1999-05

76
Nawoord
Literatuur:
Baksteenvloeren en baksteenzolderingen zijn op dit moment betrekkelijk
zeldzame constructies, waarvan waarschijnlijk slechts enkele tientallen in
Nederland bewaard zijn gebleven. Kenmerkend voor dit soort constructies is
het feit dat de bakstenen rechtstreeks op de ribben of kinderbinten liggen en dus
de vrije ruimte ertussen overspannen. Dit is echter voor de inwendige krachtenverdeling
ongunstig.
Ondanks de relatief grote concentratie van baksteenvloeren en baksteenzolderingen
in de stad Groningen valt oorspronkelijk een veel bredere spreiding over
Nederland aan te nemen. Immers, er zijn voorbeelden gevonden in Delft,
Enkhuizen en Harlingen. Ook in het buitenland zijn soortgelijke constructies
aangetroffen, onder meer in Zuid-Frankrijk en in Spanje. Enig verband met de
Nederlandse exemplaren valt vooralsnog niet aan te tonen.
Er is getracht om conclusies te trekken over de oorspronkelijke functie van
baksteenvloeren, al is het aantal gevonden exemplaren gering. De meest waarschijnlijke
verklaring voor het gebruik van baksteenvloeren op zolders en vlieringen
bestaat in het aanbrengen van een brandscheiding. Een overtuigend voorbeeld
hiervan is aangetroffen in de boerderij Poortweg 1 in Oudeschans. Deze
functie kan een rol hebben gespeeld bij de toepassing van baksteenzolderingen
in kelders, omdat er vrijwel altijd stookplaatsen op de begane grond aanwezig
waren. Voor brandpreventie volstaat het echter om alleen rondom de stookplaats
een stenen vloer te maken. Mede daarom lijkt het meer waarschijnlijk, dat deze
zolderingen een rol speelden bij de klimaatbeheersing in kelders. Het is namelijk
opvallend dat kelders met baksteenzolderingen in Groningen vooral voorkomen
in de periode, dat er nog geen kelders met bakstenen tongewelven werden
toegepast.
Om meer over de constructie, spreiding en functie te weten te komen is het
van belang om alle voorbeelden goed te documenteren en te analyseren, inclusief
alle restanten en aanwijzingen voor verdwenen baksteenvloeren (afb. 7).
Daarnaast is uitgebreid archiefonderzoek nodig naar het gebruik van de panden,
waar dergelijke vloeren en zolderingen worden gevonden. Een moeilijkheid bij
de documentatie is dat baksteenvloeren en baksteenzolderingen vaak afgedekt
zijn door dekvloeren en verlaagde plafonds, zodat deze pas bij verbouwing of
sloop ontdekt worden. Restanten worden vaak niet herkend. Het is dus noodzakelijk
om bij verbouwingen steeds alert te zijn en te blijven op baksteenvloeren
en baksteenzolderingen.
Reinstra, A. en F.J. van der Waard, De drie vlasblommen, bouwhistorisch onderzoek van Hoge der A 7, Groningen.
Groningen, 1995.
Van der Waard, F.J., ‘Middeleeuwse stenen huizen in de stad Groningen’ in: Broekhuizen, P.H., e.a. (red.),
Van boerenerf tot bibliotheek. Groningen, 1992.
Van der Waard, F.J., ‘Kelders in Groningen’ in: Carmiggelt, A., e.a. (red.), Rotterdam Papers 10. Rotterdam, 1999.
Verweij, M.S., M.J. Dolfin en N. Vroman, Het kasteel te Woerden, het gebouw, de geschiedenis en de restauratie.
Woerden, 1989.