REG in gebouwen: Installaties met warmtepompen : een ... - IDEG
REG in gebouwen: Installaties met warmtepompen : een ... - IDEG
REG in gebouwen: Installaties met warmtepompen : een ... - IDEG
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Kenniscentrum<br />
Kenniscentrum<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
<strong>REG</strong> <strong>in</strong> <strong>gebouwen</strong>:<br />
<strong>Installaties</strong> <strong>met</strong> <strong>warmtepompen</strong> : <strong>een</strong> overzicht<br />
Willy Van Passel, Raf De Herdt<br />
Kenniscentrum <strong>IDEG</strong> - De Nayer Instituut<br />
Wat is er nodig?<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
• Residentieel :<br />
– Verwarmen van <strong>een</strong> gebouw 10 000 – 20 000 kWh<br />
– Productie warm water 2000 – 3000 kWh<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
1
Kenniscentrum<br />
Kenniscentrum<br />
Wat is het doel?<br />
• Verwarmen van <strong>een</strong> gebouw 21°C<br />
• Productie warm water 38°C<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
• Hoe kunnen we dat doen ?<br />
– Stookolie Verbrand<strong>in</strong>gsgas 1400°C CV-water : 75°C<br />
lucht : 21°C<br />
– Gas Verbrand<strong>in</strong>gsgas 1200°C CV-water : 75°C<br />
lucht : 21°C<br />
– Warmtepomp ¾ v/d energie uit omgev<strong>in</strong>g op -10°C tot +10°C,<br />
¼ v/d energie uit elektriciteit<br />
CV-water : 25°C – 45°C<br />
lucht : 21°C<br />
Wat is het doel?<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
• Voldoen aan alle comfortvoorwaarden<br />
• Bespar<strong>in</strong>g van energie<br />
• Bespar<strong>in</strong>g van energiekosten<br />
• Verm<strong>in</strong>der<strong>in</strong>g van uitstoot van CO 2 en andere<br />
verbrand<strong>in</strong>gsgassen<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
2
Kenniscentrum<br />
Kenniscentrum<br />
Wat is het doel?<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
• Doel :<br />
– warmte maken op <strong>een</strong> bruikbare temperatuur (bv. 50°C)<br />
– MET warmte uit de omgev<strong>in</strong>g op -5°C tot 10°C<br />
• 2de hoofdwet van de thermodynamica :<br />
– warmte stroomt altijd van hoge temperatuur naar lage temperatuur<br />
• Analogie <strong>met</strong> water<br />
De warmtepomp ‘verpompt’ energie uit de<br />
omgev<strong>in</strong>g (op lage T) naar energie op hoge T<br />
⇓<br />
Extra energie nodig<br />
Voorbeeldbereken<strong>in</strong>g<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
Wat hebben we nu nodig aan energie per jaar ?<br />
• Verwarm<strong>in</strong>g<br />
– Warmtepomp:<br />
• 12000 kWh verwarm<strong>in</strong>g => 4000 kWh elektrische energie<br />
• Sanitair warm water<br />
– Zonneboiler<br />
• Gez<strong>in</strong> 4 personen => boiler<strong>in</strong>houd 200l, 4 m² collectoroppervlak<br />
• Gez<strong>in</strong> 4 personen => 8kWh per dag => 3000 kWh per jaar => 1500kWh (1/2 zonneboiler) + 1500 kWh<br />
(warmtepomp) => 500 kWh elektrische energie<br />
• Totaal<br />
• 15000 kWh => warmtepompvermogen 10kW => 1500 draaiuren<br />
• Horizontale grondwarmtewisselaar 20 W/m lopende <strong>met</strong>er buis => 500m PE buis<br />
• Elektriciteit<br />
– Totaal<br />
• 3000 kWh (algem<strong>een</strong>) + 4500 kWh (verwarm<strong>in</strong>g) = 7500 kWh => 75 m 2 fotovoltaïsch panelen (100kWh/m²) => zuid<br />
georiënteerd dak 12,5m x 6m<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
3
Kenniscentrum<br />
Kenniscentrum<br />
Duurzame<br />
technieken<br />
Duurzame<br />
technieken<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
ZONNE-ENERGIE<br />
Optimale oriëntatie en hell<strong>in</strong>gshoek<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
4
Kenniscentrum<br />
Kenniscentrum<br />
Ruime zone <strong>met</strong> bijna optimale<br />
jaarlijkse opbrengst (5% verlies):<br />
- hell<strong>in</strong>g tussen 20° en 60°<br />
- oriëntatie tussen ZW en ZO<br />
Max. jaarlijkse <strong>in</strong>stral<strong>in</strong>g Ukkel<br />
1083 kWh/m 2<br />
- azimuth -2º (ongeveer zuid)<br />
- hell<strong>in</strong>gshoek t.o.v. hor. vlak: 35º<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
INVLOED HELLING EN ORIENTATIE<br />
95%<br />
hell<strong>in</strong>gshoek<br />
20º 60º<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
bron: 3E<br />
5
Kenniscentrum<br />
Kenniscentrum<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
Zonneboiler<br />
Waar halen we warmte vandaan ?<br />
• Een heldere zomerdag : > 1000 W/m²,<br />
• Een zwaar bewolkte dag : 50 W/m².<br />
• Het aandeel van de diffuse stral<strong>in</strong>g zeer groot :<br />
60% diffuus en 40% direct zonlicht.<br />
• Gemiddeld gezien (over <strong>een</strong> heel jaar) valt er bij ons 105 W/m²<br />
<strong>in</strong>.<br />
600<br />
Ingestraald vermogen (MJ/m²)<br />
500<br />
400<br />
300<br />
200<br />
100<br />
0<br />
71<br />
133<br />
233<br />
339<br />
461<br />
560<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
452<br />
413<br />
352<br />
173<br />
Januari<br />
Februari<br />
Maart<br />
April<br />
Mei<br />
Juni<br />
Juli<br />
Augustus<br />
September<br />
Oktober<br />
November<br />
December<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
Zon en sanitair warm water<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
76<br />
51<br />
6
Kenniscentrum<br />
Kenniscentrum<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
Vlakke plaat collectoren en vacuümbuizen<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
7
Kenniscentrum<br />
Kenniscentrum<br />
Productie warm water<br />
• Zonneboiler<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
Zonnecollector<br />
Regel<strong>in</strong>g<br />
Pomp<br />
Naar sanitair water<br />
Opslagvat Naverwarm<strong>in</strong>g<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
Vlakkeplaat collector<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
8
Kenniscentrum<br />
Kenniscentrum<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
Vacuümbuis<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
9
Kenniscentrum<br />
Kenniscentrum<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
10
Kenniscentrum<br />
PV-module<br />
connectiedoos<br />
<strong>in</strong>vertor<br />
<strong>met</strong>erkast<br />
Kenniscentrum<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
PV-SYSTEEM OP PRIVATE WONING<br />
elektriciteitsnet<br />
• 1 kWp = 1 kiloWattpiek<br />
– oppervlakte: 8 m2 – gemiddelde opbrengst:<br />
± 850 kWh/kWp.jaar<br />
– of: >100 kWh/m2 – kostprijs: ± 6000 euro<br />
(<strong>in</strong>cl. btw, <strong>in</strong>stallatie,randapparatuur)<br />
•gemiddeld verbruik<br />
– per gez<strong>in</strong> = 4000 kWh<br />
– 100% = 5 kWp = 40 m2 De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
PVT-panelen<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
11
Kenniscentrum<br />
Kenniscentrum<br />
condenser<br />
verdamper<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
Warmtepomp<br />
afgifte<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
Ontwerpregels warmtepompsysteem<br />
won<strong>in</strong>g<br />
bron<br />
Pcompressor<br />
bron<br />
Tcondenser Tafgifte T won<strong>in</strong>g<br />
T bron<br />
Q<br />
COP<br />
P<br />
SPF =<br />
T glycolwater<br />
T verdamper<br />
= condenser<br />
compressor<br />
f ( T )<br />
∫<br />
Q<br />
3<br />
2<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
1<br />
3<br />
= Δ varieert!<br />
condenser<br />
condenser<br />
jaar<br />
∫ Pcompressor<br />
SPFsys<br />
=<br />
jaar<br />
∫<br />
( Pcompressor + ∑ Phulp)<br />
jaar<br />
jaar<br />
∫<br />
Q<br />
12
Kenniscentrum<br />
Kenniscentrum<br />
Verdamper<br />
Expansieventiel<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
Werk<strong>in</strong>gspr<strong>in</strong>cipe<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
Condensor<br />
Compressor<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
13
Kenniscentrum<br />
Kenniscentrum<br />
Compressor<br />
• Her<strong>met</strong>ische compressor<br />
• Semi-her<strong>met</strong>ische compressor<br />
• Scroll-compressor<br />
• Schroefcompressor<br />
C0MPRESSOR TWEETRAPS<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
14
Kenniscentrum<br />
Kenniscentrum<br />
Verdamper / condensor<br />
• Platenwarmtewisselaar<br />
• Shell-and-tube<br />
• Luchtbatterij<br />
• Coaxiaal<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
15
Kenniscentrum<br />
“Dubbelklikken op wit blad”<br />
Kenniscentrum<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
16
Kenniscentrum<br />
Kenniscentrum<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
Bron-temperaturen voor WP<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
17
Kenniscentrum<br />
Horizontale<br />
grondwarmtewisselaar<br />
Uit Geo-thermie.de; viessmann.be<br />
Kenniscentrum<br />
Energiepalen<br />
Bronnen van warmte<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
Grondwater<br />
Lucht<br />
Vertikale sonde<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
18
Kenniscentrum<br />
Bron<br />
• Dimensioner<strong>in</strong>g horizontale bodemwarmtewisselaaar:<br />
– +/- overzicht<br />
• Goedkoop<br />
• Groot oppervlak vereist dus voor kle<strong>in</strong>e projecten<br />
• Snelle regeneratie maar ook afkoel<strong>in</strong>g<br />
• G<strong>een</strong> vergunn<strong>in</strong>g<br />
• Aanzienlijke grondwerken<br />
• Gemiddelde SPF<br />
• G<strong>een</strong> koel<strong>in</strong>g<br />
• Opletten voor bodembevriez<strong>in</strong>g<br />
– Vuistregels<br />
• Specifiek onttrekk<strong>in</strong>gsvermogen 10-40W/m² (droog tov<br />
waterverzadigd) VDI 4640<br />
• Tussenafstanden buizen 50-80cm (droog tov waterverzadigd)<br />
• Diepte buizen 1-1,5m<br />
• Oppervlakte best zo groot mogelijk: 1 à 2 x vloeroppervlakte<br />
won<strong>in</strong>g<br />
– Configuratie<br />
• Tichelman schakel<strong>in</strong>g: opletten voor ontlucht<strong>in</strong>g<br />
• Centrale collector<br />
Kenniscentrum<br />
BRON = horizontale grond-WW<br />
- Complex ontwerp<br />
- speciale opleid<strong>in</strong>g vereisd<br />
- gespecialiseerd <strong>in</strong>stallateur die samenwerkt <strong>met</strong> grondwerker<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
19
Kenniscentrum<br />
Bron<br />
• Dimensioner<strong>in</strong>g verticale bodemwarmtewisselaaar:<br />
– +/- overzicht<br />
• Comb<strong>in</strong>atie voordelen grondwater en horizontale gww<br />
• Dure uitvoer<strong>in</strong>g: gemiddelde prijs 25-30€/m boorgat<br />
• Kle<strong>in</strong>e oppervlakte<br />
• Hoge SPF<br />
• Natuurlijke koel<strong>in</strong>g mogelijk<br />
• Kennis geologie vereist www.DOV.vlaanderen.be<br />
• Correcte dimensioner<strong>in</strong>g ahv simulatie: cont<strong>in</strong>ue en piekontrekk<strong>in</strong>gsvermogens<br />
belangrijk<br />
– Vuistregels<br />
• Specifiek onttrekk<strong>in</strong>gsvermogen 25-50W/m boorgat (droog tov<br />
waterverzadigd) VDI 4640<br />
• U – dubbele U – coaxiaal configuratie<br />
• Tussenafstanden bor<strong>in</strong>gen 4-8m <strong>in</strong> lijn loodrecht op grondwaterstrom<strong>in</strong>g<br />
• Dimensioner<strong>in</strong>g via simulatiepakket<br />
– Piekvermogens: via warmteverliesbereken<strong>in</strong>g<br />
– Hoeveelheid warmte – koude/jaar: via E-peil bereken<strong>in</strong>g<br />
– Configuratie<br />
• Tichelman schakel<strong>in</strong>g: opletten voor ontlucht<strong>in</strong>g<br />
• Centrale collector<br />
Kenniscentrum<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
20
Kenniscentrum<br />
Kenniscentrum<br />
BRON = buitenlucht<br />
- Prefab-units<br />
- niet complex<br />
- <strong>in</strong>stallateurs-niveau<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
21
Kenniscentrum<br />
Kenniscentrum<br />
Warmte afgeven <strong>in</strong> het gebouw<br />
• Op zo laag mogelijke temperatuur<br />
– Energiebesparend, want m<strong>in</strong>der productie<br />
en distributieverlies<br />
– COP stijgt<br />
• LTV systemen (temperatuur < 55°C)<br />
– Luchtverwarm<strong>in</strong>g (lucht van 30-50°C)<br />
– Overgedimensioneerde radiatoren (45-55°C)<br />
– Vloerverwarm<strong>in</strong>g (max. 30-45 °C)<br />
– Wandverwarm<strong>in</strong>g (max. 60 °C)<br />
Warmte afgeven <strong>in</strong> het gebouw<br />
• Op zo laag mogelijke temperatuur :<br />
Radiatoren<br />
Convectoren<br />
Ventilo-conv.<br />
Luchtverwarm<strong>in</strong>g<br />
Vloerverwarm<strong>in</strong>g<br />
Wandverwarm<strong>in</strong>g<br />
Betonkernactiver<strong>in</strong>g<br />
55°C45°C<br />
x<br />
x<br />
x<br />
x<br />
(x)<br />
x<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
45°C35°C<br />
(x)<br />
(x)<br />
x<br />
x<br />
35°C25°C<br />
x<br />
x<br />
x<br />
25°C20°C<br />
Werk<strong>in</strong>gsgebied warmtepomp<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
x<br />
22
Uit IWT-HOBU-project ‘Warmtepompen’, De Nayer Instituut<br />
Kenniscentrum<br />
Kenniscentrum<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
Lage Temperatuur Verwarm<strong>in</strong>gs-systeem<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
23
Kenniscentrum<br />
LTV bereken<strong>in</strong>g<br />
• Voorbeelden <strong>in</strong>stallatie LTV:<br />
Kenniscentrum<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
Zéér lage<br />
temperatuurverwarm<strong>in</strong>g<br />
:<br />
betonkernactiver<strong>in</strong>g<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
24
Uit Echo, Infra+, Slimdeck<br />
Kenniscentrum<br />
Kenniscentrum<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
Heipalen als bodem-warmtewisselaar<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
25
Kenniscentrum<br />
Kenniscentrum<br />
<strong>Installaties</strong>chema<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
BRON INSTALLATIE AFGIFTE<br />
<strong>Installaties</strong>chema<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
26
Kenniscentrum<br />
Kenniscentrum<br />
Voorbeeld uitvoer<strong>in</strong>g<br />
COP SPF PER<br />
• COP = Coefficient of Performance<br />
– = toestel, ogenblikkelijk<br />
• SPF = Seasonal Performace Factor<br />
– = <strong>in</strong>stallatie, periodiek<br />
• PER = Primary Energy Ratio<br />
– = <strong>in</strong>stallatie, periodiek<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
Bron: www.viessmann.nl<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
Q<br />
COP =<br />
P<br />
SPF =<br />
W<br />
PER =<br />
W<br />
H<br />
comp<br />
comp<br />
comp<br />
( kWth)<br />
( kW )<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
e<br />
QH<br />
( kWhth)<br />
+ W ( kWh )<br />
hulp<br />
QH<br />
( kWhth)<br />
+ W ( kWh<br />
hulp<br />
e<br />
primair<br />
)<br />
27
Kenniscentrum<br />
COP<br />
Carnot<br />
Kenniscentrum<br />
COP Carnot<br />
=<br />
T<br />
Thoog<br />
−T<br />
hoog<br />
laag<br />
=<br />
T<br />
• T hoog en T laag dicht bij elkaar : COP<br />
= hoog<br />
• T hoog en T laag ver uit elkaar : COP<br />
= laag<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
T<br />
condensatie<br />
condensatie<br />
−T<br />
verdamp<strong>in</strong>g<br />
COP<br />
COP<br />
COP<br />
Carnot<br />
Carnot<br />
Carnot<br />
Indien warmteafgifte aan water<br />
SPF =<br />
f<br />
θ<br />
f<br />
Δθ<br />
Condensor (Q H )<br />
Verdamper (Q L )<br />
40 + 273<br />
= = 7,<br />
825<br />
40 − 0<br />
50 + 273<br />
= = 6,<br />
46<br />
50 − 0<br />
40 + 273<br />
= = 10,<br />
43<br />
40 −10<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
f<br />
pumps<br />
COP<br />
test<br />
• f θ : correctiefactor voor het effect van <strong>een</strong> andere<br />
afgiftetemperatuur dan tijdens test<br />
• f Δθ : correctiefactor voor het effect van <strong>een</strong> ander<br />
temperatuursverschil <strong>in</strong> afgiftekr<strong>in</strong>g dan bij test<br />
• f pumps : correctiefactor voor verdamperpomp (<strong>in</strong>dien aanwezig)<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
Compressor (W)<br />
28
Kenniscentrum<br />
Kenniscentrum<br />
SPF (stookseizoen)<br />
SPF =<br />
W<br />
comp<br />
95,8 kWhe<br />
Primaire<br />
pomp<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
QH<br />
( kWhth<br />
) 5917 ( kWhth<br />
)<br />
=<br />
=<br />
+ W ( kWh ) 1750 + 191.<br />
6 ( kWh )<br />
hulp<br />
e<br />
1750 kWhe<br />
Compressor<br />
95,8 kWhe<br />
Secundaire<br />
pomp<br />
5917 kWh th<br />
3,<br />
05<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
COP test SPF PER voor won<strong>in</strong>gen<br />
• Volgens bereken<strong>in</strong>g <strong>in</strong> EPB (afgeleid uit VDI 4650)<br />
– Regime 35-30, <strong>met</strong> stooklijn<br />
Lucht-water Bodem-water Water-water<br />
COP volgens EN14511 3,0 - 3,5 4,0 - 4,8 5,0 - 5,8<br />
SPF 3,1 - 3,6 3,9 - 4,7 3,8 - 4,5<br />
PER 1,2 - 1,4 1,6 - 1,9 1,5 - 1,8<br />
Condens.<br />
gasketel<br />
PER<br />
1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 1,9 2,0<br />
1,0<br />
W-W<br />
L-W B-W<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
e<br />
29
Kenniscentrum<br />
Kenniscentrum<br />
Wat is CvGP Warmtepompen<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
CODE EN REKENBLAD<br />
www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
• Opgedeeld <strong>in</strong> 3 delen<br />
– Deel 1: <strong>in</strong>troductie - achtergrond<strong>in</strong>formatie<br />
• Warmtepomptechniek BOA<br />
• Toepass<strong>in</strong>gsgebied<br />
→ Wat <strong>in</strong> het achterhoofd houden bij het toepassen van <strong>een</strong> warmtepomp<br />
– Deel 2: stappenplan <strong>met</strong> werkbladen<br />
• Stappenplan voor ontwerp van <strong>een</strong> warmtepomp<strong>in</strong>stallatie voor <strong>een</strong> won<strong>in</strong>g volgens BOA structuur<br />
• Werkbladen<br />
– Deel 3: bijlagen<br />
• Literatuur<br />
• Uitgewerkte voorbeelden<br />
• Werkbladen zijn deels geautomatiseerd overgenomen <strong>in</strong> excel rekenblad<br />
• Er wordt uitgegaan van <strong>een</strong> basiskennis ontwerp verwarm<strong>in</strong>gs<strong>in</strong>stallaties: warmteverlies,<br />
hydraulica, …<br />
• Terug te v<strong>in</strong>den op www.energiesparen.be – www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
30
Kenniscentrum<br />
Kenniscentrum<br />
4 de<br />
1 ste<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
2de<br />
November 2005<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
September 2008<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
31
Kenniscentrum<br />
Nuttige documentatie<br />
Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [De Nayer Instituut] – WTCB<br />
KULeuven - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst [St-Lucas Architectuur] - ODE-Vlaanderen - VITO<br />
• Algem<strong>een</strong> :<br />
– Folder Warmtepompen (www.energiesparen.be)<br />
– Brochure Warmtepompen (www.energiesparen.be)<br />
• Technisch :<br />
– Code van Goede Praktijk voor <strong>warmtepompen</strong> <strong>in</strong> won<strong>in</strong>gen<br />
(www.energiesparen.be)<br />
– www.ideg.<strong>in</strong>fo : WarmtepompMatrix<br />
De Nayer Instituut, ideg@denayer.wenk.be ; WTCB, ideg@bbri.be ; www.ideg.<strong>in</strong>fo<br />
32
Change language