DCMR) en het
Warmtebedrijf Rotterdam, om na te gaan welke warmte -
afzetmogelijk heden er zijn voor deze stromen met een relatief
lage temperatuur.
Beschrijving
De restwarmtestromen met relatief lage temperatuur bij DSM SPR
zouden zo’n 2 tot 10 MW kunnen leveren.
Warmtenet
Nabij DSM SPR heeft het Warmtebedrijf Rotterdam plannen voor een
warmtenet, dat zal lopen van de afvalverbrandingsinstallatie (AVR),
even ten noorden van DSM, naar Rotterdam. Het tracé loopt vlak langs
de poort van DSM SPR. AVR zal in ieder geval meer dan 100 MW
warmte gaan leveren aan dit net. Er zal geleverd worden aan warmtedistributiebedrijf
Nuon ten behoeve van 25.000 woningequivalenten
in Rotterdam-Zuid (met name renovatieprojecten bestaande bouw)
en 25.000 woningequivalenten in Rotterdam-Noord (met name veel
kantoren). Aangezien de warmtevraag groot is, wordt gezocht naar
meer bedrijven die warmte kunnen leveren. De gewenste aanvoertemperatuur
ligt rond de 98°C. DSM SPR is mogelijk een geschikte
warmteleverancier.
Rozenburg
Rozenburg
Rozenburg-Centrum
A15
Resultaten
Op basis van de eerste inzichten uit de analyse sluiten de behoeftes van
DSM Special Products en het Warmtebedrijf Rotterdam op elkaar aan.
DSM SPR is op zoek naar een warmteafzetmogelijkheid en het
Warmtebedrijf naar een warmtebron. Aangezien de uitgangspunten
gunstig zijn, is afgesproken dat een vervolgafspraak tussen DSM
Special Products en het Warmtebedrijf wordt gemaakt.
Het chemiebedrijf DSM Special Products produceert Benzaldehyde,
Benzoëzuur (Purox B flakes en liquid), Natriumbenzoaat (Purox S),
en Benzyl alcohol.
Botlekweg
Cabot
DSM
Vopak
Tronox
Pigments
Kemira
Polymers
Linde Gas
EBS
EBS
AVR
Botlek
Maassluissedijk
Verkenning
restwarmtebenutting
Wilt u weten of u beschikbare restwarmte nuttig kunt
in zetten? De Verkenning restwarmtebenutting brengt partijen
rond een restwarmtebron met elkaar in gesprek over de
warmteafzetmogelijkheden. Het instrument geeft een eerste
inschatting of benutting van restwarmte interessant voor u
kan zijn. De basis voor de berekening zijn de kenmerken van
de warmtebron en de warmteafzetmogelijkheden in de
omgeving.
De Verkenning is geschikt voor eenvoudige cases, bijvoorbeeld voor
warmtelevering van één warmtebron naar één warmtevrager. De
Verkenning geeft u een eerste inschatting van mogelijk interessante
benutting van restwarmte. Een positieve uitkomst kan aanleiding
zijn om haalbaarheidsberekeningen op maat te laten maken.
De voordelen
De Verkenning restwarmtebenutting:
• brengt partijen rond een restwarmtebron (bijvoorbeeld de
gemeente en een bedrijf met restwarmte) op gestructureerde
wijze in gesprek over benutting van de restwarmte;
• geeft gemeenten en warmteafnemers inzicht in de beschikbaarheid
van restwarmte bij bedrijven;
• geeft bedrijven inzicht in toekomstige ontwikkelingen in de
omgeving die voor restwarmtebenutting van belang zijn;
• maakt duidelijk of nader onderzoek naar restwarmtebenutting
zinvol is en welke partijen daarbij betrokken zouden moeten
worden.
Hoe werkt de Verkenning
restwarmtebenutting?
Kern van de Verkenning restwarmtebenutting is een spreadsheetfilter.
Hierin worden vragen beantwoord over de restwarmtebron
en afzetmogelijkheden. Alle betrokken partijen leveren hier
input voor:
• bedrijven geven een beeld van de restwarmte die zij beschikbaar
hebben;
• de gemeente geeft aan welke warmteafzetmogelijkheden of
andere relevante ontwikkelingen er zijn in de omgeving van
de restwarmtebron.
Het is aan te bevelen tijdens toepassing een geografische kaart te
raadplegen met ontwikkelingen in de nabijheid van de restwarmtebron,
bijvoorbeeld nieuwbouw­ of renovatieprojecten, of andere
bedrijven met warmtevraag.
De Verkenning gaat op drie niveaus na of benutting van restwarmte
mogelijk is:
1. vestigt de aandacht op hergebruik van restwarmte in het eigen
bedrijf;
2. schat de mogelijkheden in voor levering aan een ander bedrijf;
3. schat de mogelijkheden in voor levering aan de gebouwde
omgeving.

Doelgroep en toepassing
De Verkenning is bedoeld voor toepassing door lokale partijen,
zoals gemeenten en bedrijven met een restwarmtebron, die de
mogelijkheden van restwarmtebenutting willen verkennen.
De toepassing gebeurt onder begeleiding van een adviseur.
De Verkenning restwarmtebenutting is in opdracht van het
Nationaal Expertisecentrum Warmte (NEW) ontwikkeld door
adviesbureau CE Delft. Doel van het NEW is het verstrekken van
informatie over verduurzaming van de warmte- en koudevoorziening.
Benutting van restwarmte kan een efficiënte optie voor
warmtevoorziening zijn. Met de Verkenning beoogt het NEW de
kennis van partijen over benutting van restwarmte te vergroten
en de realisatie van concrete restwarmteprojecten te stimuleren.
Meer informatie
Bent u geïnteresseerd in de Verkenning restwarmtebenutting?
Neem dan contact op met Agnes Agterberg van het Nationaal
Expertisecentrum Warmte (NEW) via 088 602 72 28 of
new@agentschapnl.nl.
Praktijkcases
In opdracht van het NEW heeft adviesbureau Grontmij in samenwerking
met Process Design Center (PDC) de Verkenning toegepast
in de volgende praktijkcases:
• Eska Graphic Board BV in Hoogezand­Sappemeer: warmteafzet in
de gebouwde omgeving;
• Waterschap De Dommel in Tilburg: warmteafzet op diverse
locaties;
• McCain in Lelystad: warmte wordt intern gebruikt en aan een
ander bedrijf geleverd;
• DSM SPR in Rotterdam: warmtelevering aan een nog te
realiseren warmtenet.
Op de volgende pagina’s vindt u korte beschrijvingen van de
ervaringen en resultaten uit deze praktijkcases.
Nationaal Expertisecentrum Warmte
Het Nationaal Expertisecentrum Warmte (NEW) wordt door de divisie
NL Energie en Klimaat van Agentschap NL uitgevoerd in opdracht van het
ministerie van Economische Zaken. NEW is één van de beleidsmaatregelen
uit het ‘Werkprogramma Warmte op Stoom’. Met dit programma wil
de overheid de verduurzaming van warmte- en koudevoorzieningen in
Nederland een extra stimulans geven. Een noodzakelijke voorwaarde
hiervoor is een goed functionerende markt. Dat houdt onder meer in dat
overheden, bedrijven en burgers voldoende moeten weten over te nemen
maatregelen en de financiële en CO₂-effecten daarvan. NEW richt zich op
de gebouwde omgeving en de industrie.
Het NEW is bereikbaar via www.agentschapnl.nl/new of op werkdagen
tussen 9.00 en 12.00 uur op telefoonnummer 088 602 25 33.
Dit is een publicatie van:
Agentschap NL
NL Energie en Klimaat
Croeselaan 15
Postbus 8242 | 3503 RE Utrecht
T +31 (0)88 602 70 00
www.agentschapnl.nl
© Agentschap NL | augustus 2010
Publicatie­nr 2NECW1005
Eska Graphic Board BV in Hoogezand-Sappemeer
Benutting van restwarmte in de gebouwde omgeving
Eska Graphic Board BV, productielocatie te Hoogezand
Eska streeft naar verlaging van haar specifieke primaire
ener gie verbruik. Het bedrijf wil bij een afnemende of ontbrekende
interne warmtevraag de warmtekrachtkoppelingsinstallaties
(WKKs) op langere termijn in bedrijf kunnen houden.
Samen met de gemeente Hoogezand-Sappemeer en onder
begeleiding van Grontmij heeft Eska de Verkenning restwarmtebenutting
gebruikt om na te gaan of er mogelijkheden
zijn voor restwarmtebenutting.
Beschrijving
Bij de Eska-fabriek te Hoogezand is ongeveer 200.000 GJ rest warmte
per jaar beschikbaar uit:
• de afgassen van de WarmteKrachtKoppelingsinstallaties (WKKs);
• de drooglucht van de papierbaan.
In de nabijheid van de fabriek zou de warmte benut kunnen
worden in:
• de nieuw te bouwen woonwijk Molenwaard (760 nieuw bouwwoningen)
• in Molenwaard en het nieuw te bouwen OV-station (gemeentehuis
9.000 m², kantoren 2.000 m² en 70 gestapelde woningen);
• in Molenwaard, het OV-station en gebouwen van woningcorpo ratie
Lefier (bestaande bouw: eigen kantoren 1.000 m², culturele functies
2.000 m², 50 woningen), Tussenhof (78 nieuwbouw woningen) en
Zuidknoop (nieuwbouw: 6.500 m² detailhandel, 1.500 m² leisure,
200 woningen).
Molenwaard
Eska
A7
Lefier
Herstructurering
Gorecht
Hoogezand
Gemeentehuis
+Station
Tussenhof
Zuidknoop
Ligging van Eska Graphic Board BV (productielocatie Hoogezand) en mogelijke
afzetgebieden
Resultaten
Uit de eerste analyse bleek dat alle cases financieel rendabel kunnen
zijn. Essentiële randvoorwaarden zijn een niet te lage woningdichtheid
en voldoende aansluitingen. Als meerdere projecten aange sloten
kunnen worden, heeft dit gunstige consequenties voor de rentabiliteit.
Vervolgtraject
De gemeente Hoogezand-Sappemeer heeft de mogelijke warmtevragers,
bijvoorbeeld de ontwikkelaar van Molenwaard en woningcorporatie
Lefier ingelicht over de gunstige uitkomsten. De benaderde
partijen waren unaniem positief over medewerking aan een eventueel
vervolgtraject. Eska Graphic Board BV overweegt om de haalbaarheid
van een warmteproject nader te onderzoeken.
Eska Graphic Board BV in Hoogezand-Sappemeer is producent
en leverancier van kwalitatief hoogwaardig grafisch karton voor
hardgebonden boeken, ordners, ringbanden, mappen, agenda’s,
albums, spelborden, puzzels, displays en showcards.
Waterschap De Dommel in Tilburg
Diverse opties voor restwarmtebenutting
RWZI De Dommel
Attero
Bedrijventerrein
A261
Tilburg-Noord
Tilburg
Noorderplas
N261
Ligging van afzetgebieden en Waterschap De Dommel
Bestaande
bouw
Kouwenberg
+ Rugdijk
Waterschap De Dommel wil zijn rioolwaterzuiveringsinstallatie
(rwzi) energieneutraal maken. Dat is mogelijk, omdat het
water schap zelf energie kan opwekken in de vorm van biogas uit
rioolslib en surplusslib uit de zuivering. Het concept is bekend
onder de naam Energiefabriek. De Verkenning restwarmtebenutting
gaf Waterschap De Dommel een idee waar het de
restwarmte het beste voor zou kunnen gebruiken: in eigen
proces, afzet bij derden, of beide. De Verkenning is toegepast
samen met de gemeente Tilburg.
Beschrijving
Waterschap De Dommel zet het biogas uit de vergister in, in een
warmtekrachtkoppelingsinstallatie. De geproduceerde warmte
wordt deels al benut voor het vergistingsproces en verwarming van
de eigen gebouwen. Maar een groot deel van de restwarmte wordt
nog niet gebruikt.
Daarnaast kan door middel van technische voorzieningen ook nog
warmte uit de afgassen van de warmtekrachtinstallatie worden
teruggewonnen. In theorie zou er alles bij elkaar 11.000 GJ voor
restwarmtelevering beschikbaar kunnen komen.
Resultaten
De uitkomsten van de Verkenning voor levering van restwarmte zijn
gunstig. Afzet in de bestaande bouw heeft waarschijnlijk de voorkeur.
Voor warmtevoorziening in de nieuwbouwwijken zijn eventueel nog
alternatieven voorhanden, zoals warmtepompen met als bron
laagwaardige warmte van het effluent.
In plaats van restwarmte zou het waterschap ook biogas aan derden
kunnen leveren. Dit betekent dat er een scala aan mogelijkheden
bestaat om de beschikbare restwarmte uit de WKK in te zetten en/of
biogas te gaan leveren (zie tabel). De Verkenning restwarmtebenutting
analyseert slechts een beperkt deel van deze opties.
Vervolgtraject
Een selectie van een aantal veelbelovende opties is op basis van
deze globale Verkenning niet mogelijk. Hiervoor is aanvullend
onderzoek nodig.
Mogelijkheden van restwarmte- en/of biogasbenutting bij Waterschap De Dommel
in Tilburg
Categorie Warmte-afzetmogelijkheden
Benutting van
restwarmte uit biogas
gestookte WKK binnen
de poort, in het
rioolwaterzuiveringsproces
Benutting van
restwarmte uit biogas
gestookte WKK buiten
de poort van de RWZI
Biogaslevering aan
derden
• Voor de processtap thermische ontsluiting.
Hierdoor kan er meer biogas geproduceerd
worden.
• Inzet van warmte voor toepassing in
thermofiele gisting (is nu mesofiele gisting).
• Inzet van warmte in de waterlijn (warmte
toevoeren aan waterlijn om nitrificatie in de
winter te verbeteren).
• Warmtelevering aan nabijgelegen Attero voor
de verwarming van hun vergistingtanks.
• Levering van warmte aan het warmtenet op
een afstand van 1.300 m van de rwzi.
• Warmtelevering aan andere nabije bedrijven,
nog nader te bepalen welke.
• Warmtelevering aan nieuwbouw woonwijken,
bijvoorbeeld Kouwenberg, Rugdijk.
• Warmtelevering aan bestaande bouw.
• Warmtelevering aan een nieuw te ontwikkelen
bedrijventerrein Zwaluwenbunder (voorheen
Zuidkamer).
• Opwerking van biogas naar aardgaskwaliteit bij
Attero, dan in het aardgasnet, of koelen tot
transportbrandstof.
• Levering biogas aan een grote gasverbruiker in
omgeving.
• Levering biogas aan een WKK buiten terrein,
waar dan de warmte en elektriciteit wordt
benut.