originele artikel in pdf - Spoor6

Mister addict, I presume?
Tekst Jolande Bastiaans
Fotografie Gideon MalherBe
Herstellen van een verslaving staat gelijk aan een ontdekkingsreis.
Een expeditie naar jezelf. Als je besluit om naar een kliniek in Zuid
Afrika te gaan, ga je op dubbele onderzoekingstocht. Dan wordt het
een life time experience. Je vindt dan na verschrikkelijk hard werken
jezelf terug. Tegelijkertijd krijg je ook de kans om een adembenemend
mooi stukje van de wereld te leren kennen.
16 17

eportage
In de driehoek van de historische plaatsen Paarl, Franschhoek
en Stellenbosch, beschermd door een majestueus cordon van
imposante bergen, ligt het landgoed Bloemendal. Op de glooiende
heuvels tussen de bergen in, kwamen de Hollanders er drie
eeuwen geleden al achter dat de grond hier uiterst vruchtbaar
is en uitermate geschikt voor de druiventeelt. Dit is dan ook
het hart van de wijnroute van Zuid Afrika. Op Bloemendal
worden echter geen druiven verbouwd. Op deze hectaregrote
regtig Afrikaner Farm zijn het citroenen die voor de inkomsten
zorgen. Tienduizenden, keurig in rijtjes geplante citroenbomen.
Door de vele donker gekleurde landarbeiders die op het land
werken, lijkt het net of je in een scène van de film Gone with
the wind bent terecht gekomen. In 1649 ontdekte Simon van
der Stel deze onontgonnen streek en al snel vestigden enkele
gezinnen zich bij hem in ‘Van der Stelse bosch’ en bouwden er
hun huizen. Dezelfde bouwstijl van toen - de Kaaps-Hollandse
stijl - voert in 2012 nog de boventoon in de West Kaap. Ook het
landhuis van Bloemendal is karakteristiek voor die stijl:
witgepleisterde muren, een rieten dak en een rijkversierde gevel.
In deze farm woont echter geen boerengezin meer. Deze boerderij
doet dienst als uiterst moderne verslavingskliniek. Sinds afgelopen
februari kunnen patiënten van verslavingsinstelling Spoor6 hier
terecht voor hun behandeling.
Macht en aanzien
Maartje (27) is één van de patiënten die op Bloemendal opgenomen
is vanwege een cocaïneverslaving. ‘Ik kwam hier aan als een brood-
magere junk en ik was doodsbang. Het eerste wat me hier opviel
was dat iedereen zo lief voor me was. De eerste week had ik nog
een soort Center Parcs gevoel. De tweede week dacht ik: dit kan
nog wel eens pittig worden. De derde week dacht ik: fuck, dit gaat
werken. Toen begonnen de eerste puzzelstukjes op zijn plaats te
vallen. Maar goed, we volgen hier dan ook een vol programma en
de therapie is zwaar. Erg zwaar. Tien jaar geleden ben ik begonnen
met een pilletje xtc in het uitgaanscircuit. Ik heb veel geprobeerd
in die tijd. Ik deed overal aan mee, eigenlijk was ik gewoon een
meeloper. Mijn ouders scheidden in die tijd en dat was voor mij
een goed excuus om te roken, te blowen en te gebruiken. Zes jaar
geleden heb ik voor het eerst coke gesnoven. De eerste keer deed
me dat vrij weinig. Ik kreeg verkering met een hele stoere jongen.
Hij regelde altijd alles voor iedereen, inclusief drugs. Via hem
kwam ik ook bij de Hells Angels terecht. Dat vond ik stoer en het
gaf me macht en aanzien. Er waren veel gebruikers onder hen.
De vrouw van de president stond met coke op en ging ermee naar
bed. Mijn volgende stap was om op zaterdag overdag ook coke te
gaan gebruiken. Al heel snel gevolgd door doordeweeks gebruik.
Toen het een jaar later met mijn vriend uitging, ging ik van God los.’
Persoonlijke en intense aanpak
Directeur van de kliniek is klinisch psycholoog Marianda Eras.
Ze is verantwoordelijk voor het behandelprogramma, de patiënten
en het personeel van de kliniek. ‘Wij hebben een duale benadering
van verslavingsbehandeling . Dat is een combinatie van het 12
stappen Minnesota Model en een uitgebalanceerde psychotherapeutische
behandeling. Zowel individueel als in groepsverband.
Dat maakt onze behandeling bijzonder effectief. Het begin van het
programma is er op gericht de patiënt door stap 1 te begeleiden.
Wij helpen ze de verslaving te herkennen en te begrijpen. Pas als
ze uit de ontkenningsfase zijn, kunnen ze beslissen wat ze écht
willen. Daarvoor is een persoonlijke en intense aanpak nodig.
Niet alle verslaafden zijn hetzelfde. Onze psychologen leren de
patiënten coping-stijlen te hanteren. Daarnaast gaan ze aan de slag
met emotieregulatie. Ook dat is een cruciaal element bij verslavingsbehandeling.
Verslaafden kennen vaak hun eigen emoties niet.
Identificatie van die emoties is erg belangrijk. Daarnaast krijgen ze
groepstherapie, zo nodig traumatherapie en gestalttherapie (therapie
waarbij bewustwording en het hier en nu voorop staan, red.). Wij
vinden het belangrijk dat de patiënt zichzelf herontdekt. Wanneer
je verslaafd bent, raak je steeds meer verwijderd van wie je bent.’
Lome bedrijvigheid
‘Het zijn het drukke behandelprogramma, de aanvullende
therapieën, de fysieke oefeningen, het groepselement, het plezier
en de inspirerende omgeving die deze behandeling zo effectief
maken,’ verklaart Marianda. ‘Het is een life time experience.
Dat maakt de kans op een radicale verandering in het leven
mogelijk. Alleen stoppen met drinken en gebruiken is niet genoeg.
Maar voor die transformatie moet heel wat werk verricht worden.
Wij treden de patiënten tegemoet met liefde en respect. Veel
mensen haten zichzelf aan het eind van hun verslaving. Mensen
verblijven hier gemiddeld acht weken. Op het hoofdkantoor van
Spoor6 in Nederland wordt tijdens het intakegesprek bepaald of
iemand een klinische of ambulante behandeling nodig heeft.
Dat is onder meer afhankelijk van de mate van functioneren.
Ook de nazorg vindt plaats vanuit het kantoor in Bussum.’
Vol trots toont Marianda de gebouwen en de omgeving van de
kliniek. Er heerst een lome bedrijvigheid onder de Afrikaanse
zon. Op iedere vierkante meter tuin is er iemand aan het werk
met hark, schoffel of tuinschaar. De kamers van de patiënten zijn
ruim en allemaal voorzien van een eigen terras. De gemeenschappelijke
leef- en eetzaal doet denken aan een groot doorzon chalet.
Holistische benadering
Vanuit de recreatieruimte naar buiten, stap je gelijk de andere
wereld weer in. Een enorm frisgroen grasveld strekt zich uit
tot aan een binnenmeertje. Op het terrein loopt een hond rond
van monsterachtige afmetingen, type kalf dat geen vlieg kwaad
Dit is de afrekening.
doet. Hij luistert naar de naam Pavlov. Hij heeft gezelschap van
een familie pauwen en verschillende koppels tarentalen (Zuid
Afrikaanse jachtvogels). Een buitenbak met vriendelijke aaibare
paarden bevindt zich wat verderop op het terrein. Daarachter
is de noviteit van de kliniek: een vogelobservatorium boven het
water. Marianda: ‘Vogels kijken heeft iets extreem rustgevends.
Bovendien zitten er hier hele mooie en bijzondere exemplaren.’
Ter onderstreping landt op dat moment een geelvink in het riet.
Hoog in de lucht laat een grote roofvogel zich meevoeren op de
thermiek. De behandelruimtes bevinden zich in het voormalig
woonhuis van de eigenaar. Hier heeft ook Mascha van ’t Spijker
(37) haar kantoor. Mascha is een Nederlandse GZ-psycholoog,
die sinds twee jaar in de kliniek werkt. ‘Wij hebben hier een
prachtig behandelprogramma. Naast gedragstherapie krijgen
de patiënten uitgebreide psychotherapie. Ik kan je uit eigen
ervaring vertellen dat dat in diverse verslavingsklinieken om
budgettaire redenen niet vaak meer voorkomt. Wij hebben
hier nog echt ruimte voor een holistische benadering.’
Zelfhelend vermogen
‘De groepsdynamiek is ontzettend belangrijk. De patiënten leren
enorm veel van elkaar en hun gedrag wordt in de groep gespiegeld.
Een liquidatie van het
verleden. ‘Ik ben geen het.
Ik ben een ik’
18 19
reportage

‘De eerste week had
Center Parcs gevoel.
dacht ik: Fuck, dit
Mensen kijken dwars door het verslavingsgedrag van hun medecliënten
heen. Dat is de kracht van het groepsproces. De individuele
sessies zijn er om de issues verder uit te werken. Ik vind ver-
slaafden hele sensitieve mensen, die zich allerlei mechanismen
hebben aangeleerd om dingen maar niet te hoeven voelen.
Ik leer de patiënten om hun eigen emoties te verdragen. Dat is
een proces dat ik samen met hen in ga. Dat is ook het mooie van
werken in de verslavingszorg: je kunt echt de veranderingen zien
die mensen doormaken. In de ochtend zijn er groepen waarbij ze
het hoofd gebruiken, zoals de lezingen. In de middag bieden we
meer emotiegerichte groepen aan, dan werken we aan het gevoel.
Mensen ontdekken hier een heleboel. We gaan dat proces samen
aan. Gelukkig hebben mensen ook zelfhelend vermogen. Ja, ook
verslaafden hebben dat. Verder is het ontzettend belangrijk dat
de therapieën plaatsvinden in een veilige omgeving. Pas dan kun
je vaardigheden trainen die nodig zijn om weer de maatschappij
in te gaan, zonder dat je wordt overspoeld door emoties.
Deze handvatten helpen je om een nieuw beeld van jezelf
te vormen. Om te leren weer om jezelf te geven.’
Geen One flew over the Cuckoo’s nest
‘Toen ik eenmaal alleen woonde, sloeg ik helemaal door in mijn
gebruik’, vervolgt Maartje. ‘Ik heb toen een hond genomen en
dat is ergens nog mijn redding geweest. Door haar was ik minder
eenzaam en hield ik regelmaat. Toen een van mijn beste vrienden
zelfmoord pleegde, heb ik een maand voor zijn gezin gezorgd.
Na die maand ben ik helemaal geflipt. Ik kwam bij een psycholoog
terecht die bij mij een lichte borderline constateerde. Inmiddels
had ik wel weer een nieuwe baan als personal assistent. Ondertussen
liep mijn gebruik nog meer uit de hand. Als ik niet kon
slapen door de coke, nam ik wat GHB of slaappillen. De volgende
dag meldde ik me dan ziek op het werk. Dat ging zo dagen door.
Ik was ook erg depressief. Uiteindelijk heb ik mijn moeder alles
verteld. We zijn naar de huisarts gegaan en die wees me op
Spoor6. Daar kon ik meteen terecht. Het laatste weekend voordat
ik naar Zuid Afrika vertrok heb ik op mijn manier nog afscheid
van de drugs genomen. En weer ben ik totaal geflipt. Ik reed rond
met de hond in mijn auto en durfde op de een of andere manier
ik nog een soort
De derde week
gaat werken’
niet naar huis. Om de vijf kilometer mocht ik van mezelf een
snuif nemen. Ik vind het programma erg zwaar, maar ik merk
nu na vier weken al dat het helpt. Ik was bang dat ik in een soort
gesticht terecht zou komen. Zoiets als in de film One flew over the
Cuckoo’s nest. Maar het tegendeel is waar. Ik voel me hier vrij en
veilig. Over een paar weken ga ik naar huis en voor het eerst heb
ik het idee dat het allemaal weer goed gaat komen.’
De ik-het relatie
Om zeven uur ’s ochtends komen de farm en de kliniek tot leven.
Het is al licht, maar de zon bereikt alleen nog maar de hoogste
bergtoppen. Vanuit alle windrichtingen komen landarbeiders
aangesjokt. Compleet met overall, hoed en een stuk gereedschap
over hun schouder, begeven ze zich naar het land of de boerderij.
Een kwartier later komen de patiënten langs voor hun ochtendwandeling,
hun tempo ligt beduidend hoger. Daarna volgen
meditatie, ontbijt en de eerste groepstherapie elkaar snel op.
Om tien uur start de gestalttherapie onder leiding van psycholoog
John. De cliënten en John zitten in een kring. John start de sessie,
in een prachtige dictie van Engels en Afrikaans, door de soorten
relaties die mensen met elkaar hebben uit te leggen. ‘Grof gezegd
zijn er twee soorten relaties. De ik-het relatie en de ik-u relatie.’
Hij laat een plaatje zien van een prostituee op haar werkplek.
‘Wie weet welke relatie deze vrouw heeft met haar klanten terwijl
ze aan het werk is?’ Iedereen is het erover eens dat dit typisch
een ik-het relatie is. ‘Bij een dergelijke relatie gaat het niet om de
persoon zelf, er is geen daadwerkelijke interesse in die persoon, er
is absoluut geen sprake van gelijkwaardigheid en de het-persoon
is inwisselbaar.’ De groep knikt instemmend. ‘Wie van jullie is
wel eens de het-persoon geweest of heeft zich zo gevoeld?’, wil John
weten. Eén voor één worden de mensen uitgenodigd om te vertellen
over die keer in hun leven dat ze zich een ‘het’ hebben gevoeld.
Liquidatie van het verleden
De verhalen die naar voren komen zijn ronduit schrijnend. Een
meisje vertelt terwijl de tranen over haar wangen lopen hoe ze
jarenlang als prostituee heeft gewerkt en zich in die tijd daar vrijwel
altijd een ‘het’ heeft gevoeld. ‘Het was die mannen maar om één
ding te doen: mijn lijf. Als ik niet beschikbaar was, pakten ze een
ander. Ik voelde me zo ondergeschikt.’ Een andere vrouw vertelt
hoe ze als zesjarig meisje door een oom seksueel misbruikt is.
‘Het gebeurde gewoon en daarna ging het leven weer verder.
Alsof er niets gebeurd was, alsof het volkomen normaal was.
Ik was een echte ‘het’ op dat moment. Door die gebeurtenis ben
ik mijn leven lang al op mijn hoede voor gevaar. Ik sta altijd klaar
om te vluchten.’ Isabel vertelt dat ze zich tijdens haar hele jeugd
de het-figuur heeft gevoeld. ‘Ik kom uit een gezin van oorlogsslachtoffers.
Het was zo dysfunctioneel. Ik was het enige meisje
en ben altijd genegeerd.’ Meerdere verhalen volgen. Het blijkt dat
ieder groepslid een ‘het’ ervaring heeft. Enkelen schetsen situaties
op het werk waarbij ze zich totaal ondergeschikt voelden. Veel
20 21
reportage

eportage
pijn komt ook voort uit ongelijkwaardige liefdesrelaties. De gemeen-
schappelijke noemer is dat de mensen zich totaal niet gehoord en
ongeliefd voelden. Als iedereen zijn of haar verhaal heeft kunnen
doen, nodigt John de groepsleden uit om in de kring te komen
staan. Weer één voor één mogen ze een stap naar voren doen.
Dit is hun afrekening. Een liquidatie van het verleden. ‘Ik ben
geen het. Ik ben een ik. Ik ben een persoon.’ Sommige groepsleden
huilen, de meeste gezichten vertonen opluchting.
Persoonlijk wonder
Na de sessie praat John nog even na met de groep over wat de
opname in Bloemendal voor hen betekent. Bianca: ‘Dit is mijn
tweede rehab, hiervoor ben ik vijf jaar lang nuchter geweest.
In de eerste kliniek kreeg ik te maken met seksuele intimidatie.
Hier mag ik zijn wie ik ben en hoef ik me niet te verdedigen.
Ik voel me geaccepteerd.’ ‘Heel mijn leven lang ben ik al op zoek
naar hulp’, vult Isabel aan. ‘Hier voel ik me begrepen. Deze opname
voelt aan als een persoonlijk wonder.’ Arnie vindt de behandeling
vooral hard werken aan zichzelf. ‘Deze therapie leert mij om van
mezelf een beter mens te maken.’ Maike heeft al in meerdere
klinieken gezeten. ‘Hier leer ik om eerlijk naar mezelf én naar mijn
omgeving te zijn. Ik begrijp nu ook beter wat mijn eigen aandeel
is geweest in de dingen die mis zijn gegaan. Ik ben een heel
onzeker mens. Ik leer hier om te voelen en mezelf te accepteren.
Maar het belangrijkste dat ik leer is om van mezelf te houden.’
Als laatste neemt John het woord. ‘Ik werk hier nu drie jaar en
ik vind het een privilege om met deze mensen te mogen werken.
Ik ben constant verbaasd over de integriteit van de cliënten en
de kwaliteit van de groepssessies. Ik heb in al die jaren niet één
persoon leren kennen die niet speciaal was. Werken met deze
mensen maakt me nederig.’ Deze dag bestaat het middag-
programma uit groepstherapie en paarden- en creatieve
therapie. Op andere middagen wordt er ook een uur gesport.
Na de avondmaaltijd bezoeken alle cliënten een meeting in een
plaats in de buurt. De dag eindigt rond tien uur met de dagafsluiting.
Daarna gaan één voor één de lichten uit. Het wordt
stikdonker op het platteland van Zuid Afrika. Alleen de geluiden
blijven. Op een tak komt een grote uil tot leven. Met een wijze
blik waakt hij over al het leven op Bloemendal.
www.spoor6.nl
De namen van de cliënten zijn gefingeerd.
‘Ik heb in al die jaren
niet één persoon leren
kennen die niet speciaal was.
Werken met deze mensen
maakt me nederig’
Het nieuwe leven
van Siem Kloprogge
de elfenkoninG
De zakkende zon schijnt verzengend tussen de boomtoppen door.
In de verte klinken geluiden van een veldslag en elders mekkert een
schaap. Siem sjokt over een bospad met in zijn ene hand een boog
en in zijn andere een zakje met - zo is hem verzekerd - magische
kiezelstenen. Hij is de elf Borgolas en daar baalt hij flink van.
Ineens klinkt er luid gekraak en Gert-Jan komt vanachter een stapel
kreupelhout het bospad op gestevend. Hij draagt een berenvel
over zijn schouders en heeft een helm met koeienhoorns op.
‘Mijn vriend Gert-Jan is een larper. Ga anders eens met hem mee’,
zei neef Arne een week geleden tegen Siem. Siem wist niet wat een
larper was.
‘Live Action Role Playing,’ verduidelijkte neef Arne,
‘je bent dan een ridder, of elf, en je gaat op queeste in het bos.’
Siem had nooit de minste behoefte gevoeld op queeste te gaan in
het bos maar hij had neef Arne beloofd voor alles open te staan.
En zodoende banjert Siem op deze kleffe zondagavond door het
mulle zand van een afgezet duingebied, op zoek naar een kist vol
plastic dukaten. Of, zoals ene Joost het aan het begin van de dag
verwoord heeft, ‘de schat van Drakonym’. Siem neemt een slok
water uit zijn veldfles. Vijf jaar lang heeft hij zich van de planeet
gezopen en gesnoven en nu heeft zijn zoektocht naar een invulling
van ‘het leven erna’ hem hier gebracht. In het ‘rijk Tyriana’, waar
tussen de tweekampen door broodjes ham geserveerd worden
en het verboden is om hobbits om te duwen.
‘Het bloed van de wolvenkinderen!’ schreeuwt Gert-Jan.
Een klein vogeltje maakt zich klapwiekend uit de voeten.
‘Hallo’, zegt Siem.
‘Ik wens te spreken met Dragolan, de elfenkoning! Waar is hij?
Spreek, elf!’, buldert Gert-Jan, en hij zwaait met een grote
knots. Siem heeft geen idee wie Dragolan is.
‘Is dat Joost?’ vraagt hij. Gert-Jan laat
zuchtend zijn wapen zakken.
‘Siem , je moet niet steeds
iedereen bij zijn echte
naam aanspreken,
dat is niet leuk’.
sieM's (32) eerste,
aarzelende stappen
in pril herstel
‘O’, zegt Siem. Hij denkt aan een feest
in een of ander kraakpand waar hij ooit
stomdronken op een bank terecht-
kwam naast een zekere Harold
die alleen met ‘Tekno Fucker’
aangesproken wenste te worden.
Toen Siem voorzichtig
informeerde naar wat er mis was met ‘gewoon Harold’ werd zijn
halveliterblik lauwe pils uit zijn hand geslagen. Tekno Fucker
brulde iets woedends over kapitalistische erfzonde en de Tweede
Kamer - die hij in de fik ging zetten - en Siem maakte zich
zwalkend uit de voeten.
‘Nou, Elf! Waar is Dragolan?’ roept Gert-Jan weer. Siem zucht.
‘Ik weet niet waar Dragolan is, Thorben Wolvendoder,’ mompelt
hij en hij slaat een soort kruis, maar dan omgekeerd, zoals Gert-Jan
hem geleerd heeft.
‘Lieg niet, Borgolas, zoon van Zorgolas!’ stampvoet Gert-Jan.
‘Ik lieg niet,’ zegt Siem, ‘maar als je Joost bedoelt: die zag ik
daarstraks met zijn tengels in het slipje van Galendra de woudheks
grabbelen, in de bosjes daarginds.’
‘In het drakennest?’ informeert Gert-Jan, die ‘bosjes daarginds’
duidelijk een veel te vage omschrijving vindt. Siem knikt,
al zouden die bosjes even goed de Donkere Ruïnes of
het Dwergenkerkhof kunnen wezen.
Hij denkt terug aan het kraakfeest. Na zijn aanvaring met
Tekno Fucker had hij van een knauwende tiener een tweetal pillen
gekocht en ze allebei met een flinke teug in zijn mik gekieperd.
Een uur later stond hij met zijn kop vol liefde en zijn kaken zo
strak als een scheerlijn tegen een box aan te rijden en noemde
hij ieder meisje dat passeerde ‘prinsesje’.
Ironisch, mijmert Siem, als ik hier in dit godvergeten bos nou
stijf van de feestpillen zou staan dan werd het misschien nog
wat met die klote-queeste. Dan zouden die officemanagers
in harnas nog eens wat beleven, met hun woudheksen en hun
draken en hun klamme koffiebroodjes.
Maar hij staat niet stijf van de feestpillen. Hij zal nooit meer stijf
staan van wat dan ook ter wereld.
‘Kom Borgolas’, roept Gert-Jan, ‘we gaan Galendra bevrijden.’
En hij stormt met zijn knots geheven de bosjes in.
‘Ik wil niet’, zegt Siem, maar er is niemand die hem hoort.
Tekst: Lucas de Waard
22 23