Lesbrief - Museum Jan Cunen

Lesbrief
museum jan cunen, oss

inhoud
A) Aan de docenten:
1) idee achter het boek
2) opzet van het boek
3) gebruiksaanwijzing
B) Les 1: Introduceren van het onderwerp ‘Wat is kunst’ en
het lezen van het boek.
C) Les 2: Vragen en opdrachten voor de leerlingen.
D) Antwoorden op de vragen van Les 2.

a) aan de docenten:
Voor u ligt het educatieve stripboek ‘De Kunstkraker presenteert: Het Hoofd van
de Kunstenaar (3 X bellen)’uitgegeven door Museum Jan Cunen. Dit boek vormt
onderdeel van het project De Kunstkraker: een samenwerkingverband van
Museum Jan Cunen met het Provinciaal Suske en Wiske Kindermuseum in
Kalmthout, België . Doel van het project is om door middel van de inzet van strip
beeldende kunst toegankelijk te maken.
De Kunstkraker bestaat uit verschillende onderdelen: Het Provinciaal Suske en
Wiske Kindermuseum heeft een (online) game ontwikkeld, het Kunstkrakerspel
(www.dekunstkraker.eu). Het boek ‘De Kunstkraker presenteert: Het Hoofd van
de Kunstenaar (3 X bellen)’is in grote oplage uitgegeven, om het op deze manier
zo breed mogelijk onder de doelgroep, kinderen in de leeftijd van 10 tot 12 jaar, te
verspreiden. Hoewel het boek individueel te lezen is, biedt Museum Jan Cunen u
hier een handleiding hoe het boek in klassikale vorm te gebruiken.
1) idee achter het boek
Hedendaagse beeldende kunst wordt door veel mensen als ontoegankelijk en
ingewikkeld ervaren. Museum Jan Cunen streeft ernaar deze drempel te verlagen.
Kunst is wat ons betreft voor iedereen, en hoewel het soms best ingewikkeld kan
zijn, kun je er ook op een speelse, vrolijke en vrije manier mee omgaan. Iedereen
ervaart kunst op zijn eigen manier, je mag het mooi of lelijk vinden, begrijpen of
niet begrijpen, er bestaat niet één‘waarheid’, je mag hedendaagse kunst
interpreteren zoals jij dat wilt.
Vanuit deze gedachte is dit boek ontwikkeld, waarin duidelijk wordt dat er geen
pasklaar antwoord bestaat op de vraag ‘Wat is kunst’? Kunst kan van alles zijn,
elke kunstenaar kiest zijn eigen benadering. Met het boek wordt dus niet beoogd
een pasklaar antwoord op deze vraag te geven, maar juist de nieuwsgierigheid te
prikkelen. De zoektocht naar het antwoord op deze vraag en het kennismaken met
verschillende soorten kunst en kunstenaars kan een spannende en aangename
ontdekkingsreis zijn!
2) opzet van het boek
Het boek bestaat uit een doorlopend stripverhaal, waarin de hoofdpersoon, Stella
Maris, een meisje van een jaar of veertien, op zoek gaat naar een antwoord op de
vraag ‘Wat is kunst’? Om hier achter te komen, treedt ze de wereld binnen van zes
verschillende kunstenaars. Nadat Stella de wereld van de kunstenaar is
ingedoken wordt het stripverhaal onderbroken door reproducties van tekeningen
van de kunstenaar en zijn of haar uitspraken. Zo ontstaat een meer compleet
beeld van het werk én de persoon. Om het stripverhaal en de aanvullende
informatie soepel in elkaar over te laten lopen, wordt gebruik gemaakt van

eeldcitaten: beelden van kunstwerken zijn verwerkt in de strip. De zes
geselecteerde hedendaagse kunstenaars zijn allemaal tekenaars. Hiervoor is
bewust gekozen, ondermeer om zo aan te sluiten bij het medium strip. Het werk
van de kunstenaars is echter erg verschillend van aard. Ze zijn juist om deze
diversiteit in thema, beeldtaal en techniek uitgekozen.
3) hoe het boek te gebruiken in de kLas
Sinds de uitgave van het boek hebben een aantal docenten suggesties gedaan
hoe je het boek kunt gebruiken in de klas.
Zo vertelde een docent dat ze het boek eerst klassikaal leest en er vervolgens een
atelierbezoek bij een regionale kunstenaar aan vastkoppelt, waarbij je letterlijk
een kijkje in het hoofd van die kunstenaar wordt geboden. Als een atelierbezoek
niet mogelijk is, kun je ook een kunstenaar in de klas uitnodigen. Raadpleeg
hiervoor de website http://www.beroepskunstenaarsindeklas.nl/home.asp
Er zijn verschillende manieren van lezen mogelijk:
Zo kun je samen met de kinderen naar de afbeeldingen van de kunstwerken
kijken (Wat zie je? Wat denk je dat het voorstelt? Waar gaat dit werk over?) en de
teksten (quotes) erbij lezen ter verduidelijking.
Je kunt het ook eerst de afbeeldingen van de kunstwerken bekijken ( Wat zie je,
wat denk je dat het voorstelt? Waarom denk je dat de kunstenaar dit heeft
gemaakt?) en daarna de strip lezen om de kunstenaar te leren kennen.
Ook kun je zoals hieronder wordt beschreven eerst de strip laten lezen en
vervolgens de werken bekijken. Wat van het verhaal zie je terug in de werken?
De verschillende kunstenaars kunnen ook met elkaar vergeleken worden: wat
zijn verschillen en wat zijn overeenkomsten tussen hen? Maar ook: welke
kunstenaar/kunst spreekt je aan? Waarom wel/niet?
Een erg leuke afsluiting vormt het laatste item waar de kunstenaars gevraagd
wordt wat zouden zijn geworden als ze geen kunstenaar waren geweest. Je zou dit
de leerlingen kunnen laten raden en vervolgens kijken of dit overeenkomt met de
gegeven antwoorden van de kunstenaar.

Hieronder wordt, in les 1, een uitgewerkt voorbeeld gegeven hoe het boek te
gebruiken in de klas.
Deze les bestaat uit 2 delen.
Les 1
duur ca. 1,5 uur:
• Het introduceren van het onderwerp; het antwoord op de vraag ‘wat is kunst?
• Het lezen van het boek.
• Het evolueren van de vraag ‘wat is kunst’?
Les 2
duur ca. 1 uur.
• Het individueel (of klassikaal) maken van de vragen en opdrachten. Dit gedeelte
in veelvoud kopiëren, voor iedere leerling een opdrachtenvel.

) Les 1
Introduceren van het onderwerp ‘Wat is kunst’ en het lezen van het boek
stap 1
Deel het boek uit, aan iedere leerling één exemplaar. Leg het principe van
het boek uit (de combinatie van beeldende kunst, strip en uitspraken van
kunstenaars).
stap 2
• Sla het boek open en begin bij het eerste blauwe blad en lees hard op de
vraag voor ‘Heb jij je ook wel eens afgevraagd wat kunst nu eigenlijk is?’
• Laat verschillende leerlingen hierop reageren in een kort klassikaal
gesprekje.
• Wat verstaan zij onder kunst?
• Wat vinden ze geen kunst?
• Kent iemand een kunstenaar in zijn of haar omgeving?
• Heeft iemand wel eens kunst gezien in een museum?
• Wat is je bijgebleven?
Et cetera.
stap 3
Lees vervolgens het eerste, blauwe gedeelte van de strip, de inleiding van
het verhaal, klassikaal voor en laat de leerlingen meelezen.
stap 4
Laat de leerlingen het vervolg van strip individueel tot het blauwe
afsluitende gedeelte lezen. Dan de verschillende kunstenaarsverhalen
klassikaal bespreken aan de hand van de volgende vraag:
Wat gebeurt er in de strip en wat zie je daarvan terug in de kunstwerken?
stap 5
Blauwe einde klassikaal voorlezen en met leerlingen het antwoord op de
vraag
• ‘Wat is kunst ‘bespreken.
• Wat zegt Stella hierover?
• Wat vind jij?
• Welke van de kunstenaars maakt echt kunst? Welk werk vind je helemaal
niets?

c) Les 2
Naam:
Vragen
1De zes kunstenaars in dit boek maken heel verschillend werk. Er is echter één
belangrijke overeenkomst tussen de kunstenaars. Weet jij welke?
2In het begin van het verhaal komt Stella verschillende soorten ‘kunst’ tegen.
Welke kunstvormen zijn dit? Kun je nog meer kunstvormen verzinnen?
3In dit boek gaan strip en ‘beeldende kunst’ samen. Als je goed kijkt zie je bij
twee kunstenaars de invloed van strip terug in hun kunst. Welke kunstenaars zijn
dat? Wat is er strip-achtig aan hun werk?
4Elke kunstenaar in het boek laat zich door iets anders inspireren. Noem bij
elke kunstenaar welk onderwerp hem of haar bezig houdt.
Roland Sohier:
Charlotte Schleiffert:
Marc Nagtzaam:
Barend van Hoek:
Erik Odijk:
Paul Klemann:

5Paul Klemann zegt: Wat zo erg is als je kunst gaat maken: dat het zo nodig kunst
moet zijn. Dat is echt verschrikkelijk. Hopeloos fout. Mensen die kunst maken omdat
ze kunst willen maken, dat is het ergste wat er is.
Barend van Hoek zegt eigenlijk hetzelfde. Wat zegt hij?
6Roland Sohier zegt: Tekenen is gewoon werk. Ik ga ‘s morgens naar mijn werk
atelier en begin te tekenen. Soms lijkt het veel op een saaie baan.
Een andere kunstenaar zegt iets tegenovergestelds over de baan van kunstenaar.
Wat zegt hij of zij?
7De tekeningen van Erik Odijk zijn vaak héél groot. De tekening Cascada is
wel 5 meter hoog en bijna 4 meter breed! Waarom maakt Erik van die grote
tekeningen?

8Kijk goed naar het werk van Marc Nagtzaam. Zijn tekeningen zien er heel
anders uit dan die van de andere kunstenaars. Kun je een paar belangrijke
verschillen opnoemen?
9Moeilijke vraag! Zijn de kunstwerken van Barend van Hoek tekeningen of iets
anders? Om je op weg helpen: kijk goed naar wat er onder de afbeeldingen van
Barend’s staat geschreven.
Aan het eind van het boek lees je wat de kunstenaar zou zijn geworden als ze
geen kunstenaar waren geweest.
Bij een kunstenaar lijkt het antwoord wat hij geeft heel erg op wat hij of zij doet als
kunstenaar. Wie is dit en wat komt er overeen?

doe- opdracht
1Paul Klemann tekent zijn dromen. Ik ging een uitkering halen, maar omdat ik
nergens naartoe ging en de hele dag op bed lag, was mijn leven uitermate saai. Maar
wat niet saai was, waren mijn dromen. En die ben ik gaan tekenen. (…). ’s Morgens
schrijf ik op wat ik heb gedroomd, meestal een tot anderhalf kantje per dag. Naar
aanleiding daarvan maak ik kleine schetsjes. Dan ga ik even wat anders doen, maar
al gauw komt een beeld naar boven(…) wat zich het beste leent voor een tekening
ga ik uitwerken.
Concentreer je op wat je vannacht hebt gedroomd. Wanneer je je niet kunt
herinneren wat je vannacht hebt gedroomd denk dan aan een droom die je
bijgebleven is. Beschrijf hieronder die droom. Kies één gebeurtenis uit die droom
om een tekening van te maken. Kijk vervolgens in het boek goed naar de
tekeningen van Paul Klemann. Zijn tekeningen zien er droomachtig uit. Dat komt
vooral door de vreemde vormen (vervorming) en de manier waarop hij diepte
weergeeft (vervormd perspectief). Let ook op de titels die Paul aan zijn
tekeningen geeft. Probeer in jouw tekening ook een droomachtige sfeer weer te
geven. Geef tenslotte jouw tekening ook een titel.
beschrijf hier je droom:
NAAM:

teken hier je droom:
NAAM: TITEL:

doe- opdracht
2Tekenen zoals Charlotte Schleiffert. Zoals je kunt lezen in het boek zijn
mensen voor Charlotte een belangrijk onderwerp. In haar tekeningen wil ze laten
zien hoe de wereld in elkaar steekt en onrecht aan de kaak stellen. Als basis voor
haar tekeningen gebruikt ze foto’s die ze op haar eigen manier natekent.
Charlotte houdt niet van gummen, een tekening moet in één keer goed zijn. Ze
houdt ervan om met grote bewegingen te tekenen, lekker wild en op een groot
stuk papier.
Zoek een foto, uit een krant of tijdschrift, of van internet, met een onderwerp dat jij
belangrijk vindt. Misschien iets over dierenleed, het milieu, discriminatie, noem
maar op. Laat de foto goed op je inwerken. Teken de foto in één keer na. Je mag
niet gummen en er niet langer dan vijf minuten over doen. Het gaat er niet om dat
de tekening precies lijkt, maar dat je het gevoel dat de foto in je oproept weet over
te brengen op papier.
NAAM: TITEL:

d) antwoorden Les 2
1Het zijn allemaal tekenaars! Sommige kunstenaars schilderen, maken foto’s of
sculpturen, maar deze kunstenaars maken allemaal tekeningen.
2Een sculptuur in een park
Een artistiek geklede excentrieke vrouw.
Een straatartiest die de Mona Lisa met krijt op straat heeft getekend
Woonkunst
Graffiti
(en kunstvormen die ze zelf verzinnen..)
3 Marc Nagtzaam en Barend van Hoek.
Het werk Yes van Marc Nagtzaam lijkt op de indeling van een strippagina.
Marc Nagtzaam gebruikt net als in strip ook tekst in zijn werk, kijk maar naar
de tekening Tape Piece.
De tekenstijl van Barend van Hoek, met de heldere, vloeiende lijnen
lijkt door strip geïnspireerd te zijn.
4 Roland Sohier- sprookjes
Charlotte Schleiffert-mensen, sterke vrouwen, vrijheid
Marc Nagtzaam-ruimte, woorden
Barend van Hoek- meisjes
Erik Odijk-natuur
Paul Klemann- dromen
5Barend van Hoek zegt: Als ik over een tekening ga nadenken, wordt het erg
vergezocht. Wat bedacht is, is zwak. Want niet echt.
6Charlotte Schleiffert: Als kunstenaar kun je alles kwijt in je werk: hoe je je voelt,
hoe je zou willen zijn. Daarom is het ook zo leuk. (…) in mijn werk laat ik de
heftige kant van mijzelf zien. Mijn drang naar vrijheid. In je atelier kun je lekker
alleen zijn. Ik heb papier, doek..Door te tekenen en te schilderen kan ik
ontdekken wat er allemaal in me omgaat.
7 Hij wil je hetzelfde gevoel geven als wanneer je in een heel mooi,
indrukwekkend landschap staat.
Wanneer je voor een grote tekening van Erik Odijk staat is het alsof je erin
opgezogen wordt, net zoals je door de ‘overweldigende’ natuur bevangen
kunt worden.

8Marc gebruikt geen kleur.
Sommige tekeningen bestaan alleen uit tekst.
Sommige tekeningen zijn abstract, dat wil zeggen dat ze niet op de
werkelijkheid lijken, ‘niets’ voorstellen.
In plaats van lijnen te zetten op papier, spaart Marc lijnen uit. De lijnen zijn wit,
daaromheen heeft hij de vlakken ingevuld.
9 Wanneer je naar het onderschrift van de werken van Barend kijkt, zie je welk
Barend heeft gebruikt. Met een tekening wordt meestal een werk bedoeld dat
op papier is getekend. Uit het onderschrift blijkt dat Barend met houtskool en
acrylverf op doek werkt. Een doek noemen we meestal een schilderij. Maar
omdat Barend op doek tekent, noemen we dit toch een tekening.
Erik Odijk
Voor zijn werk als kunstenaar trekt hij ook al vaak door de natuur, net als een
boswachter of ranger dat doet.