tijdschrift over risico en ruimte tijdschrift over risico en ... - Delft Cluster

DE LES VAN BUNCEFIELD
Op zondagochtend 11 december 2005 deed zich een aantal explosies voor in het
Buncefield-depot van Total en Texaco in het Britse Hemel Hempstead. De klappen waren tot
in het veertig kilometer verderop gelegen Londen voelbaar. Ramen en deuren van omringende
woningen werden uit hun voegen geblazen. Van de 32 olieopslagtanks stonden er 25 in
brand. Tweeduizend omwonenden moesten worden geëvacueerd. Het gebied rond de Britse
hoofdstad ging gebukt onder een enorme rookwolk van 230 kilometer breed. De zwarte rook
van de brand waaierde zelfs uit naar het Europese vasteland. De oorzaak van de ramp was
het overlopen van een van de opslagtanks die was gevuld met ongelode benzine, als gevolg
van een haperende vulstandmeter én overvulbeveiliging. Drie uur lang kon 300 duizend liter
benzine weglopen. Het personeel had niets in de gaten. De explosieve benzinedamp die zich
over het terrein verspreidde, kwam tot ontsteking en leidde tot een verwoestende keten van
explosies (3.5 op de schaal van Richter). “Een onwaarschijnlijk geacht scenario blijkt toch
mogelijk. Dat is de belangrijkste les van Buncefield”, zegt Van Middelaar van DHV. “Zoals bij
elke ramp kan ook hier van tal van aspecten geleerd worden. Dat een tank drie uur lang kan
leegstromen zou in ons land in elk geval niet waarschijnlijk zijn.” Volgens Bruin heeft Dow op
zijn fabrieken een groter aantal waarschuwingsniveaus ingebouwd dan in Buncefield het
geval was. “Bovendien bleken de eerste alarmeringsniveaus daar destijds niet te werken.
Wanneer operators bij ons onverhoopt niet ingrijpen en waarschuwingen negeren, wordt het
productieproces automatisch stopgezet. In Buncefield bestond deze mogelijkheid zelfs helemaal
niet.” Volgens Patberg leiden dit soort incidenten steevast tot allerlei reviews. “Wel
moeten we waken voor overreacties. Je moet sec naar het specifieke incident kijken en de
bevindingen daarvan in je eigen veiligheidsbeleid verwerken.” Voor Shell vormde de
Buncefield-ramp aanleiding de overvulbeveiligingen van alle raffinaderijen en depots na te
lopen. Van der Rest constateert tot haar tevredenheid dat industrie maar ook overheden
elkaar steeds vaker opzoeken na een ramp om samen na te gaan hoe een herhaling ervan
te voorkomen. “Bij grote calamiteiten vallen de grenzen weg.”
en een brandwerendheid van de constructie
van een uur geëist, waar onze eigen
richtlijn een periode van een half uur voldoende
acht. We zijn er toen samen met
de autoriteiten dieper op ingegaan. Dan
blijkt men zich toch te laten overtuigen
door onze argumenten dat de veiligheidsrisico’s
voldoende zijn afgedekt. We hebben
bijvoorbeeld een eigen brandweer en
andere voorzieningen. Dat soort aspecten
speelt ook mee.”
HANDHAVING
In zijn beleidsaanpak loopt ons land zeker
voorop, maar dat heeft ook nadelen. Ton
Bruin, EH&S Regulatory Affairs Leader bij
Dow Benelux, noemt de sterke nadruk die
in ons land ligt op de handhaving. “Op
zich is daar niets verkeerds aan, maar het
niet blind te vertrouwen op het rekeninstrumentarium.
“Het gaat niet om de uitkomst
van de rekenmodellen maar om de
veiligheid zelf. Het uitgangspunt is risicobeheersing.
De regelgeving is gestoeld op
ervaringsgetallen, normen zijn historisch
gegroeid als gevolg van incidenten.
Dit moet meer naar elkaar toegroeien.
De eis om bijvoorbeeld een bepaald aantal
brandblussers per vierkante meter
bedrijfsterrein te hebben staan, is niet
altijd even zinvol. Wat handhavers dan
doen is brandblussers tellen. Het gaat er
juist om dat ze op de goede plek staan.
Aan de hand van risico-inventarisaties
kun je dat bepalen.”
Wat de handhaving betreft constateert
Van der Rest dat de drie partijen –
Arbeidsinspectie, brandweer en bevoegd
Het accent ligt nu sterk op het constateren
van overtredingen in plaats van op kwaliteitsverbetering
van het veiligheidssysteem.
accent ligt nu sterk op het kunnen constateren
van overtredingen in plaats van
op kwaliteitsverbetering van het veiligheidssysteem.
Met bijvoorbeeld betere
vooranalyses zou de inspectieaanpak veel
effectiever kunnen zijn en een aanvulling
vormen op de interne aanpak.”
Van der Rest van Shell waarschuwt ervoor
gezag – vanuit heel andere achtergronden
acteren. “De Arbeidsinspectie redeneert
vanuit het machtsdenken: ze wil direct
handhaven en kan desnoods de tent stilleggen.
De brandweer bekijkt alles vanuit
het perspectief van de rampenbestrijding
en het bevoegd gezag richt het vizier op
het naleven van de vergunning. In ons
land zijn systemen voor veiligheidsmanagement
voorgeschreven, maar geen
enkele toezichthouder controleert daar
op. Men is heel visueel bezig met checklists
en blijft hangen bij detailvragen.
Bedrijven die hun veiligheidsmanagement
goed geregeld hebben, zouden juist krediet
moeten krijgen.” Het bevoegd gezag
heeft weinig ervaring met veiligheidsmanagement.
Teken aan de wand, aldus
Van der Rest, is het feit dat niet in alle
Europese landen bedrijven veiligheidsrapporten
aan het bevoegd gezag leveren.
Onderzoek staaft dit (Nederland scoort
overigens honderd procent).
NIEUWE LIDSTATEN
Adviesbureau DHV was vorig jaar organisator,
in opdracht van het ministerie van
SZW, van de in Den Haag gehouden
‘Mutual Joint Visit’ voor Seveso-deskundigen
van overheden en Europese lidstaten.
Volgens Johan van Middelaar, manager
externe en integrale veiligheid en
industrie bij DHV kwam toen duidelijk
naar voren dat vooral de nieuwe lidstaten
nog sterk regelgedreven zijn, met veel respect
voor het bevoegd gezag. “Ze zijn druk
doende om de Europese regels in hun
eigen wetgeving te implementeren. De
meer ervaren landen leggen meer de
nadruk op het proces dan op de inhoud,
dus kijken naar wat bedrijven zelf aan
veiligheidszorg regelen.”
De koppositie van Nederland heeft nog
meer nadelen, vindt Van Middelaar. “In
het buitenland spreekt men gewoon van
veiligheid, in ons land hebben we dat
begrip uitgesplitst naar vele soorten veiligheid.
Externe veiligheid is los komen te
staan van andere thema’s, zoals sociale
veiligheid, arbeidsveiligheid en procesveiligheid.”
Liever zou Van Middelaar een
integrale aanpak zien en licht dat toe met
een voorbeeld: “Als zich een lekkage voordoet,
kan dit een teken zijn dat er iets
TON BRUIN
externe veiligheid nummer 3/4 | december 2007 5
19056-3_EV 0307.indd 5 17-12-2007 16:27:09