pdf-versie - Dood Doet Leven
pdf-versie - Dood Doet Leven
pdf-versie - Dood Doet Leven
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Opbouw presentatie<br />
• dia 01 - 19: de natuur van dode dieren<br />
• dia 20 - 24: huidige situatie<br />
• dia 25 - 29: project dooddoetleven<br />
• dia 30 - 34: ervaringen<br />
• dia 35 - 36: opschaling
• jaren ’70: angst<br />
voor dood hout,<br />
‘gevaar<br />
boomziektes’<br />
• jaar 2000: toename<br />
begrip/kennis,<br />
gezond bos<br />
herbergt veel<br />
dood hout<br />
• dood hout voedsel<br />
en woning voor<br />
insecten,<br />
paddenstoelen,<br />
vogels,<br />
vleermuizen, etc
De natuur van dode dieren<br />
• verhaal houdt niet op met dode<br />
bomen<br />
• ook dierkadavers waardevol<br />
• ingenieus systeem van<br />
opruimploegen<br />
• dode dieren: slecht imago<br />
• dit project: bewustmaking publiek<br />
• positief label: duurzaam, natuurlijke<br />
recycling, sanitaire functie
<strong>Leven</strong>sgemeenschap rond<br />
kadavers<br />
• grote aaseters eten hompen vlees<br />
• ook roofdieren en omnivoren eten<br />
graag mee<br />
• veel aasspecialisten onder insecten<br />
• schimmels en bacteriën bij miljarden<br />
Leestip:<br />
<strong>Dood</strong> doet leven: de natuur van dode dieren. KNNV<br />
Uitgeverij i.s.m. Stichting Kritisch Bosbeheer (2005)
Afbraakproces<br />
• vleesvliegen leggen eitjes<br />
• uitgekomen maden maken gangen<br />
• extra zuurstof bacteriën geur<br />
• roofdieren & aaseters (kevers<br />
zoogdieren, gieren, etc.)<br />
• de opruimploeg (kledingmot,<br />
hoevenzwam, haren als nestmateriaal)<br />
• muizen knabbelen aan botten<br />
(vnl. kalkarme landschappen)
Afbraakproces<br />
In de zomer:<br />
• een weelde aan insecten (vliegen,<br />
kevers), bacteriën en schimmels<br />
• grote aaseters moeten er snel bij<br />
zijn voordat insecten er mee<br />
vandoor gaan<br />
• hoe groter de prooi hoe meer er<br />
over blijft voor insecten om hun<br />
levenscyclus te voltooien
Afbraakproces<br />
In de winter:<br />
• nauwelijks insecten en bacteriën<br />
• maandenlang vers en beschikbaar<br />
voor grotere aaseters<br />
• van groot belang voor roofdieren<br />
in de winter
Afbraakproces in fasen<br />
•vers<br />
•inflatie<br />
• vroege decompositie<br />
• late decompositie<br />
• droog<br />
• niet weke delen
Afbraakproces in fasen<br />
Verse fase<br />
• 1-2 dagen<br />
• nog geen bacteriële ontbinding<br />
• vliegen verschijnen (groene<br />
vleesvlieg, blauwzwarte vleesvlieg)<br />
• eerste jagende kortschildkevers<br />
prederen op vliegen(larven)<br />
groene vleesvlieg
Afbraakproces in fasen<br />
Inflatiefase<br />
• 2-5 dagen (zomer) of veel langer<br />
(winter)<br />
• bacteriële afbraak eiwitten <br />
gasvorming, opgeblazen uiterlijk<br />
• vliegeneieren en -larven (maden)<br />
• daarop prederende kevers:<br />
kortschildkevers, doodgravers<br />
(aaskevers) spiegelkevers en<br />
loopkevers<br />
krompootdoodgraver
Afbraakproces in fasen<br />
Vroege decompositie fase<br />
• voor rotting zuurstof noodzakelijk<br />
• kadaver doorzeefd door maden<br />
• kadaver doorweekt door vrijkomende<br />
vloeistoffen (penetrante geur)<br />
• huid raakt los<br />
• veel maden en daarop prederende<br />
kevers: kortschildkevers, aaskevers,<br />
spiegelkevers en loopkevers<br />
• op einde van dit stadium larven van<br />
aaskevers<br />
vliegenlarven - © N. Vikhrev
Afbraakproces in fasen<br />
Late decompositie fase<br />
• vlees verdwenen<br />
• huid volledig los<br />
• kadaver begint te drogen<br />
• vliegenlarven verlaten karkas om te<br />
gaan verpoppen<br />
• grote prederende kortschildkevers,<br />
spiegelkevers, loopkevers<br />
• toename larven van aaskevers<br />
grauwe aaskortschild - ©N.Vikhrev
Afbraakproces in fasen<br />
Droge fase<br />
• laatste vliegenlarven hebben<br />
kadaver verlaten<br />
• adulten en larven van aaskevers en<br />
spektorren (voeden zich met resten<br />
gedroogd vlees)<br />
aasoeverkever - © N. Vikhrev
Afbraakproces in fasen<br />
Niet weke delen<br />
• hoeven: paddestoelen, zoals<br />
vogelveerzwam en hoefzwam<br />
• haren: bacteriën, kledingmot<br />
(rupsen), mezen en andere kleine<br />
vogels (nestmateriaal)<br />
• bot: aaskoprakever (Necrobia<br />
violacea), muizen, roofdieren<br />
(vossen kauwen op huid en<br />
botten) en herbivoren in kalkarme<br />
gebieden
Afbraaksnelheid<br />
Afhankelijk van:<br />
• omvang van het kadaver<br />
• temperatuur (‘s zomers ree in 1,5 wk<br />
rund in 4-8 wk)<br />
• expositie t.o.v. de zon<br />
• vochtigheid<br />
• aanwezige aaseters en roofdieren<br />
• locatie: zichtbaarheid,<br />
geurverspreiding (aantrekking van<br />
aaseters en roofdieren)
Wie zijn de deelnemers? Leger aan insecten<br />
Zoogdieren: vos, marters, muizen,<br />
das, wild zwijn, wilde kat<br />
Vogels: raaf, kraai, ekster, kauw,<br />
mezen, buizerd, zeearend, bruine<br />
kiekendief, gaai, steenuil<br />
Op termijn: gieren, wolf, zwarte en<br />
rode wouw (profiteren van nieuw<br />
kadaverbeleid)<br />
Ongewervelden: vliegen, kevers,<br />
vlinders, mijten, spinnen<br />
Op kadavers op de Veluwe:<br />
• 150 srt aaskevers<br />
• 60 srt kortschildkevers<br />
• tientallen soorten aasvliegen e.a.<br />
Op één dood wild zwijn:<br />
• 12000 ind aasvliegen<br />
• 1900 ind kevers<br />
rimpelige aaskever
Categorieën aaseters<br />
• obligate aaseters <br />
geheel afhankelijk van<br />
kadavers<br />
• secundaire aaseters<br />
indirecte aaseters<br />
• afvaleters<br />
incl. roofdieren<br />
• kadavergasten<br />
gelegenheidsbezoekers<br />
raaf<br />
steenuil<br />
gehakkelde aurelia<br />
• voeden zich met het dode<br />
organische materiaal van<br />
een kadaver (aaskevers,<br />
gieren)<br />
• parasiteren of prederen<br />
op organismen die op<br />
kadavers leven (jagende<br />
spinnen & loopkevers,<br />
steenuil die maden eet)<br />
• soorten die naast<br />
kadavers allerlei soorten<br />
organisch afval eten<br />
(zeearend, wild zwijn, vos,<br />
kraai)<br />
• koolmees, muizen,<br />
mineralen drinkende<br />
vlinders
Bron van dode dieren<br />
• ouderdom, voedselgebrek, koude, ziekten <br />
pieken in het vroege voorjaar (aaseters als<br />
raaf, zeearend en wild zwijn hebben de<br />
geboorte van jongen hierop afgestemd)<br />
• predatie (wolf, lynx) jaarrond<br />
• catastrofes (hoogwater, blikseminslag,<br />
brand) seizoensafhankelijk
Huidige situatie<br />
• veel grote herbivoren (edelhert,<br />
eland, wild zwijn, wisent) leven<br />
teruggedrongen in kleine gebieden<br />
• kadavers van grote dieren vaak<br />
onttrokken aan de natuur<br />
• weinig voedsel voor grote en kleine<br />
kadaverspecialisten (raaf, zeearend,<br />
zwarte wouw, gieren, aaskevers,<br />
vliegen)<br />
• bouwstoffen en mineralen onttrokken<br />
aan het systeem<br />
• niet duurzaam
Verwijdering kadavers<br />
Redenen:<br />
• verwijdering van wilde dieren na<br />
afschot / aanrijdingen<br />
• wetgeving: paard en rund hebben<br />
een ‘gehouden’ status en mogen niet<br />
blijven liggen (Destructiewet)<br />
• vrees omtrent veterinaire en<br />
gezondheidsrisico’s<br />
• opvatting dat dode dieren het beste<br />
opgegeten/verwijderd kunnen<br />
worden. Het laten liggen is ‘zonde’
Gevolgen: specialisten sterven de hongersdood
Gevolgen: sociale aspecten<br />
Wanneer een paard of rund sterft,<br />
bezoeken de groepsleden het dier<br />
dagenlang. Ze besnuffelen het dier<br />
en proberen het overeind te duwen.<br />
Dit gaat gepaard met luid geloei dat<br />
door merg en been gaat.<br />
In menselijke termen heet dit<br />
afscheid nemen.
Natuurontwikkeling<br />
Al 20 jaar:<br />
• verbinden en duurzaam maken<br />
van de natuur (EHS)<br />
• herstel natuurlijke processen<br />
• natuur meer zelf laten doen,<br />
menselijk ingrijpen beperken<br />
Nu:<br />
• tijd voor het herstel van de<br />
natuurlijke cyclus van leven en<br />
dood
Project dooddoetleven<br />
Doelstelling:<br />
• publiek vertrouwd maken met<br />
dode dieren in de natuur<br />
(bewustwording en gewenning)<br />
Hoe?<br />
• afbraakproces zichtbaar maken op<br />
website www.dooddoetleven.nl<br />
• excursies<br />
• initiatief exporteren naar andere<br />
natuurgebieden
Project dooddoetleven<br />
Gestart in februari 2008:<br />
• groot succes: miljoenen publiek via<br />
landelijke, regionale en lokale media<br />
• voornamelijk positieve reacties<br />
• gastenboek wordt druk bezocht<br />
Een greep uit de reacties:<br />
“Mooi om te zien hoe de natuur alles goed gebruikt en<br />
de kringloop tot nieuw leven leidt. Hopelijk komt er<br />
meer draagvlak om de wet aan te passen.”<br />
“Als jullie nog informatie hebben over botten willen jullie<br />
het dan naar mijn e mail sturen en als jullie nog<br />
schedels vinden die jullie niet meer willen, willen jullie<br />
het dan even melden (jongen van 11 jaar)”<br />
Nijmegen<br />
Arnhem<br />
locatie Groenlanden
Risico’s ?<br />
Locatie Groenlanden:<br />
• aangereden, gezonde reeën<br />
• geen besmettingsgevaar<br />
dierziektes<br />
• natuurlijke opruimploegen<br />
uitstekend in staat om kadaver<br />
te recyclen (sanitaire functie)<br />
• niet aanraken is wel het<br />
advies (vergelijkbaar met een<br />
dood konijn)
Ziekten in wilde hoefdieren<br />
• wilde hoefdieren worden via steekproeven onderzocht: gevreesde<br />
besmettelijke ziekten zijn niet aangetroffen in de populaties<br />
• tijdens de laatste MKZ en Varkenspest uitbraken zijn wilde hoefdieren<br />
bespaard gebleven (in wilde populaties is de besmettingsrisico gering)<br />
Meer informatie vindt u op de<br />
factsheet (www.dooddoetleven.nl)
Psychologie van dode<br />
dieren: vies of interessant?<br />
• menselijke reacties heel<br />
gevarieerd<br />
• kinderen nieuwsgierig:<br />
gaan er heel natuurlijk mee om<br />
• volwassenen gereserveerd:<br />
walging en angst voor besmetting<br />
• advies: luister naar de reactie van<br />
je lichaam (afstandhouden of toch<br />
nieuwsgierig?)<br />
• kennis over de recycling van dode<br />
dieren kan de angst bij mensen<br />
grotendeels wegnemen
Ervaringen<br />
• vanaf eind oktober 2007<br />
(proef)opnames in de Groenlanden<br />
en andere gebieden (Zoniënwoud,<br />
België)<br />
• zowel foto als camera apparatuur<br />
• interessant en onbekend diergedrag
ezoek van een vos
concurrentie aan de eettafel
steenmarters
steenuil foerageert op maden
Project dooddoetleven<br />
Opschaling de komende jaren:<br />
• minister LNV op 21 april 2009:<br />
“proef met runderkadavers is<br />
toegestaan in Oostvaardersplassen<br />
en Veluwezoom” <br />
mogelijkheid om communicatieproject<br />
op te schalen<br />
• naast ree, ook edelhert en wild<br />
zwijn<br />
• andere terreinen in NL en EU<br />
• onderbrengen in natuurbeheer
Ruimte voor dode dieren maakt de natuur completer - www.dooddoetleven.nl
Change language