het businessplan d.d. april 2012 plus bijbehorend ruimetelijk ...

International Airport Teuge
Businessplan
April 2012

International Airport Teuge
1. Inleiding
2. Achtergrond
3. Toekomstvisie
4. De businesscase
5. Bijlagen
Inhoud

International Airport Teuge
1. Inleiding
2. Achtergrond
3. Toekomstvisie
4. De businesscase
5. Bijlagen
Inleiding

Hoofdstuk 1: Inleiding
Voor u ligt het nieuwe businessplan van Luchthaven Teuge. Dit
businessplan geeft de koers aan van de luchthaven voor de periode van
2012 tot en met 2016.
In het businessplan wordt onder andere ingegaan op de achtergrond van
het vliegveld, de toekomstige ontwikkelingen en de businesscase voor de
komende vijf jaar.
Het afgelopen jaar is een lastig jaar geweest. Vanwege
liquiditeitsproblemen heeft de luchthaven medio 2011 een extra lening
moeten opnemen bij zijn aandeelhouders. Op verzoek van deze
aandeelhouders heeft Deloitte Financial Advisory Services B.V. onderzoek
gedaan naar de vigerende businesscase.
Per 1 september 2011 ben ik als directeur van Luchthaven Teuge gestart.
Op basis van onder andere de bevindingen en adviezen van Deloitte heb ik
in november mijn Plan van Aanpak (bijlage 1) opgesteld waarin ik de
stappen beschrijf om een nieuw businessplan voor de luchthaven op te
stellen. Dit businessplan ligt nu voor u.
Medio 2011 is de Raad van Commissarissen van Luchthaven Teuge
teruggetreden. Inmiddels is een nieuwe RvC benoemd, bestaande uit de
Maarten van Eeghen, Henk Kloeze en Joop Krul. De Fokko Spoelstra is, na
het aftreden van het college van gemeente Apeldoorn, niet teruggekeerd
als vertegenwoordiger namens de grootste aandeelhouder. Detlev Cziesso
neemt deze rol van hem over. De heer Marc-Jan Ahne van de gemeente
Deventer is burgemeester geworden in Ommen. Zijn plaats is
overgenomen door Marleen Huizing.
Er is het afgelopen jaar veel gesproken en geschreven over een dreigend
faillissement. Ik denk onterecht. De luchthaven heeft, als gevolg van
bepaalde omstandigheden wel in de liquiditeitsproblemen gezeten. Maar
de solvabiliteit, het operationeel resultaat en het toekomstperspectief zijn
ruim voldoende om de continuïteit veilig te stellen.
Dit nieuwe businessplan en de stappen die hierin worden voorgesteld,
geven luchthaven Teuge een nieuw perspectief. Dit kan de luchthaven niet
alleen. Directe betrokkenheid en inzet van gebruikers en bedrijven op het
vliegveld en draagvlak van de omgeving zijn voor het realiseren van de
ambities essentieel!
Meiltje de Groot
4

International Airport Teuge
1. Inleiding
2. Achtergrond
3. Toekomstvisie
4. De businesscase
5. Bijlagen
Achtergrond

Hoofdstuk 2: Achtergrond
2.1 Achtergrond van Luchthaven Teuge
Teuge International Airport, gevestigd in Teuge nabij Apeldoorn, is één
van de grote General Aviation (1) vliegvelden in Nederland.
Het is een luchthaven voor de nationale en internationale
burgerluchtvaart, die alle vluchten mag ontvangen behalve grote
passagiersvluchten en cargovluchten. Daarnaast mag een beperkt aantal
militaire vluchten worden toegelaten.
Op de luchthaven worden verschillende vormen van kleine luchtvaart
aangeboden door bedrijven die op Luchthaven Teuge zijn gevestigd.
Hieronder vallen o.a. lesverkeer voor beroepsvliegers, rondvluchten,
zweefvliegen, valschermspringen, taxi- en charterverkeer en zakelijke
vluchten. Vanaf de luchthaven worden ook overheidsvluchten uitgevoerd.
Teuge International Airport is een naamloze vennootschap en is opgericht
op 13 februari 1935. Een markant moment in de geschiedenis van het
vliegveld is de terugkeer van prinses Juliana, die op 2 augustus 1945 na de
bevrijding voor het eerst weer voet op Nederlandse bodem zette.
De aandeelhouders van Teuge International Airport zijn de gemeenten
Apeldoorn (54,62%), Deventer (25,16%), Zutphen (11,59%) en Voorst
luchthavenbedrijf, waaronder met name de aanleg, het onderhoud, de
ontwikkeling en de exploitatie van het aangewezen luchtvaartterrein
Teuge; het beheer en de exploitatie van registergoederen en roerende
goederen voor zover bestemd voor of dienstbaar aan de exploitatie van
Het bevoegd gezag ligt bij de Provincie Gelderland. Dit is vastgelegd in de
Wet regelgeving burgerluchthavens en militaire luchthavens (RBML). Deze
wet is onderdeel van de Wet luchtvaart. Provincies moeten daardoor
onder meer besluiten hoeveel geluidsoverlast en vervuiling een
luchthaven mag veroorzaken. Provincies zijn tevens verplicht een
luchthavenbesluit of luchthavenregeling op te stellen voor de regionale
luchthavens, zoals Teuge.
Voor Luchthaven Teuge zal eind 2014 een luchthavenbesluit moeten zijn
opgesteld. Meer informatie over deze grenzen zijn te vinden in de RBML.
(1) General Aviation betekent kleine luchtvaart; General Aviation (GA) is de verzamelnaam voor vliegtuigen en andere luchtvaartuigen die niet tot de grote passagiersvliegtuigen kunnen worden
gerekend en geen vracht vervoeren.
6

Hoofdstuk 2: Achtergrond
2.5 Exploitatie
De luchthaven kent een sluitende exploitatie voor de dagelijkse operatie.
De opbrengsten bestaan uit start- en landingsgelden, een marge op de
brandstofverkopen en pachtopbrengsten uit de verhuur van agrarische
gronden. De kosten bestaan voor het grootste deel uit personeelskosten,
rente en afschrijving.
Enige jaren terug heeft Teuge grondposities ingenomen voor een verdere
uitbreiding van de luchthavengebonden activiteiten. Door de economische
crisis is de uitgifte van bedrijfsgrond getemporiseerd waardoor de
exploitatie van de luchthaven, vanwege de hoge
rentelasten, is omgeslagen van positief naar negatief. Zonder dit
gronddossier is het operationeel resultaat van de luchthaven positief,
waarmee Luchthaven Teuge een uitzondering is onder de kleine
luchthavens.
De afgelopen periode zijn oplossingen gezocht om de hoge financiering en
rentelasten terug te brengen tot een niveau waarop de luchthaven zonder
financiële steun van de aandeelhoudende gemeenten zelfstandig kan
functioneren. In het volgende hoofdstuk wordt aangegeven hoe dit wordt
gerealiseerd.
10

Hoofdstuk 2: Achtergrond
2.6 De markt voor kleine luchtvaart
90% van de Nederlandse luchtvloot is kleine luchtvaart; slechts 10% is
grote luchtvaart. De kleine luchtvaart wordt onderverdeeld in vier
categorieën: business aviation, maatschappelijke vluchten (6), overig
aerial work (7) en recreatieve luchtvaart.
Nederland wijkt daarmee niet af van de rest van Europa. De Europese GAvloot
is ongeveer tien keer zo groot als die van de grote luchtvaart. In
2008 stonden 2.680 toestellen ingeschreven bij de Inspectie Verkeer en
Waterstaat. Gecorrigeerd voor luchtballonnen (456) en grote luchtvaart
(286) zijn er ongeveer 2.000 toestellen in Nederland geregistreerd (1.938
stuks in 2008). Deze toestellen opereren vanuit de kleinere en grotere,
regionale luchthavens.
Naast zijn recreatieve waarde heeft de kleine luchtvaart ook een duidelijke
economische en maatschappelijke functie. De kleine luchtvaart levert
directe werkgelegenheid door de bedrijven die op het luchthaventerrein
zijn gevestigd en biedt een belangrijke meerwaarde voor de economische
ontwikkeling in de regio.
Kleine luchtvaart krijgt in Nederland steeds minder ruimte. Het luchtruim
wordt primair voor de mainport Schiphol en de militaire luchtvaart
ontworpen. De mogelijkheden voor de kleine luchtvaart dreigen hierdoor
te worden beperkt tot kleinere luchthavens (8). Dit is tegelijkertijd een
kans voor Luchthaven Teuge.
Naar verwachting zal de markt voor de kleine luchtvaart komende jaren
groeien met gemiddeld circa 3% per jaar. Deze groei zal voor het
zakenverkeer wat hoger liggen en voor het lesverkeer en de
maatschappelijke vluchten wat lager (9).
Brandstofprijzen en accijnzen zijn in Nederland t.o.v. bijvoorbeeld
Duitsland en België hoog. Dit maakt vliegen in Nederland duur.
nationaal en internationaal luchtverkeer. Na Teuge, met ruim 67.000
vliegtuigbewegingen in 2010, komen Budel (ruim 53.000
vliegtuigbewegingen) en Seppe (47.000 vliegtuigbewegingen).
(6) Onder maatschappelijke vluchten vallen alle vluchten die direct door de overheid of in het kader van de openbare orde, veiligheid en gezondheid (medische vluchten) worden uitgevoerd.
(7) Onder overig aerial work vallen lesvluchten, fotovluchten, inspectievluchten en rondvaartvluchten.
Strategische visie KNVvL , AOPA, NCA en NVL; januari 2011.
(9) De maatschappelijke en economische betekenis van de General Aviation in Nederland; Seo; 2008.
11

International Airport Teuge
1. Inleiding
2. Achtergrond
3. Toekomstvisie
4. De businesscase
5. Bijlagen
Toekomstvisie

Hoofdstuk 3: Toekomstvisie
3.1 Ontwikkelingen luchtvaart in Nederland
2011) van een aantal belangenvertegenwoordigers van de luchtvaart
wordt aangegeven, staat de kleine luchtvaart in Nederland onder druk.
Omdat het Nederlandse luchtruim primair wordt ontworpen voor de
Mainport Schiphol en de militaire luchtvaart wordt de ruimte voor de
kleine luchtvaart steeds kleiner. Dit geldt met name voor het westen van
het land.
Daarnaast zal, vanwege de afspraken gemaakt in het kader van de
Alderstafel, een deel van de groei van het niet-mainportgebonden
vliegverkeer worden opgevangen door de regionale luchthavens, in het
bijzonder Eindhoven en Lelystad. Dit betekent dat op deze luchthavens
steeds minder ruimte is voor de kleine luchtvaart. Een deel van dit verkeer
(met name het verkeer dat momenteel op Lelystad zit) zal ten gevolge van
Teuge. Dit is een kans. Tegelijkertijd moet, mede vanwege de
milieubeperkingen, kritisch worden gekeken naar het type vliegverkeer
dat op Teuge wordt geaccommodeerd.
Wat is de Alderstafel? De Alderstafel is een overlegtafel onder
voorzitterschap van voormalig minister en Commissaris van de
Koningin van Groningen, de heer Hans Alders. De overlegtafel is in
december 2006 opgericht om het kabinet te adviseren over de balans
tussen de groei van de luchtvaart op Schiphol, de hinderbeperking en
de kwaliteit van de omgeving voor de korte (tot en met 2010) en de
middellange termijn (2018/2020). http://www.alderstafel.nl
15

Hoofdstuk 3: Toekomstvisie
3.2 SWOT
De luchthaven heeft, samen met o.a. een aantal ondernemers, mensen
van VNO-NCW en de Kamer van Koophandel, een SWOT-analyse
opgesteld voor Teuge International Airport.
Vanwege de financiële situatie en een aantal andere perikelen is de
luchthaven de afgelopen jaren vaak negatief in de pers geweest.
Daarnaast heeft de luchthaven een onvoldoende heldere uitstraling en
sluit de huidige naam niet aan bij zijn ambities. De openingstijden, met
name in combinatie met het ontbreken van de mogelijkheid voor het
zakelijk verkeer om buiten de daglichtperiode te kunnen landen, zijn
zwakten die door de ondernemers naar voren zijn gebracht.
Als bedreigingen worden gezien het ontbreken van draagvlak van de
omgeving, regelgeving en opkomende concurrentie vanuit Duitsland
vanwege lagere landingsgelden en brandstofprijzen.
De ligging van de luchthaven midden in Nederland, in combinatie met een
verharde baan is uniek! Deze sterkte kan verder worden uitgebouwd door
beter gebruik te maken van het ondernemerschap en de bereidheid tot
samenwerking op het vliegveld, bijvoorbeeld door gezamenlijk de zakelijke
markt aan te pakken.
STERKTEN
Centraal gelegen
Ondernemerschap
Verharde baan
KANSEN
Aanwezigheid faciliteiten
Zakelijke markt
Bereidheid tot
samenwerking
ZWAKTEN
Beleving naam, imago
Ontbreken
baanverlichting
Beperkte openingstijden
BEDREIGINGEN
Verzet omgeving
Overheid en regelgeving
Concurrentie vanuit
Duitsland
SWOT-ANALYSE Luchthaven Teuge
16

Hoofdstuk 3: Toekomstvisie
3.3 in kleine
We willen DE Nederlandse luchthaven voor de kleine luchtvaart worden.
Bedrijfseconomische onafhankelijkheid en draagvlak van de omgeving zijn
randvoorwaarden om deze ambitie te realiseren.
We zien twee sporen voor de verdere ontwikkeling van Teuge:
I. korte/middellange termijn (tot 2015);
II. middellange/lange termijn (2015 e.v.).
(11) Veel zakenvliegtuigen hebben straalmotoren. Deze maken gemiddeld minder geluid.
(12) De catchment area is het verzorgings- of toevoergebied.
3.4 Korte/middellange termijn (tot 2015)
3.4.1 stimuleren verkeer met toegevoegde waarde
We gaan we uit van een gemiddelde autonome groei van het aantal
vliegtuigbewegingen op Teuge van 2% per jaar voor de periode 2012-
2016. Voor de periode 2014-2016 wordt, vanwege ingebruikname van de
baanverlichting een extra stijging van de havengelden voorzien van 1%.
Om aan deze groei invulling te geven gaan we Teuge aantrekkelijk maken
voor vliegverkeer dat een hoge toegevoegde waarde heeft doordat het:
een hoge opbrengst heeft (b.v. zakelijk verkeer);
duurzaam of innovatief is (o.a. geluidsarme vliegtuigen);
nog niet op Teuge zit (geen concurrerende bedrijven).
3.4.2 zakenmarkt
Zakelijk verkeer levert waarde op voor de luchthaven en zorgt gemiddeld
ook voor minder geluidsoverlast (11). De luchthaven en bedrijven op het
vliegveld zijn in gesprek met ondernemers in de catchment area (12) van
Teuge om het vliegen vanaf Luchthaven Teuge te promoten. Veelal zijn
deze ondernemers niet goed op de hoogte van de voordelen (tijd, geld).
17

Hoofdstuk 3: Toekomstvisie
3.4 Korte/middellange termijn (tot 2015) - vervolg
3.4.2 zakenmarkt vervolg
Om de zakenmarkt goed te kunnen bedienen, wordt geïnvesteerd in
baanverlichting en een nieuw havendienstgebouw. Op dit moment is het
niet mogelijk buiten de daglichtperiode of bij slechtzicht omstandigheden
te vliegen van of naar Teuge. Teuge is immers een VFR-vliegveld (Visual
Flight Rules). Met behulp van baanverlichting in combinatie met een GPSnaderingsroute
kan het zakenverkeer buiten deze daglichtperiode veilig
vertrekken en landen. Er zal geen nachtopenstelling (23-7 uur) zijn.
Het huidige onderkomen van de havendienst voldoet absoluut niet meer
aan de eisen van deze tijd. Er ligt een ontwerp voor een bescheiden maar
functioneel, nieuw havendienstgebouw met faciliteiten voor piloten en
andere klanten. We bekijken de mogelijkheid om dit gebouw te
combineren met opleidings- en keuringsfuncties. De regionale brandweer,
een BHV-organisatie en een keuringsbedrijf voor piloten hebben
belangstelling om gebruik te maken van deze voorziening.
Voor de baanverlichting en het havendienstgebouw worden aparte
businesscases gemaakt.
(13) Zie bijlage 4: Marketingplan Luchthaven Teuge.
3.4.3 Duurzaam/innovatief
Op Luchthaven Teuge zijn goede vestigingsmogelijkheden voor bedrijven.
De grond kan, in tegenstelling tot op andere luchthavens zoals Lelystad
Airport, in eigendom worden verkregen. De luchthaven wil (door het
geven van incentives) het voor luchtvaartgerelateerde bedrijven die
investeren in duurzaamheid of innovatie, aantrekkelijk maken zich te
vestigen op Teuge. Het kan hier bijvoorbeeld gaan om een bedrijf dat
investeert in geluidsarme vliegtuigen of een onderneming die direct
betrokken is bij de ontwikkeling van biobrandstof.
Hoewel een gezonde mate van concurrentie goed is, heeft het de
voorkeur dat nieuwe bedrijven aanvullend zijn aan de bedrijvigheid die al
op Teuge zit.
3.4.4 betere marketing
De luchthaven en zijn gebruikers zetten in op een betere gezamenlijke
marketing en samenwerking. Met de ondernemers van het vliegveld is een
Marketingplan (13) gemaakt. Er komt een nieuwe ondernemersvereniging
die gezamenlijk de marketing ter hand gaat nemen. Daarnaast gaan we
samenwerken op het gebied van inkoop. Denk hierbij bijvoorbeeld aan
schoonmaak, onderhoud en beveiliging.
18

Hoofdstuk 3: Toekomstvisie
3.4 Korte/middellange termijn (tot 2015) - vervolg
3.4.4 betere marketing - vervolg
Een groot deel van de ondernemers op de luchthaven vindt de naam
van het vliegveld. Daarom gaan we op zoek naar een nieuwe naam.
Hiervoor wordt een prijsvraag uitgeschreven, waarvan de opbrengst naar
Stichting Hoogvliegers gaat.
Er komen nieuwe bebording en een nieuwe interactieve website met een
activiteitenkalender. Daarnaast worden er meer activiteiten op de
luchthaven georganiseerd. Zo wordt begin juni een tweedaags filmfestival
georganiseerd in combinatie met een fly-in.
Voorbeelden voor
een nieuwe naam
19

Hoofdstuk 3: Toekomstvisie
3.4 Korte/middellange termijn (tot 2015) - vervolg
3.4.5 Safety
De Luchthaven Teuge streeft naar behoud en voortdurende verbetering
van het veiligheidsniveau op de
Teuge, wordt er op dit moment een onderzoek verricht naar de
mogelijkheden van het verbeteren van veiligheid in brede zin. Hierbij
worden de gebruikers, de Inspectie en de Luchtvaart politie direct
betrokken. Het onderzoek zal rond de zomer worden afgerond.
3.4.6 Ruimtelijke ontwikkeling
Er is een ruimtelijk ontwikkelingsplan voor de Luchthaven gemaakt. Zie
bijlage 3. In dit plan worden de ruimtelijke consequenties van de visie van
de Luchthaven op haar toekomst weergegeven voor zowel de Luchtzijdige
als de landzijdige ontwikkelingsmogelijkheden. In dit plan worden onder
andere de consequenties van het sluiten van de grasbaan en
mogelijkheden voor de ontwikkeling van het Alberts terrein aangegeven.
Ruimtelijk ontwikkelingsplan (bijlage 3)
20

Hoofdstuk 3: Toekomstvisie
3.5 Middellange/lange termijn (2015 e.v.)
Zoals aangegeven in het Alders-advies van 30 maart jl. zal de komende
uitfasering en/of verplaatsing naar luchthavens van regionale betekenis in
de lijn der verwachting liggen De Luchthaven Teuge centraal gelegen in
Nederland, wil hierbij graag een belangrijke rol spelen. Landelijk moet
echter een keuze worden gemaakt welk belang men hecht aan de kleine
luchtvaart en hoe dit kan/moet worden gefaciliteerd binnen Nederland.
3.6 Bedrijfseconomisch onafhankelijk
De luchthavenexploitatie van Luchthaven Teuge is positief. De
opbrengsten (havengelden en marge op brandstofverkoop) zijn hoger dan
de kosten (vooral personeelskosten). De luchthaven is de afgelopen jaren
echter in de liquiditeitsproblemen gekomen vanwege een stagnatie in de
verkoop van zijn vastgoedportefeuille.
De solvabiliteit van de luchthaven is prima, maar de liquiditeiten zijn
onvoldoende om de rente en aflossing te blijven betalen. Omdat de
economische crisis niet op korte termijn zal eindigen, zijn oplossingen
gezocht.
Besloten is om de schuldpositie terug te brengen tot een niveau waarop
rente, aflossing en investeringen kunnen worden gefinancierd zonder dat
de luchthaven in de liquiditeitsproblemen komt. Daarnaast is kritisch naar
de bedrijfsvoering van de luchthaven gekeken.
In het volgende hoofdstuk worden het afbouwen van de schuldposities en
de verbeteropties voor de bedrijfsvoering toegelicht.
21

Hoofdstuk 3: Toekomstvisie
3.7 milieu en draagvlak
3.7.1 Luchthaven Besluit
De provincie Gelderland is voor de Luchthaven Teuge het bevoegd gezag.
Provinciale Staten moet voor 1 november 2014 een luchthavenbesluit
nemen. Bij
burgerluchtvaartterreinen besloten tot een beleidsneutrale omzetting van
de bestaande rechten en plichten, zie besluit nr. PS2009-357.
Direct na de zomervakantie van 2012, en parallel aan het vaststellen van
het voornoemde (beleidsneutrale) luchthavenbesluit, zal een overleg
starten tussen de luchthaven en alle andere belanghebbende partijen. De
volgende onderwerpen worden daar besproken:
de opgedane ervaringen met de afhandeling van milieuklachten
de wensen vanuit de omgeving ten aanzien van hinderbeperkingen
de wensen van de luchthaven en haar gebruikers ten aanzien van het
toekomstige gebruik van Teuge.
Dit overleg kan leiden tot afspraken die noodzaken om het
luchthavenbesluit aan te passen.
3.7.2 Draagvlak omgeving
Draagvlak van deze regio is van groot belang voor de continuïteit van de
luchthaven. Naast het formele overleg dat twee keer per jaar plaatsvindt
met de Commissie Regionaal Overleg Teuge, zetten de luchthaven en haar
gebruikers in op:
een betere klachtenafhandeling;
het verminderen van vermijdbare hinder;
zorgvuldig informeren rondom ontwikkelingen op de luchthaven.
In samenwerking met de provincie Gelderland is een betere
klachtenprocedure opgesteld. Hierbij worden klachten direct behandeld
door de luchthaven en haar gebruikers. Er is een centraal
klachtenregistratiesysteem opgezet. Met mensen met een klacht wordt
contact opgenomen via de mail, telefonisch of door middel van een
bezoek. Er wordt uitleg gegeven aan mensen omtrent de gebruiksregels
en indien noodzakelijk worden piloten benaderd over hun vlieggedrag.
22

Hoofdstuk 3: Toekomstvisie
3.7 Draagvlak van de omgeving
3.7.2 Draagvlak omgeving -vervolg
Op basis van de registratie van de klachten wordt beoordeeld of er
mogelijkheden zijn om oplossingen te vinden voor structurele of
schrijnende problemen, bijvoorbeeld door andere vliegprocedures en het
vermijden van bepaalde gebieden.
Daarnaast zal de directie van de luchthaven omwonenden via
bijeenkomsten informeren over de luchthavenontwikkelingen. Een eerste
bijeenkomst heeft plaatsgevonden op 6 maart jl.
23

Hoofdstuk 3: Toekomstvisie
3.7 Draagvlak van de omgeving
3.7.3 Samenwerking dorp Teuge
De samenwerking met het dorp Teuge is voor de Luchthaven belangrijk.
In juli wordt het gerealiseerd. Dit is een initiatief van
Stichting de zanden, die op grondgebied van het vliegveld een
multifunctionele ontmoetingsplek inricht voor kleinschalige optredens
(muziek en toneel) gekoppeld aan de wens vanuit de hele regio om weer
een fraaie kijkhoek nabij het vliegveld te hebben.
De bouw
Bij de schaapskooi ten noorden van het vliegveld
Hezewijk)
24

International Airport Teuge
1. Inleiding
2. Achtergrond
3. Toekomstvisie
4. De businesscase
5. Bijlagen
De businesscase

Hoofdstuk 4: De businesscase
4.1 Huidige financiële situatie
De luchthavenexploitatie, het operationeel resultaat voor afschrijving en
rente, is de afgelopen drie jaar positief geweest. De opbrengsten,
havengelden en marge op de brandstofverkoop, zijn hoger dan de kosten.
driver
vliegtuigbewegingen. Het grootste deel van de kosten, de salarissen en
afschrijvingen, is vast. Het break even-punt ligt rond de 65.000
vliegtuigbewegingen. Het afgelopen jaar zijn er 10% meer
vliegtuigbewegingen geweest dan in 2010 en er is 9% meer omzet
gemaakt. De financiële gegevens over 2011 zijn voorlopig.
De luchthaven is de afgelopen jaren in de liquiditeitsproblemen gekomen
vanwege een stagnatie in de verkoop van zijn vastgoedportefeuille.
EBITDA 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Aantal vliegtuigbewegingen
53.232 55.096 60.153 72.394 67.397 74.337
Opbrengsten 395.209 412.378 434.867 542.120 542.951 593.226
Kosten
Operationeel
411.035 432.173 530.609 495.274 517.857 571.779
resultaat (EBITDA) 15.826- 19.795- 95.742- 46.846 25.094 21.447
Ze heeft momenteel een schuld van bijna 3 mln. euro bij de Deutsche
Bank en bij de aandeelhoudende gemeenten. De solvabiliteit van de
luchthaven is prima, maar de liquiditeiten zijn onvoldoende om de rente
en aflossing te kunnen blijven betalen. De rentelasten zijn over 2011
toegenomen naar ruim 137.000.
Omdat de economische crisis niet op korte termijn zal eindigen, zijn
oplossingen gezocht. Een belangrijke factor hierbij is tijd. Op dit moment is
de belangstelling voor de bedrijventerreinen laag of men wil weinig
betalen.
26

Hoofdstuk 4: De businesscase
4.2 Terugbrengen van de financiële schuld
De luchthaven heeft een lening van rond de 1,4 mln. bij de Deutsche
Bank en een lening van 1,425 mln. bij de aandeelhoudende gemeenten
(Apeldoorn, Deventer, Zutphen en Voorst). Beide leningen hebben een
looptijd tot 30 juni 2012 en een rentepercentage van 4,25%.
Deze schuldpositie wordt teruggebracht tot een niveau waarop rente,
aflossing en investeringen kunnen worden gefinancierd zonder dat de
luchthaven in de liquiditeitsproblemen komt, door:
de verkoop van een deel van de agrarische grond. Hierdoor zal de
grasbaan worden gesloten (11);
de ontvangst van een vordering op de gemeente Voorst inzake de
de verkoop van het Alberts-terrein aan de gemeente Voorst. Het risico
blijft bij de luchthaven.
In totaal levert dit ruim 1,5 mln. aan liquiditeiten op. Hiermee wordt de
lening bij de Deutsche Bank geheel afgelost.
Er is een prognose opgesteld voor de luchthavenexploitatie voor de
periode 2012-2016. Hierin zijn investeringen opgenomen en wordt
uitgegaan van een geleidelijke verkoop van het resterende
bedrijventerrein op Teuge Oost.
Op basis van dit businessplan wordt private financiering aangetrokken van
een commerciële bank, waarmee de investeringen en de aflossing van de
gemeentelijke lening per 30 juni 2012 kan worden gefinancierd. De
Deutsche Bank heeft aangegeven op basis van een nieuw businessplan
hierover in gesprek te willen gaan.
Naast het terugbrengen van de schuld en het herfinancieren van de
restschuld zullen de positieve positionering, een herinrichting van het
Luchthaven terrein (12) en positieve marketing van de luchthaven leiden
tot gunstigere omstandigheden voor de verkoop van de
bedrijventerreinen. De opbrengst hiervan is voldoende om de restschuld
af te betalen.
(11) Omdat deze baan slechts maximaal zestig keer per jaar mag worden gebruikt en praktisch bijna nooit gebruikt wordt, heeft het sluiten van deze baan geen of nauwelijks
consequenties voor het vliegverkeer. In geval van een calamiteit op de verharde baan kan het vliegverkeer uitwijken naar Hilversum of Lelystad.
(12) Zie bijlage 3: Ruimtelijk ontwikkelingsplan
27

Hoofdstuk 4: De businesscase
4.3 Splitsen vastgoed- en Luchthaven exploitatie?
Vanwege de liquiditeitsproblemen waarmee de luchthaven de afgelopen
jaren heeft gezeten, hebben de aandeelhouders Deloitte Financial
Advisory Services B.V. in juni 2011 gevraagd de op dat moment
beschikbare businesscase te beoordelen en verbeteropties en
verminderen.
De conclusies/adviezen van Deloitte zijn o.a.:
geef de gebruikers een actievere rol in de verdere ontwikkeling van de
zakelijke luchtvaart;
verbeter de bekendheid van Luchthaven Teuge;
ontwikkel een visie en werk deze uit;
stel een nieuwe businesscase op en betrek de stakeholders daarbij;
Deloitte verwacht daarnaast dat het separeren van het bedrijventerrein
en de luchthavenexploitatie zal bijdragen aan de gewenste continuïteit
van Teuge. Een van de aanbevelingen is derhalve de luchthaven te splitsen
in een Luchthavenbedrijf en een Vastgoedbedrijf. De RvC en de
aandeelhouders hebben de directie in maart 2012 gevraagd te laten
beoordelen of het splitsen van de vastgoed- en de luchthavenactiviteiten
De directie heeft een extern bureau opdracht gegeven om hier advies in
te geven. Drie varianten zijn onderzocht:
Optie 1: een volledige splitsing, waarbij twee rechtspersonen ontstaan,
ieder met eigen aandeelhouders (in eerste instantie zijn dit de huidige
aandeelhouders).
Optie 2: een volledige splitsing, waarbij twee rechtspersonen ontstaan, die
beide onder een gemeenschappelijke holding komen. De deelnemende
gemeenten zullen blijven participeren in de holding. De holding is slechts
de houder van de aandelen en alle activiteiten zijn volledig gescheiden.
Optie 3: een volledige splitsing, zoals beschreven onder optie 2, waarbij de
financiering via de holding loopt of wordt gegarandeerd door de holding.
De conclusie luidt dat het splitsen van vastgoed en exploitatie leidt tot
splitsen volgens optie 2 ertoe dat de lening van de gemeenten niet kan
worden afgelost omdat er waarschijnlijk geen private partijen zijn die het
vastgoedbedrijf apart willen financieren. In optie 3 kan via de gezamenlijke
holding externe financiering worden aangetrokken. In dit geval zal een
bank echter wel de hypothecaire zekerheid willen hebben van het geheel.
28

Hoofdstuk 4: De businesscase
4.3 Splitsen vastgoed- en Luchthaven exploitatie?
de leningen door de verkoop op korte termijn van agrarische grond en het
Alberts-terrein. Naar verwachting zijn alle bedrijventerreinen eind 2016
verkocht.
Het niet-splitsen is het meest voor de hand liggende scenario. De volgende
mogelijkheden kunnen dan worden overwogen:
een betere beheersing en administratie van de bezittingen en meer
commerciële activiteiten gericht op de verkoop van de
bedrijventerreinen;
omzetting van de schuld aan de gemeenten in aandelen;
verkoop van de aandelen aan een private partij met aflossing van alle
schuldenlast.
De administratie van Luchthaven Teuge kan boekhoudkundig worden
gesplitst om te zorgen dat er meer zicht komt op de resultaten van zowel
de vastgoed- als de luchthavenexploitatie activiteiten.
Bij het verstrekken van de lening door de gemeenten in 2011 (
1.425.000) is echter bepaald dat er geen sprake kan zijn van omzetting van
de schuld in aandelenkapitaal.
Later dit jaar wordt beoordeeld wat de mogelijkheden zijn van private
betrokkenheid bij de luchthaven. Hierbij kan gedacht worden aan een
participatiemaatschappij, een luchthavenexploitant of bedrijven op de
luchthaven.
Conclusie: omdat
assets, waardoor de liquiditeiten van de luchthaven verbeteren, is de
noodzaak tot het splitsen van de NV in een luchthavenexploitatiedeel en
een vastgoeddeel afgenomen. Niet splitsen (maar met een heldere
administratieve scheiding tussen de luchthaven en het vastgoed) heeft
dus, om meerdere redenen, de voorkeur.
In deze businesscase wordt ervan uitgegaan dat er geen splitsing komt van
de vastgoed- en luchthavenexploitatieactiviteiten.
29

Hoofdstuk 4: De businesscase
4.4 Bedrijfsvoering
4.4.1 Werkzaamheden
Zowel de overheid, het bedrijfsleven als recreanten maken gebruik van de
luchthaven. Zweefvliegen en parachutespringen zijn frequente
activiteiten, met name in de weekenden in het hoogseizoen.
De directeur heeft de algehele leiding en verantwoording voor de
inrichting en exploitatie van de luchthaven. Over de doelstelling en
bereikte resultaten legt hij/zij verantwoordelijkheid af aan de
aandeelhouders (de wethouders van de deelnemende gemeenten). De
door de aandeelhouders aangewezen commissarissen houden toezicht op
de werkzaamheden van de directeur.
Op dit moment heeft Luchthaven Teuge zes medewerkers in vaste dienst:
vier havendienstmedewerkers, een buitenmedewerker en een
administratief medewerkster. De vaste medewerkers vallen onder de
arbeidsvoorwaarden van de gemeente Apeldoorn.
Daarnaast zijn er enkele vrijwilligers die het calamiteitenteam
ondersteunen ten behoeve van ongevallen en incidenten. Dit
calamiteitenteam wordt door de havendienst aangestuurd.
De medewerkers op de havendienst werken volgens een rooster. De
luchthaven is een seizoengebonden bedrijf. De werkbelasting is in de
zomerperiode hoog. In de winter kan het werk met minder medewerkers
worden verricht.
De afgelopen tijd is gekeken op welke punten de bedrijfsvoering kan
worden verbeterd ten aanzien van efficiency (besparingen) en
klantgerichtheid. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen de korte en
de langere termijn.
30

Hoofdstuk 4: De businesscase
4.4 Bedrijfsvoering
4.4.2 Verbetering van de bedrijfsvoering
De volgende efficiencymaatregelen zijn of worden getroffen:
Besparingen ICT: Er wordt rond de 900,- per maand bespaard op ICTkosten,
doordat we nu werken met Office 365. Hiermee zijn de server en
het onderhoud eraan niet meer noodzakelijk. Deze besparing is per 1 april
gerealiseerd.
Besparen personeelskosten: Er werken vier havendienstmedewerkers op
de luchthaven. Een van hen neemt, gedeeltelijk, de operationele taken
van de directeur over. Hierdoor kan de directeursfunctie vanaf het einde
van dit jaar in 2 tot 2,5 dag per week (en dus niet meer fulltime) worden
vervuld, voor de strategische, politieke en financiële zaken. Zodra een van
de vaste havendienstmedewerkers vertrekt, zal deze (gedeeltelijk) worden
vervangen door parttimers. Dit geeft meer flexibiliteit en bespaart kosten.
Besparen administratiekosten: Per 1 mei gaat de administratief
medewerkster met pensioen. Op dit moment wordt, via een
administratiekantoor, een vervangster ingewerkt.
We gaan de administratie verder automatiseren. Op korte termijn worden
de facturen per e-mail gestuurd in plaats van per post en de
bankafschriften worden rechtstreeks ingelezen in de boekhouding. Door
o.a. deze verbeteringen zal het aantal administratieve uren kunnen
worden gehalveerd.
Voor de wat langere termijn wordt gekeken naar een efficiëntere
registratie van de vliegtuigbewegingen. Hierbij wordt ook gekeken naar de
rol die de gebruikers hierbij kunnen vervullen. Veel bedrijven registreren
tenslotte ook zelf deze gegevens.
Verbetering van de samenwerking en promotie van de luchthaven. Samen
met de ondernemers op de luchthaven wordt een ondernemersvereniging
opgericht. Vanuit deze vereniging worden o.a. marketing- en
communicatieactiviteiten voor de luchthaven georganiseerd. Daarnaast
gaat de ondernemersvereniging gezamenlijk de inkoop doen van o.a.
energie, onderhoud, etc. Dit levert een kostenbesparing op voor zowel de
luchthaven als de ondernemers op het vliegveld. In NVL (Nederlandse
Vereniging van Luchthavens) verband wordt gekeken naar verdere
samenwerking en kostenverlaging op diverse terreinen.
31

Hoofdstuk 4: De businesscase
4.5 Kosten
De personeelskosten zijn over 2011 en 2012 hoger dan in de komende
jaren. Dit komt door de (hogere) kosten van de interim-directeur. Na 2012
zijn deze kosten weer op het niveau van 2010. Per 2015 gaat een
havendienstmedewerker met pensioen. Deze wordt niet vervangen.
Uitgangspunt is dat vanwege een efficiëntere havendienstadministratie
minder medewerkers in vaste dienst noodzakelijk zijn. Indien noodzakelijk
kan in drukke perioden gebruik worden gemaakt van
deeltijdmedewerkers.
De bedrijfskosten en de algemene kosten nemen toe met 2% per jaar
(inflatie/prijsstijging).
De afschrijvingen nemen de komende jaren toe ten gevolge van de
investeringen.
4.6 Investeringen
Vanwege de financiële problemen zijn een aantal investeringen uitgesteld.
Om de bedrijfscontinuïteit te waarborgen, moet geïnvesteerd worden in
aan de taxibaan en markering, hekwerken, een nieuwe maaier/unimog,
bewegwijzering en een weerstation.
Mogas-installatie: De inkomsten die Luchthaven Teuge genereert op de
luchtvaartbrandstof is de afgelopen tijd gedaald omdat veel
luchtvaartbedrijven zijn overgestapt op Mogas (95/98). Deze brandstof
wordt op andere velden getankt of in jerrycans opgehaald bij de
benzinepomp. Dit is om twee redenen geen ideale situatie. Ten eerste
wordt deze brandstof in hangars opgeslagen wat de veiligheid niet ten
goede komt. Ten tweede dalen de opbrengsten voor de luchthaven. Veel
andere luchthavens (recent Hoogeveen) hebben een Mogas-installatie
aangeschaft.
De luchthaven onderzoekt de mogelijkheden om ook een Mogasinstallatie
te plaatsen. In de opbrengsten is ervan uitgegaan dat hiermee
de inkomsten ten aanzien van brandstof op niveau kunnen worden
gehouden en dat een goede en veilige dienstverlening kan worden
geleverd aan de bedrijven op Teuge. In het tweede deel van dit jaar wordt
een businesscase opgesteld.
33

Hoofdstuk 4: De businesscase
4.6 Investeringen - vervolg
Het huidige havendienstgebouw is om een aantal redenen niet meer
geschikt. Het verkeert arbotechnisch in zeer slechte staat. Onlangs is er
onderzoek gedaan, waaruit blijkt dat er veel moet worden geïnvesteerd
wil het gebouw voldoen aan de eisen om de medewerkers goed hun werk
te laten verrichten. Daarnaast biedt het gebouw onvoldoende comfort en
faciliteiten om klanten/piloten te kunnen ontvangen. Er is een nieuw
ontwerp voor een luchthavengebouw gemaakt. Samen met een aantal
partijen wordt gekeken of dit gebouw aanvullende functies kan
multifunctionele trainings- en opleidingsfaciliteit en een
voorzieningenpunt voor het dorp Teuge en de bedrijven op de luchthaven.
Zoals aangegeven, zijn er een groot aantal zakelijke partijen op de
luchthaven die graag de beschikking zouden hebben over
baanverlichting. Hiermee kan zakenverkeer buiten de daglichtperiode
en bij slecht zicht landen op Luchthaven Teuge en hoeft men niet uit te
wijken naar andere luchthavens.
Voor de investeringen in het havendienstgebouw en de
baanverlichting wordt een procedure doorlopen om subsidie van de
provincie te verkrijgen voor 50% van de investering.
Investeringen Totaal 2012 2013 2014 2015 2016 Opmerking
Havendienstgebouw 250.000
Baanverlichting 100.000
Onderhoud 213.004
Mo-gas installatie 70.000
Overig 67.143
Totaal 700.147
10.084
50.000
60.084
250.000
70.000
17.143
337.143
100.000
202.920
302.920
-
-
Incl. subsidie
Incl. subsidie
34

Hoofdstuk 4: De businesscase
4.7 Prognoses 2012-2016: Resultaten
Resultaten progn progn progn progn progn
Bedrijfsopbrengsten
2012 2013 2014 2015 2016
Havengelden 493 503 518 534 550
Marge Brandstof 76 78 80 81 83
Overig 30 30 31 32 32
Totaal bedrijfsopbrengsten 599 611 629 646 665
Bedrijfskosten
Personeelskosten 482
Bedrijfskosten 94
Algemene kosten 135
Totaal bedrijfskosten 711
Operationeel resultaat -112
Winst gronden en bedrijven terreinen 677
Rente -90
Afschrijving -79
Resultaat 396
366
96
50
513
99
54
-55
-91
7
374
98
51
523
106
225
-53
-112
166
351
100
52
503
143
54
-45
-112
41
358
102
53
513
151
45
-32
-112
53
35

Hoofdstuk 4: De businesscase
4.8 Prognoses 2012-2016: Balans
Balans progn progn progn progn progn
ACTIVA
2012 2013 2014 2015 2016
Luchtvaartterreinen 1.118 1.118 1.118 1.118 1.118
Agrarische grond & Bedrijven terreinen 652 500 348 196 70
Banenstelsel & overige activa 1.511 1.757 1.948 1.836 1.724
Vaste activa 3.281 3.375 3.414 3.150 2.912
Voorraden, debiteuren en overige activa 274
Liquide middelen 93
Vlottende activa 367
TOTAAL ACTIVA 3.648
Crediteuren -69
Bankkrediet -1.300
Lening Gemeenten -
Kortlopende schulden -1.369
Eigen vermogen en voorzieningen -1.882
Winst lopende boekjaar -396
Totaal eigen vermogen -2.279
TOTAAL PASSIVA -3.648
274
6
280
3.655
-69
-1.300
-
-1.369
-2.279
-7
-2.285
-3.654
274
33
307
3.721
-69
-1.200
-
-1.269
-2.285
-166
-2.452
-3.721
274
38
312
3.462
-69
-900
-
-969
-2.452
-41
-2.493
-3.462
274
29
303
3.215
-69
-600
-
-669
-2.493
-53
-2.546
-3.215
36

Hoofdstuk 4: De businesscase
4.9 Prognoses 2012-2016: Cashflow
Cashflow progn progn progn progn progn
2012 2013 2014 2015 2016
Operationeel resultaat -112
Rente -90
Investeringen
Overige mutaties
-60
Opbrengst gronden en bedrijven terreinen 1.969
Cashflow 1.708
Aflossing lening -1.617
Mutatie Cash 92
99
-55
-337
206
-87
-
-87
106
-53
-303
377
127
-100
27
143
-45
-
206
305
-300
5
151
-32
-
171
291
-300
-9
37

Hoofdstuk 4: De businesscase
4.10 Second opinion en Risico-analyse
De Luchthaven heeft opdracht gegeven aan een extern advies bureau voor
het uitvoeren van een beoordeling van de financiële onderbouwing van de
worstcase
De conclusies van de analyse zijn:
Dat de liquiditeitsproblemen zijn ontstaan door grote investeringen in
de jaren vanaf 2005 in de luchthaven, waarbij de terugverdientermijn
lang is en de liquiditeitsbehoefte deels is gefinancierd met kortlopende
schulden (en deels middels eigen vermogen). Er is derhalve geen match
tussen de investeringen met een lange terugverdienperiode en de
kortlopende schulden.
Dat het management van NV Luchthaven Teuge, om extra liquiditeiten
te genereren, in de vernieuwde businesscase een aantal mogelijkheden
beschrijft om de schuldenlast te verminderen.
Dat de verkoop van vastgoed voldoende mogelijkheden geeft om de
schuldenlast te verminderen en in de komende 6 jaar tot volledige
aflossing van de schulden te komen, onder voorwaarde van het kunnen
afsluiten van een langlopende lening.
Dat zelfs als de verwachtingen niet waargemaakt kunnen worden
worst-case
termijn toch nog voldaan kan worden aan de rente- en
aflossingsverplichtingen, mits uitsluitend de hoognodige investeringen
gedaan worden onder de voorwaarde van financierbaarheid tegen
redelijke kosten.
38

Hoofdstuk 4: De businesscase
4.11 Conclusies businesscase
Doordat een groot deel van de financiering gedurende de eerste helft van
2012 wordt afgelost, nemen de rentelasten af. Hiermee verbetert het
resultaat en ontstaat een positieve cashflow, waarmee investeringen
kunnen worden gedaan.
Goede marketing, promotie van de Luchthaven en het organiseren van
aantrekkelijke evenementen dragen er aan bij dat de vastgoed portefeuille
de komende jaren verder kan worden afgebouwd.
In de tweede helft van dit jaar wordt bekeken of er belangstelling is vanuit
private partijen voor een geheel of gedeeltelijk aandeelhouderschap.
Het perspectief voor de Luchthaven Teuge is positief. Midden in
Nederland gelegen is zij de Luchthaven in Nederland voor de kleine
luchtvaart. Dit realiseert zij zonder financiële steun, maar met
betrokkenheid/draagvlak van ondernemers, gebruikers en omgeving.
International Airport Teuge
39

International Airport Teuge
1. Inleiding
2. Achtergrond
3. Toekomstvisie
4. De businesscase
5. Bijlagen
Bijlagen

Bijlage 1: Plan van Aanpak
41

Bijlage 3: Ruimtelijk ontwikkelingsplan
43

Bijlage 4: Marketingplan Luchthaven Teuge
44