Workshop: Schematherapie & Vaktherapie; the saga ... - KenVaK

10 jaar KenVaK symposium
Maastricht, 22 maart 2013
Elsa van den Broek MDTh
HAN/KenVaK/FPC de Rooyse Wissel

Integratieve Psychotherapie ontwikkeld op basis
van theorieën uit:
- Cognitieve Gedragstherapie
- Hechtingstheorie
- Objectrelatie theorie
- Experiëntiële therapievormen
Young, J. E., Klosko, J. S. & Weishaar, M. E. (2005). Schemagerichte Therapie. Handboek voor therapeuten
[Schema-Focused Therapy: Guidelines for therapists]. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.

Ontworpen voor patiënten met diverse, al lange tijd
bestaande emotionele problemen, waarbij er van
uit wordt gegaan dat de ontwikkeling hiervan in
de kindertijd en adolescentie heeft
plaatsgevonden. Deze problemen ontstaan als
niet wordt voldaan aan de basisbehoeften van
een kind.
In praktijk vaak toegepast bij mensen met
persoonlijkheidsstoornissen.

Basisbehoeften volgens Young (2005):
- Veiligheid
- Voorspelbaarheid
- Liefde, verzorging en aandacht
- Acceptatie en waardering
- Empathie
- Begeleiding en Bescherming
- Validering van emoties en behoeften

Wordt niet voldaan aan de basisbehoeften dan
ontstaan er (mal adaptieve) schema’s:
Schema = hardnekkig patroon/thema dat opgebouwd
is uit herinneringen, lichamelijke gewaarwordingen,
emoties en gedachten ten aanzien van zichzelf en
de relatie met anderen
Bij aanwezigheid van veel schema’s kan er verwarring
in de therapie ontstaan. Het werken met een modi
model is hieruit voortgekomen.
Een modus (‘toestand’) = een manier van reageren op
een schema dat ‘getriggerd’ wordt

Modusmodel
Antisociale Persoonlijkheidsstoornis
(ASP)
Aanval en Pest
modus
Boze Beschermer
Straffende/Kritische
Ouder
Gezonde
Volwassene
Verwaarloosde Kind
Opstandig/impulsieve
Kind

- Veel overeenkomsten tussen Vaktherapie en
Schematherapie: Limited reparenting/ empathische
confrontatie/experientiële technieken
- Gebruik van schemamodi komt overeen met gebruik
van bijv. rollen binnen dramatherapie
- Schemataal geeft een werkbaar en concreet kader
binnen Vaktherapie

- 10 mannelijke forensische patienten met Cluster B
persoonlijkheidsstoornissen (10-18 maanden in behandeling;
gemiddelde PCL-r score: Mean=23.8, SD =7.4)
-Indeling in therapie conditie gebeurde random. Patiënten krijgen
psychotherapie én Vaktherapie (Drama/Beeldend/PMT) in alle
condities
-Per patient werden er 4 sessies bekeken en beoordeeld door 2
beoordelaren (blind) met de MOS (Mode Observation Scale)
-Studie vergelijkt Vaktherapie met Psychotherapie, en
Schematherapie met Treatment as Usual (TAU), als het gaat om
schemamodi

Patiënten binnen Vaktherapie sessies zullen meer
kwetsbaarheid, minder onthechting en meer gezond gedrag
vertonen dan in hun psychotherapie sessies (in schema
modus termen, meer Kindmodi, minder beschermermodi en
meer Gezond Volwassene modi)
Schematherapie patiënten zullen meer kwetsbaarheid, minder
onthechting en meer gezond gedrag vertonen dan de
patienten in de controlegroep (TAU)
De verwachting is dat er binnen de Schemagerichte
Vaktherapie sessies de meeste kwetsbaarheid, minste
onthechting en het meeste gezonde gedrag zal worden
geobserveerd dan in alle andere condities

Mode Observation Scale
Bernstein, de Vos, & van den Broek (2009)
Kwetsbare Kind modus:
Voelt zich kwetsbaar, overspoeld door pijnlijke gevoelens zoals
angst, depressie, verdriet, schaamte of vernedering
Afstandelijke Beschermer modus:
Gebruikt emotionele onthechting om zichzelf te beschermen
tegen pijnlijke gevoelens, is zich niet bewust van zijn
gevoelens, voelt ‘niets’ , lijkt emotioneel vlak, robotachtig,
vermijdt de nabijheid bij anderen

Mode Observation Scale
Bernstein, de Vos, & van den Broek (2009)
Straffende/Kritische Ouder modus:
Geinternaliseerde, kritische of straffende ouderlijke stem; richt
harde kritiek ten aanzien van zichzelf, veroorzaakt
gevoelens van schaamte en schuld.
Pest en Aanval modus:
Maakt gebruik van dreiging, intimidatie, agressie of dwang om
te krijgen wat hij wil. Vergelding of wraak op anderen, zich
dominant opstellen. Schept er een sadistisch genoegen in
om anderen aan te vallen.
* Gescoord wordt op een schaatl van 1 tot 5, 1 is afwezig, 5 is zeer
aanwezig tijdens de sessie

SFT > TAU, p < .01
1,6
1,4
1,2
1
0,8
0,6
0,4
0,2
0
Verbal Arts
SFT
TAU

SFT > TAU, p = .02
Arts Therapy > Verbal Therapy, p = .02
3,5
3
2,5
2
1,5
1
0,5
0
Verbal Arts
SFT
TAU

Arts Therapy < Verbal Therapy, p = .04
SFT/TAU x Arts/Verbal Therapy, p = .01
7
6
5
4
3
2
1
0
Verbal Arts
SFT
TAU

Arts Therapy > Verbal Therapy, p = .05
5
4,5
4
3,5
3
2,5
2
1,5
1
0,5
0
Verbal Arts
SFT
TAU

Schematherapie riep meer kind modi,
meer kwetsbaarheid op dan Treatment as
Usual.
Vaktherapie riep meer kwetsbaarheid,
minder vermijdend/onthechte
beschermermodi, meer gezonde modi op
dan Psychotherapie.

Schemagerichte Vaktherapie bleek
vergelijkbaar, en soms beter dan de
Schemagerichte psychotherapie, te scoren
op het oproepen van emoties, afname van
vermijding/onthechting en oproepen van
gezonde modi.
Patiënten in de psychotherapie conditie
TAU lieten de minste kwetsbaarheid,
meeste vermijding/onthechting zien van
alle condities.

Pilotstudy met alle beperkingen
Wel alle hypotheses bevestigd
Vervolgonderzoek is nodig
Artikel gepubliceerd:
Van den Broek, E., Keulen-de Vos,M. & Bernstein,
DP (2011) Arts Therapies and Schema
Focused Therapy: a pilot study, The Arts in
Psychotherapy, Volume 38, Issue 5, pag 325-
332
Vervolgonderzoek ? …………..

elsa.vandenbroek@han.nl
evandenbroek@derooysewissel.nl