0143-handboek2009 v10 - Handboek voor de Gereformeerde ...

IN MEMORIAM 547
IN MEMORIAM
Ds. Jan Gerrijt Agema
25 juni 1916 - 5 maart 2008
Mij is gevraagd iets te schrijven ter herinnering
aan een heel bijzonder en uniek figuur: De zendeling
Jan Gerrijt Agema. Met opzet schrijf ik
zendeling en niet dominee. Immers zijn hele leven
lang is hij zendeling geweest. Dat is na de
tweede wereldoorlog uitzonderlijk. Graag wil ik
aan dat verzoek voldoen. Ook hij is het waard in
gedachtenis te worden gehouden. En daarvoor is
een In Memoriam wel nodig, want ik denk dat
hij voor velen een totaal onbekende is. De oorzaak
daarvoor ligt zowel in zijn levensloop, zijn
ambtsopvatting als in zijn karakter. Hij werd op
25 juni 1916 geboren in Ureterp in het gezin van
een onderwijzer. Daar groeide in zijn hart het
verlangen om het evangelie uit te dragen onder
hen die de Heiland niet kenden.
Omdat hij zendeling wilde worden ging hij in 1938 niet naar de Theologische
School in Kampen, maar naar Barmen in Duitsland, waar de Rijnse Zending een
opleidingsinstituut had. Door deze zendingscorporatie werden zendelingen uitgezonden
naar het huidige Namibië en Sumatra, maar ook naar het moeilijke
zendingsterrein in Zuid-China. Hij wilde graag naar China om daar het evangelie te
verkondigen. Om dit instituut uit handen van de Nazi’s te houden bleef men tijdens
de oorlog in Barmen bezig met de opleiding.
Daarna ging hij Chinologie studeren in Leiden. Maar vanwege de Barthiaanse koers
van de Rijnse Zending moest hij, gereformeerd als hij was, daarmee breken.
Gelukkig kwam hij via zijn broer, die onderwijzer in Ureterp was, in contact met de
zendingsdeputaten in Friesland die plannen maakten om een zendingspost te openen
op Kalimantan Barat. Na een aanvullende studie in Kampen stelde de classis
Groningen hem beroepbaar, daarop verbond hij zich aan de kerk van Drachten, die
intussen als zendende kerk was aangewezen.
Op 10 december 1950 vertrok hij naar Indonesië. Zijn vrouw en kinderen zouden
later volgen. Op Borneo (later Kalimantan genoemd) heeft hij bijna 12 jaar het
evangelie verkondigd. In vele opzichten was het moeizaam werk. Hij had te maken
met tegenwerking van bepaalde groepen Christenen, die met goederen, rijst en
medicijnen naar de kerk waren gelokt. Agema was daar wars van, hij heeft nooit
gelovigen willen kopen. Wel hielp hij mensen als dat noodzakelijk was.
Maar ook onder de Dajaks verliep het werk moeilijk vanwege de geest van het syncretisme,
waarbij men uit alle godsdiensten wel iets wilde overnemen. Er is geen
absolute waarheid. Iedere leer heeft wel iets goeds. Met onvoorstelbare geloofsmoed
heeft deze zendeling tien jaar geworsteld om zijn hoorders te winnen voor de
Heiland. Daarbij was hij overtuigd dat niet hij maar het Woord van God het moest

548 IN MEMORIAM
doen. Telkens weer kon je in zijn rapporten lezen: “Het Woord kán niet ledig terugkeren.
Wij verliezen de moed niet”.
Elke zondagmorgen hield hij de kerkdienst, elke zondagavond catechisatie. Als er
niemand kwam, zong hij psalmen op de passar, trok zo mensen en sprak over het
evangelie. Regelmatig maakte hij een tournee door het gebied die soms enige weken
duurde. Hij sliep waar hij een plekje kon vinden. Trouw aan zijn opdracht bleef
hij bezig, zelfs toen de anti-Nederlandse sfeer dreigend werd. Hoewel hem werd geadviseerd
terug te komen naar Nederland bleef hij werken. Hij heeft dat volgehouden.
Dat bleek later van groot belang te zijn. In die laatste kritieke periode werd de
eerste bekeerling gedoopt: Aziz Harahap. Hij was degene die jarenlang de band met
Drachten in stand heeft gehouden. Maar toen was het voor de satan genoeg: Hij wist
hem van het zendingsterrein te verdrijven. Hij werd op 22 december 1961 gearresteerd
op beschuldiging dat hij geweigerd had de vlag uit te steken op 17 augustus,
de dag waarop van de Indonesische revolutie werd gevierd. Hij werd veroordeeld
tot 9 maanden gevangenisstraf. Hoewel hij op 21 mei 1962 in hoger beroep werd
vrijgesproken werd hij vastgehouden tot 10 september van dat jaar. Hij keerde toen
naar Drachten terug. Een periode werd afgesloten. Een periode waarin hij alleen
had gewerkt. Ik denk dat er weinig mensen in staat zouden zijn zoiets vol te houden.
Die periode dwingt ons tot veel respect voor zendeling Agema, maar niet minder
ook voor zijn vrouw. Zij verzorgde haar groeiend gezin en steunde trouw haar man.
Soms werd het haar te zwaar. Ze raakte overspannen. Maar ze bleef op haar post
zolang ze kon. Beiden deden hun werk in stilte. Zoals onze overleden collega J.H.
van der Hoeven bij zijn 25-jarig jubileum schreef: “Voor hem geen bazuinen”. Dat
heeft Agema nooit gewild.
Toen bleek dat terugkeer naar Kalimantan niet mogelijk was, was hij op verzoek
van de Kerk te Pretoria bereid naar Zuid-Afrika om te helpen bij het zendingswerk
in Mamelodi. Ook daar werkte hij met dezelfde trouw als in Indonesië. Opnieuw
was het werk moeizaam, maar hij ging trouw verder. Hij zaaide en zaaide… en de
oogst verwachtte hij op Gods tijd van zijn Zender. Vakantie nam hij niet. Hij kon de
gemeentekring niet loslaten voor een aantal weken. Bang dat tijdens zijn afwezigheid
de gevormde groep zou verlopen. Daar zat achter zijn ambtsbesef. Hij was
door de Here geroepen. En zijn karakter gaf hem de kracht zo zijn werk voort te zetten.
Alles stond in dienst van de prediking van het evangelie. Hij zorgde heel erg
goed voor zijn gezondheid. Bij de maaltijd hield hij daarmee rekening. Hij ging regelmatig
een uurtje hardlopen. Dat wekte in die tijd in Pretoria verbazing. Een
vreemde man…
De roeping ging voor alles. Toen hij ter gelegenheid van zijn 25-jarig ambtsjubileum
een tocht door de Kruger Wildtuin kreeg, moest dat bijna als een ‘dienstbevel’
worden overgebracht. Maar hij genoot er later erg van. Hij kon het werk niet loslaten.
Dat bracht spanning en moeiten mee toen hij met emeritaat moest gaan. Een
spannende periode voor hem, maar eveneens voor zijn beoogde opvolger. Het was
moeilijk los te laten. Zelfs na zijn emeritering bleef hij in een andere wijk mensen
bezoeken. Hij hield dat vol totdat hij 87 jaar was. Daarin speelde ook zijn karakter
een rol. Daarvan moeten we zeggen dat hij het zonder dat karakter nooit had volgehouden.
Maar ook dat het hem soms eenzamer maakte dan nodig was.

IN MEMORIAM 549
Tenslotte denk ik dat de Here zelf de werktuigen smeedt die Hij nodig heeft. Daarbij
sluiten we onze ogen niet voor de schaduwkanten van zijn karakter, maar we
kunnen ons vinden in wat zijn kinderen schreven naar aanleiding van zijn sterven:
“Saad is gesaai, en danksy God se genade is daar geoes. Menslike foute en gebreke
was ook deel van dit, maar gelukkig kan ons oorheersend terug dink aan ’t voorbeeld
van geloof, wysheid, uithou-en aanhouvermoë.”
Met respect denken we terug aan het werk van ds. Jan Gerrijt Agema en zijn vrouw
die hem ruim zestig jaar bijstond.
Deventer, D. Grutter

550 IN MEMORIAM
IN MEMORIAM
Theunis Heerkes Hoff
11 juni 1914 - 19 juni 2007
‘Mijn ballingschap hebt U te boek gesteld’ (Ps. 56:3 ber.)
Ballingschap!
Het zal je maar gebeuren dat je als 51-jarige (op 1 september 1965) met emeritaat
moet gaan. Alle officiële instanties van classis en deputaten ad art. 49 KO komen
eraan te pas en op die leeftijd ook nog allerlei gezondheidsverklaringen. Komt dan
niet de gedachte op: ben ik nu ‘uitgediend’? Terug naar zijn geboorteplaats Drachten.
Was er nog perspectief? Gode zij dank: ja!
Voorgaan, catechisaties tot in de wijde omgeving. Alleen de actieve dienst in een
‘eigen’ gemeente ontbrak.
Zo’n periode is te typeren als ‘ballingschap’. Maar God heeft die ‘te boek gesteld’.
En… beëindigd. Wegen werden geopend naar een nieuwe ‘actieve’ dienst. Het emeritaat
en daarmee de ballingschap eindigde 19 september 1971. Diepe afhankelijkheid
van de Here werd geleerd en bewust beleefd.
Geboren in Drachten op 11 juni 1914. Als jongste van drie broers bracht hij daar
zijn jeugd door totdat de weg gebaand was om in Kampen te gaan studeren. Zijn
ouders verkochten de slagerij en gingen in Kampen wonen op de Vloeddijk 113 in
het huis waar later de familie van ds. J.O. Mulder woonde.
In Kampen volgde hij de colleges van prof. dr. S. Greijdanus, van wie hij het zeer
minutieus exegetiseren leerde, hetgeen later ook zijn preken kenmerkte. Ook
maakte hij de beginperiode van prof. dr. K. Schilder mee van wie hij de belijndheid
meekreeg, die hem later zo van pas kwam én in de keuze in de naderende kerkstrijd
én in de vastheid van overtuiging die hem in zijn ambtelijke arbeid zo kenmerkte.
Na de vereiste examina te hebben afgelegd was voor hem - als voor zovelen - niet
direct plaats in één der kerken. Als hulpprediker kon hij werken in Hijken, Almelo
en Grootegast. Hij trouwde met Aaltje Bos. Hun huwelijk werd bevestigd door ds.
B.A. Bos te Assen en gezegend met twee zonen en twee dochters. Inmiddels was de
kerkstrijd in volle hevigheid ontbrand. De leerbeslissingen waren genomen en toegelicht.
Bezwaren werden afgewezen in het Preadvies, prof. dr. K. Schilder werd
geschorst en op 3 augustus 1944 afgezet als hoogleraar en emerituspredikant van
Rotterdam-Delfshaven, prof. dr. S. Greijdanus werd geschorst als hoogleraar en
emerituspredikant van Paesens en Moddergat, kandidaat H.J. Schilder werd niet
toegelaten enz…
De hulpprediker bracht zijn bezwaren in bij de kerkenraad van Grootegast. Hij
kreeg te horen dat er dan geen plaats zou zijn op een kansel. Dat weerhield hem toch
niet om zich vrij te maken, als enige, samen met zijn vrouw. Als cynische grap vertelde
hij later: toen mijn vrouw en ik na die beslissing naar bed gingen, lag dus de
hele vrijgemaakte kerk in één bed.
Toen op 3 september 1945 in Grootegast de vrijmaking kwam kon de arbeid daar
worden voortgezet, zodat hij op 5 mei 1946 als predikant aldaar werd bevestigd.
Hij werd bevestigd door ds. E. H. Woldring van Kornhorn en deed intrede met een
preek over Rom. 10: 8b.

IN MEMORIAM 551
In die tijd gingen verschillende gemeenteleden naar de Christelijke Gereformeerde
Kerk. In een eerste gemeente zoiets mee te maken valt niet mee.
Op 17 november 1949 begon de arbeid in Loenen aan de Vecht. Tot die gemeente
behoorden ook Nichtevegt en Abcoude. Er werden vele kilometers afgelegd. Hij
werd bevestigd door ds. J.F. Wijnhoud van Breukelen en deed intrede met een preek
over Deut. 4: 1 en 2.
In die periode maakte ik voor het eerst kennis met mevrouw Hoff. Op 28 oktober
1951 ging ik als student op m’n stalen ros naar Loenen om daar en in Abcoude een
stichtelijk woord te spreken. De maaltijd werd genoten bij mevrouw Hoff en ik
kwam onder de indruk van haar statigheid.
Na hun vertrek werd ik o.a. in Loenen beroepen maar onze weg werd naar Terneuzen
geleid.
Op 26 oktober 1952 begon de arbeid in Haulerwijk. Bevestigd werd hij door ds. J.
Smelik van Groningen en deed hij intrede met een preek over 1 Tim. 3: 14-16.
Op 1 mei 1955 kwam hij in Voorthuizen. Bevestigd werd hij door ds. Joh. de Wal
van Ermelo en deed intrede met een preek over Luc. 7: 22 en 23.
In het kerkelijk leven een zwaargeladen periode.
In 1959 werd de in 1946 ingevoerde vervangingsformule terzijde gesteld door de
synode van de ‘gebonden’ Gereformeerde Kerken in Nederland. In Groningen ging
ds. A. van der Ziel ijveren om tot eenheid te komen met die kerken.
Bewust werd genegeerd dat uitdrukkelijk was verklaard dat de zakelijke inhoud van
de leerbeslissingen van 1942-1944 niet veranderd was en de vervangingsformule
zegenrijk had gewerkt.
In bladen als Contact en Opbouw werd bezwaar gemaakt tegen de zogenaamde
‘doorgaande reformatie’.
Dit alles ging ook aan Voorthuizen niet voorbij. Nadat in 1948 als opvolger van
prof. dr. S. Greijdanus, dr. H.J. Jager na 15 jaar Voorthuizen had verlaten en opgevolgd
was door ds. W.G. Raven (1950 - jan. 1955) kwam ds. Hoff op 1 mei 1955.
Na zijn emeritaat in 1965 werd hij ruim een jaar later opgevolgd door ds. E. Zwarteveen
die met vrijwel de hele gemeente in 1969 buiten verband kwam te staan.
Overgebleven gemeenteleden werden ‘opgenomen’ door Ermelo (op 19 april 1981
vanuit Ermelo een herinstituering van Voorthuizen samen met Barneveld).
Voeg daarbij dat toen ds. Hoff met emeritaat ging o.a. in de pers de voorbereidingen
zichtbaar waren van wat in de ‘Open Brief’ van 31 oktober 1966 gesteld werd t.a.v.
de belijdenis, de taxatie van de Vrijmaking en het ten voorbeeld stellen van de door
ds. Van der Ziel c.s. gestichte ‘Tehuisgemeente’ m.b.t. het samengaan met de synodale
kerken. Dan is er niet veel verbeeldingskracht nodig om aan te voelen wat ds.
Hoff - belijnd en confessiegetrouw als hij was - heeft ondergaan, totdat het niet
meer te dragen en te verdragen was.
Toen hem tegen het einde van zijn leven gevraagd werd of hij een strijder van nature
was gaf hij als antwoord: “nee, ik ben erin ‘gerold’ en deed slechts wat gedaan
moest worden: trouw en recht blijven.”
We leven nu - in 2009 - in een tijd waarin van verschillende kanten er op aangedrongen
word schuld te erkennen t.a.v. schorsingen i.v.m. de ‘Open Brief’. Er kun-

552 IN MEMORIAM
nen oneffenheden geweest zijn. Ik kan dat niet beoordelen. Maar laten we ook niet
vergeten onder welke druk van de intolerantie der toleranten dienaren van het
Woord verkeerd hebben. Ik schrijf dit niet uit ressentiment, maar wel met ervaringskennis.
Bijvoorbeeld na een gebed in een kerkdienst om Gods zegen over het - in
die tijd opkomende - gereformeerd onderwijs en over gereformeerd gekarakteriseerde
activiteiten kwamen brieven en telefoontjes: “u hebt niet namens ons gebeden
en u verbreekt daardoor de eenheid van de gemeente”.
Dan krijgt de één de kracht om ‘door kwaad gerucht en goed gerucht’ voort te gaan.
Een ander kan niet meer.
De ballingschap begon.
Maar zou niet eindeloos zijn.
Er kwam een nieuwe ontplooiing.
Toen ik in december 1969 het beroep naar Amsterdam-Centrum gekregen had zei ik
tegen de kerkenraad dat ik zo moeilijk Katwijk ‘in de steek’ kon laten, gezien de
nauwe banden die gegroeid waren in de periode na de ‘scheuring’, waarbij alles wat
ik beschreef zich in de Voorthuizense periode van ds. Hoff had voorgedaan. Een
broeder merkte op: u mag nu Amsterdam-Centrum niet ‘in de steek’ laten. Immers
in de classis waren geen predikanten meer. De predikanten Schoep, Van der Stoel,
en Wulffraat waren synodaal geworden en de predikanten Meester en Janssen ‘buiten
verband’.
Het ‘loslaten’ van Katwijk kostte moeite.
Hoe groot was daarom onze vreugde dat in Katwijk weer voorziening kon komen.
En dat had te maken met de door God geleide levensgang van ds. Hoff. O.a. de
broeders J.C. de Vries (Valkenburg) en J.I. Hollebrands (Katwijk) waren ‘op zoek’
naar de vervulling van de vacature. Ze waren daartoe terecht gekomen in Bergentheim
en logeerden bij een gepensioneerde postbode. Die zei: zoek niet langer hier,
want in Drachten werkt een dominee die vervroegd emeritaat moest krijgen vanwege
kerkelijke moeiten en daar en hier in de omgeving werkzaam is.
Eén en ander had ten gevolge dat contact werd opgenomen met ds. Hoff. In de ‘ballingschapstijd’
was ds. J.M. Goedhart predikant in Drachten waar het gezin Hoff
ging wonen en was hen tot steun in de volgende jaren.
Aan hem werden vanuit Valkenburg en Katwijk inlichtingen gevraagd en zo kwam
het tot een beroep. Het was ook juist ds. Goedhart die hem stimuleerde het beroep
aan te nemen: de gezondheid was immers teruggekomen en de vitaliteit voor de
ambtsdienst was weer ontvangen. Zo werd het beroep aangenomen.
Na bevestiging door ds. Goedhart kon het werk in Valkenburg en Katwijk begonnen
worden op 19 september 1971 met een preek over Hebr. 12: 28 en 29.
De ballingschap van ruim 6 1 /2 jaar was ten einde.
De vacature was vervuld.
Ds. en mevrouw Hoff en mijn vrouw en ik waren van één ding diep onder de indruk:
onze belijdenis in Zondag 10! Ik, die zijn opvolger had kunnen zijn in Loenen,
mocht hem nu dankbaar begroeten als mijn opvolger in Katwijk.
Het werd in Valkenburg en Katwijk een rijk gezegende periode, een verademing na
de ballingschap. Dominee en gemeente voelden elkaar aan juist vanwege de gemeenschappelijk
gedragen moeite.
Op een bepaalde manier kreeg hij nog na enkele jaren te maken met de ‘nasleep’

IN MEMORIAM 553
van de ‘kwestie Katwijk’. In een rechtelijk proces werd bepaald dat wij het kerkgebouw
en de NGK de pastorie zouden krijgen. Dat zou voor ons een ‘aanbetaling’ betekenen.
Op scherpzinnige manier berekende ds. Hoff dat die ‘aanbetaling’ wegviel.
Dat werd geaccepteerd. Tijdens de in Katwijk gehouden receptie t.g.v. zijn zestigjarig
ambtsjubileum heb ik, als ‘oud-betrokkene’ daaraan herinnerd en hem daarvoor
bedankt.
In deze tijd hadden de families Hoff en Van der Haar (Leiden) veel contact met elkaar.
In een bepaalde periode waren zij de enige predikanten in de classis Gouda -
Leiden - Woerden.
Aan de verhalen omtrent zijn werk ontleen ik: Schriftuurlijke prediking, een hoge
opvatting van plichtbetrachting, grote pastorale aandacht en open voor iedereen.
Geen verjaardag werd overgeslagen. Soms geen langdurige visite, maar hij was er
geweest. Dit heeft trouwens heel zijn ambtsdienst de jaren door getypeerd. Bekend
was hij ook door een bepaald soort humor.
Hij werkte zeer systematisch en hield bij dat hij in 51 jaren in diverse gemeenten
7725 keer is voorgegaan, gemiddeld 2,91 dienst per zondag.
De uitgetypte preken zijn geniet en voorzien van een plakbandrug. En zo brak de
dag aan van het afscheid. Het emeritaat begon op 1 augustus 1979.
De tweede - en nu definitieve - emeritaatsperiode was goed gevuld: gemeenten
konden nog worden gediend totdat lichamelijke krachten dat niet meer toelieten.
Operaties aan heupen en knieën verhinderden het lange staan. Het raadsel van de
sfinx werd aan hem bewaarheid, hoe afschuwelijk hij aanvankelijk de stok ook
vond. Maar thuis werd er hard gewerkt. Met zijn computer heeft hij voor het archief
in Leeuwarden oude notariële acten en andere archivaria gedigitaliseerd in leesbaar
Nederlands. Hij had daarvoor een cursus paleografie gevolgd. Het Leeuwarder archief
stelde dit vrijwilligerswerk op hoge prijs.
In die periode heeft hij meegewerkt aan het door ds. S.S. Cnossen geschreven werk
(1995) ‘ik zal gedenken’, hij was toen 80 jaar. Het boek handelt over de Afscheiding
en Vrijmaking in Drachten. Ds. Hoff verzorgde een ‘vergelijkend’ onderzoek. Aan
de hand van gemeentelijke verordeningen, bevolkingsregisters en kerkelijke administraties
werden vergelijkingen gemaakt. Ook dit was weer zeer minutieus accuraat
precisiewerk, echt iets voor ds. Hoff, genealogisch geïnteresseerd en historisch bekwaam
als hij was.
In het bevolkingsregister van 1860 worden onze broeders en zusters van ‘1834’ als
‘Christelijk Afgescheiden’ aangeduid in dat van 1880 als ‘Christelijk Gereformeerd’
en na de vereniging in 1892 als ‘Gereformeerd’. De overheid hield kennelijk
de kerkgeschiedenis bij. Getalsmatig groeide de gemeente van 396 in 1860 tot 835
in 1880.
Sociologisch had ds. Hoff ontdekt dat in 1880 in het overwegend agrarisch dorp er
verschillende beroepen bij waren gekomen. Uit het overzicht blijkt dat de gemeente
voor het overgrote deel uit zgn. ‘kleine luyden’ bestond.
T.a.v. de getalsmatige verhouding tussen de Afgescheidenen in 1861 en de rest van
de bevolking, evenzo de verhouding tussen de Christelijk Gereformeerden en overige
inwoners in 1880 blijkt dat van de 799 woonadressen in 1861 79 tot de Christelijk
Afgescheidenen en van de 883 in 1880 211 tot de Christelijk Gereformeerden

554 IN MEMORIAM
behoorden. Na nog enkele rubrieken besluit hij het zielental van 1861 en 1880 te
vergelijken met dat van 1994 en komt tot de conclusie 1861 396 zielen in1880 835
zielen in 1994 1501 zielen. De vraag laat zich opdringen: hadden het er in 1994 niet
veel meer moeten zijn? Bij gelijke groei van 23 zielen per jaar tussen 1861 en 1880
had men toch in 1994 een 114 maal 23, dus 2626 zielen extra kunnen verwachten,
met als totaal 835 plus 2626 dat is 3457 zielen. Buiten beschouwing wordt dan nog
gelaten de onstuimige groei van Drachten in de laatste vijftig jaar.
De grote oorzaak is te zoeken in het feit dat in 1944 verreweg het grootste gedeelte
van de gemeente bleef staan achter de in 1942 gedane leeruitspraken en voor zijn rekening
bleef nemen de schorsingen en afzettingen van die ambtsdragers die de verantwoordelijkheid
voor genoemde leeruitspraken niet met een goed geweten konden
aanvaarden.
Het was een minderheid die bleef vasthouden aan Gods Woord dat in 2 Kor. 1: 20
zegt dat al Gods beloften - zonder enige uitzondering dus - betrouwbaar zijn. Helaas
moeten we vandaag constateren dat velen van hen, die in 1944 achter de synode met
haar leer en hiërarchisch optreden bleven staan, nu meedoen met ‘Samen op Weg’
waarbij ze opening geven aan allerlei ‘vrijheid van leer’. In het kerkelijk leven buigen
ze nog weer voor ‘hogere instanties’ en aanvaarden zo de ongereformeerde
‘kerkelijke hiërarchie’, waarmee hun vaderen in de dagen der grote kerkhervorming
en in de dagen van Afscheiding of Wederkeer juist hebben gebroken. Het is zaak nu
en al die jaren door - zoveel de Here die nog geven wil trouw te zijn en trouw te
blijven aan Schrift en belijdenis en Christus te erkennen als het enige Hoofd der
kerk.
Uit deze laatste uiteenzetting blijkt dat de ‘rekenmeester’ meesterlijk rekening hield
met geestelijke ontwikkelingen. Uit deze samenvatting leer je echt ds. Hoff kennen.
In deze emeritaatsperiode was hij een zeer meelevend lid van het Gereformeerd
Drachtster Mannenkoor. En niet alleen lid. Op een CD van het koor uit 2000 lees ik
als nummer 2: ‘Uw Naam en Uw Koninkrijk’. Ds. Hoff had een Welsh lied vertaald
in het Nederlands. Het mannenkoor zong dat bij zijn begrafenis.
Terwijl ik dit schrijf heb ik ernaar geluisterd: ontroerend. Ook is van hem de ‘zegebede’.
Zolang het mogelijk was zong hij mee. Na een kerstuitvoering in 2006 viel hij
en daarna was het niet meer mogelijk. Hij was toen 92 jaar. Het zingen had zijn hart.
Iedere maandagavond: trouw op de repetitie. Toen in het begin van de
jaren ‘90 de verstandelijke vermogens van zijn vrouw achteruit gingen, hield mijn
vrouw haar iedere maandagavond gezelschap omdat zij niet alleen kon zijn. Het was
voor hem een grote voldoening dat hij haar zo lang mogelijk heeft kunnen verzorgen
totdat zij in een verpleeghuis moest worden opgenomen, waar zij is overleden.
In maart 2007 bleek een ongeneeslijke ziekte hem te hebben aangetast. Hij moest
worden opgenomen en ging uiteindelijk naar een hospice in Beetsterzwaag waar hij
een ruime kamer had en zijn vogeltje bij zich kon hebben.
Tijdens een bezoek aan hem aldaar getuigde hij tegen mij: ‘ik heb een mooi perspectief,
want de Here Jezus heeft alles volbracht’. Het laatste bezoek stond echt in
het teken van afscheid. We hoorden samen Gods Woord in Romeinen 8 vers 18 en
de laatste verzen van dat hoofdstuk.

IN MEMORIAM 555
Aan de toepspraak die ds. T.P. Nap hield bij zijn begrafenis op 23 juni mag ik ontlenen:
‘Ik weet dat hij in dit voorjaar bijzonder geraakt werd door Psalm 32, waar de Here
zegt: ‘mijn oog rust op je’. Ik heb een preek van zijn hand over diezelfde Psalm 32,
vers 8 eens nagelezen. In die ordelijke preek kom ik hem tegen als een prediker die
niet moe wordt te wijzen op de ernst, ook de laatste ernst.
‘David heeft schuld beleden en na die belijdenis is er de belofte van de Here dat Hij
toezicht zal houden. En die belofte heeft twee kanten. De ene is één om van te beven.
De Here God ziet namelijk alles, Hij bemerkt het of wij ons op de goede weg
bevinden of dat we eigenwillig geworden het weer in eigen kracht gaan zoeken. Beseffen
wij het: er gaat geen moment voorbij of hij ziet als ons doen en laten. Voor
mensen valt er wel eens wat te verbergen, voor Hem niet. Dat is de ene kant. De andere
is die van de Vader die altijd het goede voor ons zoekt en Hij let op ons om te
zien of er gevaren zijn en moeilijkheden. Geen moment zijn we uit zijn goddelijke
ogen. Hoe veilig mogen we ons dan weten hetzij we nog jong zijn of ook reeds op
gevorderde leeftijd, hetzij we naar de mens gesproken nog vele jaren te leven hebben
of ook slechts enkele uren. Gods Vaderoog is ons ten goede. Als we geloven in
zijn Zoon Jezus Christus, ziet Hij op ons terneer in liefde en genade.’
Ds. Nap onderstreept dit en spreekt daarom over Efeziers 2 vers 8 waarnaar ds. Hoff
zelf ook zo vaak verwezen had.
Op zondag 24 juni mocht ik hem gedenken in een preek over 2 Kor. 5:1-5 in Katwijk.
Op veel details kon ik niet ingaan. Een In Memoriam is geen biografie.
Maar wel een beeld van een Dienaar des Woords (Hebr. 13: 7).
Geboren in Drachten,
balling in Drachten,
begraven in Drachten.
Zo is de aardse cirkel weer rond.
Zijn eeuwig leven gaat voort.
Zo gedenken wij hem.
Drachten, C.J. Breen

556 IN MEMORIAM
Aanvulling In Memoriam Casper van Kalkeren (pag. 480-482 Handboek 2008)
‘Onnen’ miste een vermelding van de periode dat ds. Casper van Kalkeren in Onnen
werkte. Echter in het Handboek van een jaar eerder (2007) staat van zijn verblijf in
Onnen vermeld: ‘als bij Holwerd’. Daarmee werd bedoeld dat hij - als bij Holwerd
genoemd - ‘ook werkzaam was voor de Opleidingsschool te Katoraku Oost-
Soemba’. Hij werkte in Onnen van februari 1969 tot eind 1978. In die tijd namen hij
en zijn vrouw ook twee Sumbanese broeders in huis op en wel - zoals mij uit Onnen
werd gemeld - de broeders Makaborang en Boleh Radja (allebei al gestorven voordat
ds. Van Kalkeren overleed, zoals mij erbij werd vermeld).
Zoals bekend zal zijn bij betrokkenen bij het zendingswerk - zoals ondergetekende
dat mocht zijn in zijn Drachtster periode - was de eerste en enige dopeling van ds.
J.G. Agema in Indonesië broeder Aziz Harahap. Wat mij ook onbekend was werd
mij uit Onnen gemeld, namelijk dat Harahap een zoon had die hij, naar ds. Agema,
Jan Gideon noemde (deze kwam door een ongeval om het leven) én een zoon, die
hij, naar ds. Van Kalkeren, de naam Casper van Kalkeren Harahap (roepnaam
Keren) gaf.
Omdat deze aanvullingen waardevol zijn - zeker voor alle bij het bedoelde zendingswerk
betrokkenen - en om Onnen genoegen te doen, geven wij een en ander
alsnog door.
Leek, J.M. Goedhart