Stuurwiel en stuurhuis - Mediastorm

Stuurwiel en stuurhuis
De stuurinrichting van een ‘Big’ Healey, bestaat uit een stuurbuis met een worm waarin
de stuurrol op de pit-manas grijpt. Het geheel is oliedicht afgesloten, de worm loopt op
twee kogellagers. Deze lagers zijn zo geconstrueerd dat zij belasting in zijdelingse richting
en in lengterichting kunnen opnemen. Wanneer het stuurwiel gedraaid wordt, verdraait
de stuurworm de rol in de pitmanas waardoor de pitmanarm aan de onderzijde van de as
in de gewenste richting wordt gedraaid. De stuurinrichting is van het type met een centrale
stuurstang die de pitmanarm met de hulpstuurarm verbindt. De fuseearmen zijn door
middel van spoorstangen met de pitmanarm en hulpstuurarm verbonden.
De stuurinrichting van een ‘Sprite’ bestaat uit een stuurbuis met stuurhuis van het
‘tandheugel’ systeem, waar de beide spoorstangen (stuurstangen links en rechts) vast aan
zijn bevestigd. Deze spoorstangen zijn direct op de pitmanarm bevestig. Dus zonder hulpstuurhuis.
Verwijderen en monteren van het stuurwiel (‘Big’ Healey)
Het verwijderen van het (verstelbare) stuurwiel om het door een nieuw te vervangen, of
de kabelboom van de stuurkolom te vernieuwen is één van die klusjes die eenvoudig zijn
als men maar de juiste kneepjes kent. Kent men ze niet dan loopt men de kans het richtingaanwijzer
mechaniek te slopen.
Ook stuurwielen slijten en gaan kapot, zodat ze op een kwade dag vervangen
moeten worden. Een claxon en richtingaanwijzer die niet werken kunnen best eens te wijten
zijn aan kortsluiting of uitgedroogde bedrading van de draadboom in de stuurkolom.
Het verwijderen en vervangen van een stuurwiel of vernieuwen van de bedrading neemt
meestal niet meer dan een uur in beslag en is niet al te moeilijk. Het enige gereedschap
dat men nodig heeft is een schroevendraaier, een punttangetje en een priem. Bovendien
een stevig stuk draad en een rolletje isolatieband als er een nieuwe kabelboom geïnstalleerd
moet worden. Mocht er een nieuwe kabelboom in moeten, informeer dan eerst of
er wel een leverbaar is, anders is het einde oefening. De eenvoudigste manier om de klus
te klaren is om plaats te nemen op de bestuurdersplaats. Een handboek op schoot vangt
de eventueel rondvliegende piefjes en palletjes op. Hierna volgt de handleiding voor de
(de)montage en wel stap voor stap:
Verwijderen van de claxonknop
Door de chromen fixatiering los te peuteren kunt u de claxonknop verwijderen. Voorzichtig
want tussen het contactplaatje onder de claxonknop in het centrale gedeelte van
de richtingaanwijzer zit een veer. Schenk geen aandacht aan de schroeven die zichtbaar
worden, blijf eraf!
Verwijder van de richtingaanwijzer unit
Door de drie schroefjes los te draaien aan de zijkant van het centrale gedeelte van het
stuurwiel verwijdert u de richtingaanwijzer-unit. Het gehele mechanisme kan nu uit het
stuurwiel geschoven worden. De kabelboom moet lang genoeg zijn om het mechanisme
zo’n 20 cm uit het stuurwiel te schuiven. Als dit moeilijk gaat kijk dan naar de kabelboom
die voor uit het stuurhuis komt, wellicht loopt hij aan bij de radiateur. Mocht de kabelboom
te kort zijn, dan kunt u altijd nog de stekkertjes los maken naar de claxon en de

ichtingaanwijzer. Let op dat u de kabelboom niet de stuurkolom in trekt. Is hij aan de
korte kant, maak dan eerst een stuk draad vast aan de kabelboom, zodat u hem altijd
weer naar beneden, dus uit de stuurkolom kunt trekken.
Losmaken van het richtingaanwijzer gedeelte
Hier moet de eerste truc worden toegepast. Het genoemd gedeelte wordt tegen de achterplaat
aan geklemd door drie schroeven die op hun beurt bedekt worden door een afstandsplaat
en die bereikbaar zijn door drie gaatjes in de terugslagplaat en de grondplaat.
(Zie tekening Stuur 1.)
richtingaanwijzer unit achterplaat
terugslagplaat grondplaat en statorbuis
De schroeven worden zichtbaar door het
afstandplaat
lipje aan de afstandsplaat te draaien tot de
openingen aan deze plaat in lijn liggen met
die van de terugslagplaat en de grondplaat.
(Zie tekening Stuur 2.) De drie schroefjes
lipje
kunnen nu via deze openingen achter uit
het mechaniek verwijderd worden.
statorunit
Stuur 1
gaatje
Losmaken van de bedrading
Schuif de achterplaat met statorbuis terug in
lipje
de stuurkolom. Draai de handel van de richtingaanwijzer
achter schroef B (groen/gele
draad). (Zie tekening Stuur 3.)
Verwijder dan het moertje van deze draad. Zo
gaatje gauw de draad los is draait men het moertje
weer vast. Door de handel achter de moer
te draaien voorkomt men dat hij in het bin-
Stuur 2
nenwerk van het mechaniek valt. Herhaal deze
handelingen voor de schroeven C en D. De
laatste draad kan makkelijk verwijdert worden omdat hij boven alles uitsteekt in de ruimte
voor de claxonknop. Zijn alle draden los,
dan kan het beweegbare richtingaanwijzer
gedeelte verwijdert worden.
richtingaanwijzerhandel
A. Koperen aardingsring
maakt hier contact;
B. groen/gele draad;
C. groene draad;
Grondplaat gedeelte
D. groen/blauwe draad;
Het grondplaat deel kan nu verwijdert
E. bruin/zwarte draad;
worden door de draden door de buis te
F. geen aansluiting.
schuiven. Geeft dit problemen, plak dan
Stuur 3 - Aansluitschema
met tape de draden zo vast dat de ringetjes
aan de uiteinden op elkaar vallen, zodat ze door de buis geschoven kunnen worden.
In dit stadium verhuizen we het geheel naar de werkbank. Het grondplaat gedeelte
ziet er meestal smerig uit. Wat carburateur reiniger maakt het geheel schoon en spuit
er wat WD-40 op voordat het geheel weer in elkaar wordt gezet. Haal het grondplaat
gedeelte niet verder uit elkaar! (de lipjes breken gemakkelijk af).

Verwijderen van stuurwiel
Het stuurwiel wordt op zijn plaats gehouden door een ronde clip, die op zijn beurt ligt in
een groef in de stuurkolom. Deze clip kan er uit gehaald worden met een priem en een
schroevendraaier. De klemschroef voor het instellen van de lengte van de stuurkolom
moet nu losgedraaid worden en het stuur kan verwijderd worden.
Verwijderen van bedrading
Kruip onder de wagen en maak de stekkertjes bij het stuurhuis los. Label ze! Maak aan de
kabelboom een stevig stuk vislijn of opbinddraad (tuincentrum) vast. Trek de kabelboom
naar boven uit de stuurkolom. Laat het opbinddraad in de stuurkolom zitten.
Nieuwe kabelboom monteren
Maak het opbinddraad vast aan het langste draadje met stekker van de nieuwe draadboom.
Draai er isolatietape omheen en verpak de andere stekkertjes zo dat de kabeltjes
een geheel gaan vormen zonder dat dit dikker wordt dan de kabelboom. Wellicht dat nu
iemand kan helpen door aan de draad te trekken aan stuurhuiszijde. Leidt de kabelboom
al draaiende aan de bovenzijde voorzichtig de stuurkolom in. Een beetje vet eraan wil ook
helpen, vooral omdat we halverwege in de onderste statorbuis komen, die een iets kleinere
diameter heeft. Met een beetje draaien en trekken kan ook deze hindernis genomen
worden. Op een gegeven moment komt het einde van de kabelboom beneden te voorschijn.
Neem de isolatietape er af en sluit de stekkers op de juiste manier aan.
Afwerken van het ‘nieuwe’ stuurwiel
Als we de boel toch los hebben liggen is het misschien raadzaam om gelijk het (nieuwe)
stuurwiel te inspecteren. Het opmerkelijk hierbij is dat bij zo’n 99% van de Healey-restauraties
ook een nieuw stuurwiel nodig blijkt te zijn. Natuurlijk kan men ook het originele
stuurwiel restaureren. Bij zo’n restauratie moet men wel bedenken dat het stuur erg veel
trillingen te verwerken krijgt, zodat de door u met veel zorg en moeite dicht gemaakte
scheuren na enige tijd weer zichtbaar worden.
Het ouderwetse Bluemel stuurwiel had als bekleding een bakelietachtige kunststof
laag, die zeker na enige decennia hard en bros geworden is, zodat er gemakkelijk scheuren
in ontstaan. Ook de bevestiging van de spaken in de stuurwielrand was niet dermate intelligent
gedaan, dat men met zijn originele Healey-stuurwiel probleemloos de 21 ste eeuw
kan uitrijden.
Echt een nieuw stuur dus. Het zogenaamde replica stuurwiel heeft een rand van
nylon kunststof. Deze rand blijft wat soepeler, zodat het snel optreden van scheuren verleden
tijd is. Aan de meeste replica stuurwielen kleven wat nadeeltjes. Zo zit er vaak aan
de buiten- en binnenzijde van de stuurwielrand een ribbel die het resultaat is van de fabricage
methode. De gietmal sluit namelijk daar. Boven- dien zitten er in sommige exemplaren
aan de achterzijde van de rand tussen de vingergrepen putjes van zo’n drie mm diameter.
Via deze gaatjes werd tijdens het gietproces de metalen kern op zijn plaats gehouden.
Ook wat betreft de centrale conus van het stuurwiel is vaak wat aan te merken.
Het lakwerk is vaak slecht. Ook de wurgmoer, waarmee het verstelbare stuurwiel wordt

vastgezet is niet helemaal gelijk aan het origineel, ook de nieuwe fixatie-schroeven voor
het claxon-richtingaanwijzer mechaniek zijn te lang.
Na de bovenstaande lijst van foutjes lijkt het er misschien op dat de replica stuurwielen
slecht gemaakt zijn. Dit is echter beslist niet waar! Aangezien er verschillende fabrikanten
zijn, hebben ze ook niet allemaal boven beschreven afwijkingen, het loont dus de
moeite om bij een eventuele aanschaf meerdere exemplaren bij verschillende leveranciers
te bekijken voordat men een nieuw stuurwiel aanschaft. Wat de foutjes betreft, met wat
eenvoudig knutselwerk kan men het aangeschafte stuurwiel er laten uitzien als een origineel
exemplaar.
Het afschuren van de ribbel op de rand
Neem een stukje gewoon schuurpapier nr. 280 van ongeveer 5x10 cm en schuur de gietribbel
aan de binnen- en buitenzijde van het stuurwiel weg. Niet te veel, de rand moet
rond blijven. Ga over op waterproof 400 of 600 en dan naar 1200 of 1500. Het geeft niet
dat er een matte band ontstaat, schuur net zo lang tot de ribbel aan de binnen- en buitenzijde
verdwenen is. Koop een goede epoxy-plamuur en een tube zwarte olieverf voor
amateurschilders. Meng een beetje plamuur met de olieverf met behulp van een smal
paletmes tot het mengsel zwart ziet. Stop nu voorzichtig, zonder lucht in te sluiten, de
gaatjes dicht. Doe dit zo netjes mogelijk, er hoeft dan na het uitharden van het plamuurmengsel
niet zo veel geschuurd te worden. Na ongeveer 24 uur is het mengsel hard geworden
en kunnen we het geheel gaan schuren.
Doe dit zó dat de opgevulde gaatjes niet voelbaar zijn, met andere woorden, het
vulsel moet de contour van de vingergrepen volgen. De volgende stap is het polijsten van
de rand.
In principe gaat dit proces eender als bij lakwerk. Begin met commandant 4 en gebruik
daarna lakpolish van een bekende fabrikant. Neem hiervoor een vochtige doek. De
rand gaat spoedig weer glimmen en de geplamuurde gaatjes vallen niet meer op.
Het afwerken van de conus
Allereerst dienen de spaken met afplakband afgeschermd te worden. Natuurlijk ook de
rand van het stuur in papier wikkelen. Met waterproof schuurpapier 400 wordt het centrale
gedeelte glad geschuurd. Daarna spuiten we het geheel in de primer, waarna één
of meerdere zwarte glanslaklagen volgen. De grote wurgmoer kan ook gelijk behandeld
worden, zodat hij net zo glanzend zwart wordt.
Blijven over de te lange zwarte fixatieschroeven die het claxon gedeelte moeten
vasthouden. Het eenvoudigst is gewoon de oude schroeven te gebruiken, deze waren immers
precies goed!
Zo krijgen we met een beetje tijd en aandacht een perfect stuurwiel, waarmee we
zonder problemen met onze Healey in de 21 ste eeuw kunnen blijven sturen.
Montage
In principe is dit eenvoudig de omgekeerde volgorde van wat u reeds gedaan heeft. Let er
wel op dat u bij het monteren van het (nieuwe) stuurwiel de voorwielen recht hebt staan.
Officieel hoort het stuurwiel met de spaken op de 12, 8 en 4 uur positie.

Let er goed op dat de draden aan de juiste schroeven zitten, zoals in tekening Stuur
3 te zien is. Schuif ook de richtingaanwijzer knop weer achter de schroef bij de montage,
om naar binnen vallen te voorkomen.
Als men het grondplaat gedeelte met de buis in de stuurkolom schuift let er dan
ook op dat de groef in de buis aan de bovenzijde zit, zodat hij over de kam kan schuiven
die aan de binnenzijde van de stuurkolom zit. Wellicht is dit overbodig, maar de schroeven
die meegeleverd worden met het nieuwe stuurwiel zijn vaak te lang of te kort. Neem dan
die van het oude wiel of haal nieuwe.
Het stuurhuis en hulpstuurhuis van de ‘Big’ Healey’s
Het stuurhuis voor de ‘Big’ Healey’s is in een ‘exploded view’ getekend (zie tekening Stuur
4). Deze ‘exploded view’ is van een Austin-Healey 100 six, maar alle andere typen voldoen
aan de zelfde beschrijving. Aan de hand van het ‘exploded view’ wordt de werking van
dit stuurhuis uitgelegd. Bij de andere typen kunnen zich kleine afwijkingen voordoen, dus
raadpleeg te allen tijde het werkplaats handboek.
Beschrijving
De stuuras (12) eindigt aan de onderzijde in de worm, die normaal is opgetrokken tot in
het huis (11). De nok (10) aan hefboom (9) van de Pitmanas, staat dan in de draad van de
worm. De Pitmanarm (16) is met zijn spienaaf over de spiegroeven, van de as geschoven,
waarbij de oliekering (14) en de stofring (15) voor de afdichting zorgen. De onderlegring
(17) en de kroonmoer (18), die tegen loslopen wordt geborgd door een splitpen, houden
de onderdelen op hun plaats.
Stuur 4 - Explode view stuurhuis ‘Big’ Healey’s
1. Stuurhuisdeksel; 14. oliekering;
2. lange bout met veerring; 15. stofkap;
3. stelschroef; 16. Pitmanarm;
4. contramoer voor stelschroef; 17. onderlegring;
5. olievulplug; 18. kroonmoer;
6. pakkingring voor olievulplug; 19. axiale druklagers;
7. pakking voor stuurhuisdeksel; 20. ring voor axiale druklagers;
8. stelschroef; 21. pakking;
9. hefboom met Pitmanas; 22. afstel shims;
10. hefboomnok; 23. einddeksel;
11. stuurhuis; 24. afdicht tonnetje voor
statorbuis;
12. stuuras; 25. druk moer voor afdicht
tonnetje;
13. stuurhuisbeugel; 26. boutje voor einddeksel.
Als de worm de nok op en neer beweegt, dan zal de nok een reactiekracht uitoefenen op
de worm, die deze laatste axiaal wil doen bewegen. Deze krachten worden opgenomen
door de beide axiaaldruklagers (19 en 20). Het huis wordt aan de bovenzijde afgesloten
door het deksel (1), waarin wij een vulopening met afsluitstop (5) herkennen. Aan de

onderzijde vinden wij nog het deksel (23), wat met boutjes (26)en veerringetjes wordt
bevestigd. Tengevolge van het gebruik zal slijtage optreden tussen de nok en de worm. Er
ontstaat dan een grotere speling tussen deze beide onderdelen. De juiste speling kan dan
opnieuw worden afgesteld met behulp van het stelboutje (3). Het uiteinde van het stelboutje
steunt tegen dop (8) welke in een boring van de pitmanas past. Als de contramoer
(4) wordt losgedraaid, dan kan het boutje (3) iets verder worden ingedraaid, waardoor
de pitmanas verder naar binnen wordt geduwd en de speling tussen nok en worm wordt
verkleind tot op de juiste waarde.
In de hiervoor beschreven uitvoering bestaat er een slepende wrijving tussen worm
en nok. Om deze wrijving, die vooral daar waar de stuurkrachten groot zijn aanzienlijk
kan worden, te beperken, is deze nok bij de meeste typen vervangen door een rol die
voorzien is van naaldlagertjes. Bij deze typen vinden we geen apart stelschroefje boven in
de Pitmanarm, maar de stelbout in het stuurhuisdeksel is wel gebleven.
Bij de meeste ‘Big’ Healey’s is de Pitmanas gelagerd in twee bronzen bussen. Deze
bussen zijn vaak uitgesleten waardoor er een te grote speling op de Pitmanas ontstaat. In
de praktijk blijkt soms dat de nieuwe bronzen bussen te ruim in het huis zitten. In dat geval
is het beter om bij een metaalbedtijf nieuwe bronzen bussen te laten draaien en door
het metaal bedrijf te laten inpersen. Zij kunnen dan ook deze bronzen bussen op de juiste
maat ruimen zodat ook de Pitmanas weer precies past.
Hulp stuurhuis
1. Bout voor deksel; 7. oliekeerring;
2. bovendeksel; 8. stofring;
3. olieplug; 9. kroonmoer;
4. pakking; 10. sluitring;
5. huis; 11. Pitmanarm;
6. hulp Pitmanarm; 12. bronzen lager
bussen.
Het hulp stuurhuis wordt toegepast
omdat er geen ruimte is om een ander
soort stuurinrichting toe te passen, het
chassis zit namelijk in de weg. Om toch
alle krachten op de wielen te kunnen
overbrengen is een hulp stuurhuis een
mooi hulpmiddel. Het hulpstuurhuis hoeft
alleen met olie gesmeerd te worden, de
Stuur 5 - Hulp stuurhuis
axiale speling kan hier niet worden afgesteld.
(Zie tekening Stuur 5.) De Hulp
Pitmanas is gelagerd in twee bronzen bussen die vervangen kunnen worden. Deze bronzen
bussen zijn ingeperst.

Stuurhuis met rondsel en tandheugel bij de ‘Sprite’
In de voorgaande stuurhuizen bestaat een vertraging tussen stuurwiel en Pitmanas, die
wordt bepaald door de spoed van de worm en de lengte van de pitmanarm. Immers,
hoe kleiner de spoed van de worm, hoe kleiner ook de afgelegde weg van de nok bij een
stuurwielomwenteling. En hoe korter ook pitmanarm, hoe geringer de verplaatsing is van
het pitmanarmuiteinde bij een bepaalde verdraaiing van de Pitmanas.
Bij de toepassing van een stuurhuis met rondsel en tandheugel vindt óók een
vertraging plaats en deze wordt bepaald door het aantal tanden van het rondsel en van de
steek van die tanden, de overbrenging is hier echter aanzienlijk directer. De vertraging in
een stuurinrichting wordt bepaald door de verhouding van de hoekverdraaiingen tussen
stuurwiel en stuurstangarm.
Stuur 6 - Stuurhuis met rondsel en tandheugel AH Sprite
1. Stuurhuis; 9. boutje; 17. afsluitring; 25. stuurstang;
2. tandheugel; 10. vetkeerring; 18. secondaire demper; 26. moer voor klembout;
3. pakking; 11. klem; 19. secondaire demperveer; 27. klembout;
4. bronzenring (top); 12. shim; 20. secundaire demperdop; 28. opsluitring;
5. rondsel; 13. demper; 21. spoorstang; 29. kogelhuis;
6. bronzenring (onder); 14. demperveer; 22. stofhoes; 30. shim;
7. lagerkap; 15. demperdop; 23. bronzen lagerbus; 31. kogelzitting;
8. veerring; 16. smeernippel; 24. buitenmantel stuurcolom; 32. spoorstang.
De overbrenging tussen stuurhuis en voorwielen
Bij de ‘Sprite’ is een besturingsmechanisme met rondsel en tandheugel aangebracht. Bij het
stuurhuis steken de heugeluiteinden aan weerszijden naar buiten. (Zie tekening Stuur 6.)
In de gemonteerde toestand zijn hierover stofkappen aangebracht. De beide
spoorstangen vormen de directe verbinding tussen tandheugel en Pitmanarmen, die aan
de voorzijde aan de fusee’s zitten. Opdat de diverse onderdelen van de stuurinrichting
de verschillende bewegingen voor besturing en tengevolge van veerbewegingen kunnen
meemaken, worden de verbindingen uitgevoerd als kogelscharnieren, de kom blijft steeds
tegen de kogel aandrukken. De kogelscharnieren zijn aan de uiteinden van de tandheugel

aangebracht, en zitten dus in de stofhoezen links en rechts van het stuurhuis.
Indien er een grote speling in het stuurmechanisme zit, als het stuurwiel bijvoorbeeld
meer dan 20 o vrij kan worden gedraaid voordat de wielen meegaan, is er van veilig
rijden geen sprake meer. Natuurlijk, het is nog steeds mogelijk met het stuurwiel de stand
van de voorwielen te beïnvloeden, maar de wielen kunnen een te grote vrije beweging
maken, waardoor het rijden op bijvoorbeeld een slechte weg of bij dwarswind tot een
hachelijke onderneming wordt.