13 maart - Remonstranten Rotterdam

Job
Zusters en broeders,
Het klonk zo aardig, het thema voor deze dienst: 40 dagen tijd als quality time voor mensen
onderweg. Tijd voor bezinning en concentratie, kwaliteitstijd die je aangereikt krijgt door de
christelijke traditie, gratis en voor niets. Tijd die je ook nodig hebt als mens, en waar je dus
gebruik van moet maken.
Maar dan sijpelen de eerste berichten binnen van de ramp die Noord O ost Japan getroffen
heeft. In het begin staat op het scherm alleen het absurde getal van 1 dodelijk slachtoffer,
maar iedereen weet dat het vele malen erger zal zijn. Als een nietsontziend en
allesverwoestend monster glijdt het opgestuwde water over het land en sleurt alles in z’n
stroom mee. Hier is niets tegen bestand, wie heeft daar woorden voor?
Getroffen door opnieuw een tsunami, die ook herinneringen wakker roept aan die
verschrikkelijke tsunami van enkele jaren geleden, breken vertrouwde woorden onder je
handen af. Wat moet je zeggen, wie heeft hier woorden voor? Het is opnieuw verbijsterend.
En toch is het goed om juist op zulke momenten als geloofsgemeenschap bij elkaar te zijn. En
ons in te voegen in een eeuwenoude traditie die weet heeft van lijden en verdriet. En die juist
ook in tijden van nood woorden aanreikt, ritueel, stilte en gebed, om ondanks alles toch iets te
zeggen en wellicht ook te doen. Maar meer dan anders zijn op zulke momenten de woorden
ingebed in verbijstering en zitten we hier met een gevoel van leegte en gemis dat wrikt en
wringt. Juist omdat we als geloofsgemeenschap op de wereld betrokken willen zijn en de
deuren dus niet sluiten als leed de wereld treft.
Op deze eerste zondag van de lijdenstijd, de veertigdagentijd, wil ik stilstaan bij een bijbels
verhaal waarin het ook gaat over het bittere kwaad dat goede mensen treft, ik bedoel Job en
zijn vrienden, en wil ik ook iets zeggen over de wijze waarop God bij het lijden van mensen
betrokken is.
1. Eerst dan iets over die beroemde vrienden van Job.
Als het kwaad onschuldige mensen treft denken we al snel aan het bijbelboek Job. Dat boek
gaat de grote vragen over het lijden in de wereld immers niet uit de weg. Het is rond het jaar
400 v chr ontstaan en behoort tot de wijsheidsliteratuur. Vele gesprekken vinden er plaats
tussen Job en zijn vrienden over de situatie waarin Job zich bevindt.
En in die gesprekken komen allerlei theorieen aan de orde die Jobs zinloze lijden moeten
verklaren, in ieder geval van betekenis voorzien. Niemand lijdt toch onschuldig, geen wonde
zonder zonde. Alsof God mensen in het bijzonder zou aanspreken in hun ongeluk en via het
ziekenhuis nog even een appeltje met ze schilt.
Job kan t niet langer aanhoren en schreeuwt nee, ik heb echt niets verkeerds gedaan.
Maar aan alle getheoretiseer over Jobs lijden gaat een bijzonder moment vooraf. Job lijkt
alleen op de wereld, maar hij is in het bezit van iets heel kostbaars: en dat zijn zijn vrienden.
En wat doen die vrienden wanneer ze horen van het verlies dat Job geleden heeft? Ze maken
een afspraak om bij elkaar te komen en samen ondernemen ze iets.
1
zondag 13 maart 2011
K.J. Holtzapffel, predikant Remonstrantse Gemeente Rotterdam

‘Elifaz, Bildad en Sofar hoorden van al de rampen die Job getroffen hadden. Ze gingen van
huis en begaven zich samen naar Job om hun medeleven te tonen en hem te troosten. Het
lijden van hun vriend is ook hun lijden. Ze condoleren Job, ze klagen met hem mee. En ze
doen dat op een manier die bij joden nog steeds gebruikelijk is: laag bij de grond zittend,
zeven dagen en zeven nachten, en niet zij maar Job moet de eerste zijn die de stilte verbreekt.
Dat vraagt moed van de vrienden van Job. De kracht om te zwijgen. Het echte betrokken zijn
van vrienden vraagt soms niet om het spreken van allerlei goedbedoelde woorden, maar om
neer-zitten en mee-zwijgen.
Het is op zo’n moment misschien nog belangrijker dat je er bent dan dat je zonodig iets
zeggen moet. In het stil en aandachtig nabij zijn krijgt de ander de ruimte. En pas als die ander
de ruimte met woorden wil vullen, pas dan zullen ook de vrienden hun mond weer opendoen.
Zwijgend wachten ze samen op het woord uit de diepte dat de stilte doorbreekt. Maar juist in
dat zwijgen zijn zijn vrienden Job zeer nabij, en voor dit moment is dat genoeg.
Zeven dagen en zeven nachten zaten ze bij hem op de grond zonder een woord te zeggen:
want ze zagen hoe groot zijn lijden was.
2. En dan de vraag naar de wijze waarop God bij het leed in de wereld betrokken is. Na elke
meer of minder omvangrijke ramp zijn er begrijpelijkerwijs mensen die door die vraag
worden gekweld. Wat heef God daarmee van doen. Bij mij komt dan altijd het
Oudtestamentische beeld op van Elia’s ontmoeting met God op de Horeb. 1 Koningen 19.
Kom naar buiten zei de Heer, en treedt hier op de berg voor mij aan. En daar kwam de Heer
voorbij. Er ging een grote, krachtige windvlaag voor de Heer uit, die de bergen spleet en de
rotsen aan stukken sloeg, maar de Heer bevond zich niet in die windvlaag. Na de windvlaag
kwam er een aardbeving, maar de Heer bevond zich niet in die aardbeving. Na de aardbeving
was er vuur, maar de Heer bevond zich niet in dat vuur. Na het vuur klonk het gefluister van
een zachte bries. Toen Elia dat hoorde sloeg hij zijn mantel voor zijn gezicht. Want in die
zachte bries was God.
Nee, God is niet in de aardbeving, niet in de tsunami, niet in het helse vuur en niet in de
storm. Hij staat niet achter het lijden, maar wel achter de lijdenden. En zijn liefde nodigt ons
uit, roept ons op om evenzo achter de lijdenden te gaan staan, ons voor hen niet af te sluiten
en te helpen waar dat mogelijk is.
Ooit zag ik een interview op televisie na alweer zo’n grote ramp, veel leed en verdriet, maar
ook omwonenden die hun huizen beschikbaar stelden, hulpverleners, talloos en naamloos, die
helpen waar de nood het hoogst is. De meesten van hen komen nooit in beeld, maar ze doen t
toch maar en zeer zeker ook via hen is Gods liefde werkzaam onder ons.
In bedoeld interview vraagt de interviewer aan een vrouw die alles kwijt is behalve haar
kinderen: wat betekent deze ellende nu voor uw geloof? De vrouw begrijpt de vraag niet
goed. De interviewer herhaalt dus: wat betekent deze ellende voor uw geloof, u kunt toch
eigenlijk niet meer in God geloven met al die onvoorstelbare ellende die u zelf en anderen om
u heen getroffen heeft.
2
zondag 13 maart 2011
K.J. Holtzapffel, predikant Remonstrantse Gemeente Rotterdam

De vrouw lacht, vol onbegrip over de vraagstelling en zegt dan: niet meer in God geloven,
niet meer op God vertrouwen Hou kan dat nu? Wij stellen juist al ons vertrouwen op God. Hij
is de enige die wij nog hebben. Al ons vertrouwen stellen we op God.
En ongelovig vraagt de interviewer dan: maar hoe kan dat nu? En dan antwoordt deze
vluchtelinge: God is bij ons, Hij heeft ons mensen gezonden die ons opvangen, Hij heeft ons
handen en voeten gezonden die ons helpen, ja Hij zond mensen die ons de kracht geven om
toch door te gaan. Ondanks alles.
De interviewer is eindelijk stil. Zou hij het begrepen hebben? Het is een indrukwekkend
getuigenis van de geestkracht van deze vrouw, haar geloof in het goede in mensen, haar
geloof in Gods nabijheid, en in de werking van Gods liefde door de hand van een medemens.
Gemeente, vandaag is het de eerste zondag van de 40 dagentijd. 40, ‘t staat in de bijbel voor
een kritische, voor een geladen, ja voor een beslissende tijd.
Door de ramp in Japan is het ook een beladen tijd. Natuurlijk, we hoeven niet en we kunnen
niet het leed van de hele wereld op onze schouders nemen. Maar onze ogen er voor sluiten,
ook dat willen en dat kunnen we niet. En juist in deze tijd staat ons het beeld van Jezus voor
ogen. In de woestijn door de duivel van harte uitgenodigd om voor de gemakkelijkste weg te
gaan, maar hij doet het niet. Integendeel. Jezus kiest voor een weg van betrokkenheid bij
andermans lief en leed, en gaat daarbij zelfs het eigen lijden niet uit de weg.
Maar 40 dagen tijd mag meer zijn dan dat. Inderdaad, t is een in tijd en ruimte afgebakende
quality time voor mensen onderweg. Tijd van concentratie en bezinning. Tijd van onthaasting
wellicht. Tijd van bewuster leven, van dat waaraan je eigenlijk een tikje verslaafd bent nu
eens lekker laten staan, om nog meer te kunnen genieten van dat waar je gewoonlijk te weinig
tijd voor hebt.
En inderdaad, net als die leerlingen vroeger, naar Pasen onderweg, t is ook tijd om je nog
weer eens te bezinnen op wat geloven voor jou te betekenen heeft:
Immers, Geloven is niet een kwestie van zien alleen maar ook van zijn
Is met je hand op je hart je verstand goed gebruiken,
Is misschien iets meer afzien van jezelf
Opzien naar God
Omzien naar de ander
En uitzien naar de toekomst die Pasen heet.
Op Pasen zal, ondanks alles, zelfs de woestijn bloeien als een roos.
Amen
3
zondag 13 maart 2011
K.J. Holtzapffel, predikant Remonstrantse Gemeente Rotterdam