Bijlage 8 bij het MER Archeologie en Monumenten ... - A2 Maastricht

BAAC bv A2 passage Maastricht / Ruimte rond de A2
5 Resultaten historisch onderzoek
5.1 De voorstad Wijck (drs. J.M.J. Willems)
De voorstad Wijck ligt ten zuidwesten van het onderzoeksgebied en maakte in de
Middeleeuwen deel uit van de vesting Maastricht. Het grote belang dat aan de vesting
Maastricht in het verleden werd gehecht, hing samen met de mogelijkheid alhier door
middel van een vaste oeververbinding de rivier de Maas te passeren. Als zodanig
vormde Maastricht een voorname schakel in een belangrijke verkeersweg in West-
Europa: de handelsweg van Vlaanderen naar de Rijn. De beveiliging van de brug over
de Maas was dan ook van groot belang. Aangenomen wordt dat bij de aanleg van de
eerste verdedigingswerken op de linker Maasoever ook op de rechter Maasoever, ter
plaatse van het latere Wijck, een (klein) verdedigingswerk is opgeworpen.
Over de aard van de verdedigingswerken op de rechter Maasoever eind 12 e /begin 13 e
eeuw is betrekkelijk weinig bekend (Morreau, 1979). De resultaten van archeologisch
onderzoek dat heeft plaatsgevonden op het Céramiqueterrein wijzen in de richting van
een aarden wal die hier omstreeks 1180 heeft gelegen (Morreau en Notermans, 1998).
Uit schriftelijke bronnen komt naar voren dat in 1248 op bevel van hertog Hendrik van
Brabant een zware stenen toren opgericht zou zijn ter verdediging van de oostelijke
toegang tot de brug over de Maas (Morreau, 1979). Bekend is dat tijdens een van de
vele conflicten tussen Brabant en Luik betreffende de (mede-)souvereiniteit over de
stad Maastricht deze toren door Luikse troepen veroverd en gesloopt is. Dit gebeurde
in 1267. Al snel daarna werd op de rechter Maasoever een nieuwe (voorlopige)
verdedigingslinie opgeworpen in de vorm van vermoedelijk een aarden wal met
palissaden en een gracht. Morreau vermoedt dat het tracé van deze gracht langs of
nabij de straten heeft gelopen die tegenwoordig worden aangeduid met de namen
Wijcker Grachtstraat, Wijcker Grachtje en Wijcker Heidenstraat (Morreau, 1979).
In 1318 besloot hertog Jan van Brabant de verdediging van Wijck te versterken. Hij gaf
opdracht dit stadsdeel van een stenen ommuring te voorzien. Het zou geruime tijd
duren voordat van een gesloten ommuring gesproken kon worden. Aangenomen wordt
dat tegen het eind van de 14de eeuw een groot deel van de ommuring gereed zal zijn
geweest (Morreau, 1979). 1 In de ommuring waren 5 poternes (uitvalspoorten)
opgenomen, 12 muurtorens, 2 veldpoorten en 3 waterpoorten. De namen van de
veldpoorten waren de Sint-Maartenspoort en de Hoogbruggepoort (ook wel Duitsepoort
of Akerpoort; Morreau en Notermans, 1998).
De verdedigingswerken van de vesting Maastricht werden verschillende malen
gemoderniseerd, hetgeen voor haar voorstad Wijck onder meer betekende de uitleg
van de verdedigingswerken aan de veldzijde. Hier werd een tweede aarden omwaling
opgetrokken met bijbehorende grachten. Een oostelijk lopende Maastak werd op deze
wijze in het verdedigingsstelsel geïncorporeerd. De oude stenen ommuring raakte na
verloop van tijd buiten gebruik en werd uiteindelijk aan de veldzijde gesloopt (Morreau,
1979). 2 Op een aanzicht van de stad Maastricht die de situatie rond 1555 weergeeft,
1
Rond 1400 is er sprake van de aanleg van een (nieuwe) gracht buiten Wijck.
2
In tegenstelling tot de muur aan de veldzijde bleef de muur aan de zijde van de Maas tot de ontmanteling
van de vesting in 1867 bestaan.
26