“Munchausen by Proxy Syndroom”: Huidige ... - vanhoomissen.be

Departement 

Toegepaste Psychologie 

“Munchausen by Proxy Syndroom” 

Huidige kennis en handelingspatronen bij huisartsen 

Kaatje Van Hemelrijk 

Scriptie voorgedragen tot het bekomen 

van het diploma van Bachelor in de 

Toegepaste Psychologie 

Promotor: Sofie Rysheuvels 

Academiejaar: 2007-2008

Voorwoord 

Mijn persoonlijke motivatie om een scriptie te schrijven die handelt over het 

Munchausen by Proxy Syndroom (MBPS), komt voort uit een gezonde interesse 

voor het onderwerp, aangescherpt door enkele beklijvende getuigenissen van 

MBPS-slachtoffers. In onze westerse samenleving waar gezinswaarden hoog in het 

vaandel worden gedragen, is het vrijwel ondenkbaar dat een moeder, symbool voor 

liefde en veiligheid, haar kind op dergelijke wijze mishandelt. Daarenboven gaat 

mijn voorkeur uit naar onderwerpen die zich situeren op het raakvlak tussen psyche 

en soma. Tenslotte ben ik van mening dat elke vorm van mishandeling tegenover 

kinderen onze specifieke aandacht verdient. Met deze scriptie beoog ik niet enkel 

de lezer te informeren over dit zeldzame syndroom, maar vind ik het tevens 

relevant de pragmatische kant van het onderwerp te belichten door een empirisch 

onderzoek te verrichten. Ik wens eveneens bij te dragen tot een toename van 

secundaire preventie in verband met het syndroom via het opstellen van een 

sensibiliseringsfolder. 

Een scriptie schrijven is een proces, waarin je niet alleen groeit in je onderwerp, 

maar waarbij je tevens een emotionele en cognitieve ontwikkeling doormaakt. Bij 

het bewandelen van deze lange weg kom je verscheidene hindernissen tegen, 

waarbij wel eens de behoefte rijst aan een gids die jou de weg wijst of even op zijn 

schouders tilt en draagt, wanneer je het moeilijk hebt. Om deze reden gaat in het 

bijzonder mijn dank uit naar een aantal belangrijke „reisleiders‟. Vooreerst wens ik 

mijn scriptiementor, Sofie Rysheuvels, te bedanken om mee te reflecteren over 

potentiële invalshoeken wat het thema betreft. Bovendien volgde zij inhoudelijk de 

scriptie op met steeds eenzelfde aandacht, enthousiasme, bekwaamheid en 

bemoedigende woorden. Tenslotte wil ik mijn ouders bedanken daar zij mij de kans 

boden op verscheidene vlakken te ontplooien, alsook deze studie te volgen. 

Gedurende de opleiding stimuleerden zij mij en gaven emotionele ondersteuning 

wanneer nodig. Deze scriptie vormt het eindpunt van drie jaar harde inspanning en 

eveneens van een bijzonder hoofdstuk in mijn leven. Tenslotte wil ik alle 

specialisten, huisartsen, verenigingen, familieleden en vrienden bedanken voor hun 

informatie, medewerking en interesse. 


Aartselaar 

14 april 2008

Samenvatting 

Het Munchausen by Proxy Syndroom (MBPS) is een vorm van kindermishandeling 

waarbij de primaire verzorger systematisch symptomen nabootst, aggraveert, 

alsook induceert bij een kind met als intentie aandacht te verkrijgen vanuit het 

medische milieu. Gezien de relevante morbiditeit en mortaliteit die het syndroom 

kent, is een vroegtijdige onderkenning van wezenlijk belang. De eerstelijnshulp, 

meer bepaald huisartsen zijn goed geplaatst om het MBPS te herkennen. Zij 

hebben namelijk een goed zicht op de medische, psychische en sociale 

voorgeschiedenis van moeder en kind, alsook familiedynamieken die een rol 

kunnen spelen bij het ontstaan van deze aandoening. Niettegenstaande blijkt uit de 

literatuur dat het MBPS door deze doelgroep weinig is gekend en vaak wordt 

gemist. In een empirisch onderzoek, verricht door middel van een vragenlijst, werd 

nagegaan of de ontoereikende herkenning toe te schrijven is aan de afwezigheid 

van een accurate kennis in verband met (de signalen van) het syndroom. 

Daarenboven werden de huidige handelingspatronen van huisartsen bestudeerd, 

teneinde een zicht te verkrijgen op de doelgerichtheid bij het handelen naar een 

vermoeden van het MBPS. Tenslotte werd in de enquête bevraagd of de artsen het 

nuttig achten een sensibileringsfolder uit te brengen met als inhoud de signalen van 

het MBPS, alsook richtlijnen voor het efficiënt handelen bij een vermoeden van dit 

fenomeen. De vragenlijst werd via brief, e-mail, en persoonlijke contactname 

verspreid onder 224 huisartsen die werkzaam zijn in de provincie Antwerpen. 

Leeftijd en geslacht werden bij de onderzoekspopulatie willekeurig bepaald. De 

response rate bedroeg 81. Uit de onderzoeksresultaten bleek dat een gebrekkige 

kennis niet de oorzaak is van de lage frequentie voor wat de herkenning van het 

MBPS betreft. Welke factoren hierbij wel een rol spelen, vormt een mogelijk 

onderwerp voor een volgende studie. Ondanks deze bevindingen gaf de 

meerderheid van huisartsen toch blijk van de behoefte aan een informatiebrochure. 

In verband met de handelingspatronen bemerken we het (te) frequent voorkomen 

van een passieve attitude, wat aannemelijk te kaderen valt in de delicaatheid van 

het syndroom. In deze context zou men meer moeten stimuleren tot actieve 

handelingswijzen, zoals contactopname met een pediater verbonden aan een 

multidisciplinair ziekenhuisteam of een Vertrouwenscentrum.

Inhoudstafel 

Voorwoord ................................................................................................ III 

Samenvatting ............................................................................................ IV 

Inhoudstafel ............................................................................................... V 

Lijst van figuren en tabellen .................................................................... VII 

1. Inleiding ................................................................................................. 1 

1.1 Omschrijving van het begrip ...................................................................... 1 

1.1.1 Etiologie en definitie ........................................................................ 1 

1.1.2 Incidentie ...................................................................................... 3 

1.1.3 Differentiaaldiagnose ...................................................................... 4 

1.1.4 Vormen en symptomen ................................................................... 5 

1.1.5 Profiel dader .................................................................................. 6 

1.1.6 Profiel slachtoffer ............................................................................ 9 

1.1.7 Gevolgen ......................................................................................11 

1.2 Hypothese en relevantie ..........................................................................12 

2. Methode ................................................................................................ 14 

2.1 Deelnemers .....................................................................................14 

2.2 Materiaal .........................................................................................15 

2.3 Procedure ........................................................................................15 

3. Resultaten ............................................................................................ 17 

3.1 Kennis in verband met het MBPS ...............................................................17 

3.2 Voorkomen van vermoeden voor wat het MBPS betreft ................................18 

3.3 Signalen van het MBPS ............................................................................20 

3.4 Handelingspatronen bij een vermoeden van het MBPS .................................22 

3.5 Communicatie tussen huisarts – specialist ..................................................25 

3.6 Diagnosestelling ......................................................................................27 

3.7 Relevante attituden bij de herkenning van het MBPS ...................................28 

3.7.1 Peilen naar medisch shoppen ..........................................................29 

3.7.2 Opmaken van een Globaal Medisch Dossier .......................................29 

3.8 Behoefte aan een sensibiliseringsfolder ......................................................30 

4. Discussie .............................................................................................. 33 

4.1 Bespreking onderzoeksresultaten ..............................................................33 

4.1.1 Kennis in verband met het MBPS .....................................................33 

4.1.2 Voorkomen van een vermoeden voor wat het MBPS betreft.................36 

4.1.3 Signalen van het MBPS ...................................................................36 

4.1.4 Handelingspatronen bij een vermoeden van het MBPS ........................36

4.1.5 Communicatie tussen huisarts - specialist .........................................39 

4.1.6 Diagnosestelling ............................................................................40 

4.1.7 Relevante attituden ........................................................................41 

4.1.8 Nood aan sensibiliseringsfolder ........................................................41 

4.2 Algemeen besluit ....................................................................................42 

4.3 Beperkingen ...........................................................................................43 

4.3.1 Literatuurstudie .............................................................................43 

4.3.2 Empirische studie ..........................................................................43 

Literatuurlijst ........................................................................................... 45 

Bijlagen .................................................................................................... 49 

Bijlage I: Inleidende nota bij oproep tot medewerking aan onderzoek via brief ...... 1 

Bijlage II: Inleidende nota bij oproep tot medewerking via e-mail ........................ 2 

Bijlage III: Vragenlijst .................................................................................... 1 

Bijlage IV: SPSS-verwerkingen ........................................................................ 2 

Frequenties ............................................................................................ 2 

Chi-kwadraat toetsen .............................................................................. 2 

Pearson-r correlaties ............................................................................... 2 

Bijlage V: Sensibiliseringsfolder ....................................................................... 1

Lijst van figuren en tabellen 

Lijst van figuren 

No table of figures entries found. 

Lijst van tabellen 

Tabel 1 Aantal meldingen van minderjarigen naar aard van gemelde mishandeling 

of verwaarlozing bij 6 Vertrouwenscentra in Vlaanderen (Kind en Gezin, 2006) ..... 3 

Tabel 2 Psychische gevolgen van het MBPS geordend naar ontwikkelingsfase naar 

Dubois et al. (2001) en Vecht (2000) ..............................................................11 

Tabel 3 Overzicht medium en opgeleverde resultaten bij verzameling gegevens ...15 

Tabel 4 Chi-kwadraat toets: kennis MBPS-geslacht huisarts ...............................17 

Tabel 5 Chi-kwadraat toets: kennis MBPS-praktijkervaring huisarts ....................17 

Tabel 6 Procentuele weergave van bron van kennis in verband met het MBPS ......18 

Tabel 7 Chi-kwadraat toets: afkomst kennis MBPS-praktijkervaring huisarts ........18 

Tabel 8 Procentuele weergave van voorkomen van een vermoeden in verband met 

het MBPS .....................................................................................................19 

Tabel 9 Chi-kwadraat toets: vermoeden MBPS-geslacht huisarts ........................19 

Tabel 10 Chi-kwadraat toets: vermoeden MBPS-praktijkervaring huisarts ............19 

Tabel 11 Procentuele weergave van de frequentie van vermoeden van het MBPS..20 

Tabel 12 Pearson-r correlatie: frequentie vermoeden MBPS-praktijkervaring 

huisarts .......................................................................................................20 

Tabel 13 Procentuele weergave aangaande de herkenning van 

waarschuwingssignalen bij het MBPS...............................................................21 

Tabel 14 Procentuele weergave van handelingswijzen bij een vermoeden van het 

MBPS ..........................................................................................................23 

Tabel 15 Procentuele weergave van reden van non-actieve handeling bij een 

vermoeden van het MBPS ..............................................................................24 

Tabel 16 Procentuele weergave van de reden van doorverwijzing naar een specialist 

bij een vermoeden van het MBPS ...................................................................25 

Tabel 17 Procentuele weergave van het documenteren van de doorverwijzing van 

de huisarts aan de specialist ..........................................................................26 

Tabel 18 Procentuele weergave van de wijze waarop het vermoeden van het MBPS 

wordt gecommuniceerd aan de specialist .........................................................26 

Tabel 19 Procentuele terugkoppeling van de specialist aan de huisarts ................27

Tabel 20 Procentuele weergave van de gevallen waarin na een vermoeden van de 

huisarts de diagnose MBPS wordt gesteld ........................................................27 

Tabel 21 Chi-kwadraat toets: diagnose MBPS-geslacht huisarts ..........................28 

Tabel 22 Pearson-r correlatie: diagnose MBPS-praktijkervaring huisarts ..............28 

Tabel 23 Peilen naar medisch shoppen door de huisarts bij verdachte klachten bij 

de patiënt ....................................................................................................29 

Tabel 24 Procentuele weergave van de frequentie van patiënten met een GMD ....30 

Tabel 25 Procentuele weergave van de mening van huisartsen omtrent de 

relevantie van het GMD in de detectie van het MBPS .........................................30 

Tabel 26 Procentuele weergave van de nood aan een informatiebrochure met 

betrekking tot het MBPS bij huisartsen ............................................................31 

Tabel 27 Chi-kwadraat toets: nood folder MBPS-geslacht huisarts .......................31 

Tabel 28 Chi-kwadraat toets: nood folder MBPS-praktijkervaring huisarts ............31 

Tabel 29 Chi-kwadraat toets: nood folder MBPS-kennis MBPS ............................32 

Tabel 30 Chi-kwadraat toets: nood folder MBPS-vermoeden MBPS ......................32 

Tabel 31 Chi-kwadraat toets: nood folder MBPS-diagnose MBPS .........................32 

Tabel 32 Overzicht potentiële hulpvragen en functie van het VC (Kind en Gezin, 

Ministerie van Justitie, Vertrouwenscentrum & Vlaamse overheid (2001) ............38 

Tabel 1 ......................................................................................................... 2 

Was u reeds bekend met de concrete inhoud van het MBPS? ............................... 2 


Vanwaar is uw kennis in verband met het MBPS afkomstig? ................................ 2 


Hebt u in de loop van uw carrière bij een patiënt reeds een vermoeden gehad van 

MBPS? .......................................................................................................... 2 


Wat was de frequentie van dit vermoeden? ....................................................... 2 


Hoe heeft u bij het vermoeden vervolgens gehandeld? ....................................... 2 


Waarom heeft u op deze manier gehandeld? ..................................................... 2 


Waarom heeft u beslist door te verwijzen naar een medisch specialist? ................ 2 


Motiveert en documenteert u de verwijzing wanneer u doorverwijst naar een 

specialist? ..................................................................................................... 2 

Tabel 9 ......................................................................................................... 2

Werd na doorverwijzing of melding van het vermoeden uiteindelijk de diagnose MBP 

gesteld? ....................................................................................................... 2 

Tabel 10 ....................................................................................................... 2 

Indien er sprake is van meerdere vermoedens, wat is de frequentie waarbij het 

vermoeden werd bevestigd in een diagnose? ..................................................... 2 


Probeert u bij onbekende patiënten met verdachte klachten (in de richting van 

MBPS) te achterhalen wie mogelijk andere/vorige huisartsen zijn/waren? ............. 2 


Hoeveel procent van uw patiënten heeft bij schatting een Globaal Medisch Dossier? 

................................................................................................................... 2 


Vindt u dat het Globaal Medisch Dossier een belangrijke component kan vormen in 

de detectie van het MBPS? .............................................................................. 2 


Krijgt u steeds terugkoppeling van de specialist die uw patiënt op eigen initiatief 

heeft geraadpleegd? ...................................................................................... 2 


Is er volgens u nood aan een sensibiliseringsfolder en uitgeschreven richtlijnen wat 

betreft het adequaat handelen bij vermoeden van MBPS? ................................... 2 


Chi-kwadraat toets: kennis MBPS-praktijkervaring huisarts ................................. 2 


Chi-kwadraat toets: kennis MBPS-geslacht huisarts ........................................... 2 


Chi-kwadraat toets: afkomst kennis MBPS-praktijkervaring huisarts..................... 2 


Chi-kwadraat toets : vermoeden MBPS-geslacht huisarts .................................... 2 


Chi-kwadraat toets: vermoeden MBPS-praktijkervaring huisarts .......................... 2 


Chi-kwadraat toets: diagnose MBPS-geslacht huisarts ........................................ 2 


Chi-kwadraat toets: nood folder MBPS-geslacht huisarts ..................................... 2 


Chi-kwadraat toets: nood folder MBPS-praktijkervaring huisarts .......................... 2 

Tabel 24 ....................................................................................................... 2

Chi-Square toets: nood folder MBPS-kennis MBPS ............................................. 2 


Chi-kwadraat toets: nood folder MBPS-vermoeden MBPS .................................... 2 


Chi-kwadraat toets: nood folder MBPS-diagnose MBPS ....................................... 2 


Pearson r correlatie: frequentie vermoeden MBPS-praktijkervaring huisarts .......... 2 


Pearson r correlatie: diagnose MBPS-praktijkervaring huisarts ............................. 2

1. Inleiding 

1.1 Omschrijving van het begrip 

1.1.1 Etiologie en definitie 

Het Munchausen by Proxy Syndroom (MBPS) kadert binnen de brede context van 

kindermishandeling, waar tevens seksueel misbruik en lichamelijke, alsook 

emotionele verwaarlozing of mishandeling een plaats in verwerven (Kind en Gezin, 

2005; Schreier, 2004). 

In 1977 hanteerde de Engelse kinderarts Meadow voor het eerst de term MBPS 

(Adriaenssens, 2000; De Mol, Berben, van den Berg & de Greef, 2002; Pankratz, 

2006). Deze benaming werd afgeleid van het Munchausen Syndroom, vernoemd 

naar Baron Von Münchhausen, een Duitse adellijke legerofficier uit de 18 e eeuw 

(Dubois, Peremans, Denekens, & Van Royen, 2001). Hij verwierf grote bekendheid 

omwille van zijn ongelofelijke, heldhaftige verhalen over zijn belevenissen in 

Russische Krijgsdienst. Later werden deze verhalen door zijn tijdgenoot Erich Raspe 

opgetekend in het boek „De wonderbaarlijke vertellingen van Baron Von 

Münchhausen‟, waarmee hij de geschiedenis in ging als fantast (Koopman & 

Feenstra, 1988; Vecht, 2000). In 1951 introduceerde Asher in de medische 

literatuur „het Munchausen syndroom‟ teneinde patiënten te karakteriseren die 

dramatische en plausibele, doch onjuiste verhalen over hun medische symptomen 

vertelden. Met deze definiëring werd geen uitspraak gedaan over de geestelijke 

toestand van deze patiënten (De Mol et al., 2002). Inmiddels wordt het 

Munchausen Syndroom gepercipieerd als een psychiatrische stoornis, die men in de 

„Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders IV‟ (DSM IV) classificeert 

onder nagebootste stoornis op as I. De meest relevante criteria luiden het 

doelbewust voorwenden of veroorzaken van lichamelijke of psychische 

verschijnselen (American Psychiatric Association, 2000). Bij deze diagnose heerst 

bij het individu de drang naar ziekenhuisopname, het ondergaan van diagnostische 

procedures en pijnlijke ingrepen. (Vecht, 2000). Het opnemen van de ziekterol en 

het verkrijgen van interesse door medisch personeel vormen hierbij de motivatie. 

1

Daarenboven wordt het syndroom gekenmerkt door de afwezigheid van externe 

bekrachtiging voor het gedrag, met name het verkrijgen van financiële en justitiële 

voordelen, alsook het vrijstellen van bepaalde verantwoordelijkheden (American 

Psychiatric Association, 2000). 

„By proxy‟ is nog niet opgenomen in de vierde uitgave van de DSM, maar zal 

wellicht in de volgende editie aanwezig zijn (American Psychiatric Association, 

2000; Vecht, 2000). „By proxy‟ wordt hier vertaald als „per volmacht‟ 

(Adriaenssens, 2000; De Mol et al., 2002). De symptomen bij het kind worden 

zodoende intentioneel en systematisch nagebootst, geaggraveerd of geïnduceerd 

door een primaire verzorger. Met dit geheel van activiteiten lokt de zorgfiguur 

reacties uit bij de medische wereld, zoals allerhande ingrepen bij het kind met als 

intentie aandacht voor de eigen persoon. Daarenboven wordt alles in het werk 

gesteld om het contact met het medische milieu te onderhouden, aldus 

Adriaenssens (2000). 

In 85% tot 90% van de gevallen vindt de mishandeling plaats door de moeder 

(Adriaenssens, 2000; Dubois et al., 2001). Er zijn eveneens zeldzame casussen 

opgetekend waarin de vader, de grootmoeder of verpleegkundigen de rol van dader 

opnemen (Schreier, 2004). Casussen waarin artsen zelf MBP-moeders zijn, heeft 

men nog niet beschreven (Vecht, 2000). 

In de literatuur heerst er geen eensgezindheid over de term MBPS. Sommige 

auteurs prefereren de benaming „Factitious Illness (disorder) by Proxy‟, wat 

„nagebootste ziekte door naasten‟ inhoudt (Dubois et al., 2001; Hall, Eubanks, 

Meyyazhagan, Keeny & Cochran Johnson, 2000; Schreier, 2004). Volgens 

voorstanders verwijst deze benaming beter naar de definitie van het syndroom 

(Jones & Bools, 1999; Pankratz, 2006). Andere auteurs vinden deze uitdrukking te 

breed, en pleiten ervoor om, in overeenstemming met andere vormen van 

kindermishandeling, de verzonnen ziekte te beschrijven (Donald & Jureidi, 1996). 

In deze scriptie wordt de term MBPS gehanteerd, daar dit de meest gangbare 

benaming is in de vakliteratuur. Daarenboven zal in dit werk worden uitgegaan van 

de moeder als dader, aangezien dit nagenoeg immer het geval is. Daarbij dient in 

beschouwing te worden genomen dat men in uitzonderlijke gevallen „moeder‟ 

tevens kan vervangen door „zorgfiguur‟.

1.1.2 Incidentie 

In Vlaanderen zijn er geen accurate cijfers voorhanden aangaande de incidentie van 

het MBPS. 

Onderstaande tabel geeft het cijfermateriaal weer, verzameld door Kind en Gezin in 

2006 afkomstig van 6 Vertrouwenscentra, namelijk Antwerpen, het Brusselse 

Gewest, Vlaams-Brabant, West-Vlaanderen, Oost-Vlaanderen en tenslotte Limburg. 

Hierbij dient in beschouwing te worden genomen dat deze geen volledig beeld 

geven, aangezien er geen cijfers werden vrijgegeven door het justitiële apparaat en 

andere officiële instellingen. 

Tabel 1 

Aantal meldingen van minderjarigen naar aard van gemelde mishandeling of verwaarlozing bij 6 

Vertrouwenscentra in Vlaanderen (Kind en Gezin, 2006) 

Provincie 

Aard melding 

Lichamelijke 

mishandeling 

Lichamelijke 

verwaarlozing 

Emotionele 

mishandeling 

Emotionele 

verwaarlozing 

Seksueel 

misbruik 

Munchausen By 

Proxy Syndroom 

Ant- 

Werpen 

510 

Brus- 

sels 

Gewest 

164 

Vlaams- 

Brabant 

220 

West- 

Vlaanderen 

228 

Oost- 

Vlaan- 

deren 

220 

Limburg 

189 

Totaal 

1531 

337 66 88 221 223 91 1026 

345 94 215 130 81 75 940 

134 55 149 120 188 42 688 

704 113 281 279 272 289 1938 

3 3 7 7 2 3 24 

Totaal 2033 495 960 985 985 24 6147 

Uit deze gegevens blijkt onder andere dat er in 2006 in Vlaanderen 6147 meldingen 

van kindermishandeling werden gemaakt, waarbij het in 24 gevallen het MBPS 

betrof. Dit komt overeen met 0.4% van het totale aantal kindermishandelingen. 

Volgens Adriaenssens (2000) moet in ieder westers universitair ziekenhuis rekening 

gehouden worden met minstens drie kinderen per jaar die slachtoffer worden van 

het MBPS.

Voor wat internationale cijfers betreft, vermeldt Schlösser (1989) naar schatting 10 

à 11 gevallen in Nederland per jaar. Voor het Verenigd Koninkrijk worden de 

incidentiecijfers geraamd op 2.8/100.000 voor kinderen jonger dan één jaar en 

0.5/100.000 voor kinderen onder zestien jaar (De Mol et al., 2002; Hall et al., 

2000). 

1.1.3 Differentiaaldiagnose 

Om een goede afbakening van het syndroom te verkrijgen, is het essentieel een 

onderscheid te maken met stoornissen die vrijwel identiek ogen. 

Het MBPS dat onder de term nagebootste stoornissen kan worden geplaatst, dient 

vooreerst te worden onderscheiden van simulatie. Deze term wordt in 

psychologische context gebruikt om aan te geven dat de patiënt (symptomen van) 

lichamelijke of geestelijke ziekten veinst. Net als bij het MBPS is men er zich van 

bewust dat de symptomen niet reëel zijn. Het verschil schuilt in de aard van de 

motivatie. Daar waar bij nagebootste stoornissen de motivatie van diepgaande 

psychologische aard is, meer bepaald het verkrijgen van medische aandacht, blijkt 

deze bij simulatie voornamelijk van materiële of rationele aard. Het gedrag wordt 

hierbij extern bekrachtigd (APA, 2000; de Jongh & Broers, 2001; Schreier, 2004). 

Verder differentieert men het MBPS van somatoforme stoornissen. Patiënten met 

deze aandoening presenteren zich met lichamelijke klachten, die een medische 

conditie doen vermoeden. De aanwezigheid van deze symptomen kan niet of 

onvoldoende worden verklaard door een somatische oorzaak of door een andere 

psychiatrische stoornis. De etiologie van de klachten wordt gezocht in psychosociale 

factoren, hoewel dit vaak wordt ontkend door het individu. Het essentiële verschil 

met het MBPS ligt in het feit dat bij somatoforme stoornissen de patiënt de 

symptomen niet bewust nabootst. Daarenboven zijn de klachten reëel en worden zij 

als dusdanig werkelijk beleefd. Binnen de somatoforme stoornissen kunnen we 

verscheidene soorten onderscheiden. In deze context is het vermelden van 

hypochondrie een vereiste. In tegenstelling tot nagebootste stoornissen staat angst 

hierbij centraal. Het wezenlijke kenmerk van hypochondrie wordt namelijk gevormd 

door de opvatting of vrees een ernstige ziekte te hebben. Deze disfunctionele 

cognitie is gebaseerd op de misinterpretatie van lichamelijke symptomen of 

sensaties. Ondanks adequaat medisch onderzoek en geruststelling, blijven de 

onverklaarbare klachten bestaan.

Deze stoornis geeft aanleiding tot aanzienlijk persoonlijk lijden of beperkingen in 

het sociaal, schools, alsook professioneel functioneren (APA, 2000; Vandereycken, 

Hoogduin & Emmelkamp, 2004). 

Tenslotte illustreert en verduidelijkt Vecht (2000) het onderscheid tussen een 

overbezorgde en MBP-moeder aan de hand van een continuüm met als uitersten 

verwaarlozing en het MBPS. Hoewel beider gedrag mogelijk ingrijpende gevolgen 

inhoudt voor het kind, dient men te differentiëren voor wat de beweegredenen 

betreft. Bij overbezorgde moeders vormt de angst voor een potentiële ziekte bij het 

kind het uitgangspunt. MBP-moeders daarentegen zijn noch angstig, noch bezorgd 

om het welzijn van hun kind, maar beogen met hun gedrag een eigen gevoel van 

welbehagen. 

verwaarlozing non-compliance adequaat overdreven MBPS 

onverschilligheid luchtig overbezorgd verzonnen 

Figuur 1: Glijdende schaal van verwaarlozing tot MBPS (Vecht, 2000) 

1.1.4 Vormen en symptomen 

Het herkennen van het MBPS is een moeilijke opdracht, onder andere door de 

verscheidene verschijningsvormen (Adriaenssens, 2000). Dubois et al. (2001) 

onderscheiden drie vormen waaronder het syndroom zich kan voordoen. 

Ten eerste wordt het verwoorden van een incorrecte anamnese en het beschrijven 

van niet-reële symptomen vermeld. Daarnaast haalt men het verbaal voorwenden 

van klachten aan in combinatie met het vervalsen van medische gegevens, zoals 

onder andere temperatuur en laboratoriumuitslagen. Het aanbrengen van kleurstof 

om huiduitslag te simuleren kan men hier tevens onder categoriseren. Vervolgens 

wordt het induceren van de ziekte vernoemd door middel van het toevoegen van 

substanties, bijvoorbeeld eigen bloed aan braaksel, sputum, urine of faeces van het 

kind. Verder beschrijft men het verstikken, aanbrengen van een letsel, vergiftigen 

door toedienen van medicatie of toxische stoffen, alsook het injecteren van faeces 

of het geven van laxantia. In deze context kan men eveneens het weerhouden van 

voedsel of medicatie plaatsen. Tenslotte worden er nog drie exclusieve situaties 

aangehaald, meer bepaald het voorwenden van een psychiatrische stoornis, 

aandoeningen tijdens de zwangerschap, alsook het fingeren van een ziekte naast 

reële symptomen die hun oorsprong vinden in een bestaande fysische aandoening.

Rosenberg (1987) vermeldt een geïsoleerd voorkomen van het verzinnen van 

ziekteverschijnselen door een kwart van de moeders. In de helft van de gevallen 

worden symptomen bij het kind veroorzaakt en bij 25% van de slachtoffers vindt 

men een combinatie. 

Door de jaren heen zijn er talrijke MBP-casuïstieken beschreven met tal van 

symptomen in verscheidene orgaansystemen. Dikwijls heeft het kind verschillende 

opeenvolgende aandoeningen. In bijna 50% van de gerapporteerde gevallen gaat 

het om bloedingen, zoals bloed in de ontlasting, de urine, het sputum of uit het oor 

(Dubois et al., 2001). 

Neurologische symptomen genieten eveneens een grote voorkeur. Zo vermeldt 

Adriaenssens (2000) epilepsie (42%), bewustzijnsstoornissen (19%) en 

ademhalingsstilstand (15%). Verder presenteren volgende frequent voorkomende 

symptomen zich in dalende volgorde van prevalentie: diarree, overgeven, koorts, 

huidsuitslag, alsook onverklaarbare groeiachterstand en anemie (De Mol et al., 

2002; Dubois et al., 2001). 

Hoewel de ziekteverschijnselen zich doorgaans situeren in de medisch-somatische 

sfeer, zijn er evenwel casussen bekend waarin psychiatrische stoornissen worden 

gesuggereerd bij het kind (Adriaenssens & Eggermont, 1991; Vecht, 2000). 

1.1.5 Profiel dader 

In frequente gevallen zijn de moeders tewerkgesteld in de gezondheidszorg. Circa 

de helft van de daders heeft verpleegkundige ervaring, wat een actieve medische 

kennis impliceert (Hall et al., 2000; Rosenberg 1987; Skau & Mouridsen, 1995). Uit 

onderzoek van Hall et al. (2000), waarbij de kenmerken van 23 MBP-moeders 

werden bestudeerd, blijkt de gemiddelde leeftijd 24.8 jaar. 

De Munchausen moeder heeft vaak een belaste obstetrische, medische (38%) of 

psychiatrische (49%) voorgeschiedenis (Jones & Bools, 1999; Robion & Deboutte, 

1999). 

Reeds in de jeugd worden bij een aantal moeders (psychische) problemen 

vastgesteld. Vecht (2000) vermeldt in dit kader het frequente voorkomen van een 

problematische schoolcarrière bij deze vrouwen, wat zich uitte onder de vorm van 

leerstoornissen.

Een aantal personen getuigden in hun jeugd te zijn verwaarloosd of seksueel 

misbruikt. Doch vormt deze groep eerder een uitzondering dan regel (De mol et al., 

2002). 25% van de moeders gaf aan te hebben geleden onder lichamelijke 

geweldpleging in de voorgeschiedenis (Gray & Bentovim, 1996; Skau & Mouridsen, 

1995). Globaal beschouwd zou 35% van de MBP-moeders enige vorm van 

kindermishandeling hebben ondergaan, aldus Hall et al. (2000). Een enkeling kwam 

met justitie in aanraking (De Mol et al., 2002). 

Bij anderen manifesteren de eerste signalen zich tijdens de zwangerschap. Deze 

kan luxerend werken voor wat de ontwikkeling van het MBPS betreft. Verscheidene 

obstetrische complicaties, geïnduceerd door de moeder, worden beschreven in het 

onderzoek van Jureidini en Goodlin, met name placenta praevia (voorliggende 

placenta), dreigende miskraam, premature weeënactiviteit, hyperemesis 

gravidarum (langdurig, hevig, overmatig braken gedurende de zwangerschap), 

alsook het simuleren van vaginale bloeding. Gebleken is dat door aanspanning van 

de buikspieren voortijdige weeënactiviteit kan worden nagebootst. Gebroken 

vliezen beeldt men uit door urine of water in het bed te gieten. Daarnaast doet 

bloedig beschadigen van de vagina denken aan placenta praevia (Vecht, 2000). In 

deze contacten met de gynaecoloog vangt de doktersverslaving aan. 

Met betrekking tot de medische voorgeschiedenis, rapporteert Meadow dat de helft 

van de moeders hetzelfde klachtenpatroon vertoont dan het kind in de drie 

voorafgaande jaren (De Mol et al., 2002). Dubois et al. (2001) plaatsen dit 

verschijnsel in een ruimere tijdscontext van vijf jaar. 

Bools et al. voerden een psychiatrisch onderzoek bij vrouwen die veroordeeld 

werden voor het MBPS. Bij deze steekproef constateerde men 

somatisatiestoornissen, verslaving, automutilatie, alsook 

persoonlijkheidsstoornissen (Vecht, 2000). Over het veelvuldig voorkomen van dit 

laatste verschijnsel bij MBP-moeders bestaat in de literatuur een grote consensus, 

waarbij de theatrale, narcistische en borderline persoonlijkheidsstoornissen het 

meest worden vermeld (de Jongh & Broers, 2001, De Mol et al., 2002; Gray & 

Bentovim, 1996; Hall et al., 2000; Robion & Deboutte, 1999; Schlösser, 1989; 

Vecht, 2000; Wise & Ford, 1999). Deze psychopathologie bestond grotendeels 

reeds voor het moederschap aanbrak (Vecht, 2000). Tenslotte bleek uit het 

onderzoek dat de moeders hun daden niet in een psychotische toestand verrichtten.

Verder wordt in de literatuur eveneens het voorkomen van nagebootste 

stoornissen, depressie, eetstoornissen, alcohol- en medicatiemisbruik, alsook 

pedagogische onmacht beschreven (Adriaenssens, 2000; Robion & Deboutte, 1999; 

Skau & Mouridsen, 1995). 

Uit psychologische evaluatie blijken eveneens psychopathologische symptomen op 

de voorgrond te treden zoals drang, dwang, slaapproblemen, ontkenning en 

pathologisch liegen, aldus Vecht (2000). Drang wordt hier aangehaald omwille van 

de obsessie naar het verrichten van medisch onderzoek om aandacht te verkrijgen. 

Deze moeders vertonen eveneens dwangverschijnselen, waarbij obsessioneel 

schoonmaken de meest courante vorm is. Kinderen worden in die mate mee 

ingeschakeld in het huishouden, dat gedacht kan worden aan parentificatie. 

Bovendien volgen zware sadistische straffen bij het niet voldoen aan de gestelde 

eisen. Dwangstoornissen gaan in het algemeen gepaard met slaapproblemen. Het 

wordt steeds moeilijker om de controle en de herhaling af te schudden voor de 

nacht. Naast het liegen om het proces, teneinde medische aandacht te verkrijgen, 

op gang te houden, wordt tevens gelogen over de eigen voorgeschiedenis. 

Daarenboven worden velerlei banale verhalen overdreven of sensationele vertelsels 

verzonnen, zoals een spectaculaire inbraak. Dit fenomeen kan evolueren in 

„pseudologica fantastica‟, een term die wordt gehanteerd bij het aanduiden van een 

pathologische impuls tot liegen, waarbij men zelf gelooft in de leugens. (de Jongh & 

Broers, 2001; De Mol et al., 2002; Hall et al., 2000; Vecht, 2000). 

Bovenstaande kenmerken situeren zich in een context van eenzaamheid en isolatie 

(De Mol et al., 2002, Rosenberg, 1987). Daarnaast is het meest schrijnende 

collectieve kenmerk bij de MBP-moeders hun gebrek aan empathie voor het kind. 

Meadow (1985) benadrukt hierbij het egocentrisme van deze moeders. De 

zorgfiguur slaagt er niet in haar kind te erkennen als een apart individu. Het 

slachtoffer wordt gepercipieerd als een object voor het vervullen van eigen 

behoeften, waarbij de noden van het kind zelf worden ontzien. 

In de relatie met de huisarts ziet men vaak dat de moeder tracht een 

vriendschappelijke band aan te gaan, waarbij ze een warme en zorgzame indruk 

nalaat (Schreier, 2004).

Vervolgens geeft deze zorgfiguur dikwijls blijk van een opmerkelijk medische kennis 

(63%), waarbij ze verscheidene testen (53%) en diagnosen (47%) postuleert. 

Daarenboven dringt de moeder eveneens aan op routinematige (25%) en invasieve 

onderzoeken (71%) (Hall et al., 2000). 

In de verhouding tot haar echtgenoot draagt de moeder duidelijk de dominante rol. 

Voor wat de sociale en intellectuele ontwikkeling betreft, is er veelal sprake van een 

discrepantie tussen beide ouders, in moeders voordeel (Dubois et al., 2001). Uit 

onderzoek blijkt dat 92% van de vaders tewerkgesteld zijn in de arbeiderssector 

(Hall et al., 2000). Hij is onder de indruk van moeders medische kennis, en laat 

dergelijke zaken aan haar over. Meestal is de vader niet op de hoogte van het 

misbruik. Bij een eventuele confrontatie met de diagnose reageert hij 

verontwaardigd en ontkennend. In 70% van de gevallen is de vader afwezig of niet 

betrokken bij het gezin (Adriaenssens, 2000; Gray & Bentovim, 1996; Schreier, 

2004). In 40% van de gezinnen worden er echtelijke problemen gerapporteerd 

(Gray & Bentovim, 1996; Jones & Bools, 1999). 

Niettegestaande het voorkomen van de vader als dader een zeldzaam fenomeen 

vormt, is het in deze context opmerkelijk mee te geven dat zijn profiel tegengesteld 

is aan dit van de moeder. Deze MBP-vaders gaan namelijk geen hechte, amicale 

relatie aan met de huisarts, noch worden zij gepercipieerd als beschermende of 

bezorgde figuren. De vaders geven eerder blijk van eisende, vijandige en bazige 

persoonlijkheidskenmerken (Schreier, 2004). 

1.1.6 Profiel slachtoffer 

Doorgaans bedraagt de leeftijd van de MBPS-slachtoffers minder dan zes jaar, 

waarvan de meerderheid jonger dan drie jaar is (Adriaenssens & Eggermont, 1991; 

Koopman & Feenstra, 1988; Schlösser, 1989). Volgens De Mol et al. (2002) betreft 

het in 77% van de gevallen kinderen onder vijf jaar. De gemiddelde leeftijd 

bedraagt 3,5 jaar (Rosenberg 1987; Skau & Mouridsen, 1995). Uit een onderzoek 

in Atlanta, waarbij 41 MBPS casussen werden geanalyseerd, blijkt de gemiddelde 

leeftijd lager, namelijk 26 maanden (Hall et al., 2000). Voornamelijk jonge 

kinderen zijn aldus slachtoffer, daar zij zich goed lenen tot een pathologische 

symbiose met hun moeder, die zowel gekenmerkt wordt door liefde als door een 

levensbedreigende agressie.

In ruil voor moeders onvoorwaardelijke liefde, zal het kind zich schikken in de 

opgelegde ziekterol (Adriaenssens, 2000; De Mol et al., 2002). Er is geen 

significante differentiatie in voorkomen voor wat het geslacht betreft (Hall et al., 

2000; Meadow, 1982; Rosenberg, 1989). 

De mishandeling begint veelal tijdens de zwangerschap en zet zich voort direct na 

de bevalling met preoccupatie van de Agpar-score. Daarna ontstaan dikwijls 

problemen met de voeding. De dokter wordt herhaaldelijk geraadpleegd vanwege 

„failure to thrive‟. Bij deze aandoening is er bij de zuigeling sprake van een constant 

blijven van het gewicht of een gewichtsafname, met als gevolg een uitgesproken 

achterstand in groei en ontwikkeling. Men kan hierbij verscheidene oorzaken 

onderscheiden. In het kader van MBPS wordt als meest relevante aanleiding het 

verdunnen of het onvoldoende tot niet toedienen van de voeding door de moeder 

vermeld. Naast deze „organic failure to thrive‟ wordt tevens de psychogene vorm 

aangehaald, waarbij ernstige emotionele verwaarlozing wordt opgegeven als reden 

voor de groeiachterstand (Vertrouwenscentrum, 2004). In de vroege levensjaren 

worden tevens andere medische problemen ondervonden, zoals oorpijn, stuipen of 

ademhalingsstilstand (Vecht, 2000). 

Waar jonge kinderen het misbruik eerder passief ondergaan, zien we bij oudere 

kinderen twee vormen van reacties. Er zijn kinderen die na verloop van tijd in 

protest gaan, wat zich uit in oppositioneel gedrag. Meestal gebeurt dit rond het 

achtste levenjaar. Deze kinderen worden agressief, brutaal en ontwikkelen 

driftbuien. Deze gedragsproblemen vormen voor de moeder een nieuw 

aanknopingspunt voor een potentiële ziekte, zoals ADHD, waarvoor het kind 

gepaste medicatie krijgt voorgeschreven. Andere slachtoffers voegen zich geheel 

naar moeders wensen en gaan zelfs coöperen met haar. Naar leeftijdsgenoten 

gedragen ze zich plagerig of dominant (Vecht, 2000). 

Bij broers of zussen van de slachtoffers zien we eveneens dikwijls een belaste 

medische voorgeschiedenis (35%) of mortaliteit om onduidelijke redenen (11%), 

bijvoorbeeld wiegendood (Dubois et al., 2001; Hall et al., 2000). In verband met dit 

laatste gegeven vermeldt Schreier (2004) een hoger percentage van 25%.

1.1.7 Gevolgen 

De consequenties van het MBPS kan men situeren zowel op fysisch als psychisch 

vlak. De kans op fysische complicaties op lange termijn is 1 op 12. Men kan hierbij 

denken aan negatieve bijwerkingen en gevolgen omwille van medicijnen, 

diagnostiek en chirurgisch ingrijpen. Vaak gaat het bij het MBPS immers om een 

„multisysytematische aandoening‟ met verscheidene consultaties bij allerhande 

specialisten tot gevolg (Rosenberg, 1987). Daarnaast kan de fysische schade 

rechtstreeks worden toegebracht door de mishandeling en bestaat het gevaar voor 

verwaarlozing van bestaande aandoeningen (Koopman & Feenstra, 1988; Meadow, 

1982; Robion & Deboutte, 1999). In totaal overleeft 10% van de kinderen de 

mishandeling niet (Adriaenssens, 2000; De Mol et al., 2001; Dubois et al., 2001; 

Hall et al., 2000; Vecht, 2000). De dood van het kind is hierbij niet doelbewust, 

maar veeleer een gevolg van overdreven mishandeling (Adriaenssens, 2000). 

Vervolgens is het plausibel dat door het misbruik de normale emotionele 

ontwikkeling wordt bedreigd, waarbij de psychische gevolgen zich leeftijdsspecifiek 

uiten (Dubois et al., 2001; Vecht, 2000). Deze worden in onderstaande tabel 

geïllustreerd. Belangrijk hierbij is op te merken dat bij MBP-slachtoffers een reële 

kans bestaat tot het ontwikkelen van het Munchausen Syndroom in de 

adolescentie. 


Psychische gevolgen van het MBPS geordend naar ontwikkelingsfase naar Dubois et al. (2001) en Vecht 

(2000) 

Psychische gevolgen 

Eetproblemen, failure to thrive met potentieel 

intelligentieverval 

Hyperactiviteit, angst- en aanpassingsstoornissen met 

teruggetrokken gedrag 

Munchausen syndroom, somatisatiestoonissen 

Ontwikkelingsfase van het slachtoffer 

Baby 

Kleuter en latentiekind 

Adolescenten 

Naast leeftijdsspecifieke uitingen worden algemene moeilijkheden aangehaald, 

zoals concentratieproblemen, schoolverzuim, moeite met losmaking van de ouders, 

gedragsproblemen en gebrekkige sociale vaardigheden (Vecht, 2000).

Libow (2000) vermeldt daarenboven volgende psychische gevolgen: depressie, 

dysthyme stoornis, sociale isolatie, eetstoornissen (anorexia nervosa, obesitas), 

afhankelijke en hysterische persoonlijkheid. 

1.2 Hypothese en relevantie 

De laatste 2 decennia bestaat een algemeen toenemende aandacht voor het MBPS 

(Libow, 2000). Daar het syndroom een belangrijke morbiditeit en mortaliteit kent, 

is een vroegtijdige detectie van het syndroom essentieel. Hoewel huisartsen hierbij 

een relevante rol kunnen vervullen, blijkt uit de literatuur dat het syndroom door 

deze doelgroep weinig is gekend en vaak wordt gemist (Adriaenssens, 2000; Skau 

& Mouridsen, 1995). Gemiddeld passeren er 12 tot 15 maanden tussen het eerste 

doktersbezoek en de diagnose van het MBPS (Adriaenssens & Eggermont, 1991; De 

Mol et al., 2002; Rosenberg, 1987). In een overzichtstudie berekende Rosenberg 

(1987) dat voor minstens 9% van de MBP-slachtoffers de diagnose pas na hun 

overlijden gesteld wordt. 

Er werd gekozen voor een empirische studie, vermits in de literatuur weinig 

geschreven is over de rol van huisartsen in deze problematiek (Dubois et al., 

2001). De zeldzame studies die hierover te vinden zijn, worden veelal gebaseerd op 

casestudies waarbij men zich moet behoeden voor generalisering (De Mol et al., 

2002). 

In het empirisch onderzoek worden twee variabelen uit de literatuur verbonden tot 

volgende hypothese: “Het MBPS wordt onvoldoende onderkend door Vlaamse 

huisartsen, aangezien de kennis hieromtrent ontoereikend is”, waarbij de laatst 

vermelde stelling wordt nagegaan. Dit gegeven zou mogelijk kunnen bijdragen tot 

de algemene onderschatting in verband met de prevalentie van het syndroom, wat 

eveneens in de literatuur beschreven wordt (Schreier & Libow, 1993). Naast het 

onderzoeken van de huidige kennis worden tevens de handelingspatronen van 

huisartsen bij een vermoeden van het MBPS nagegaan. Tenslotte wordt de 

volgende assumptie getoetst: “Vlaamse huisartsen hebben behoefte aan 

sensibiliseringsfolder met waarschuwingssignalen en richtlijnen met betrekking tot 

adequaat handelen bij een vermoeden van het MBPS”.

Er werd geopteerd deze stellingen te onderzoeken, aangezien een goede kennis van 

het syndroom en de waarschuwingssignalen door huisartsen essentieel is om 

preventieve opsporing te realiseren. Daarenboven moeten zij de ernst van de 

situatie kunnen inschatten en op de hoogte zijn van potentiële trajecten die bij een 

vermoeden kunnen worden afgelegd. Met oog op deze signaalfunctie, zal 

afhankelijk van de uitkomst van de onderzoeksresultaten een sensibiliseringsfolder 

worden opgesteld voor huisartsen. Hierin zullen signalen te vinden zijn en 

richtlijnen hoe men adequaat kan handelen bij het ontstaan van een vermoeden. 

Op deze manier beoog ik het vergroten van de gevoeligheid in de 

gezondheidssector voor dit syndroom, met als einddoel secundaire preventie. 

Niettegenstaande de taak van huisartsen in de diagnosestelling en behandeling 

minder omvangrijk is, kunnen zij hierbij een bijdrage leveren door gegevens te 

verzamelen en vrij te geven, alsook aanwezig te zijn bij de confrontatie en het 

gezin mee op te volgen tijdens en na de behandeling.

2. Methode 

2.1 Deelnemers 

De populatie voor dit onderzoek werd gevormd door Vlaamse huisartsen met een 

praktijk in de provincie Antwerpen. Bij het samenstellen van de doelgroep werd niet 

specifiek rekening gehouden met eigenschappen als leeftijd en geslacht. Deze 

variabelen werden willekeurig bepaald. Na afloop van de studie blijkt dat de 

onderzoekspopulatie wordt gevormd door 65.4% mannen en 34.6% vrouwen. De 

gemiddelde leeftijd van deze steekproef bedraagt 48 jaar en het aantal jaren 

beroepsuitoefening 21 jaar. 

Vooreerst werden 95 huisartsen aangeschreven per brief, werkzaam in de 

gemeenten Antwerpen (2), Berchem (3), Bornem (1), Boechout (10), Brasschaat 

(1), Deurne (1), Duffel (1), Edegem (20), Kalmthout (1), Kontich (15), Lint (6), 

Mechelen (2), Merksem (1), Morstel (23), Schoten (2), en tenslotte Willebroek (6). 

Van de verstuurde brieven bedraagt de response rate 51, waarvan 50 valied zijn. 

Op grond van onvolledigheid werd één vragenlijst invalied verklaard. 

Via rechtstreeks contact werden 38 huisartsen gemobiliseerd mee te werken aan 

het onderzoek. Op de receptie van de Gezondheidsraad in Aartselaar werden acht 

huisartsen mondeling aangesproken en aangespoord om hun medewerking te 

verlenen aan de studie, waarbij allen hiertoe bereid waren. Dokter Jan Van Boxem, 

hoofd van de huisartsenkring in de Rupelstreek, heeft tevens op een bijeenkomst 

van huisartsen 30 leden opgeroepen tot coöperatie. Dit leverde een respons op van 

10 valiede vragenlijsten. 

Per e-mail werden 91 huisartsen bereikt. Dr. Van Boxem verstuurde de enquête 

naar 63 huisartsen, afkomstig uit Aartselaar (16), Boom (10), Hemiksem (7), Niel 

(5), Schelle (5) Reet (11), Rumst (6), en tenslotte Terhagen (3). Dirk Scheveneels, 

voorzitter van de huisartsenvereniging Wilrijk, bereikte 28 leden. In totaal werden 

van de 15 van de 91 verstuurde vragenlijsten beantwoord, waarbij 2 responsen 

invalied werden bevonden, omwille van het ontbreken van gegevens. 

In het geheel leverde de verzameling van data 81 bruikbare vragenlijsten op ter 

verwerking. Onderstaande tabel biedt een overzicht voor wat de wijze van het 

gebruikte medium en het opgeleverde resultaat betreft.


Overzicht medium en opgeleverde resultaten bij verzameling gegevens 

Aantal bereikte 

huisartsen 

Respons (valied) 

2.2 Materiaal 

Manuele 

beantwoording 

__________________________________ 

Verzonden brief Rechtstreeks contact 

95 

38 

Elektronische 

beantwoording 

____________ 

E-mail 

91 

Totaal 

224 

50 18 13 81 

Om de variabelen te onderzoeken werd gebruikt gemaakt van een zelf opgestelde 

vragenlijst, waarbij bestaande literatuur het fundament vormde. Bij het creëren van 

de enquête werd voornamelijk geopteerd voor gesloten vragen teneinde een 

kwantitatieve, computergestuurde verwerking mogelijk te maken. De vragenlijst 

bestond meer bepaald uit dichotome items, meerkeuzevragen met meerdere 

opties, alsook vragen opgesteld volgens de Likert-schaal met 5 mogelijke 

antwoorden (nooit - bijna nooit - soms - meestal - altijd). Bij één dichotome vraag 

werd ter specificatie een open beantwoording geprefereerd, die later kwalitatief 

verwerkt werd. 

2.3 Procedure 

Na de opstelling van de vragenlijst werd deze onderworpen aan een 

pilootonderzoek om te anticiperen op potentiële tekortkomingen. Twee huisartsen, 

een kinderneuroloog en een huidspecialist hebben deelgenomen aan dit 

vooronderzoek en de enquête beoordeeld op inhoud, pragmatische bruikbaarheid 

en schrijfstijl. Na verificatie werd de vragenlijst verspreid via verscheidene media. 

Dokter Gerlinde Wijnen bezorgde twee lijsten met de adressen van alle dokters in 

Kontich en Edegem. Om een representatieve steekproef te verkrijgen, werden de 

overige adressen op willekeurige wijze geselecteerd uit het boek „Lijst van de 

ingeschreven geneesheren, 2005‟ door de Orde van geneesheren, Provinciale Raad 

van Antwerpen. Deze huisartsen kregen individueel per post de vragenlijst met een 

inleidende brief toegestuurd (zie bijlage III).

In deze brief werd een inhoudelijke toelichting gegeven en werd de context 

geschetst waarin de vragenlijst kaderde, alsook een verduidelijking van het doel 

van dit onderzoek. Bij aanvang van de vragenlijst werden de procedurele aspecten 

beschreven, namelijk de anonimiteit bij de verwerking, de mogelijkheid meerdere 

alternatieven aan te kruisen indien van toepassing en bovendien de tijdsoccupatie. 

In een bijgevoegde nota (zie bijlage I) werd de pragmatische kant vermeld, meer 

bepaald de uiterste datum van terugzending, het voor de gelegenheid aangemaakte 

e-mailadres waar de huisartsen terecht konden voor eventuele, bijkomende vragen, 

alsook de relevantie van hun deelname aan het onderzoek. Met het oog op een zo 

groot mogelijke response rate werd in de envelop eveneens een gefrankeerde en 

geadresseerde envelop bijgevoegd. Een tweede medium dat werd geraadpleegd, is 

rechtstreekse contactname, zoals reeds beschreven in de paragraaf van de 

deelnemers. Tenslotte werd als laatste communicatiemiddel de elektronische post 

aangewend om huisartsen te bereiken. Hiervoor werd beroep gedaan op twee 

voorzitters van huisartsenverenigingen. Dr. Van Boxem vertegenwoordigt de kring 

Aartselaar – Boom – Hemiksem – Niel – Schelle – Rumst – Reet – Tervuren en Dr. 

Scheveneels vervult de functie van voorzitter voor wat de huisartsen van de 

gemeente Wilrijk betreft. Zij verspreidden de vragenlijst vanuit hun naam onder de 

leden, zodat de mail met afdoende aandacht benaderd zou worden. Hierbij werd 

eveneens eenzelfde additionele nota (zie bijlage II) bijgevoegd, waarbij bijkomend 

werd vermeld dat het mogelijk was, teneinde alle anonimiteit te waarborgen en 

indien gewenst, een exemplaar met de post te versturen. Vanwege de lage 

respons, werd de mail een tweede tot derde keer verzonden. Dr. Van Boxem deed 

hierbij bovendien een dwingende oproep tot medewerking. Wanneer alle gegevens 

verzameld waren, werden deze verwerkt met het computerprogramma Statistical 

Package for Social Sciences (SPSS, versie 15).

3. Resultaten 

3.1 Kennis in verband met het MBPS 

Uit de resultaten blijkt dat 86,4% van de onderzochte huisartsen bekend is met de 

concrete inhoud van het MBPS. Met behulp van een uitgevoerde Chi-kwadraat 

berekening wordt met een betrouwbaarheidsinterval van 95%, geen significant 

verband verondersteld tussen de variabelen kennis van het MBPS en geslacht van 

de huisarts, noch tussen kennis en het aantal jaren praktijkervaring. Beide 

overschrijdingskansen bedragen namelijk meer dan het significantieniveau van 0.05 

(kennis MBPS-geslacht huisarts: p=0.919>0.05; kennis MBPS-praktijkervaring 

huisarts: p=0.069>0.05). 


Chi-kwadraat toets: kennis MBPS-geslacht huisarts 

Pearson Chi-kwadraat 


Waarde 

0,170 

Chi-kwadraat toets: kennis MBPS-praktijkervaring huisarts 


Waarde 

15,919 

Vrijheidsgraden 

2 


9 

Tweezijdige 

overschrijdingskans 

0,919 

Tweezijdige 


0,069 

De kennis van het MBPS is voornamelijk afkomstig vanuit de medische opleiding 

(31.9%) en artikels uit een medisch tijdschrift (31.0%). 12.4% van de huisartsen 

geeft aan zijn kennis vanuit een andere bron te halen, waarbij de krant, eigen 

praktijkervaring, stage, website Vertrouwenscentrum, artikel via mail, ervaring als 

schoolarts, alsook de vraag van een politie-agent naar het syndroom worden 

aangehaald. Vervolgens wordt in dalende prevalentie vermeld: kennis door 

confrontatie met diagnose na feedback van een specialist (6.2%), informatie 

afkomstig vanuit congres (5.3%), film (2.7%) en non-fictie boeken (1.8%).


Procentuele weergave van bron van kennis in verband met het MBPS 

Bron van kennis in verband met het MBPS 

Vanuit medische opleiding 

Procent 

Vanuit artikels in een medisch tijdschrift 31 

Vanuit andere bron 

Vanuit documentaire op tv 

Door confrontatie met de diagnose na feedback van een specialist 

Vanuit congres 

Vanuit film 

Vanuit non-fictie boeken 

Door middel van een Chi-kwadraat bewerking wordt er met een betrouwbaarheid 

van 95% geen significant relatie (p=0.371>0.05) gevonden tussen de bron van 

kennis in verband met het MBPS en het aantal jaren beroepsuitoefening van de 

huisarts. 


Chi-kwadraat toets: afkomst kennis MBPS-praktijkervaring huisarts 

Pearson Chi-Square 

Waarde 

50,596 


3.2 Voorkomen van vermoeden voor wat het MBPS betreft 

48 

31,9 

12,4 

8,8 

6,2 

5,3 

2,7 

1,8 

Tweezijdige 


0,371 

Het onderzoek toont tevens aan dat 35.7% van de huisartsen in hun carrière reeds 

een vermoeden hebben gehad van het MBPS.


Procentuele weergave van voorkomen van een vermoeden in verband met het MBPS 

Hebt u reeds een vermoeden gehad van het MBPS? 

Ja 

Neen 

Procent 

Met behulp van een Chi-kwadraat berekening wordt bij een significantieniveau van 

0.05 geen relevante samenhang aangenomen tussen het voorkomen van een 

vermoeden van het MBPS en het geslacht (p=0.705>0.05), alsook praktijkervaring 

van de huisarts (p=0.312>0.05). 


Chi-kwadraat toets: vermoeden MBPS-geslacht huisarts 



Waarde 

0,698 

Chi-kwadraat toets: vermoeden MBPS-praktijkervaring huisarts 


Waarde 

9,375 


2 


8 

35,7 

64,3 

Tweezijdige 


0,705 

Tweezijdige 


0,312 

In onderstaande tabel wordt een procentueel overzicht gegeven van de frequentie 

voor wat het voorkomen van een vermoeden van het MBPS betreft.


Procentuele weergave van de frequentie van vermoeden van het MBPS 

Frequentie van vermoeden 

1 keer 

2 keer 

3 keer 

4 keer 

5 keer 

6 keer 

Procent 

Er wordt geen significante Pearson-r correlatie teruggevonden tussen het de 

frequentie van het voorkomen van een vermoeden van het MBPS en het aantal 

jaren praktijkervaring van de huisarts. 


Pearson-r correlatie: frequentie vermoeden MBPS-praktijkervaring huisarts 

Hoelang bent u reeds 

werkzaam als arts? 

Wat was de frequentie 

van dit vermoeden? 

3.3 Signalen van het MBPS 

Pearson Correlation 



1 



-0,382 

Pearson Correlation -0,382 1 

Het vermoeden van het MBPS is veelal gebaseerd op een samenspel van signalen. 

Door huisartsen wordt de overdreven preoccupatie van de moeder met 

ziektesymptomen bij het kind, in combinatie met het aandringen op medische 

onderzoeken als het meest relevante signaal aangeduid (22%). 19.5% van de 

onderzochte populatie baseert zijn vermoeden op de aanwezigheid van 

opeenvolgende of steeds terugkerende ziektebeelden die niet of onvoldoende 

kunnen worden verklaard door een somatische oorzaak. 

24 

52 

4 

12 

4 

4

Het voorkomen van een aanzienlijke discrepantie tussen de resultaten van 

anamnestisch, laboratorium, of lichamelijk onderzoek en de algehele lichamelijke 

toestand van het kind, wordt door 14.6% van de steekproef aangeduid als reden 

tot meer opmerkzaamheid. Dit kenmerk krijgt een gedeelde plaats met een 

geagiteerde attitude bij de moeder bij een afwijzende houding van de arts 

tegenover verder onderzoek of ingrepen. Vervolgens wordt door 10% van de 

huisartsen de aanwezigheid van (repetitieve) ongewone klachten als reden voor 

een verhoogde alertheid gepercipieerd. Incongruenties in het verhaal of anamnese 

gegeven door de zorgfiguur wordt eveneens gezien als waarschuwingsfactor 

(7.3%). Tenslotte wordt in 1.2% van de gevallen een andere reden opgegeven, 

namelijk het door de moeder op zeer enthousiaste en opgetogen wijze continu 

verhalen vertellen over ziekten en geplande multiple onderzoeken bij het kind op de 

meest ongepaste plaatsen (winkel, schoolpoort,…), aan al wie het horen wil. 


Procentuele weergave aangaande de herkenning van waarschuwingssignalen bij het MBPS 

Signalen 

Overdreven preoccupatie van de zorgfiguur met ziektesymptomen bij het kind en aandringen 

op medische ingrepen 

Aanwezigheid van opeenvolgende verscheidene of steeds terugkerende ziektebeelden die niet 

of onvoldoende kunnen worden verklaard door een somatische oorzaak 

De resultaten van anamnestisch, laboratorium, en lichamelijk onderzoek vertonen aanzienlijke 

discrepantie met de algehele toestand van het kind 

Irritatie en zeer boos worden van de zorgfiguur bij afwijzende houding van de arts tegenover 

verder onderzoek, ingrepen,… 

Door het ontdekken van medisch shoppen (cfr. patiënt is overal gekend en nergens, geen 

vaste huisarts, hospitalisaties in verscheidene ziekenhuizen) 

Aanwezigheid van (repetitieve) ongewone klachten die moeilijk te brengen zijn onder één 

klinische noemer, zodat gedacht wordt aan een „unieke‟ zieke 

Incongruenties in het verhaal of de anamnese gegeven door de zorgfiguur 

Andere 

Procent 

22 

19,5 

14,6 

14,6 

11,0 

10,0 

7,3 

1,2

3.4 Handelingspatronen bij een vermoeden van het MBPS 

Om na te gaan wat de huidige handelingspatronen bij huisartsen zijn, werd 

bevraagd hoe er bij een vermoeden van het MBPS wordt gehandeld. 

Uit de resultaten van het onderzoek blijkt dat menig huisarts (27.5%) een 

afwachtende houding aanneemt, waarbij aan de moeder wordt gevraagd op een 

later tijdstip contact op te nemen ter herevaluatie. In de tweede plaats gaat men 

doorverwijzen naar een medisch specialist in een ziekenhuis (20%). Vervolgens 

wordt het raadplegen van een collega-arts voor een „second opinion‟ vermeld met 

eenzelfde frequentie als melding bij een Vertrouwenscentrum (12.5%). 7.5% van 

de steekproef stuurt de moeder en het kind terug naar huis met eventueel een 

voorschrift voor pijnstillers en geneesmiddelen. Tenslotte confronteert 5% van de 

onderzoeksgroep de moeder rechtstreeks met het vermoeden. Eenzelfde 

percentage van huisartsen geeft een alternatieve manier van handelen aan. Zo 

wordt onder andere vermeld dat men zelf het kind tracht op te volgen en te 

beschermen door zoveel mogelijk onderzoeken en ingrepen te vermijden. Hierbij 

worden steeds de specialisten van het universitaire ziekenhuis op de hoogte 

gehouden telkens zich nieuwe symptomen aanbieden. Het voorschrijven van 

magistrale placebo‟s wordt eveneens beschreven, alsook het in vertrouwen nemen 

van een familiaal gerelateerde huisarts van het potentiële MBP-gezin. Bij dit laatste 

gegeven wordt tevens verzocht de situatie mee onder controle te houden door 

nauwgezette, doch subtiele observatie. Vervolgens verklaart één huisarts geen 

handeling te hebben ondernomen, aangezien zij op het eigenlijke moment geen 

mishandeling vermoedde. Jaren later, wanneer de patiënt niet meer op consultatie 

kwam, is het besef van een mogelijke MBPS-diagnose gegroeid door middel van 

doorgenomen lectuur. Tenslotte meldt geen enkele huisarts het vermoeden bij het 

strafrechtelijke circuit.


Procentuele weergave van handelingswijzen bij een vermoeden van het MBPS 

Handelingswijzen bij vermoeden 

Afwachtende houding aannemen, waarbij gevraagd wordt om op later tijdstip contact te 

nemen ter herevaluatie 

Doorverwijzen naar medisch specialist in het ziekenhuis 

Collega-arts raadplegen voor „second opinion‟ 

(Anonieme) melding bij Bureau Vertrouwensarts, de Raad voor Kinderbescherming 

Procent 

Doorverwijzen naar een kinderpsychiater 10,0 

De zorgfiguur en het kind terug naar huis sturen met eventueel een voorschrift voor pijnstillers 

en geneesmiddelen 

De zorgfiguur rechtstreeks confronteren met het vermoeden 

Andere 5,0 

Melding bij het strafrechtelijke circuit: politie, Openbaar Ministerie 

Aan de huisartsen die bij achterdocht niet actief handelen, meer bepaald de 

zorgfiguur naar huis sturen of een afwachtende houding aannemen, werd eveneens 

gevraagd deze attitude te motiveren. De meeste artsen geven als oorzaak het feit 

dat hun vermoeden mogelijk onterecht is. 25% van de onderzochte populatie geeft 

aan vooreerst te willen afwachten hoe de situatie verder evolueert. Voor 15.6% van 

de huisartsen is het moeilijker om toe te geven aan dit vermoeden, omwille van de 

subjectieve relatie die ze onderhouden met de patiënten. Voor de artsen is het 

namelijk niet vanzelfsprekend te geloven dat „hun‟ patiënt in staat is tot het plegen 

van dergelijke wandaden. De gerapporteerde symptomen worden dan eerder 

geïnterpreteerd in het kader van overbezorgdheid. 12.5% van de steekproef wil op 

deze manier doctor shopping vermijden. Een andere beweegreden wordt in 9.4% 

van de gevallen aangegeven. Zo wordt vermeld dat een uitgebreid diagnostisch 

proces tijdsintensief is. Daar tijd vaak een schaars begrip vormt bij huisartsen, lijdt 

het voeren van adequaat onderzoek en het zodoende actief ingrijpen hier mogelijk 

onder. Vervolgens wordt in 6.3% van de gevallen een potentiële beschadiging van 

de vertrouwensrelatie met de patiënt als motivatie opgegeven. Een minderheid 

(3.1%) licht zijn beslissing toe met het argument dat op het specifieke moment de 

ernst van de situatie niet werd ingezien. 

27,5 

20,0 

12,5 

12,5 

7,5 

5,0 

0,0


Procentuele weergave van reden van non-actieve handeling bij een vermoeden van het MBPS 

Reden non-actieve handeling 

Omwille van het feit dat uw vermoeden mogelijk onterecht was 

U wou kijken hoe de situatie verder evolueerde 

Door de subjectieve relatie die u als arts hebt met uw patiënten is het moeilijker om toe te 

geven aan deze vermoedens. Symptomen worden 

dan eerder gezien in het kader van overbezorgdheid 

Om „doctor shopping‟ te vermijden 

Procent 

Andere 9,4 

Doordat de vertrouwensrelatie met uw patiënt hierdoor mogelijk beschadigd zou kunnen 

worden 

Omdat u op dat moment de ernst van de situatie niet inzag 

Bij huisartsen die hebben beslist bij een potentiële MBPS-diagnose door te 

verwijzen naar een medisch specialist, werden evenzeer de beweegredenen 

bevraagd. 

Op een eerste gedeelde plaats wordt als motivatie opgegeven dat men wil 

voorkomen dat de zorgfiguur de symptomen zal verergeren, waardoor bij een 

volgende consultatie de noodzaak zou ontstaan door te verwijzen. Met eenzelfde 

percentage vermeldt men het uitsluiten van somatische oorzaken (22.7%). 

Vervolgens wordt door 18.2% van de steekproef de preventie van medisch shoppen 

aangehaald als motief. Het gevaar schuilt immers in het feit dat de nieuwe huisarts 

niet op de hoogte is van de medische geschiedenis van het kind, wat onder andere 

een herhaling van reeds uitgevoerde onderzoeken kan impliceren. 13.6% motiveert 

de doorverwijzing met het argument tegemoet te willen komen aan de wensen van 

de zorgfiguur. Tenslotte verklaart men in 4.5% van de gevallen dat het de taak is 

van een huisarts zich uitsluitend te richten op het somatische aspect en door te 

verwijzen naar een specialist indien er geen medische interventies meer kunnen 

worden verricht. 

28,1 

25,0 

15,6 

12,5 

6,3 

3,1


Procentuele weergave van de reden van doorverwijzing naar een specialist bij een vermoeden van het 

MBPS 

Reden doorverwijzing medisch specialist 

Om te voorkomen dat de zorgfiguur de symptomen zal verergeren, waardoor de volgende keer 

de noodzaak zou ontstaan door te verwijzen 

Om somatische oorzaken uit te sluiten 

Om „doctor shopping‟ te vermijden, waarbij de nieuwe huisarts niet op de hoogte is van de 

medische geschiedenis van de patiënt 

Uit bezorgdheid dat de zorgfiguur, buiten uw weten om, rechtstreeks een afspraak zou 

vastleggen met de specialist (die tevens niet op de hoogte kan worden gebracht van de 

anamnese en het vermoeden) 

Om tegemoet te komen aan de wensen van de zorgfiguur 

Omdat u vindt dat het uw taak is als arts u enkel te richten op het somatische aspect, en door 

te verwijzen naar medische specialisten indien u geen medische interventies meer kan 

verrichten 

Andere 

3.5 Communicatie tussen huisarts – specialist 

Procent 

Een efficiënte communicatie tussen huisarts en specialist kan van belangrijke 

waarde zijn in de secundaire preventie van het MBPS. 

In het kader van doorverwijzing naar een specialist, is het van belang deze te 

motiveren en documenteren, inclusief vermoedens van het MBPS. Uit de bevraging 

blijkt dat 66.7% van de huisartsen altijd op deze wijze handelen en in 33.3% van 

de gevallen gebeurt dit meestal. 

22,7 

22,7 

18,2 

18,2 

13,6 

4,5 

0,0


Procentuele weergave van het documenteren van de doorverwijzing van de huisarts aan de specialist 

Wordt de doorverwijzing gemotiveerd en gedocumenteerd? 

Nooit 

Bijna nooit 

Soms 

Meestal 

Procent 

Altijd 66,7 

Indien het vermoeden van het MBPS wordt gecommuniceerd aan de specialist, 

gebeurt dit in 46.7% van de gevallen via telefonisch contact. Bij 33.3% van de 

huisartsen bewijst de verwijsbrief dienst als medium. 13.3% van de onderzochte 

populatie brengt rechtstreeks, via persoonlijk gesprek de specialist op de hoogte. 

Op de laatste plaats vindt men het doorgeven van het Globaal Medisch Dossier 

waarin de anamnese terug te vinden is (6.7%). In 25% van de gevallen wordt een 

combinatie van communicatiemiddelen gebruikt. 


Procentuele weergave van de wijze waarop het vermoeden van het MBPS wordt gecommuniceerd aan de 

specialist 

Wijze waarop het vermoeden wordt gecommuniceerd aan specialist 

Via telefonisch contact 

Via de verwijsbrief 

Rechtstreeks, via persoonlijk contact 

Via het doorgeven van het Globaal Medisch Dossier waarin de anamnese terug te vinden is 

0,0 

0,0 

0,0 

33,3 

Procent 

Tenslotte vormt de terugkoppeling door de specialist die de patiënt op eigen 

initiatief heeft bezocht, een beduidend element om een goed zicht te bewaren op 

medische activiteiten van patiënten, wat van belang kan zijn in de detectie en 

opvolging van MBP-gezinnen. De meerderheid van huisartsen (44.4%) getuigt dat 

hiervan meestal sprake is. 38.3% verklaart bijna nooit feedback te ontvangen. 

Bij 16.0% van de huisartsen gebeurt dit bijna altijd. Een minderheid (1.2%) krijgt 

nooit terugkoppeling. 

46,7 

33,3 

13,3 

6,7


Procentuele terugkoppeling van de specialist aan de huisarts 

Krijgt u steeds terugkoppeling van de specialist die uw patiënt op eigen initiatief heeft 

geraadpleegd? 

Nooit 

Bijna nooit 

Meestal 

Bijna altijd 

Procent 

Altijd 0,0 

3.6 Diagnosestelling 

Om de adequaatheid van het vermoeden van het MBPS na te gaan, werd de 

frequentie van het aantal situaties bekeken waarin na doorverwijzing of melding de 

diagnose MBPS wordt gesteld. In 66.7% van de gevallen wordt het vermoeden 

bevestigd in een diagnose. 25% van de huisartsen antwoordt negatief, waarbij de 

achterdocht toch aanwezig blijft en er een algemene alertheid bestaat. Bij een 

minderheid (8.3%) wordt er eveneens geen diagnose gesteld, maar wordt er een 

andere verklaring gevonden voor de klachten. Zo kan bijvoorbeeld toch een 

somatische oorzaak worden gevonden die alvorens over het hoofd werd gezien. In 

geen enkele situatie heeft de zorgfiguur afgezien van de doorverwijzing. 


Procentuele weergave van de gevallen waarin na een vermoeden van de huisarts de diagnose MBPS 

wordt gesteld 

Werd na doorverwijzing of melding van het vermoeden uiteindelijk de diagnose MBPS gesteld? 

Ja 

Neen, toch blijft het vermoeden aanwezig en bestaat een algemene alertheid 

Neen, er werd een andere verklaring gevonden voor de klachten 

Neen, de zorgfiguur heeft afgezien van de doorverwijzing 

1,2 

38,3 

44,4 

16,0 

Procent 

66,7 

25,0 

8,3 

0,0

Door middel van een Chi-kwadraat bewerking wordt de hypothese die de 

afwezigheid veronderstelt van een relevante samenhang tussen het voorkomen van 

een diagnosestelling en het geslacht van de huisarts, bevestigd met 95% 

zekerheid. 


Chi-kwadraat toets: diagnose MBPS-geslacht huisarts 


Waarde 

0,563 


2 

Tweezijdige 


Er wordt tevens geen significante Pearson-r correlatie aangenomen tussen de 

variabelen diagnosestelling en het aantal jaren praktijkervaring. 


Pearson-r correlatie: diagnose MBPS-praktijkervaring huisarts 



Indien er sprake is van 

meerdere vermoedens, 

wat is de frequentie 

waarbij het vermoeden 

werd bevestigd in een 

diagnose? 




1 

0,755 






diagnose? 

0,158 

Pearson Correlation 0,158 1 

3.7 Relevante attituden bij de herkenning van het MBPS 

Verder werd in de vragenlijst gepeild naar houdingen bij de huisarts die belangrijk 

zijn bij de onderkenning van het MBPS.

3.7.1 Peilen naar medisch shoppen 

In dit kader werd achterhaald of huisartsen bij onbekende patiënten met verdachte 

klachten (in de richting van het MBPS) trachten na te gaan wie mogelijk andere of 

vorige huisartsen zijn of waren. Een meerderheid (44.9%) verklaart dit meestal wel 

te achterhalen. 23.2% van de huisartsen geeft aan steeds het bestaan van andere 

geraadpleegde huisartsen te controleren. 13% van de onderzochte populatie deelt 

mee dit nooit te doen, gevolgd met 10.1% door „soms‟. Tenslotte getuigt 8.7% van 

de steekproef dat ze meestal niet potentiële collega‟s opsporen bij merkwaardige 

symptomen van patiënten. 


Peilen naar medisch shoppen door de huisarts bij verdachte klachten bij de patiënt 

Probeert u bij onbekende patiënten met verdachte klachten (in de richting van MBPS) te 

achterhalen wie mogelijk andere/vorige huisartsen zijn/waren? 

Nooit 

Meestal niet 

Soms 

Meestal wel 

Altijd 

3.7.2 Opmaken van een Globaal Medisch Dossier 

Procent 

Het bijhouden van een Globaal Medisch Dossier (GMD) van patiënten vormt in deze 

context eveneens een belangrijke factor. 45.7% van de huisartsen verklaart bij 

schatting dat 50-75% van hun patiënten beschikken over een Globaal Medisch 

Dossier. In 24.7% van de gevallen wordt een GMD bij 75-100% van de cliënten 

opgemaakt. Op de derde plaats (23.5%) is 25-50% van de patiënten hiervan in het 

bezit en tenslotte geeft 6.2% van de artsen aan dat bij 0-25% van hun cliënteel de 

gegevens worden opgetekend in een dossier. 

10,1 

8,7 

13,0 

44,9 

23,2


Procentuele weergave van de frequentie van patiënten met een GMD 

Procentuele weergave van aantal patiënten met GMD 

0-25 

25-50 

50-75 

75-100 

Procent 

Menig huisarts, meer bepaald 74.1% is van mening dat het Globaal Medisch Dossier 

een belangrijke component kan vormen in de detectie van het MBPS. 


Procentuele weergave van de mening van huisartsen omtrent de relevantie van het GMD in de detectie 

van het MBPS 

Heeft het GMD een potentieel belangrijke functie bij vroegtijdige opsporing van het MBPS? 

Ja 

Neen 

3.8 Behoefte aan een sensibiliseringsfolder 

6,2 

23,5 

45,7 

24,7 

Procent 

De vragenlijst werd afgesloten met de vraag of er nood is bij huisartsen aan een 

sensibiliseringsfolder met waarschuwingssignalen en uitgeschreven richtlijnen voor 

wat het adequaat handelen bij een vermoeden van het MBPS betreft. Uit de 

onderzoeksresultaten blijkt dat bij 75.3% van de huisartsen deze behoefte bestaat. 

Daarentegen vindt 21% dit niet noodzakelijk. 3.7% van de onderzochte populatie 

geeft een ander voorstel met betrekking tot sensibilisering aan, namelijk het 

publiceren van artikels in een medisch tijdschrift, een bijscholingspakket voor LOK- 

groepen (Lokale Kwaliteitskringen) en tenslotte het kaderen van dit gegeven in een 

algemene aandacht voor kindermishandeling. 

74,1 

24,7


Procentuele weergave van de nood aan een informatiebrochure met betrekking tot het MBPS bij 

huisartsen 

Nood aan folder 

Ja 

Neen 

Andere 

Procent 

Door middel van Chi-kwadraat bewerkingen wordt er geen significante samenhang 

waargenomen tussen de nood aan een folder in verband met het MBPS en het 

geslacht van de huisarts (p= 0,157>0.05), het aantal jaren praktijkervaring 

(p=0,415>0.05), de kennis in verband met het MBPS, (p= 0,124>0.05), de 

aanwezigheid van een eerder vermoeden (p= 0,995>0.05), noch met de 

diagnosestelling van het MBPS na het formuleren van een vermoeden (p= 

0,168>0.05). 


Chi-kwadraat toets: nood folder MBPS-geslacht huisarts 



Waarde 

6,630 

Chi-kwadraat toets: nood folder MBPS-praktijkervaring huisarts 


Waarde 

18,633 


4 


18 

75,3 

21,0 

3,7 

Tweezijdige 


0,157 

Tweezijdige 


0,415


Chi-kwadraat toets: nood folder MBPS-kennis MBPS 



Waarde 

4,173 

Chi-kwadraat toets: nood folder MBPS-vermoeden MBPS 



Waarde 

0,010 

Chi-kwadraat toets: nood folder MBPS-diagnose MBPS 


Waarde 

3,563 


2 


2 


2 

Tweezijdige 


0,124 

Tweezijdige 


0,995 

Tweezijdige 


0,168

4. Discussie 

4.1 Bespreking onderzoeksresultaten 

4.1.1 Kennis in verband met het MBPS 

De uitkomst van de empirische studie in verband met de bekendheid met het MBPS 

bij huisartsen, is niet compatibel met gegevens afkomstig uit de literatuur. Menig 

huisarts zou immers wel op de hoogte zijn van de inhoud van het syndroom. De 

hypothese dat het MBPS onvoldoende wordt onderkend door huisartsen omwille van 

ontoereikende kennis in verband met het syndroom, wordt bijgevolg met dit 

onderzoek verworpen. Hierbij kan de kritische bedenking worden gemaakt dat er bij 

de medewerking aan het onderzoek een barrière bestond bij huisartsen die 

sceptisch staan tegenover het onderwerp door van onvoldoende kennis of ervaring 

met betrekking tot thema. Dit wordt tevens bevestigd door Dr. Van Boxem, 

voorzitter van huisartsenkring „de Rupelstreek‟, wanneer deze op een bijeenkomst 

van huisartsen opriep tot medewerking aan de enquête. Hij ondervond dat vele 

artsen die niet vertrouwd waren met de aandoening, minder bereid waren te 

coöpereren. Door deze waargenomen drempel ontstaat een potentieel vertekend 

beeld. Wanneer in hoofdzaak huisartsen deelnamen die kennis hebben van de 

concrete inhoud van het MBPS is de onderzoeksgroep mogelijk niet voldoende 

representatief. 

Een volgende opmerking kan geformuleerd worden in het kader van de connotatie 

van de kennis aangaande het MBPS. In het belang van detectie moet er namelijk 

een onderscheid worden gemaakt tussen actieve en passieve kennis. Actieve kennis 

veronderstelt dat de informatie met betrekking tot deze aandoening steeds mee in 

beschouwing wordt genomen bij de differentiaaldiagnose. Passieve kennis 

impliceert dat men de definitie van het syndroom niet bewust hanteert en dat deze 

slechts actief wordt bij herhaling van de stimulus op schriftelijke of mondelinge 

wijze. In de onderkenning van het MBPS speelt dit verschil aldus een wezenlijke rol. 

Aangezien hier vaak impliciete processen bij betrokken zijn, bleef het onderzoek in 

onvermogen hier een gedifferentieerd beeld over weer te geven.

Wat de precieze oorzaken zijn van de onvoldoende detectie door huisartsen, zou 

materiaal kunnen zijn voor een volgende onderzoeksstudie, al vormt dit een 

hachelijk thema bij deze doelgroep. Men zou in de potentiële studie naar deze 

factoren kunnen peilen bij huisartsen die aanvankelijk geen vermoeden hadden van 

het MBPS bij patiënten, maar die later door externe medici op de hoogte werden 

gebracht van de diagnose. In de literatuur worden reeds verscheidene elementen 

aangehaald die de diagnose bemoeilijken en aldus bijdragen tot het feit dat het 

syndroom vaak wordt gemist door huisartsen. Deze argumenten geven een zeer 

plausibele, doch hypothetische kijk, daar zij nog niet empirisch werden 

onderbouwd. Vooreerst zou men dit verschijnsel kunnen toeschrijven aan een 

maatschappelijk-culturele visie: in onze westerse samenleving domineert het beeld 

van een liefdevolle, zorgzame moederfiguur die enkel het beste voorheeft met haar 

kind. Men gaat hier zelfs uit van een biologische grondslag, waardoor het haast 

ondenkbaar is dat een moeder haar kind moedwillig lichamelijke en psychische 

schade toebrengt. Het bespreken van de relatie tussen moeder en huisarts verdient 

in dit kader eveneens een plaats. We zien namelijk vaak dat de moeder een 

emotioneel hechte band met de arts aangaat. Wanneer de huisarts geen antwoord 

kan formuleren op de klachten en het kind niet kan helpen, brengt dit mogelijk 

gevoelens van incompetentie en onzekerheid teweeg. Hierdoor gaat hij teveel 

meeleven met de moeder en het kind, waardoor de arts niet meer attent is op 

bepaalde signalen (De Mol et al., 2002). Bovendien zijn huisartsen niet opgeleid in 

het onderkennen van leugens en bedrog afkomstig van de moeder, die inmiddels 

een expert is geworden in het manipuleren. Zij komt tevens over als een 

sympathieke, oprecht bezorgde moeder (Adriaenssens, 2000). Vanuit hun medische 

opleiding hebben artsen geleerd juist af te gaan op de ziektegeschiedenis die de 

patiënt (in casu de moeder van het kind) geeft (De Mol et al., 2002; Hall et al., 

2000). Daarnaast worden de artsen geconfronteerd met een zeldzaam en complex 

verschijnsel dat zich presenteert onder uiteenlopende vormen (Adriaenssens, 2000; 

Dubois et al., 2001). Donald & Jureidini (1996) beschrijven verder het niet of 

gebrekkig afnemen van een anamnese met (kritische) aandacht voor de medische 

voorgeschiedenis als belangrijke reden voor een niet-tijdige herkenning. De moeder 

profiteert eveneens van een gebrek aan communicatie tussen artsen onderling, 

aangezien zelden alle gegevens van een patiënt worden doorgegeven of doordat de 

behandelde arts de tijd niet neemt om deze informatie op te vragen (Schlösser, 

1989). Een bijkomend probleem is dat jonge kinderen nog geen duidelijke signalen 

kunnen geven en moeilijk bevraagd kunnen worden zonder argwaan te wekken 

(Adriaenssens, 2000).

Op oudere leeftijd gaan ze vaak collaboreren met moeder. Verder vormt het 

gebruik van de waarschuwingssignalen als diagnostisch middel een moeilijkheid. Ze 

berusten namelijk op correlaties en doen dus geen vaststaande uitspraken over 

causale relaties. De signalen zijn aldus niet voldoende sensitief voor het vaststellen 

van de diagnose (Dubois et al., 2001). Dit impliceert dat men bij het niet 

voorkomen van de kenmerken bij de moeder niet pertinent de afwezigheid van het 

syndroom mag veronderstellen. Overigens blijft de toekenning van bepaalde 

kenmerken subjectief (Hall et al., 2002). Men kan bijgevolg bedacht zijn op deze 

risicofactoren, doch zijn deze niet bepalend voor de diagnosestelling van het MBPS 

(Pancratz, 2006). Een andere drempelverhogende factor is het feit dat dit soort 

pathologie tijdrovend, financieel weinig belonend en emotioneel belastend is voor 

de huisarts (Warner & Hansen, 1994). Vervolgens is het in onze maatschappij voor 

patiënten mogelijk om rechtstreeks, zonder doorverwijzing specialisten in een 

ziekenhuis te raadplegen. Hierbij wordt de eerstelijnshulp ontzien. Tenslotte 

compliceert doctor shopping de onderkenning van het MBPS. Om de huisartsen te 

misleiden, gaan zorgfiguren vaak op consultatie bij verscheidene huisartsen, 

waardoor de systematiek van de klachten penibel te doorgronden is (Vecht, 2000). 

Uit de verwerking van de resultaten kan tevens worden afgeleid dat kennis door 

huisartsen in verband met het syndroom niet gerelateerd is aan het geslacht van de 

arts, noch aan het aantal jaren praktijkervaring. 

Wat de afkomst van kennis van het MBPS bij huisartsen betreft, kunnen we 

vermelden dat deze naast de medische opleiding, voornamelijk afkomstig is van 

artikels in een medisch tijdschrift. Dit vormt een relevante bevinding in het kader 

van sensibilisering. Om een zo groot aantal huisartsen te bereiken, zou dit aldus 

een belangrijk medium kunnen vormen. 

De onderzoeksbevindingen vertellen ons evenzeer dat er geen relevante 

samenhang bestaat tussen de bron van kennis en het aantal jaren praktijkervaring 

van de huisarts. Hoewel blijkt uit het onderzoek dat er een evolutie heeft 

plaatsgevonden, met name een stijging van de kennis omtrent het MBPS bij 

huisartsen, blijft de bron van deze kennis klaarblijkelijk constant.

4.1.2 Voorkomen van een vermoeden voor wat het MBPS betreft 

Het voorkomen van een vermoeden bij huisartsen in verband met het MBPS is 

eveneens verbijsterend. Bij mondelinge exploratie bleek namelijk dat menig 

huisartsen dit als een uiterst zeldzaam fenomeen bestempelden. Doch blijkt uit het 

onderzoek dat 35.7% reeds een vermoeden van het MBPS heeft gehad. Men zou dit 

eveneens aan bovenvermelde assumptie kunnen koppelen, dat bij deelname aan 

het onderzoek het aantal artsen die vertrouwd zijn met het syndroom, in theorie of 

de praktijk, hoger lag. 

Er bestaat geen significante samenhang tussen (de frequentie van) het formuleren 

van een vermoeden aangaande het MBPS en het geslacht van de huisarts of aantal 

jaren praktijkervaring van de huisarts. Vrouwelijke en meer ervaren huisartsen 

blijken bijgevolg niet vaker een vermoeden met betrekking tot deze vorm van 

kindermishandeling uit te spreken. 

4.1.3 Signalen van het MBPS 

Een overdreven preoccupatie van de zorgfiguur met ziektesymptomen bij het kind, 

in combinatie met het aandringen op medische ingrepen, wordt het meest herkend 

door huisartsen als signaal voor het MBPS. Dit stemt overeen met het onderzoek 

van Hall et al. (2000), waarbij dit gedrag werd vastgesteld bij 71.4% van de 

gediagnosticeerde MBPS-moeders. 

4.1.4 Handelingspatronen bij een vermoeden van het MBPS 

In deze context zien we dat de meeste huisartsen een afwachtende houding 

aannemen, waarbij gevraagd wordt om op een later tijdstip contact op te nemen 

ter herevaluatie. Als voornaamste reden voor deze handelingswijze wordt door 

huisartsen aangegeven dat het vermoeden van het MBPS mogelijk onterecht is, wat 

de delicaatheid met betrekking tot dit onderwerp bevestigt. De vraag die we ons 

hierbij kunnen stellen, is of dit wel een adequate manier van handelen vormt in 

deze materie. Gezien de consequenties en het relatief hoog sterftecijfer bij MBP- 

slachtoffers, is een effectieve handelingswijze bij een vermoeden van 

(levens)belang. Dubois et al. (2001) beschrijven hierbij volgend handelingsplan 

voor huisartsen nadat een vermoeden rond het MBPS is gerezen. Men raadt aan om 

door te verwijzen naar specialisten op een pediatrische afdeling, die bij voorkeur 

ervaring hebben met het syndroom.

Het is in de eerste plaats van belang dat de huisarts zijn vermoeden uitspreekt 

tegenover de specialist en een gerichte strategie afspreekt met als doel het 

vermijden van verdere schade door pijnlijke onderzoeken of via het continueren 

van consultaties bij verscheidene specialisten. Een coöperatie met specialisten is 

tevens van belang inzake de diagnosestelling, omwille van de complexiteit van het 

syndroom. Er dient gericht te worden gezocht naar aanwijzingen in de richting van 

het MBPS. De huisarts kan hierbij op verschillende manieren een relevante functie 

vervullen. Hij kan door middel van gegevens uit het dossier als dusdanig bevestigen 

of de symptomen en klachten bij het kind zich uitsluitend in aanwezigheid van de 

ouder voordeden of eveneens in andere milieus, zoals op school, in de 

jeugdbeweging,… Het niet voorkomen van ziekteverschijnselen of ongevallen in 

afwezigheid van de moeder wordt beschouwd als het meest relevante diagnostische 

criterium voor het MBPS. Daarenboven bevindt de huisarts zich in een positie 

waarbij hij relevante medische, sociale en psychische gegevens betreffende het 

kind en eventuele broers of zussen in kaart kan brengen en verifiëren. De gegevens 

van hulpverleningsinstanties (Kind en Gezin, CLB,…) dienen eveneens te worden 

verzameld. Vervolgens moeten eerder genomen monsters, indien mogelijk, 

nogmaals worden geanalyseerd. Bij het voorkomen van bloed in urinestalen kan 

men bijvoorbeeld nader onderzoeken of dit bloed afkomstig is van het kind, de 

moeder, of van dierlijke aard is. Tenslotte kan de huisarts tot de diagnose bijdragen 

door anamnestische en dossiergegevens te screenen op inconsistenties en 

vervalsingen. Tot hier reikt de bijdrage van de huisarts in de diagnosestelling. 

Verder neemt een multidisciplinair team in het ziekenhuis deze taak over. Het kind 

en de moeder worden bijvoorbeeld voortdurend geobserveerd door personeel of 

videobewaking waarbij de handelingen en uitspraken van de moeder in de 

ziekenhuiskamer met behulp van audio-visueel materiaal wordt vastgelegd. Door 

een scheiding tussen moeder en kind te bewerkstelligen, tracht men 

bewijsmateriaal te verzamelen door aan te tonen dat de gezondheidstoestand van 

het kind zienderogen verbetert. 

Een ander geschikt traject dat men kan bewandelen, namelijk een (anonieme) 

melding bij het Vertrouwenscentrum (VC), wordt slechts door circa 1 op 10 

huisartsen toegepast. In dit kader kan men opmerken dat eerder vernoemde 

incidentiecijfers van het MBPS door zes Vertrouwenscentra dus mogelijk een 

ernstige onderschatting zijn, daar weinig huisartsen gebruik maken van deze optie. 

Het VC behoort, in tegenstelling tot justitie, tot de vrijwillige hulpverlening.

Dit houdt in dat men de mishandeling tracht te stoppen en de situatie probeert om 

te buigen tot een veilige leefwereld door hulp te bieden aan alle betrokkenen, 

meestal het gezin. Dit veronderstelt vrijwillige medewerking van de ouders, wat bij 

dit syndroom vaak een moeilijkheid vormt, aangezien de moeder de 

psychopathologie bij zichzelf veelal ontkent. Daar waar men stoot op de grenzen 

van motivatie tot participatie en er onvoldoende veiligheid kan geboden worden 

voor het kind, kan het VC een beroep doen op de jeugdrechter (justitie). 

Onderstaande tabel illustreert met welke hulpvraag je bij het VC terecht kan en 

welke functie zij hierbij vervullen. 


Overzicht potentiële hulpvragen en functie van het VC (Kind en Gezin, Ministerie van Justitie, 

Vertrouwenscentrum & Vlaamse overheid (2001) 

Hulpvraag 

- Je bent niet helemaal zeker of de situatie met 

mishandeling te maken heeft, maar je bent wel 

ongerust. 

- Je wil zelf uitzoeken of het kind mishandeld 

wordt, maar je weet niet hoe je dit het best doet. 

- Je hebt te maken met een mishandelingsituatie, 

maar je weet niet hoe je ermee moet omgaan. 

- Je merkt dat je niet de enige hulpverlener bent 

die in het gezin komt waar kindermishandeling 

bestaat. 

- Je denkt dat je een mishandelingsituatie niet 

aankan. 

- Je hebt zelf de indruk dat je te maken hebt met 

een mishandelingsituatie die je zelf niet kan 

aanpakken. 

- Je vermoedt een mishandelingsituatie, maar je 

kan deze niet zelf onderzoeken. 

Functie van het vertrouwenscentrum 

Het VC geeft je in deze gevallen advies. De 

verantwoordelijkheid voor de aanpak blijft bij jou. 

Het VC onderneemt zelf geen stappen. 

Indien het Centrum het raadzaam acht om meer 

hulp in te schakelen, zal het dit met jou 

bespreken. 

In deze situaties kan je beroep doen op een 

vertrouwenscentrum om de hulpverlening (met 

verscheidene) hulpverleners te coördineren. 

Je kan hierbij beroep doen op het VC voor 

diagnostiek en hulp. 

Geen enkele huisarts maakt gebruik van de justitiële weg om de mishandeling te 

stoppen. Via justitie kan men de bestraffing van de dader bevragen of de veiligheid 

van het kind waarborgen door het (tijdelijk) onder te brengen bij een betrouwbaar 

gezin, persoon of instelling.

Hoewel deze mogelijkheid niet de voorkeur draagt bij huisartsen, acht Dr. 

Adriaenssens (2000) een gerechtelijk optreden noodzakelijk. Volgens hem is de 

kans op herval groot. Hierdoor is de inschakeling van een tijdelijk opvangmilieu 

voor het kind, in afwachting van de resultaten omtrent de psychiatrische 

begeleiding van de moeder, een realistische en beschermende maatregel. Dat deze 

optie klaarblijkelijk niet wordt toegepast, kunnen we mogelijk toeschrijven aan het 

feit dat huisartsen in de eerste plaats een oplossing trachten te bekomen via 

vrijwillige hulpverlening (het VC) waarbij men poogt de mishandeling te stoppen 

door integrale hulp te bieden aan het gezin met oog op herstel. We kunnen dit 

kaderen in het subsidiariteitsprincipe, wat inhoudt dat men steeds de voorkeur 

geeft aan de minst ingrijpende oplossing. Een andere potentiële drempel voor 

melding bij justitie wordt mogelijk gevormd door de voorwaarde dat er voor het ter 

laster gelegde feit bewijsmateriaal voor handen moet zijn. Voor de huisarts is het 

vaak moeilijk om aan te tonen dat de verwondingen werden aangebracht door de 

moeder. De kinderen zijn daarenboven te jong of verkeren in het onvermogen te 

getuigen over de mishandeling. Tenslotte wordt er geen enkele zekerheid geboden 

dat de dader veroordeeld wordt en betekent deze vervolging niet noodzakelijk dat 

de problematische situatie van het slachtoffer, de dader en het gezin naar de 

toekomst toe verbetert. 

Doorverwijzing naar de kinderpsychiatrie gebeurt door 10% van de onderzochte 

huisartsen. Mogelijk is dit niet de meest aangewezen handeling, daar MBP-moeders 

deze verwijzing met grote waarschijnlijkheid naast zich zullen neerleggen. Zij 

consulteren de huisarts immers met oog op het verkrijgen van medische 

onderzoeken of ingrepen en zijn niet gediend van een psychologisch onderzoek. De 

kans is groot dat zij een andere huisarts zullen raadplegen tot zij het gewenste doel 

hebben bereikt. Op deze manier continueert de mishandeling. 

4.1.5 Communicatie tussen huisarts - specialist 

Een efficiënte communicatie tussen huisarts en specialist in het thema van MBPS is 

van wezenlijk belang. 

Een specialist kan namelijk de pijnlijke en overbodige ingrepen eindigen en zit in 

het ziekenhuismilieu in een ideale positie om te handelen naar het vermoeden van 

het MBPS.

Hij verkeert namelijk in het vermogen een ziekenhuisopname te bewerkstelligen 

waarbij een multidisciplinair team wordt opgesteld, teneinde een diagnose te 

realiseren. Bovendien kan men, indien nodig, juridisch advies inwinnen. 

Uit de resultaten blijkt dat de communicatie van huisarts naar specialist adequaat 

verloopt. De meerderheid van de artsen motiveren steeds de reden van 

doorverwijzing naar de specialist toe. Hierbij voegen zij tevens de nodige 

documentatie, en vermelden zij een eventueel vermoeden van het MBPS. Het 

telefonische contact wordt als meest gebruikte medium vermeld teneinde het 

vermoeden van het MBPS expliciet over te brengen naar de specialist. We kunnen 

hierbij opmerken dat op deze manier er geen officiële aantekeningen zijn gemaakt, 

waardoor er mogelijk minder of geen gewicht aan het vermoeden wordt gegeven 

door de specialist. Hij zou hierdoor op een passieve manier kunnen bijdragen aan 

de mishandeling, en zich later bij confrontatie kunnen indekken met het argument 

„geen kennis te hebben genomen van het vermoeden met betrekking tot het MBPS‟. 

De huisarts staat in deze situatie aldus machteloos. 

Omgekeerd verloopt de communicatie van specialist naar huisarts minder effectief. 

Hoewel de meerderheid van de huisartsen getuigt meestal terugkoppeling te krijgen 

van een specialist die de patiënt op eigen initiatief raadpleegt, geeft circa 4 op 10 

van de artsen aan dit bijna nooit te ontvangen. Op deze manier heeft de huisarts 

een onvolledig zicht op de medische consumptie en wordt de potentiële detectie 

van het MBPS bemoeilijkt. Specialisten zouden als dusdanig een bijdrage kunnen 

leveren aan een vroegtijdige opsporing door systematisch feedback te bezorgen 

aan de behandelende huisarts. 

4.1.6 Diagnosestelling 

Bij de aanwezigheid van een vermoeden van het MBPS, blijkt de sensitiviteit (aantal 

correct positieve gevallen) vrij groot te zijn, wat een relatief accuraat 

beoordelingsvermogen betekent voor het syndroom door huisartsen. Bij bijna 7 op 

10 van deze doelgroep wordt het vermoeden van het MBPS geconfirmeerd in een 

diagnose. Daarentegen is het voorkomen van vals positieven eerder beperkt. In 8% 

van de gevallen wordt namelijk een onterecht vermoeden uitgesproken.

4.1.7 Relevante attituden 

4.1.7.1 Het peilen naar medisch shoppen 

Uit de resultaten blijkt dat slechts 1 op 5 van de huisartsen steeds peilt naar het 

consulteren van collega‟s bij verdachte klachten van de patiënt. Daar dit toch een 

belangrijke houding is in het voorkomen van medicatiemisbruik en voorschrijven 

van onnodige of repetitieve onderzoeken, zou dit meer dienen te worden 

gestimuleerd tot een reflex bij de artsen. 

4.1.7.2 Opmaken van een Globaal Medisch Dossier 

Bijna 50% van de huisartsen verklaart dat de helft tot drie kwart van de patiënten 

in het bezit zijn van een Globaal Medisch Dossier (GMD). Dit dossier waarin alle 

medische gegevens van de patiënt worden gebundeld, heeft als doel bij te dragen 

tot een verhoogde kwaliteit van de gezondheidszorg en biedt bovendien financieel 

voordeel aan de cliënt. Voor wat het MBPS betreft, is dit een nuttig instrument om 

overzicht te houden op de medische geschiedenis en het consumptiepatroon, meer 

bepaald de anamnese, klachten, diagnosen, behandelingen, consultaties bij 

specialisten, alsook spoedopnames. Daarenboven kan dit de communicatie tussen 

huisarts en specialist optimaliseren. Bij raadpleging van een specialist kan namelijk 

alle noodzakelijke informatie aan hem worden doorgegeven. Op ieder moment kan 

een specialist eveneens vragen om bijkomende inlichtingen aan de bewaarder van 

het GMD. Verslagen van specialisten worden eveneens in het dossier bijgevoegd, 

zodat een geheel medisch overzicht wordt bewaard. Op deze manier vermijdt men 

onnodige of repetitieve onderzoeken en behandelingen. Dit lijkt een goed 

functionerend systeem, maar toch heeft het in België heel wat voeten in de aarde. 

Doordat een GMD niet verplicht is in ons land, kan de MBP-moeder dit weigeren. Op 

deze manier worden alle bovenvermelde voordelen teniet gedaan. Daarenboven is 

dit dossier niet bindend aan de behandelende huisarts, waardoor doctor shopping 

mogelijk blijft. Een verplicht medisch dossier bij één centrale huisarts zou hier een 

oplossing kunnen bieden. 

4.1.8 Nood aan sensibiliseringsfolder 

Ondanks uit het onderzoek blijkt dat de meerderheid van de huisartsen op de 

hoogte is van het syndroom, is het toch opmerkelijk dat door 74% van de 

onderzoeksgroep blijk wordt gegeven van nood aan een folder met 

waarschuwingssignalen en richtlijnen.

Deze resultaten bevestigen de hypothese dat er behoefte is aan een 

informatiebrochure, waardoor deze werd vervaardigd en kan worden 

teruggevonden in bijlage V. Dit hoge percentage zou men kunnen plaatsen in het 

licht van de gevoeligheid van dit thema en aldus de onzekerheid ethisch en 

adequaat te handelen bij een vermoeden van het syndroom. 

Er is geen significant verband gepercipieerd tussen het aangeven van de behoefte 

aan een sensibiliseringsfolder door huisartsen en hun geslacht, het aantal jaren 

praktijkervaring, kennis in verband met het syndroom, de confrontatie met een 

vermoeden, alsook een diagnosestelling bij een vermoeden van het MBPS. 

4.2 Algemeen besluit 

Het MBPS is een vorm van kindermishandeling waarbij een vroegtijdige detectie 

van (levens)belang is. De eerstelijnshulp, meer bepaald huisartsen vervullen hierbij 

een zeer relevante functie. Niettegenstaande stelt men in de literatuur dat het 

syndroom weinig is gekend en vaak wordt gemist door deze doelgroep. Teneinde 

een tijdige onderkenning te bewerkstelligen van het MBPS is de aanwezigheid van 

voldoende kennis hieromtrent essentieel. Deze moet bovendien actief aanwezig zijn 

bij de differentiaaldiagnose. In het empirisch onderzoek werd de vertrouwdheid met 

het syndroom bij Vlaamse huisartsen nagegaan. Uit de resultaten bleek dat de 

meerderheid voldoende op de hoogte is van het syndroom. Gebrekkige kennis 

vormt kennelijk niet de oorzaak van de ontoereikende herkenning door huisartsen. 

Welke factoren hierbij wel een rol vervullen, vormt mogelijk onderwerp van een 

volgende studie. Naast de huidige kennis werden tevens de handelingspatronen 

nagegaan. Over het algemeen kunnen we stellen dat er te weinig huisartsen actief 

durven ingrijpen en de zaak teveel op zijn beloop laten gaan, zodat hierdoor 

mogelijk kostbare tijd verloren gaat. De wetgeving kan eveneens met de vinger 

worden gewezen. Zij zouden het voorkomen van het MBPS mogelijk kunnen 

inperken door een verplichting van het GMD bij één centrale huisarts in te voeren. 

Bovendien zou de toegang naar een specialist in een ziekenhuis enkel mogelijk 

moeten worden gemaakt door de verwijsbrief van een huisarts. Daar deze 

voorstellen tot beleidsmaatregelen natuurlijk jarenlange inspanningen vergen en 

slecht toekomstmuziek kunnen vormen, ligt de bal voorlopig in het kamp van de 

huisartsen. Een informatiebrochure met signalen van het MBPS en een 

handelingsplan bij een vermoeden wordt door de huisartsen zelf nuttig geacht.

Op deze manier wordt de sensitiviteit en een actieve handeling met betrekking tot 

het syndroom verhoogd, wat een toename van vroegtijdige detectie kan betekenen! 

4.3 Beperkingen 

4.3.1 Literatuurstudie 

In de literatuur is weinig informatie te vinden over de rol van huisartsen in het 

syndroom, ondanks hun belangrijke functie in het herkennen van het syndroom. 

Artikels waarin deze rol wel adequaat wordt beschreven, zijn veelal gebaseerd zijn 

op case-studies waarbij men behoedzaam moet zijn voor generalisatie. De weinige 

studies die zijn gepubliceerd, worden veelal gekenmerkt door kleine steekproeven 

en retrospectief onderzoek. Verder is er nog geen onderzoek verricht met 

controlegroepen om na te gaan in hoeverre de gevonden correlaties bij de 

waarschuwingssignalen kenmerkend zijn voor het syndroom (Dubois et al., 2001). 

Daarenboven is er in de literatuur sprake van een selectiebias. Men publiceert 

namelijk de meer extreme gevallen, waardoor subtielere vormen van het MBPS aan 

de aandacht ontsnappen, terwijl deze eveneens een gepast ingrijpen vereisen 

(Adriaenssens, 2000). Onder deze paragraaf kunnen we eveneens de opmerking 

formuleren dat de percentages die in de literatuur worden vermeld vermoedelijk 

steeds een onderschatting zullen zijn, daar de algemene prevalentie van het 

syndroom wordt onderschat. 

4.3.2 Empirische studie 

Wat bij de onderzoeksstudie vooral een beperking vormde, was de mogelijke 

terughoudendheid bij deelname van huisartsen die niet of minder vertrouwd waren 

met het syndroom. Hierdoor ontstaat een potentiële vertekening bij de resultaten, 

doordat de onderzoeksgroep mogelijk niet voldoende representatief is. 

Bovendien had men het onderzoek kunnen uitbreiden door te bevragen of de 

huisartsen ooit door een specialist op de hoogte werden gebracht van de diagnose 

MBPS bij één van hun patiënten, zonder dat zij hiervan een vermoeden hadden. Op 

deze manier zou men eveneens een indicatie kunnen vormen of het syndroom 

werkelijk vaak wordt gemist. Gezien de zeldzaamheid van het syndroom zou de 

onderzoeksgroep in dit geval mogelijk groter dienen te zijn.

Tenslotte levert vraag 12 uit de enquête, waarin gepeild wordt naar de frequentie 

waarbij het vermoeden werd bevestigd in een diagnose, belangrijke informatie op 

wanneer elke vragenlijst individueel bestudeerd wordt. Zo kan namelijk een idee 

worden gegeven van de adequaatheid van het inschattingsvermogen van de 

huisartsen in verband met het syndroom door het aantal vermoedens te vergelijken 

met de frequentie waarbij deze werkelijk worden geconfirmeerd. Deze relevantie 

gaat verloren wanneer de gegevens in groep worden verwerkt.

Literatuurlijst 

Adriaenssens P. (2000). Moeder is de dader. Het Syndroom van Munchausen by 

Proxy. Vrouwenraad, eerste trimester. 

Adriaenssens P. & Eggermont, E. (1991). Het Syndroom van Munchausen by Proxy: 

De fatale driehoek moeder-kind-arts. Kind en Adolescent, 12 (3), 185-188. 

American Psychological Association (2000). Diagnostic and statistical manual of 

mental disorders IV. Washington: APA. 

Boum, R. (2007). Valse Salie: kroniek van een verscheurde jeugd. Amsterdam: 

SWP. 

De Jongh, A. & Broers, D.L. (2001). Schreeuwen om aandacht: patiënten die doen 

alsof ze iets schelen. Nederlands Tijdschrift Tandheelkunde, 108, 450-453. 

Geraadpleegd, 20 februari, 2008, van Google Scholar database. 

de Mol M., Berben R., van den Berg J.W. & de Greef S. (2002). Münchausen by 

Proxy: De constructie van een syndroom. Gedrag & Gezondheid, 

30 (4), 251-260. 

De Vocht, A. (2005). Basishandboek SPSS 13 voor windows. Utrecht: Bijleveld 

Press. 

Donald, T., Jureidini, J. (1996). Munchausen Syndrome by Proxy: Child abuse in the 

medical system. Arch Pediatr Adolesc Med, 150, 753-758 

Dubois T., Peremans, L., Denekens, J., Van Royen P. (2001). Het Münchausen by 

Proxy Syndroom. Hoe kan je dit als huisarts herkennen? Huisarts nu, 30(4), 158- 

165. 

Gray J. & Bentovim, A. (1996). Illness induction syndrome: Paper I-a series of 41 

children from 37 families identified at the Great Ormond Street Hospital for Children 

NHS Trust. Child Abuse Neglect, 20, 655-673.

Hall D.E., Eubanks, L., Meyyazhagan, S., Keeny, R.D., & Cochran Johnson, S. 

(2000). Evaluation of covert video surveillance in the diagnosis of Munchausen 

Syndrome by Proxy: Lessons from 41 cases. Pediatrics: official journal of the 

American Academy of Pediatrics, 105 (6). Geraadpleegd, 26 oktober, 2007, van 

PsychARTICLES database. 

Kind en Gezin, Ministerie van Justitie, Vertrouwenscentrum & Vlaamse overheid 

(2001). Kindermishandeling [Brochure]. Brussel: Vandenberghe. 

Kind en Gezin (2005). Kindermishandeling in Vlaanderen: Cliëntenregistratie bij de 

vertrouwenscentra kindermishandeling. Geraadpleegd 08 februari, 2008, van 

http://www.kindengezin.be/Images/kindermishandeling2005_tcm149-52081.pdf 

Kind en Gezin (2006). Meldingen bij de Vertrouwenscentra: Gemelde minderjarigen 

naar aard van gemelde mishandeling of verwaarlozing. Geraadpleegd 08 februari, 

2008, van http://www.kindermishandeling.org/VK/Images/Cijfers-%20VK%20- 

%20Centra%202006_tcm150-53012.doc 

Koopman, H.M. & Feenstra, J. (1988). Bedrog in de geneeskunde met het kind als 

inzet: Het Münchhausen syndroom by proxy, een overzicht van de literatuur. 

Tijdschrift kindergeneeskunde, 16, 129-142. 

Jones D.P. & Bools C.N. (1999). Factitious illness by proxy: Recent advances in 

paediatrics. Londen: Churchill Livingstone. 

Libow, J. (2000). Child and Adolescent Illness Falsification. Pediatrics, 105 (2), 336- 

342. Geraadpleegd 11 januari, 2008, van PsychINFO database. 

Meadow R. (1982). Munchausen syndrome by proxy. Arch Dis Child, 57, 92-98. 

Meadow R. (1985). Management of Munchausen syndrome by Proxy. Arch Dis 

Child, 60, 385-393. 

Orde Van geneesheren, Provinciale Raad van Antwerpen (2005). Lijst van de 

ingeschreven geneesheren 2005. Antwerpen: Mertens.

Pankratz L. (2006). Persistent problems with the Munchausen Syndrome by Proxy 

Label. Pediatrics. 34 (1), 90-95. Geraadpleegd, 26 oktober, 2007, van 

PsychARTICLES database. 

Robion I. & Deboutte, D. (1999). Munchausen by Proxy: Verder kijken dan de term 

lang is. Tijdschrift voor orthopedagogiek, kinderpsychiatrie en klinische 

kinderpsychologie, 24, 90-99. 

Rosenberg, D. (1987). Web of deceit: a literature review of Munchausen syndrome 

by proxy. Child Abuse & Neglect, 11, 547-563. 

Schlösser, A. (1989). Een literatuuroverzicht en onderzoek naar de incidentie en 

management van het münchausen syndroom by proxy. RU Leiden: Vakgroep 

ontwikkelingspsychologie. 

Schreier, H. (2004). Munchausen by Proxy. Curr Probl Pedriatr Adolesc Health Care, 

34, 126-143. Geraadpleegd 11 februari, 2008, van ScienceDirect database. 

Schreier, H. & Libow J. (1993). Munchausen syndrome by proxy: Diagnosis and 

prevalence. American Journal of Orthopsychiatry, 63(2), 318-321. 

Skau, K. & Moridsen S.E. (1995). Munchausen syndrome by proxy: A review. Acta 

Paedriatr, 84, 977-982. 

Vandereycken W., Hoogduin C.A.L. & Emmelkamp, P.M.G. (2000). Handboek 

psychopathologie: Deel 1: basisbegrippen. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum. 

Vecht, R. (2000). Munchausen by Proxy Syndroom. Gestoord ouderschap, zieke 

kinderen. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum. 

Vertrouwenscentrum (2004). Gevolgen kindermishandeling. 

Geraadpleegd 08 februari, 2008, van 

http://www.kindermishandeling.org/VK/volwassenen/gevolgen/index.jsp 

Warner J.E., Hanssen, D.J. (1994). The identification and reporting of physical 

abuse by physicians: a review and implications for research. Child Abuse Neglect, 

18, 11-25.

Wise M.G. & Ford C.V. (1988). Factitious disorders. Primary care, 26, 315-326.

Bijlagen 

Overzicht 

Bijlage I: Inleidende nota bij oproep tot medewerking aan onderzoek via brief 

Bijlage II: Inleidende nota bij oproep tot medewerking via e-mail 

Bijlage III: Vragenlijst 

Bijlage IV: SPSS-verwerkingen 

Bijlage V: Sensibiliseringsfolder

Bijlage I: Inleidende nota bij oproep tot medewerking aan onderzoek via brief 

Beste, 

Mijn naam is Kaatje Van Hemelrijk en ik ben studente Bachelor Toegepaste 

Psychologie aan de Lessius Hogeschool te Antwerpen. In functie van mijn scriptie 

voer ik een onderzoek naar de huidige kennis en handelingspatronen wat betreft 

het Munchausen By Proxy Syndroom bij huisartsen. Indien u aan mijn onderzoek 

wil meewerken, vindt u verder in deze envelop mijn vragenlijst, samen met een 

reeds gefrankeerde omslag. De vragen worden anoniem verwerkt, en het invullen 

van de lijst neemt ongeveer 10 minuten in beslag. Gelieve de vragenlijst terug te 

zenden voor 6 januari 2008. 

Hartelijk dank voor uw medewerking en prettige feestdagen! 


Buerstedelei 34 

2630 Aartselaar 

Voor bijkomende vragen kan u steeds terecht op volgend e-mailadres: 

scriptiembps@hotmail.com 

I-1

Bijlage II: Inleidende nota bij oproep tot medewerking via e-mail 

Beste, 

Mijn naam is Kaatje Van Hemelrijk en ik ben studente Bachelor Toegepaste 

Psychologie aan de Lessius Hogeschool te Antwerpen. In functie van mijn scriptie 

voer ik een onderzoek naar de huidige kennis en handelingspatronen wat betreft 

het Munchausen By Proxy Syndroom bij huisartsen. Indien u aan mijn onderzoek 

wil meewerken, vindt u in de bijlage mijn vragenlijst. De vragen worden anoniem 

verwerkt, en het invullen van de lijst neemt ongeveer 10 minuten in beslag. Gelieve 

voor 6 januari 2008 de vragenlijst terug te verzenden naar 

scriptiembps@hotmail.com. Wanneer u prefereert een exemplaar toegestuurd te 

krijgen, kan u dit steeds aanvragen op hetzelfde e-mailadres. Op deze manier kan 

u de enquête naamloos terugzenden, en wordt de volledige anonimiteit 

gewaarborgd. 

Dank bij voorbaat en prettige feestdagen! 

Met vriendelijke groet, 


II-1

Bijlage III: Vragenlijst 

Vragenlijst in functie van onderzoeksstudie naar: 

“De huidige kennis en handelingspatronen bij huisartsen wat betreft 

het Munchausen By Proxy Syndroom” 

III-1

Beste, 

III-2 

Mijn naam is Kaatje Van Hemelrijk en ik ben laatstejaars studente Bachelor in de 

toegepaste psychologie aan de Lessius Hogeschool te Antwerpen. Vanwege mijn 

interesse in onderwerpen die zich situeren op het raakvlak tussen psyche en soma, 

handelt mijn scriptie over het Munchausen by Proxy Syndroom. Daarenboven 

verdient elke vorm van mishandeling tegenover kinderen onze aandacht. Hieronder 

volgt ter inleiding een korte uiteenzetting over dit syndroom. 

In 1977 introduceerde de Engelse kinderarts Meadow voor het eerst de term 

„Munchausen by Proxy‟. Deze benaming werd afgeleid van het Munchausen 

syndroom. Bij deze diagnose heerst er bij het individu een drang naar 

ziekenhuisopname, het ondergaan van pijnlijke ingrepen en diagnostische 

procedures. In de DSM-IV 1 vindt men het Munchausen Syndroom terug onder de 

rubriek nagebootste stoornis. De meeste relevante criteria luiden: opzettelijk 

veroorzaken of voorwenden van lichamelijke of psychische verschijnselen. De 

motivatie voor dit gedrag is het opnemen van de ziekterol. Hiermee onderscheidt 

het Munchausen Syndroom zich van hypochondrie, waarbij een overdreven vrees of 

overtuiging een ernstige lichamelijke ziekte te hebben centraal staat 2 . 

„By proxy‟ is nog niet opgenomen in de vierde versie van de DSM, maar zal wellicht 

in de volgende editie aanwezig zijn. „By proxy‟ wordt hier vertaald als „per 

volmacht‟. De symptomen bij het kind worden dus systematisch gesimuleerd of 

geïnduceerd door een primaire verzorger, voornamelijk de moeder. Het 

teweegbrengen van de klachten gebeurt hoofdzakelijk door middel van het 

toedienen van medicijnen, toebrengen van infecties of verwondingen. Het 

uiteindelijke doel van de moeder is aandacht verkrijgen van het medisch personeel. 

De mishandelende zorgfiguur kan zijn kind niet zien als een individu met eigen 

behoeften en gevoelens. Het kind wordt gepercipieerd als object om de eigen 

noden, namelijk belangstelling van specialisten, te bevredigen. Deze verborgen 

vorm van kindermishandeling kan ingrijpende gevolgen hebben. 

1 American Psychiatric Association (2000). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders: 

DSM-IV-TR. Washington DC: American Psychiatric Association. 

2 Emmelkamp, P.M.G., Hoogduin, C.A.L., Vandereycken, W. (2000). Handboek psychopathologie: Deel 

1 basisbegrippen. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum.

III-3 

Behalve angst en pijn kan men denken aan bijwerkingen en complicaties van 

medicijnen, diagnostiek en chirurgisch ingrijpen. Bovendien wordt de normale 

ontwikkeling van het kind bedreigd door problematische contacten met 

leeftijdsgenoten, moeite met losmaking van de ouders en onregelmatig 

schoolbezoek. 10% van de kinderen overleeft de mishandeling niet. 3 

Met mijn onderzoek wil ik de huidige kennis en handelingspatronen wat betreft dit 

syndroom bij huisartsen nagaan. Afhankelijk van de uitkomst van de resultaten zal 

er een sensibiliseringsfolder worden opgesteld voor huisartsen, waarin de signalen 

te vinden zijn en richtlijnen hoe men adequaat kan handelen bij het ontstaan van 

een vermoeden. Op deze manier beoog ik het vergroten van de gevoeligheid in de 

gezondheidssector voor dit syndroom, met als einddoel secundaire preventie. De rol 

van huisartsen als poortfunctie is hierbij immers niet te ontzien! 

3 Vecht, R. (2000). Munchausen By Proxy: Gestoord ouderschap – zieke kinderen. Houten: Bohn Stafleu 

Van Loghum.

III-4 

Deze vragenlijst wordt anoniem verwerkt. U hoeft uw naam niet vermelden. Indien 

van toepassing, kan u meerdere alternatieven aankruisen. De vragenlijst neemt 

ongeveer tien minuten in beslag. 

Personalia huisarts 

Geslacht: …………………………………………………………………………………………………………… 

Geboortejaar: ……………………………………………………………………………………………………. 

Hoelang bent u reeds werkzaam als huisarts: ………………………………………………… 

Vraag 1 

Was u reeds bekend met de concrete inhoud van het Munchausen by Proxy 

0 Ja 

0 Neen ga naar vraag 14 

Syndroom (MBPS)? 

Vraag 2 

Vanwaar is uw kennis in verband met het MBPS afkomstig? 

0 Vanuit de medische opleiding 

0 Vanuit artikels in een medisch tijdschrift 

0 Door confrontatie met de diagnose na feedback van een specialist 

(pediatrie, kinderpsychiatrie) 

0 Vanuit congres 

0 Vanuit documentaire op tv 

0 Vanuit film 

0 Vanuit non-fictie boeken 

0 Andere: ………………………………………………………………………………………………………………………

0 Ja 

Vraag 3 

Hebt u in de loop van uw carrière bij een patiënt reeds een vermoeden 

0 Neen ga naar vraag 13 

0 1 keer 

0 2 keer 

0 3 keer 

0 4 keer 

gehad van MBPS? 

Vraag 4 

Wat was de frequentie van dit vermoeden? 

III-5 

0 Andere: ………………………………………………………………………………………………………………………

In geval van meerdere vermoedens, gelieve bij de volgende vragen het meest 

recente vermoeden in beschouwing te nemen. 

Vraag 5 

Op welke signalen was dit vermoeden gebaseerd? 

0 Aanwezigheid van opeenvolgende verscheidene of steeds terugkerende 

ziektebeelden die niet voldoende verklaard kunnen worden door een somatische 

oorzaak 

0 Aanwezigheid van (repetitieve) ongewone klachten die moeilijk te brengen waren 

onder één klinische noemer, zodat gedacht werd aan een „unieke‟ ziekte 

0 De resultaten van anamnestisch, laboratorium- en lichamelijk onderzoek 

vertoonden een aanzienlijke discrepantie met de algehele gezondheidstoestand van 

het kind 

0 Door het ontdekken van „medisch shoppen‟ (cfr. patiënt is overal gekend en 

nergens, geen vaste huisarts, hospitalisaties in verscheidene ziekenhuizen) 

0 Overdreven preoccupatie van de zorgfiguur met ziektesymptomen bij het kind en 

aandringen op medische ingrepen 

0 Irritatie en zeer boos worden van de zorgfiguur bij afwijzende houding van de 

arts t.o.v. verder onderzoek, ingrepen, … 

0 Incongruenties in het verhaal of de anamnese gegeven door de zorgfiguur 

III-6 

0 Andere: ………………………………………………………………………………………………………………………

Vraag 6 

Hoe heeft u bij het vermoeden vervolgens gehandeld? 

0 De zorgfiguur en het kind terug naar huis gestuurd met eventueel een voorschrift 

III-7 

voor pijnstillers, geneesmiddelen,… (geen doorverwijzing, geen melding) ga naar 

vraag 7 

0 Afwachtende houding aangenomen, waarbij gevraagd werd op een later tijdstip 

contact op te nemen ter herevaluatie ga naar vraag 7 

0 De zorgfiguur rechtstreeks geconfronteerd met uw vermoeden ga naar vraag 

13 

0 Collega-arts geraadpleegd voor een „second opinion‟ ga naar vraag 12 

0 Doorverwezen naar een medisch specialist in het ziekenhuis ga naar vraag 8 

0 Doorverwezen naar een kinderpsychiater ga naar vraag 9 

0 (Anonieme) melding bij Bureau Vertrouwensarts, de Raad voor de 

Kinderbescherming 

ga naar vraag 10 

0 Melding bij het strafrechterlijke circuit: Politie, Openbaar Ministerie ga naar 

vraag 11 

0 Andere: ………………………………………………………………………………………………………………………

Vraag 7 

Waarom heeft u op deze manier gehandeld? 

0 U wou een afwachtende houding aannemen, en kijken hoe de situatie verder 

evolueerde 

0 Omwille van het feit dat uw vermoeden mogelijk onterecht was 

0 Om „doctor shopping‟ te vermijden 

0 Door de subjectieve relatie die u als arts hebt met uw patiënten is het moeilijker 

om toe te geven aan deze vermoedens. Symptomen worden dan eerder gezien in 

het kader van overbezorgdheid 

0 Omdat u op dat moment de ernst van de situatie niet inzag 

0 Doordat de vertrouwensrelatie met uw patiënt hierdoor mogelijk beschadigd zou 

kunnen worden 

0 Twijfels rond de implicaties van het beroepsgeheim 

0 Andere: ……………………………………………………………………………………………………………………… 

ga bij elk antwoord door naar vraag 13 

III-8

Vraag 8 

Waarom heeft u beslist door te verwijzen naar een medisch specialist? 

0 Om tegemoet te komen aan de wensen van de zorgfiguur 

0 Om somatische oorzaken uit te sluiten 

0 Omdat u vindt dat het uw taak is als arts enkel te richten op het somatische 

aspect, en door te verwijzen naar medische specialisten indien u geen interventies 

meer kan verrichten 

0 Om „doctor shopping‟ te vermijden, waarbij de nieuwe huisarts niet op de hoogte 

is van de medische geschiedenis van de patiënt 

III-9 

0 Om te voorkomen dat de zorgfiguur de symptomen zal verergeren, waardoor u de 

volgende keer genoodzaakt zou zijn door te verwijzen 

0 Uit bezorgdheid dat de zorgfiguur, buiten uw weten om, rechtstreeks een 

afspraak zou vastleggen met de specialist (en deze tevens niet op de hoogte kan 

worden gebracht van de anamnese en het vermoeden) 

0 Andere: ……………………………………………………………………………………………………………………… 

Vraag 9 

Motiveert en documenteert u de verwijzing wanneer u doorverwijst naar 

een specialist? (inclusief eventuele vermoedens van MBPS). 

0 Nooit ga naar vraag 11 

0 Bijna nooit 

0 Soms 

0 Meestal 

0 Altijd 

ga naar vraag 10

Vraag 10 

Op welke manier communiceert u het vermoeden van het MBPS aan de 

0 Via de verwijsbrief 

0 Via telefonisch contact 

specialist? 

III-10 

0 Via het doorgeven van het Globaal Medisch Dossier waarin de anamnese terug te 

vinden is 

0 Rechtstreeks, via persoonlijk gesprek 

0 Andere: ……………………………………………………………………………………………………………………… 

Vraag 11 

Werd na doorverwijzing of melding van het vermoeden uiteindelijk de 

0 Ja ga naar vraag 12 

diagnose MBP gesteld? 

0 Neen, toch blijft het vermoeden aanwezig en blijft er een algemene alertheid 

bestaan 

ga naar vraag 13 

0 Neen, er werd een andere verklaring gevonden voor de klachten ga naar vraag 

13 

0 Neen, de zorgfiguur heeft afgezien van de doorverwijzing ga naar vraag 13

III-11 

Vraag 12 

Indien er sprake is van meerdere vermoedens, wat is de frequentie waarbij 

0 1 keer 

0 2 keer 

0 3 keer 

0 4 keer 

het vermoeden werd bevestigd in een diagnose? 

0 Andere: ……………………………………………………………………………………………………………………… 

Vraag 13 

Probeert u bij onbekende patiënten met verdachte klachten (in de richting 

0 Nooit 

van MBPS) te achterhalen wie mogelijk andere/ vorige huisartsen 

0 Meestal niet 

0 Soms 

0 Meestal wel 

0 Altijd 

zijn/waren? 

Vraag 14 

Hoeveel procent van uw patiënten heeft bij schatting een Globaal Medisch 

0 0 - 25 % 

0 25 – 50 % 

0 50 – 75 % 

0 75 – 100% 

Dossier?

III-12 

Vraag 15 

Vindt u dat het Globaal Medisch Dossier een belangrijke component kan 

0 Ja 

vormen in de detectie van het MBPS? 

Waarom wel: ………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

0 Neen 

Waarom niet: 

.................................................................................................................... 

.................................................................................................................... 

Vraag 16 

Krijgt u steeds een terugkoppeling van de specialist die uw patiënt op 

0 Nooit 

0 Bijna nooit 

0 Meestal 

0 Bijna altijd 

0 Altijd 

0 Ja 

eigen initiatief heeft geraadpleegd? 

Vraag 17 

Is er volgens u bij huisartsen nood aan een sensibileringsfolder en 

uitgeschreven richtlijnen wat betreft adequaat handelen bij vermoeden 

0 Neen 

van MBPS? 

0 Andere voorstellen: ………………………………………………………………………………………………….. 

Hartelijk dank voor uw tijd en medewerking!!! 

Met vriendelijke groet, Kaatje Van Hemelrijk

Bijlage IV: SPSS-verwerkingen 

Frequenties 


Was u reeds bekend met de concrete inhoud van het MBPS? 

Valid 


ja 

Frequency 

70 

Percent 

86,4 

Valid Percent 

86,4 

IV-1 

Cumulative Percent 

neen 11 13,6 13,6 100,0 

Total 

81 100,0 100,0 

Vanwaar is uw kennis in verband met het MBPS afkomstig? 

Valid 

vanuit de medische 

opleiding 

vanuit artikels in een 

medisch tijdschrift 

door confrontatie met de 

diagnose na feedback van 

een specialist 

Frequency 

15 

Percent 

18,5 

Valid 

Percent 

21,4 

86,4 

Cumulative 

Percent 

21,4 

15 18,5 21,4 42,9 

1 1,2 1,4 44,3 

vanuit documentaire op tv 3 3,7 4,3 48,6 

vanuit non-fictie boeken 1 1,2 1,4 50,0 

andere 5 6,2 7,1 57,1 

combinatie 30 37,0 42,9 100,0 

Total 70 86,4 100,0 

Missing System 11 13,6 

Total 

81 100,0


Hebt u in de loop van uw carrière bij een patiënt reeds een vermoeden gehad van MBPS? 

Valid 

Frequency 

Percent 

Valid Percent 

IV-2 


ja 25 30,9 35,7 35,7 

neen 45 55,6 64,3 100,0 

Total 70 86,4 100,0 


Total 


Wat was de frequentie van dit vermoeden? 

Frequency 

81 100,0 

Percent 

Valid Percent 


Valid 1 keer 6 7,4 24,0 24,0 

2 keer 13 16,0 52,0 76,0 

3 keer 1 1,2 4,0 80,0 

4 keer 3 3,7 12,0 92,0 

5 keer 1 1,2 4,0 96,0 

6 keer 1 1,2 4,0 100,0 

Total 25 30,9 100,0 


Total 

81 100,0


Hoe heeft u bij het vermoeden vervolgens gehandeld? 

Valid 

afwachtende houding + 

herevaluatie 

rechtsreekse confronatie 

met vermoeden 

Frequency 

7 

Percent 

8,6 

Valid Percent 

28,0 

IV-3 

Cumulative 

Percent 

28,0 

1 1,2 4,0 32,0 

second opinion 1 1,2 4,0 36,0 

doorverwijzing naar 

medisch specialist 

doorwijzing naar 

kinderpsychiater 

melding bureau 

vertrouwensarts 

3 3,7 12,0 48,0 

2 2,5 8,0 56,0 

3 3,7 12,0 68,0 

andere 1 1,2 4,0 72,0 

combinatie 7 8,6 28,0 100,0 

Total 25 30,9 100,0 


Total 


Waarom heeft u op deze manier gehandeld? 

Valid 

door mogelijk onterecht 

vermoeden 

symptomen ereder 

gezien als 

overbezorgdheid, door 

moeilijkheid omwille van 

subj. relatie met ZF 

Frequency 

81 100,0 

1 

Percent 

1,2 

Valid Percent 

8,3 

Cumulative 

Percent 

8,3 

1 1,2 8,3 16,7 

combinatie 10 12,3 83,3 100,0 

Total 12 14,8 100,0 


Total 

81 100,0


Waarom heeft u beslist door te verwijzen naar een medisch specialist? 

Valid 

om somatische oorzaken 

uit te sluiten 

om doctor shopping te 

vermijden 

uit bezorgdeid dat de ZF 

rechtstreeks afspraak, 

buiten uw weten om, 

vastlegt met specialist 

Frequency 

1 

Percent 

1,2 

Valid Percent 

12,5 

IV-4 

Cumulative 

Percent 

12,5 

1 1,2 12,5 25,0 

1 1,2 12,5 37,5 

combinatie 5 6,2 62,5 100,0 

Total 8 9,9 100,0 


Total 


81 100,0 

Motiveert en documenteert u de verwijzing wanneer u doorverwijst naar een specialist? 

Valid 

Frequency 

Percent 

Valid Percent 

Cumulative 

Percent 

meestal 

3 

3,7 

33,3 

33,3 

altijd 6 7,4 66,7 100,0 

Total 9 11,1 100,0 


Total 

81 100,0


Werd na doorverwijzing of melding van het vermoeden uiteindelijk de diagnose MBP gesteld? 

Valid 

ja 

neen, toch blijft er een 

vermoeden aanwezig + 

algemene alertheid 

neen, er werd een andere 

verklaring gevonden voor 

de klachten 

Frequency 

Percent 

Valid Percent 

IV-5 

Cumulative 

Percent 

8 

9,9 

66,7 

66,7 

3 3,7 25,0 91,7 

1 1,2 8,3 100,0 

Total 12 14,8 100,0 


Total 


81 100,0 

Indien er sprake is van meerdere vermoedens, wat is de frequentie waarbij het vermoeden werd 

bevestigd in een diagnose? 

Valid 

1 keer 

Frequency 

1 

Percent 

1,2 

Valid Percent 

10,0 

Cumulative 

Percent 

2 keer 6 7,4 60,0 70,0 

3 keer 2 2,5 20,0 90,0 

5 keer 1 1,2 10,0 100,0 

Total 10 12,3 100,0 


Total 

81 100,0 

10,0


IV-6 

Probeert u bij onbekende patiënten met verdachte klachten (in de richting van MBPS) te achterhalen wie 

mogelijk andere/vorige huisartsen zijn/waren? 

Valid 

Frequency 

Percent 

Valid Percent 


nooit 

7 

8,6 

10,1 

10,1 

meestal niet 6 7,4 8,7 18,8 

soms 9 11,1 13,0 31,9 

meestal wel 31 38,3 44,9 76,8 

altijd 16 19,8 23,2 100,0 

Total 69 85,2 100,0 


Total 


81 100,0 

Hoeveel procent van uw patiënten heeft bij schatting een Globaal Medisch Dossier? 

Valid 


Frequency 

Percent 

Valid Percent 


0-25% 

5 

6,2 

6,2 

6,2 

25-50% 19 23,5 23,5 29,6 

50-75% 37 45,7 45,7 75,3 

75-100% 20 24,7 24,7 100,0 

Total 

81 100,0 100,0 

Vindt u dat het Globaal Medisch Dossier een belangrijke component kan vormen in de detectie van het 

MBPS? 

Valid 

Frequency 

Percent 

Valid Percent 


ja 

60 

74,1 

74,1 

74,1 

neen 20 24,7 24,7 98,8 

Andere 1 1,2 1,2 100,0 

Total 

81 100,0 100,0


Krijgt u steeds terugkoppeling van de specialist die uw patiënt op eigen initiatief heeft geraadpleegd? 

Valid 


Frequency 

Percent 

Valid Percent 

IV-7 


nooit 

1 

1,2 

1,2 

1,2 

bijna nooit 31 38,3 38,3 39,5 

meestal 36 44,4 44,4 84,0 

bijna altijd 13 16,0 16,0 100,0 

Total 

81 100,0 100,0 

Is er volgens u nood aan een sensibiliseringsfolder en uitgeschreven richtlijnen wat betreft het adequaat 

handelen bij vermoeden van MBPS? 

Valid 

Frequency 

Percent 

Valid Percent 


ja 

61 

75,3 

75,3 

75,3 

neen 17 21,0 21,0 96,3 

andere 3 3,7 3,7 100,0 

Total 

Chi-kwadraat toetsen 


Chi-kwadraat toets: kennis MBPS-praktijkervaring huisarts 

81 100,0 100,0 

Value 

df 

Asymp. Sig. (2-sided) 


15,919 

9 

0,069 

Likelihood Ratio 16,036 9 0,066 

Linear-by-Linear 

Association 

N of Valid Cases 81 

1,332 1 0,248


Chi-kwadraat toets: kennis MBPS-geslacht huisarts 

Value 

df 

IV-8 



0,170 

2 

0,919 



Association 



Chi-kwadraat toets: afkomst kennis MBPS-praktijkervaring huisarts 

0,047 1 0,829 

Value 

df 



50,596 

48 

0,371 



Association 



Chi-kwadraat toets : vermoeden MBPS-geslacht huisarts 

0,011 1 0,916 

Value 

df 



0,698 

2 

0,705 



Association 


Chi-kwadraat toets: vermoeden MBPS-praktijkervaring huisarts 


0,011 1 0,915 

Value 

9,375 

df 

8 


0,312 



Association 


0,011 1 0,917


Chi-kwadraat toets: diagnose MBPS-geslacht huisarts 


Value 

df 

IV-9 


0,563 2 0,755 



Association 



Chi-kwadraat toets: nood folder MBPS-geslacht huisarts 

0,373 1 0,541 

Value 

df 



6,630 

4 

0,157 



Association 



Chi-kwadraat toets: nood folder MBPS-praktijkervaring huisarts 

3,877 1 0,049 

Value 

df 



18,633 

18 

0,415 



Association 


0,290 1 0,590


Chi-Square toets: nood folder MBPS-kennis MBPS 

Value 

df 

IV-10 



4,173 

2 

0,124 



Association 



Chi-kwadraat toets: nood folder MBPS-vermoeden MBPS 


3,654 1 0,056 

Value 

0,010 

df 

2 


0,995 



Association 


Chi-kwadraat toets: nood folder MBPS-diagnose MBPS 


0,009 1 0,924 

Value 

3,563(a) 

df 

2 


0,168 



Association 


0,093 1 0,760

Pearson-r correlaties 


Pearson r correlatie: frequentie vermoeden MBPS-praktijkervaring huisarts 









1 

IV-11 



-0,382 

Sig. (2-tailed) 0,059 

N 81 25 

Pearson Correlation -0,382 1 


N 

Pearson r correlatie: diagnose MBPS-praktijkervaring huisarts 








diagnose? 




25 25 

1 


meerdere 

vermoedens, wat is de 

frequentie waarbij het 

vermoeden werd 

bevestigd in een 

diagnose? 

0,158 


N 81 10 

Pearson Correlation 0,158 1 


N 

10 10

Bijlage V: Sensibiliseringsfolder 

V-1

“Munchausen by Proxy Syndroom”: Huidige ... - vanhoomissen.be

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?