Het Isover Multi-Comfort House

Het Isover Multi-Comfort House

Inhoudsopgave 

Het concept ........................................................................................................................................................................... 5 

Met een passiefhuis doet u aan actieve klimaatbescherming ....................................................................... 6 

Voor een goed leven. Voor iedereen. Voor altijd ................................................................................................... 8 

Extreem laag energieverbruik ....................................................................................................................................... 12 

Comfortabel wonen én besparen ................................................................................................................................ 14 

Een éénmalige investering, waarvan u dagelijks de winst opstrijkt ............................................................ 16 

Economische kansen ......................................................................................................................................................... 18 

Het ontwerp .......................................................................................................................................................................... 21 

Energiebehoefte voor verwarming van 15 kWh/(m 2 jaar) is de maatstaf .................................................. 22 

De uitdaging: zo weinig mogelijk koudebruggen ................................................................................................ 24 

Leven en laten leven in alle rust ................................................................................................................................... 26 

Voor een vlot verloop ........................................................................................................................................................ 28 

Berekening energie-efficiëntie met Passief Huis Plannings Pakket (PHPP) .............................................. 30 

De realisatie en de details .............................................................................................................................................. 33 

Het Multi-Comfort House, een voordeel bij elke bouwstijl .............................................................................. 34 

Het belang van luchtdichtheid ..................................................................................................................................... 36 

Koudebruggen minimaliseren ...................................................................................................................................... 42 

Er is altijd een oplossing om koudebruggen te vermijden ............................................................................... 44 

Het dak .................................................................................................................................................................................... 46 

Daken (details) ..................................................................................................................................................................... 48 

De gevel: een optimale isolatie rondom ................................................................................................................... 62 

Het verschil zit in de details: in muren, plafonds en kelders ........................................................................... 64 

Gevels (details) ..................................................................................................................................................................... 66 

Kozijnen, ramen en deuren ............................................................................................................................................ 78 

Kozijnen, ramen en deuren (details) .......................................................................................................................... 80 

Zonne-energie systemen ................................................................................................................................................. 86 

Ventilatievoorzieningen .................................................................................................................................................. 88 

Balkons en serres ................................................................................................................................................................ 90 

Voorbeelden ......................................................................................................................................................................... 93 

Of het nu gaat over nieuwbouw, renovatie of utiliteitsbouw ........................................................................ 94 

De toekomst: verbouwing met passiefhuis technologie .................................................................................. 96 

Een kantoorgebouw dat voldoet aan de hoogste ecologische eisen ........................................................... 98 

Mooi wonen in de stad en 90% energie besparen ................................................................................................ 100 

Een passief schoolgebouw ............................................................................................................................................. 102 

De Ecologische impact ...................................................................................................................................................... 105 

Isover glaswol ....................................................................................................................................................................... 106 

Gyproc gips ............................................................................................................................................................................ 110 

Saint-Gobain Glass ............................................................................................................................................................. 114 

Service ..................................................................................................................................................................................... 117 

Webadressen ........................................................................................................................................................................ 119 

Literatuur ............................................................................................................................................................................... 120

Inleiding 

Isover toont een grote betrokkenheid bij klimaatbescherming 

en comfortabel wonen! Wij zijn 

’s werelds grootste producent van isolatiematerialen 

en dit verplicht ons om meer te doen voor 

het milieu dan de regelgeving voorschrijft. Wij 

streven elke dag naar de ontwikkeling van toenemende 

efficiënte en grondstofbesparende producten. 

Wij zijn er in geslaagd om naam te 

maken met onze milieubewuste isolerende 

materialen in de markt. Bij de productie van onze 

minerale wol gebruiken we nu al voor meer dan 

75% gerecyclede glasscherven als grondstof. 

Tegelijkertijd hebben onze materialen uitstekende 

isolerende eigenschappen, zodat ze toegepast 

kunnen worden binnen de passiefhuisstandaard 

en dus ook in het Isover Multi-Comfort 

House. 

Daarom hebben wij deze brochure gerealiseerd, 

waarin alle ecologische, economische en 

comfort-argumenten voor het passiefhuisconcept 

gebundeld werden. 

Deze brochure heeft echter veel meer te bieden 

dan argumenten. De bedoeling is het leveren van 

nuttige informatie en detailtekeningen, die 

ondersteuning bieden bij de planning en uitvoering 

van uw bouwproject. 

Naast deze brochure kunt u ook terecht op de 

speciale website www.multicomfort.nl. Hier 

vindt u actuele informatie, een uitgebreid stappenplan 

en diverse voorbeeldprojecten. Bovendien 

kunt u hier alle details gratis downloaden 

als pdf- en dwg-bestand. 

Vanzelfsprekend kunt u altijd bij ons terecht voor 

verdere informatie. 

Wij wensen u alvast veel succes met uw bouwproject. 

Kijk voor meer informatie op 

www.multicomfort.nl 

Klimaatbescherming wordt gezien als de grootste 

uitdaging van dit millennium 

Multi-Comfort House • Isover | 3

Het concept 


Concept 

G. Lang Consulting. 

6 | Isover • Multi-Comfort House 

Met een passiefhuis doet u aan 

actieve klimaatbescherming 

Iedereen spreekt over de alsmaar extremere weersomstandigheden. Gletsjers 

trekken zich terug en de poolkappen smelten. Het aantal natuurrampen stijgt: overstromingen 

aan de ene kant, extreme droogte aan de andere kant. Door het klimaatverdrag 

van Kyoto te ondertekenen, hebben 140 geïndustrialiseerde landen 

zich geëngageerd tot een drastische vermindering van hun CO2-uitstoot. Dat betekent 

dat er op wereldschaal prioriteit moet worden gegeven aan het besparen op 

grondstoffen en het gebruik van energiezuinige technologieën. Deze brochure laat 

zien hoe verstandig en aangenaam het is om hiermee binnen uw eigen vier muren 

te beginnen.

Combineer comfort met 

milieubescherming 

Wonen in een passiefhuis biedt een groot aantal 

voordelen. U geniet van een ongeëvenaard comfort, 

een gevoel van diepgaand welbehagen dat 

in elke hoek van het gebouw doordringt en tegelijkertijd 

een positieve bijdrage levert aan het 

milieu. Eenvoudig. Economisch. Energie-efficiënt 

… En het betaalt zichzelf terug – in cash! 

Met de meest actuele informatie 

verkrijgt u een voortreffelijke 

energiebalans 

Details spelen een zeer belangrijke rol in het 

Isover Multi-Comfort House. Deze brochure helpt 

u stap voor stap bij het ontwerp van een passiefhuis-concept. 

Hierbij wordt ook heel veel aandacht 

geschonken aan bouwdetails, zowel voor 

massieve constructies als voor houtskelet constructies. 

Alles wat u moet weten als opdrachtgever, 

aannemer of architect. 


Concept 


Voor een goed leven. 

Voor iedereen. Voor altijd 

Het Multi-Comfort House is de interpretatie van het passiefhuis-concept door 

Isover. Hiermee wil Isover duidelijk maken dat het naast de efficiënte energieconsumptie 

ook om een aanzienlijke verbetering van het wooncomfort gaat. Er is minder 

om je zorgen over te maken. Niet over de verwarming, die nog maar zelden 

nodig is. Niet over de ventilatie via de ramen, wat niet langer noodzakelijk is, maar 

wel mogelijk blijft. En niet over de stijgende kosten! Zelfs verhitte debatten over 

energieprijzen laten u koud. U geniet gewoon van het comfort in uw eigen Multi- 

Comfort House. Bijvoorbeeld van de constante, aangename temperatuur in zomer 

én winter. Of van de beste luchtkwaliteit, te vergelijken met de zuivere lucht van 

een kuuroord in de bergen. En van een goede geluidisolatie. 

Dit alles is mogelijk zonder gecompliceerde technologie.

Voel u helemaal thuis in een 

Multi-Comfort House 

Het duurt nooit lang voor u zich in een Isover 

Multi-Comfort House perfect thuis voelt. De 

reden is dat u er niets zult missen, behalve misschien 

een paar ongemakken. Maar eerlijk 

gezegd: wie zal er koude voeten, tochtige hoeken, 

muffe of oververhitte kamers missen? In het 

passiefhuis voelt iedereen zich thuis. 

Noch bevriezen, noch zweten 

U zult ongetwijfeld genieten van aangename 

kamertemperaturen die het hele jaar door variëren 

tussen 20 en 23°C. Wetenschappelijke studies 

hebben aangetoond dat dit de ideale temperatuur 

is om zich te ontspannen of om efficiënt 

te werken. En dit voor het grootste deel van het 

jaar zonder verwarming. 

Adem diep in – dag en nacht 

Dankzij het Comfort Ventilatiesysteem, dat deel 

uitmaakt van de basisuitrusting van een passiefhuis, 

zullen zelfs personen met een allergie 

genieten van frisse lucht in een Isover Multi- 

Comfort House. Dit ventilatiesysteem werkt als 

een kunstmatige long. Een permanente stroom 

van gefilterde frisse lucht verzekert een optimale 

luchtkwaliteit, zonder stof, pollen of aërosol. 

Gebruikte, muffe lucht wordt op dezelfde manier 

afgevoerd. Tegelijkertijd wordt warmte goed in 

het hele huis verdeeld. 

Ingebouwde veiligheid voor een lange 

levensduur 

Het passiefhuis-concept speelt ook een positieve 

rol in het behoud van de structurele delen van 

het huis. De ideale vochtigheidsgraad en luchtkwaliteit 

van het Multi-Comfort House treden 

preventief op tegen schimmelvorming en structurele 

schade op lange termijn. Zo behoudt uw 

huis een goede verkoopwaarde – u weet maar 

nooit! 

Geniet van comfort – en bespaar 

energie 

De goedkoopste energie is de energie die u niet 

verbruikt. Deze energie hoeft niet gegenereerd, 

geïmporteerd of betaald te worden en vormt 

geen bedreiging voor mens of milieu. Dat is het 

basisconcept van het passiefhuis. Aangezien voldoende 

warmte in het huis blijft, is actieve verwarming 

met traditionele middelen meestal 

overbodig. Zo bespaart u energie en geld. Dat is 

belangrijk, zeker wanneer men rekening houdt 

met de prijzen van de wereldmarkt voor schaarse 

grondstoffen als aardolie en gas. Dankzij zijn 

ongecompliceerde technische uitrusting vergt 

het Isover Multi-Comfort House maar weinig 

onderhoud. 

Het passiefhuis-concept, alle 

vrijheid die u maar kan wensen 

Het uiterlijk van het passiefhuis geeft weinig 

aanwijzingen van wat het werkelijk is, behalve 

misschien het ontbreken van een schoorsteen. 

Afgezien van dit laatste onderscheidt het zich 

vooral door de innerlijke waarden. Daarom kan 

een passiefhuis in elke stijl of grootte gebouwd 

worden. Dat wordt elk jaar bevestigd door een 

groeiend aantal voorbeelden, waaronder ééngezinswoningen, 

appartementen, kantoorgebouwen 

of scholen. En het gaat niet alleen over 

nieuwbouw die kan beantwoorden aan deze 

nieuwe toekomstgerichte bouwstandaard. Een 

groeiend aantal bestaande, oude gebouwen werden 

gerenoveerd aan de hand van de principes 

van het passiefhuis. Door goed geselecteerde 

componenten van het passiefhuis te gebruiken, 

is het mogelijk om ecologische en economisch 

verantwoorde resultaten te verkrijgen. 

Een permanente stroom van gefilterde frisse lucht 

verzekert een optimale luchtkwaliteit 


Concept 

Onderwijsinstelling in 

Albstadt, 

Architect Prof. Schempp, 

Tübingen, Duitsland 


Reken op een 

energiebesparing tot 75% 

In vergelijking met de huidige nieuwbouwwoningen 

liggen de verwarmingsbehoeften van een 

passiefhuis 75% lager. In vergelijking met oude 

gebouwen is de verwarmingsbehoefte van een 

passiefhuis maar liefst 90% lager! Bij koude wintertemperaturen 

kan een kamer van 20 m 2 met 

10 theelichtjes of twee gloeilampen van 100 

Watt verwarmd worden. Qua brandstofverbruik 

heeft een passiefhuis minder dan 1,5 liter aardolie 

of 1,5 m 3 aardgas per m 2 woonoppervlak per 

jaar nodig. 

Modern comfort: warm blijven zonder energieverbruik. 

Devies: de warmte 

binnenhouden! 

De pionier van isolatie is waarschijnlijk bij iedereen 

bekend: de thermosfles. Eenmaal in de fles, 

wordt de hete vloeistof voor een lange tijd warm 

gehouden. Technici noemen dit een ‘passieve’ 

oplossing. Het gewenste doel is bereikt zonder 

bijkomende energie toe te voegen – gewoonweg 

passief, niet actief. Dit principe vormt meteen 

ook de basis voor het Isover Multi-Comfort 

House: de gebouwschil is goed beschermd tegen 

warmteverlies. Er wordt gebruik gemaakt van 

‘passieve’ componenten, waaronder warmte-isolerende 

ramen, warmtedistributiesystemen in de 

verwarmde ruimte en vooral, efficiënte thermische 

isolatie om te verzekeren dat de warmte 

binnenblijft. 

 

Van actief naar passief!

Elke bewoner is een 

warmtebron 

Doordat er zo weinig warmte kan ontsnappen, 

zijn kleine warmtebronnen al voldoende om een 

passiefhuis op de gewenste temperatuur te houden. 

Zo vormt de warmteafgifte van personen, 

dieren en huishoudelijke apparaten een belangrijk 

aandeel in de verwarming van een passiefhuis. 

Elke persoon draagt een calorisch aandeel 

bij van ongeveer 80 Watt. Heel wat warmte 

wordt ook via de ramen gewonnen, die in de winter 

meer zonne-energie binnenlaten dan er naar 

buiten kan ontsnappen. Voeg hier de teruggewonnen 

warmte uit de uitgaande lucht aan toe 

en u kunt zich de kosten van een conventioneel 

verwarmingssysteem besparen. 

Alles goed geïsoleerd en 

luchtdicht 

Een Multi-Comfort House heeft altijd een buitenschil, 

die beschermt tegen kou, warmte en 

geluid. De aanvoer van verse lucht en warmte 

wordt verzorgd door een Comfort Ventilatiesysteem. 

Dit stelt hoge eisen aan de luchtdichtheid 

van het gebouw. In een Multi-Comfort House is 

geen plaats meer voor naden en kieren die tocht 

veroorzaken. 

Bij wintertemperaturen, 

kan een kamer van 

20 m 2 met 

10 theelichtjes 

verwarmd worden 

Thermografie - voor de renovatie: het hele gebouw is een koudebrug. 

Appartementsgebouw na 

energierenovatie 

Thermografie - na de renovatie: de buitenwanden zijn thermisch geïsoleerd, maar er 

ontsnapt nog warmte door de ramen en deuren 

4.0 

3.3 

2.8 

2.3 

1.8 

1.3 

0.8 

0.3 

-0.2 

-0.7 

-1.2 

-1.8 

-2.4 

-2.9 

-3.4 

-3.9 

-4.4 

-5.0 

-5.5 

-6.0 

-6.6 

-7.1 

-8.0 

4.0 

3.3 

2.8 

2.3 

1.8 

1.3 

0.8 

0.3 

-0.2 

-0.7 

-1.2 

-1.8 

-2.4 

-2.9 

-3.4 

-3.9 

-4.4 

-5.0 

-5.5 

-6.0 

-6.6 

-7.1 

-8.0 


Concept 


Extreem laag energieverbruik 

Zoals het brandstofverbruik van een auto een 

indicator is van zijn zuinigheid, zo is het energieverbruik 

van het Isover Multi-Comfort House de 

beste indicator voor zijn energiehuishouding. 

Voor de passiefhuis-standaard is de jaarlijkse verwarmingsbehoefte 

vastgesteld op een maximum 

van 15 kWh per m 2 jaar. Dit is in overeenstemming 

met 1,5 m 3 aardgas of 1,5 liter 

stookolie per m 2 woonoppervlak per jaar. Deze 

waarde is internationaal geldig. Voor huizen met 

een ideale oriëntering naar het zuiden, en die 

voorzien zijn van warmtebuffers, kan de energiebehoefte 

zelfs nog meer verlaagd worden. Tot 

bijna nul. Het passiefhuis wordt dan vrijwel een 

nul-energie woning. Uitgaande van deze waarden, 

zijn traditionele nieuwbouwwoningen (verbruik 

6 tot 10 m 3 aardgas per jaar per m 3 ) echte 

energieverspillers. 

Totale energieconsumptie van een gezinswoning 

1,5% Verlichting 

11,5% 

Huishoudelijke apparaten 

75,5% Verwarming 

11,5% Warmwater 

75% van onze energieconsumptie 

gaat naar de verwarming van onze 

gebouwen 

De bouwen woonsector wordt als de meest 

bedreigende gezien voor ons klimaat. In West- 

Europa wordt nog steeds een equivalent van 

3000 kg stookolie per persoon per jaar gebruikt 

voor de verwarming en warmwaterproductie van 

onze gebouwen. Toch kan 90% van deze energie 

nu al bespaard worden zonder dat dit grote 

investeringen vergt.

Energiebehoefte in kWh per m 2 bewoonbare oppervlakte en per jaar 

Totale energiebehoefte 

400 

350 

300 

250 

200 

150 

100 

50 

Energiebehoefte 

voor verwarming 

van een standaard eengezinswoning 

CO 2 uitstoot 60 kg/m 2 jaar 30 kg/m 2 jaar 10 kg/m 2 jaar 2 kg/m 2 jaar 

Energieverbruik in m 3 gas 

per m 2 bewoonbare 

oppervlakte en per jaar 

Oude woningen 

Werkelijk onvoldoende 

thermische isolatie 

Structurele schade erg waarschijnlijk,verwarmingskosten 

niet langer economisch. 

Typisch voor oudere, niet 

gemoderniseerde gebouwen. 

30-25 

m 3 

* Woningen die aan de EPC-eis van 0,8 voldoen gebruiken ca. 60 kWh/m 3 per jaar 

Onvoldoende 

thermische isolatie 

Bijkomende thermische 

isolatie loont zeker de 

moeite. 

15-10 

m 3 

Lage energie woning 

4-5 

m 3 

n Elektriciteit voor huishoudtoestellen 

n Elektriciteit voor ventilatie 

n Warmwater 

n Verwarming 

Passiefhuis 

kWh/m 2 jaar kWh/m 2 jaar kWh/m 2 jaar kWh/m 2 jaar 

300-250 150-100 50-40* ≤ 15 

Type gebouw Werkelijk onvoldoende Onvoldoende Lage energie woningen Zeer lage energie 

thermische isolatie thermische isolatie woningen 

(Passiefhuizen moeten aan 

o.a. dit criterium voldoen) 

Bouwelementen Typische U-waarden en isolatiediktes 

Buitenmuren 1,30 W/(m 2 .K) 0,40 W/(m 2 .K) 0,20 W/(m 2 .K) 0,13 W/(m 2 .K) 

Isolatiedikte 0 cm 6 cm 16 cm ongeveer 30 cm 

Dak 0,90 W/(m 2 .K) 0,22 W/(m 2 .K) 0,15 W/(m 2 .K) 0,10 W/(m 2 .K) 

Isolatiedikte 4 cm 22 cm 30 cm 40 cm 

Vloer 1,00 W/(m 2 .K) 0,40 W/(m 2 .K) 0,25 W/(m 2 .K) 0,15 W/(m 2 .K) 

Isolatiedikte 0 cm 6 cm 10 cm 26 cm 

Ramen 5,10 W/(m 2 .K) 2,80 W/(m 2 .K) 1,10 W/(m 2 .K) 0,80 W/(m 2 .K) 

Enkel glas Dubbel glas Speciaal dubbel glas Driedubbel glas, 

speciaal kozijn 

Ventilatie Via openstaande kieren Via open ramen Mechanische afvoer Comfort Ventilatiesysteem 

met warmteterugwinning 

1,5 

m 3 


Concept 


Comfortabel wonen én besparen 

Luchttemperatuur 20-23°C 

Relatieve luchtvochtigheid 30-50% 

Om van zulke aangename levensomstandigheden 

te genieten, moet u bij conventionele woningen 

diep in de portemonnee tasten. Dat is echter 

niet het geval bij het Isover Multi-Comfort 

House, waar de hoogste graad van comfort in 

alle kamers u bovendien toelaat om veel geld te 

besparen. Zelfs wanneer de constructie van het 

huis tot extra kosten leidt, is de verwachting dat 

de totale financiële lasten aanzienlijk lager zijn 

dan een conventioneel gebouwd huis – dankzij 

de extreem lage energiekosten – en dit voor vele 

jaren. 

Belangrijke punten 

• Thermisch geïsoleerde daken 

• Thermisch geïsoleerde muren 

• Thermisch geïsoleerde vloeren 

• Luchtdichte gebouwschil 

• Driedubbele beglazing 

• Isolerende kozijnen 

• Comfort Ventilatiesysteem 

• Optimale installatie 

Een knusse 

woonomgeving 

Wanneer u in een passiefhuis woont, hebben 

muren, vloeren en ramen een aangename oppervlaktetemperatuur, 

zelfs wanneer het buiten 

zeer koud is. De buitenmuren en begane grond 

vloeren zijn maar 0,5 tot 1 graad koeler dan de 

temperatuur van de binnenlucht in de woning. 

De ramen van een passiefhuis zijn slechts 2 tot 3 

graden kouder dan de temperatuur van de 

kamer. Hoe kleiner het verschil tussen de oppervlaktetemperatuur 

van de wanden en ramen en 

de binnentemperatuur, hoe aangenamer. In huizen 

die niet beantwoorden aan de passiefhuisstandaard 

kan zo’n aangename omgeving enkel 

verzekerd worden via nog hogere verwarmingskosten. 

U-waarde 0,10 W/m 2 .K Luchtdichting U-waarde 0,11 W/m 2 .K

Verse 

luchttoevoer 

slaapkamer 

Verse 

luchttoevoer 

woonkamer 

Verse luchttoevoer 

warmtebron 

Aardwarmte-wisselaar 

Verwarmingsbehoefte < 15 kWh/m 2 jaar 

Max. 10 W/m 2 Verwarmingslast, berekend volgens het Passiefhuis Planning pakket 

Max. 15 kWh/(m 2 jaar) Specifieke verwarmingsbehoefte 

40-60 kWh/(m 2 jaar) Specifieke totale 1 finale energiebehoeften 

100-120 kWh/(m 2 jaar) Specifieke totale 1 primaire energiebehoeften 

Referentieoppervlak (m 2 ) is het verwarmde woonoppervlak 

1 Totaal: alle toestellen en installaties die energie consumeren (verwarming, warmwater, ventilatie, pompen, verlichting, 

kook- en huishoudelijke apparaten) 

Afvoer 

lucht 

badkamer 

Afvoer 

lucht 

keuken 

Lucht/lucht 

warmtewisselaar 

Afvoer lucht 

Buitenlucht 

Buitenlucht 

filter 

Sterk gereduceerde koudebruggen U-waarde 0,70 W/m 2 .K U-waarde 0,10 W/m 2 .K 


Concept 

Standaard: woning, volgens 

de bouwnormen van 1985 

A Een woning die overeenstemt 

met de huidige 

bouwwetgeving 

B Een woning met een 

jaarlijkse verwarmingsbehoefte 

van 

40 kWh/m2jaar (volgens 

EN 832) 

C Passiefhuis 

D Passiefhuis met zonneboiler 

voor eigen gebruik 


Een éénmalige investering, 

waarvan u dagelijks de winst opstrijkt 

Het klopt dat u bij de bouw van een Multi-Comfort 

House in het begin wat dieper in uw portemonnee 

moet tasten. In de praktijk wordt vastgesteld 

dat een passiefhuis 5 à 10% duurder is 

dan een conventionele woning. Maar er zijn al 

tekenen dat het prijsverschil langzamerhand zal 

vervagen. Hoe meer passiefhuizen er gebouwd 

worden, hoe goedkoper de componenten en hoe 

lager de totaalprijs van het gebouw. Tenslotte zal 

de totale rentabiliteit van het gebouw u overtuigen. 

Zodra u rekening houdt met uw huidige 

kosten voor verbruik, onderhoud en reparaties, 

scoort het Isover Multi-Comfort House bijzonder 

Kostenbesparingen vandaag 

goed. Dankzij de minimale jaarlijkse verwarmingskosten 

van 100 tot 160 euro, verdient u de 

extra kosten na enkele jaren terug. 

Als de energieprijzen in de komende jaren verder 

stijgen (wat zeker verwacht mag worden), zal de 

energieprijs van conventionele woningen een 

belangrijke jaarlijkse kostenpost worden. Zo worden 

de besparingen die bewoners van passiefhuizen 

kunnen behalen nog groter. Indien u er 

eveneens rekening mee houdt dat de gemiddelde 

netto koopkracht van Europese huishoudens 

jaarlijks met 1-2% daalt, wordt het passiefhuis 

het goedkope alternatief van de toekomst. 

Lage Passiefhuis met 

Energiekosten Standaard Energiewoning Passiefhuis zonnecollector 

Per jaar in euro 788 465 169 95 

100% 59% 21% 12% 

Totale gebruiks- 934 611 199 159 

kosten in euro 100% 65% 21% 17% 

Bron: E.M. Jordan: Over de rentabiliteit van lage-energie en passiefhuizen. 

Financiële voordelen in 2015 

Met de huidige prijsverhoging van 6% per jaar, zullen de verwarmingskosten verdubbeld zijn binnen 

10 jaar! 

Jaarlijkse gebruikskosten in 2015 (energie en onderhoud) 

€ 1.750 

€ 1.500 

€ 1.250 

€ 1.000 

€ 1.750 

€ 1.500 

€ 1.250 

0 

€ 1.594 

€ 183 

€ 1.015 

€ 183 

€ 339 

€ 38 

€ 250 

€ 80 

€ 1.411 

€ 832 

€ 301 

€ 170 

A B C D 

Bron: E.M. Jordan: Over de rentabiliteit van lage-energie en passiefhuizen. 

n Onderhoud 

n Energie

Laten we er even van uitgaan dat een passiefhuis 

zo’n 10% duurder is dan een conventionele 

woning. Bij een koopwoning kan de eigenaar dit 

dankzij een lagere energierekening meestal 

terugverdienen in ongeveer 12 jaar. Alles hangt 

natuurlijk af van de specifieke bouwsituatie en 

vorm. 

De opdrachtgever dient in het begin wel meer af 

te betalen. Door de stijging van de energieprijzen, 

in combinatie met een hogere hypotheek, is 

er in eerste instantie een cumulatieve stijging 

van kosten waar te nemen. Na verloop van 

enkele jaren zet zich een daling in, omdat de 

jaarlijkse energiebesparing meer oplevert dan de 

kosten voor een hogere investering. 

Passiefhuizen genieten een hogere restwaarde in 

de toekomst en zullen een nog betere kostenbaten-balans 

vertonen wanneer de energieprijzen 

en/of -belastingen in de toekomst blijven 

stijgen. 

Verschil in cumulatieve woonlasten 

2000 

1000 

0 

-1000 

-2000 

-3000 

-4000 

-5000 

-6000 

Kosten 

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 

Tijd (jaren) 

Break even point 


Concept 


Economische kansen 

De overheid helpt een handje 

De Nederlandse overheid zet in op energiebesparing. 

Vanaf 2020 moeten alle nieuw te bouwen 

woningen energieneutraal zijn. Tot die tijd zal de 

energieprestatie van woningen in fasen verbeterd 

worden. 

Op dit moment worden er daarom door de centrale 

en lagere overheden programma’s ontwikkeld 

om te experimenteren op het gebied van 

energiebesparing. De verwachting is dat hier ook 

fondsen uit voort zullen vloeien om dit te ondersteunen. 

De eerste stimuleringspakketten zijn al 

verdeeld. Hierdoor wordt het bouwen van een 

Multi-Comfort House een winstgevend project 

voor alle betrokken partijen. En dat is maar goed 

ook! Het promoten van hogere kwaliteitsnormen 

in de bouwsector schept niet alleen economische 

voordelen maar reflecteert een keuze voor duurzaamheid, 

niet alleen voor het individu maar 

voor de hele maatschappij.

Economische kansen voor het 

bedrijfsleven en de overheid 

• de promotie van het passiefhuis-concept 

wordt praktisch omgezet in de ontwikkeling 

van talrijke gespecialiseerde producten. In 

Duitsland zijn bijvoorbeeld, in het jaar 2000 

alleen al, meer dan twintig types vensters 

voor passiefhuizen op de markt verschenen; 

• de bedrijven die zich ter zake specialiseren, 

genieten een stijgende omzet. Bij rondvraag 

blijkt de opwaardering van het bedrijfsimago 

zelfs te leiden tot ook een stijgende verkoop 

van de overige door deze bedrijven geleverde 

producten; 

• buitenlandse studies tonen aan dat bij een 

integrale ontwerpaanpak, na enige marktintegratie, 

de totale kosten niet hoger hoeven te 

zijn dan voor een gemiddelde nieuwe woning. 

Dit is in hoofdzaak toe te schrijven aan het 

vermijden van een verwarmingssysteem en 

de bijhorende energiekosten; 

• door het feit dat bij stijgende energieprijzen 

passiefhuizen extra aandacht genieten van 

kopers, blijkt deze markt minder afhankelijk 

van economische fluctuaties; 

• na succesverhalen in de particuliere woningbouwmarkt, 

de appartementenbouw en de 

sociale woningbouw wordt de passiefhuistechnologie 

inmiddels toegepast in de tertaire 

sector: passiefhuis-scholen, -ziekenhuizen, 

-kantoren, etc. 

In Europa werden tot nu toe meer dan 18.000 

woningen gebouwd volgens de Passiefhuis 

methode. Het merendeel hiervan bevindt zich in 

Duitsland. 

Uit de presentatie ‘Air tightness in low energy buildings’/ 

26th AIVC (Air Infiltration and Ventilation Centre) Conference 

‘Ventilation in relation to the Energy Performance of Buildings’, 

Brussels Belgium, 21-23 September 2005, 

Auteur: Bart Cobbaert, architect - technisch adviseur vzw 

Passiefhuis-Platform. 

Voordelen: het Isover Multi-Comfort House scoort 

hoog bij een kosten/baten analyse 

• Passieve en lage energie constructies betalen zichzelf terug 

• Een veilige investering voor de toekomst 

• Waarde groeit elk jaar door dalende gebruikskosten 

• Comfortabel wonen in elk seizoen 

• Langere levensduur door hoge bouwkwaliteit 

• Belangrijke bijdrage tot een duurzaam klimaatbeheer 


Het ontwerp 


Ontwerp 


Energiebehoefte voor verwarming 

van 15 kWh/(m 2 jaar) is de maatstaf 

Wanneer een energiebehoefte van 

15 kWh per vierkante meter 

behaald wordt, zijn economie, 

bouwfysica en design in perfecte 

harmonie 

Een Isover Multi-Comfort House hoeft esthetisch 

niet te verschillen van een conventionele 

woning. De opbouw van de gebouwschil moet 

echter goed doordacht worden. Deze voorbereiding 

is moeilijker en zal meer tijd in beslag 

nemen dan bij een conventionele woning – 

vooral in de beginfase. Daarna zal de uitvoering 

vlotter verlopen en bijdragen tot de beoogde 

energiebalans. De bewoners genieten van lage 

verwarmingskosten, terwijl ze kunnen wonen in 

een comfortabele en duurzame woning. 

Eén team. Eén plan. Eén woning. 

Een zorgvuldige voorbereiding is één zaak, uitstekend 

vakmanschap een andere. 

Waarom? Omdat een passiefhuis slechts een 

beperkt ‘energiebudget’ heeft. Het energierendement 

moet daarom voor vele decennia gegarandeerd 

worden. 

Dit zijn de waarden die u mag verwachten van een 

Isover Multi-Comfort House 

Max. 15 kWh/(m 2 jaar) Specifieke energiebehoefte voor verwarming, 

volgens het ‘Passiefhuis Planningspakket’ 

(PHPP) 

40-60 kWh/(m 2 jaar) Specifieke totale* finale energiebehoeften 

100-120 kWh/(m 2 jaar) Specifieke totale* primaire energiebehoeften 

De referentieruimte (m 2 ) heeft betrekking op de bewoonbare oppervlakte. 

* Totaal = inclusief alle energieconsumerende apparaten (verwarming, warmwater, ventilatie, 

pompen, verlichting, kook- en huishoudelijke apparaten) 

Op lange termijn is de kwaliteit van het vakmanschap 

nog belangrijker voor de energie-efficiëntie 

van het gebouw, dan de berekende U-waarden 

van elke component van de gebouwschil. 

Trouwens, in een Isover Multi-Comfort House 

zult u nooit de constructieve beschadiging terugvinden, 

die dikwijls veroorzaakt wordt door condensatie 

en vocht. 

Een goede voorbereiding vergemakkelijkt het 

werk van de aannemers en onderaannemers. 

Woonhuis in Selfkant (Duitsland), architectenbureau Rongen 

Architecten 

Woonhuis Skibet (Denemarken), architectenbureau 

+M Arkitekterne a/s 

Woonhuis Skibet (Denemarken), architectenbureau Aart a/s

Kwaliteitsbewaking vanaf het 

begin 

Gespecialiseerde bedrijven garanderen normaal 

gezien dat de vereiste waarden bereikt zullen 

worden. Het verdient echter aanbeveling om 

specifieke kwaliteitscontroles als extra vereiste 

in te bouwen in de offerte-aanvraag. 

Daaronder verstaat men vooral: 

• Een berekening van de energiebehoefte, uitgevoerd 

door een onafhankelijke partij 

• Een meting van de luchtdichtheid (de zogenaamde 

‘Blower Door Test’) 

De succesfactoren van de passiefhuis-standaard 

Primaire factoren 

• Maximale thermische isolatie, compactheid en afwezigheid van koudebruggen: alle componenten 

van de gebouwschil worden geïsoleerd met een U-waarde onder de 0,15 W/(m 2 .K). Dit 

resultaat wordt verkregen met isolatiediktes van 25 tot 40 cm. 

• De ramen moeten beschikken over een driedubbele beglazing en geïsoleerde kozijnen. Doelstelling: 

een U-waarde < 0,80 W/(m 2 .K), inclusief kozijnen, en een ZTA*-waarde van 0,4 tot 0,6 

en een L TA*-waarde van 0,6 voor de beglazing. 

• Luchtdichtheid van het gebouw: het resultaat van de Blower Door Test < 0,6 luchtwisselingen 

per uur (n 50 ≤ 0,6 h -1 ). 

• Warmteterugwinning van de gebruikte lucht via een warmtewisselaar: het grootste gedeelte 

van de warmte van de gebruikte lucht gaat terug naar de woning via de verse luchttoevoer – 

warmteterugwinning boven de 80%. 

Secundaire factoren 

• Voorbehandeling van verse lucht: verse lucht kan voorverwarmd worden in de winter en 

gekoeld worden in de zomer via een geothermische warmtewisselaar (warmtepomp). 

• Oriëntering naar het zuiden en vermijden van schaduw in de winter: het passieve gebruik van 

zonne-energie bespaart verwarmingsenergie. 

• Warmwaterproductie: de benodigde energie kan geproduceerd worden met zonnecollectoren 

(energiebehoefte voor de circulatiepomp: 40/90 Watt per liter) of met lucht-water-warmtepompen 

(gemiddelde prestatiecoëfficiënt: 4). In de zomer kan de warmtepomp ook gebruikt 

worden voor energie-efficiënte koeling. Vaatwassers en wasmachines kunnen aangesloten 

worden op dit warme water om energie te besparen. 

• Gebruik energiebesparende huishoudelijke apparaten: koelkast, oven, diepvriezer, lampen, 

wasmachine etc. 

* ZTA = Zontoetredingsfactor. Hoe hoger deze waarde hoe meer zonnewarmte wordt doorgelaten (schaal van 0 tot 1). 

LTA = Lichttoetredingsfactor. Hoe hoger deze waarde hoe meer licht wordt doorgelaten (schaal van 0 tot 1). 


Ontwerp 

Woning met een gunstige 

noord/zuid oriëntatie. 

Niet compact 

Compact 

Schaduw verhindert 

zonnewinsten. 


De uitdaging: zo weinig mogelijk 

koudebruggen 

Kiezen voor een compact 

ontwerp 

Om de bouwkosten van het Isover Multi-Comfort 

House zoveel mogelijk te beperken, verdient een 

compact, eenvoudig ontwerp de voorkeur. Elk 

blootgesteld of uitstekend gedeelte van het 

gebouw leidt tot een hogere energiebehoefte. 

Wat de geometrie van het gebouw betreft, zal 

een gunstige verhouding tussen de gebouwschil 

en het verwarmd volume zinvol zijn (minimaliseren 

van de gebouwschil rond het verwarmde 

volume). Een beperktere oppervlakte van de 

gebouwschil vermindert het warmteverlies en de 

bouwkosten. 

Sterk blootgestelde locaties 

resulteren in grotere warmteverliezen 

ten gevolge van de wind. 

Ramen gericht op het noorden 

verhogen de energiebehoefte 

van het gebouw. 

Rekening houden met de 

zon 

Naast de vorm van het gebouw, heeft ook de 

locatie een invloed op de energiebalans. Indien 

mogelijk wordt het Isover Multi-Comfort House 

naar het zuiden gericht, zonder schaduw van 

heuvels, bomen of andere gebouwen. Zo kunnen 

de ramen functioneren als passieve zonnecollectoren 

en geniet u maximaal van de gratis zonnewarmte. 

Een koudebrugvrije constructie, en 

dit tot in het kleinste hoekje 

Koudebruggen veroorzaken niet alleen een verhoogd 

energieverlies, ze vormen ook de basis van 

oppervlaktecondensatie – of erger nog – van 

schimmelgroei … 

Daarom vormt het realiseren van een gebouwschil 

zonder koudebruggen een topprioriteit bij 

een energie-efficiënte constructie. Eigenlijk zou 

de isolatieschil zo ontworpen moeten zijn dat 

elke blauwdruk, of het nu om een vloerplan of 

doorsnede gaat, ‘in één pennenstreek’ en zonder 

onderbrekingen kan worden nagetrokken (zie 

figuur pag. 25).

Elke aansluiting met risico op koudebruggen 

moet omcirkeld worden. Voor elk van deze punten 

moet er een gedetailleerde oplossing uitgewerkt 

worden – liefst in nauwe samenspraak 

met de uitvoerders. 

Figuur Passivhaus Institut Dr. Wolfgang Feist 

Luchtdichtheid is een must 

De uitvoering van de ‘Blower Door Test’ is even 

essentieel als het zorgvuldig uittekenen van de 

details. Deze test controleert de luchtdichtheid 

van het gebouw en kan verborgen energieverkwisters, 

zoals open voegen, barsten en andere 

lekken identificeren. Deze vorm van kwaliteitscontrole 

verzekert veiligheid op lange termijn – 

zowel voor het gebouw als voor alle betrokken 

partijen. Het beste moment om de ‘Blower Door 

Test’ uit te voeren is wanneer de gebouwschil en 

luchtdichting voltooid zijn en vòòr de plaatsing 

van de eventuele isolatie van de leidingenspouw 

en binnenafwerking. Zo kunnen eventuele lekken 

gemakkelijker opgespoord en gedicht worden. 

Aandachtspunten 

De criteria waaraan een passiefhuis moet voldoen 

Om een passiefhuis-kwaliteitsverklaring/certificatie te verkrijgen (via het 

Passiefhuis-instituut) dient aan een aantal voorwaarden voldaan te 

worden. 

1. De verwarmingsbehoefte (berekend volgens de PHPP) mag maximaal 

15 kWh/m 2 jaar bedragen. 

2. Luchtdichtheid volgens de genormaliseerd geteste n 50-waarde ≤ 0,6 h -1 

(q v;10;kar = 0,15 dm 3 /s.m 2 ). 

3. De oververhittingsgraad (berekend volgens de PHPP) mag maximaal 

10% boven 25°C bedragen. 

4. Bovendien streeft men naar 

• U-waarde van de onderscheiden niet-transparante wanddelen: 

U ≤ 0,15 W/m 2 .K (muren, vloeren, daken, ...) 

• U-waarde ramen en deuren (beglazing inclusief kozijn) 

≤ 0,80 W/m 2 .K 

• Rendement van de ventilatie-warmtewisselaar ≥ 80% 

• Efficiëntie ventilatoren (SPF) ≤ 0,45 W/(m 3 /h) 

• Koudebrugconstructie ≤ 0,01 W/m.K of aantoonbare condensatievrije 

oppervlaktetemperatuur bij binnentemperatuur 20°C/relatieve 

vochtigheid 60% en buitentemperatuur van -10°C. 

Andere zinvolle aandachtspunten 

• Een doorlopende isolatieschil en het vermijden van koudebruggen en 

onderbrekingen van de isolatieschil ter plaatse van trappen en balkons. 

• Een goede oriëntatie van de ramen. 

• Buitenzonwering voor de ramen die naar het zuiden, westen en oosten 

georiënteerd zijn. 

• Een compacte gebouwschil: V/O (verhouding volume/oppervlakte) tussen 

1 en 4. 

De eenvoudige samenstelling van passiefhuis-componenten is echter niet 

voldoende om van een gebouw een passiefhuis te maken: het geheel is 

meer dan de som van de delen. 

De berekening van de netto-energiebehoefte voor verwarming dient te 

gebeuren aan de hand van PHPP Benelux (zie ook pag. 30 en 31). 

Koudebruggen veroorzaken niet alleen een verhoogd 

energieverlies, ze vormen ook de basis van oppervlaktecondensatie 

– of erger nog – van schimmelgroei … 


Ontwerp 


Leven en laten leven in alle rust 

Ligging is cruciaal 

Het geluidniveau in een gebouw hangt vooral af 

van de geluidisolatie van de gebouwschil in verhouding 

tot het vastgestelde geluidniveau aan 

de buitenzijde. In de buurt van luchthavens, 

hoofdwegen, scholen of zwembaden, is een 

hoger extern geluidniveau onvermijdelijk. In dat 

geval moet men uitgebreide maatregelen nemen 

om een optimaal comfortniveau voor de bewoners 

te verzekeren. 

Onder deze extreme omstandigheden, beseft 

men al snel de voordelen van het passiefhuis: 

• De verhoogde isolatiegraad levert met Isover 

ook onmiddellijk een hoger akoestisch comfort 

op. De luchtgeluidisolatie van de gebouwschil 

is beduidend groter; 

• De maximale luchtdichtheid staat ook garant 

voor minder akoestische lekken ten opzichte 

van de buitenomgeving; 

• De driedubbele beglazing, in combinatie met 

de van extra dichtingen voorziene kozijnen, 

komt de akoestische prestatie ten goede. 

Zorgvuldige planning 

Indien de bouwlocatie zich in de buurt van een 

hinderlijke geluidsbron bevindt, is het verstandig 

om de woning zo ver mogelijk van deze geluidsbron 

in te plannen op het perceel. Het is tevens 

verstandig om de ramen van de woonen slaapkamers 

te plaatsen aan de andere kant van het

huis (oriëntatie tegengesteld aan de geluidsbron). 

Afhankelijk van de afmetingen van het 

huis en de omgevende gebouwen, kan het 

geluidniveau daardoor 5 tot 10 dB lager zijn. 

Geluidisolatie binnen en 

buiten 

Geluid is een fenomeen dat zowel binnen (conversatie, 

voetstappen, muziek, sanitaire installaties, 

etc.) als buiten het gebouw optreedt. 

Daarom is het belangrijk om het hele huis van 

adequate geluidisolatie te voorzien. Wanneer de 

gevels van het gebouw worden ontworpen, spelen 

de ramen een zeer belangrijke rol: zij zijn 

bepalend voor de geluidisolatie van de buitenmuur. 

Voor geluidoverdrachten binnen in het gebouw, 

maken ingenieurs onderscheid tussen lucht – en 

contactgeluid. Over het algemeen lenen alle passieve 

bouwstijlen met glaswolisolatie zich voor 

een optimale akoestische kwaliteit. 

Optimale akoestiek – een goed 

rapport 

Een goede akoestiek is ook belangrijk in niet-residentiële 

gebouwen, zoals kantoren, ziekenhuizen 

en scholen ... Aangezien leerlingen hun schooltijd 

voornamelijk al luisterend doorbrengen, is een 

goede akoestiek in de klas van wezenlijk belang. 

Een beperkt lawaainiveau en een korte nagalmtijd 

in de klas bevorderen het concentratieniveau 

en de communicatie, zodat leren makkelijker 

wordt. Wij hebben vandaag de dag de nodige 

kennis en technologie om perfecte akoestische 

omgevingen te ontwerpen. De plafonds en wanden 

spelen hierbij een belangrijke rol. Goed 

geluidisolerende muren en plafonds kunnen storend 

achtergrondgeluid reduceren. Door geluid 

te absorberen, treden ze ook preventief op tegen 

ongewenste geluidsweerkaatsingen. Zo kunnen 

leerlingen goed horen en begrijpen wat er verteld 

wordt en bereikt men met minder moeite – 

ook voor de leerkrachten – een beter leerresul- 

taat. Hetzelfde geldt ook voor kantoren, vergaderzalen 

en fabriekshallen. Door optimale akoestische 

resultaten te bieden, is het mogelijk om de 

efficiëntie en het welzijn van mensen te verbeteren. 

Glaswol en lichte wanden plafondsystemen 

op basis van het massa-veer-massa principe 

zijn een perfecte bondgenoot met het oog op 

een maximale geluidisolatie. Bovendien zal glaswol 

gecombineerd met geperforeerde plafondpanelen 

het geluid uitstekend absorberen en de 

nagalm tot een minimum reduceren. 

Glaswol en lichte wanden 

plafondsystemen op basis 

van het massa-veer-massa principe zijn 

een perfecte bondgenoot met het oog 

op een maximale geluidisolatie 


Ontwerp 


Voor een vlot verloop … 

De voorbereiding stap voor stap 

1. Perceel 

• Kies een locatie die vrij is van schaduw in de 

winter en voorzie buitenzonwering voor de 

zomer. 

• Geef de voorkeur aan een compacte bouwstijl. 

2. Conceptontwikkeling 

• Vermijd schaduw in de winter. Bouw dus 

zonder balkons, te ver uitstekende delen, 

overkragingen, hoge schuttingen, enz. 

• Voorzie grote ramen georiënteerd naar het 

zuiden (liefst 40% van de geveloppervlakte). 

Vensters aan de noordelijke, oostelijke en 

westelijke zijde houdt u best zo klein mogelijk. 

• Kies voor een eenvoudige constructie, zonder 

overbodige erkers of uitbouwen. 

• Concentreer installatieruimten en sanitair 

op één plaats: de badkamer naast of boven 

de keuken. 

• Voorzie voldoende ruimte voor de nodige 

ventilatiekanalen. 

• Zorg bij kelders voor een thermische onderbreking 

tussen de kelder (inclusief de keldertrap) 

en de begane grond – perfect 

luchtdicht en vrij van koudebruggen of 

neem een deel van het keldervolume op in 

het passieve volume. 

• Laat een eerste berekening maken van de 

energiebehoeften van het gebouw. 

• Kijk uit naar mogelijke overheidssubsidies. 

• Maak een kostenraming op. 

• Eerste informatief gesprek met de bouwautoriteiten. 

• Contract tussen architect en opdrachtgever 

met een nauwkeurige beschrijving van de 

opdracht. 

3. Bouwplan en bouwaanvraag 

• Selecteer een bouwmethode – licht of massief. 

Opmaak van de bouwplannen en een 

energieconcept voor de ventilatie, verwarming 

en warmwater. 

• Bepaal de isolatiedikte van de gebouwschil 

en vermijd koudebruggen. 

• Voorzie ruimte voor de installatie van verwarmings- 

en ventilatie-installatie, etc. 

• Vloerplan: voorzie korte leidingen 

(koud/warmwater) en riolering. 

• In geval van houtskeletbouw, voorzie ook 

een leidingenspouw (zie details). 

• Voorzie korte ventilatiekanalen: koude 

luchtkanalen buiten de geïsoleerde 

gebouwschil en warme kanalen binnen de 

geïsoleerde gebouwschil. 

• Bereken de energiebehoeften, bv. door 

gebruik te maken van het Passiefhuis Planningspakket 

(PHPP), dat te verkrijgen is bij 

het Passivhaus Institut te Darmstadt. 

• Hou een aantal voorbereidende vergaderingen 

om het bouwproject te bespreken. 

4. Definitieve bepaling van de opbouw 

(detailtekeningen) 

• Isolatie van de gebouwschil: de ideale Uwaarden 

schommelen rond de 0,1 W/(m 2 .K). 

Minimum vereiste: 0,15 W/(m 2 .K). 

• Maak een detailtekening van elk knooppunt 

of elke aansluiting: luchtdicht en vrij van koudebruggen. 

Zie ook de details (pag. 48 e.v.). 

• Kies voor ramen die beantwoorden aan de 

passiefhuis-standaard: type beglazing, thermisch 

geïsoleerde kozijnen, bepaling glasoppervlakte 

en bescherming tegen de zon. 

5. Definitief ontwerp van het ventilatie- en 

verwarmingssysteem (gedetailleerde 

tekeningen van het systeem) 

• Algemene regel: schakel hiervoor een specialist 

in. 

• Ventilatiekanalen: korte kanalen met 

gladde wanden: snelheid luchtverplaatsing 

onder de 3 m/s in verband met geluid (comfort). 

• Voorzie meet- en regelingsinstrumenten. 

• Hou rekening met geluidisolatie en brandveiligheid 

(voldoende lengte van overspraakdempers 

in luchtkanalen).

• Denk na over de dimensionering van de 

ventilatiemonden. 

• Voorzie een centrale ventilatie-eenheid, 

inclusief een back-up toestel (verwarmingselement) 

in het verwarmde gedeelte van de 

gebouwschil. 

• Het kan noodzakelijk zijn om zowel de centrale 

als de back-up eenheid extra te isoleren. 

De warmteterugwinning moet hoger 

zijn dan 80% met minder dan 3% hercirculatielucht. 

Energie-efficiëntie: max. 

0,45 W/(m 3 /h). 

• Het ventilatiesysteem moet regelbaar zijn 

door de gebruiker. 

• Voorzie afzuigkappen met metalen vetfilters 

en een aansluiting op de luchtafvoer. 

• Optioneel: geothermische warmtewisselaar 

(warmtepomp). 

• Voorzie een perfecte luchtdichtheid. 

6. Definitief ontwerp van de andere 

installaties (sanitair en elektriciteit) 

• Sanitair: voorzie korte en goed geïsoleerde 

warmwaterleidingen binnen in de gebouwschil. 

Voorzie eveneens korte koudwaterleidingen. 

• Gebruik waterbesparende kranen etc. alsook 

warmwateraansluitingen voor de wasmachine 

en vaatwasser. Gebruik korte rioleringspijpen 

met slechts één afvoerkanaal. 

• Gas, water en elektriciteit: vermijd het doorboren 

van de luchtdichte gebouwschil (leidingenspouw) 

– indien onmogelijk, voorzie 

aangepaste isolatie en luchtdichtingen. 

• Voorzie energiezuinige huishoudelijke 

apparaten. 

7. Prijsvragen en contracten toekennen 

• Voorzie kwaliteitseisen en kwaliteitscontroles 

in de contracten. 

• Stel een tijdsschema op voor de bouw. 

• Zorg dat alle bouwvakkers en installeurs 

uitleg krijgen over de principes van passief 

bouwen (beleg een toolboxsessie). 

8. Kwaliteitstoezicht tijdens de bouwfase 

• Vermijd koudebruggen: voorzie regelmatige 

inspecties op de bouwplaats. 

• Controle van de luchtdichtheid: doorvoeringen 

van alle leidingen en kanalen correct 

luchtdicht maken, met gips, tape of 

kit. Bij elektrische leidingen die de gebouwschil 

doorboren moet er ook een verzegeling 

voorzien worden tussen kabel en leiding. 

Luchtdicht monteren van 

stopcontacten in gips en mortel. 

• Controle op thermische isolatie van 

beluchtingskanalen en warmwaterleidingen. 

• Controle op raamaansluitingen. 

• Controle op luchtdichting van de bepleisterde 

muren vanaf de ruwe betonvloer tot 

tegen het plafond. 

• N 50 luchtdichtheidstest: laat een ‘Blower 

Door Test’ uitvoeren tijdens de bouwfase. 

Timing: zodra de luchtdichte schil afgewerkt 

en nog steeds gemakkelijk bereikbaar 

is. Dit betekent: voor het starten van 

de binnenafwerking, maar na de installatie 

van de elektriciteit (in samenwerking 

met andere vakgebieden). Alle lekken 

moeten geïdentificeerd worden. 

• Ventilatiesysteem: moet gemakkelijk 

bereikbaar zijn om filters te kunnen vervangen. 

Regel de luchtcirculatie in de normale 

werkingsstand, op basis van de 

balans tussen toevoer- en afvoerlucht. 

Bepaal het elektriciteitsverbruik van het 

systeem. 

• Kwaliteitscontrole van verwarming en 

andere installaties. 

9. Finale inspectie en audit 

• Instructie bewoners over gebruik van de 

woning. 


Ontwerp 


Berekening energie-efficiëntie met 

Passief Huis Plannings Pakket (PHPP) 

Is het mogelijk om uiterst energieefficiënte 

gebouwen te ontwerpen 

met eenvoudige ontwerptools? 

In de jaren 1990 werd nog algemeen aangenomen 

dat het plannen van passiefhuizen enkel 

mogelijk was met behulp van dynamische bouwsimulatieprogramma’s, 

waarbij het rendement 

elk uur berekend werd en waarbij er rekening 

gehouden werd met de gebruikers van elke 

kamer. Ondertussen is gebleken dat eenvoudigere 

berekeningsmethoden nauwkeurig genoeg 

zijn om de omvang van het verwarmingssysteem 

vast te leggen en de energieconsumptie van passiefhuizen 

te voorspellen. 

Zeer nuttig: het Passiefhuis 

Planningspakket (PHPP) 

Wanneer men een energiebalans moet opmaken, 

kan men handig gebruik maken van het Passiefhuis 

Planningspakket (PHPP). Het gaat hier 

om een ontwerptool gebaseerd op een spreadsheet, 

die gebruikt kan worden om de volledige 

energiebalans van een gebouw te berekenen. 

Voorbeeld van thermische balans van een passiefhuis 

Warmtehoeveelheid 

[kWh/(m 2 jaar)] 

40 

35 

30 

25 

20 

15 

10 

5 

Verliezen Winsten 

Niet bruikbaar 

Ventilatie 

Ramen 

Keldervloer 

Muur en dak 

Zon 

Intern 

Verwarming 

Het Passivhaus Projektierungs Paket (oorspronkelijke 

Duitse versie) heeft zich als rekenprocedure 

in honderden passieve gebouwen bewezen 

als doeltreffend ontwerpmiddel voor het realiseren 

en verifiëren van de passiefhuis-prestatiecriteria. 

Gelet op de wetenschappelijke geldigheid, wordt 

het Passivhaus Projektierungs Paket nu ook aangeboden 

in een Nederlandstalige versie van de 

rekenbladen, met klimaatgegevens voor de Benelux 

gebaseerd op gegevens van diverse weerstations. 

Voor u aan de berekening begint, is het belangrijk 

om de warmteverliezen van het gebouw, veroorzaakt 

door transmissie of ventilatie, te bepalen. 

Anderzijds moet u ook rekening houden met 

warmtewinsten veroorzaakt door zonne-instraling 

en interne warmteafgiften. Omdat deze 

winsten niet altijd optreden op een bruikbaar 

moment, worden deze verloren winsten toegevoegd 

aan de verliezen. Wanneer u de bruikbare 

winsten van de verliezen aftrekt, verkrijgt u de 

externe verwarmingsbehoeften van het gebouw. 

Om een correct resultaat te krijgen, is het echter 

vooral belangrijk een onderscheid te maken tussen 

belangrijke en onbelangrijke factoren en de 

juiste randvoorwaarden te identificeren. Daaronder 

bevinden zich de thermische output van de 

bewoners en huishoudelijke apparaten of de 

zonne-instraling die in het huis voorhanden is. 

Hiervoor bevat het PHPP een aantal standaardwaarden, 

die zinvol gebleken zijn. Naast het 

bepalen van de warmtebalans, vormt het PHPP 

ook een nuttig hulpmiddel bij het oplossen van 

projectgebonden uitdagingen die zich tijdens het 

ontwerp voordoen. Waaronder het verwarmingspotentieel 

van de luchttoevoer, de energiebehoeften 

voor elektriciteitstoevoer en huishoudelijke 

apparaten, de energiebehoefte voor 

warmwaterproductie en voor het berekenen van 

de kamertemperaturen in de zomer. 

Het PHPP kan aangevraagd worden bij het Passivhaus 

Institut in Darmstadt, Duitsland. Een 

Nederlandstalige versie, aangepast naar de 

Nederlandse bouwsituatie, kan worden aangevraagd 

bij de stichting PassiefBouwen.nl.

Passiefhuis - Projectpakket jaarlijkse verwarmingsbehoefte 

Klimaat: Standaard 

Binnentemperatuur: 20,0 °C 

Standplaats: 

Type gebouw/benutting: 

Berekening: 

Beschermde oppervlakte AEB: 147,0 m2 Standaard aantal personen: 4,2 pers. 

Bouwdeel Temperatuur zone 

Oppervlakte 

m 

U-waarde Reductiefactor Gt 2 W/(m2 .K) ft kKh/a kWh/jaar 

Buitenwand A 195,7 x 0,112 x 1,00 x 72,1 = 1585 

Deur A 2,2 x 0,703 x 1,00 x 72,1 = 110 

Dak D 94,4 x 0,083 x 1,00 x 72,1 = 562 

Bodem B 94,4 x 0,096 x 0,61 x 72,1 = 401 

x x x = 

x x x = 

x x x = 

x x x = 

x x x = 

Venster A 55,1 x 0,703 x 1,00 x 72,1 = 2793 

Koudebruggen buiten (lengte/m) A x x 1,00 x = 

Koudebruggen bodem (lengte/m) B x x 0,61 x = 

Som van alle hulpoppervlakken 441,8 ––––––––––––– kWh/(m 2 per m 

jaar) 

Transmissieverliezen QT Som 5451 37,1 

2 

beschermde 

oppervlakte 

AEB m2 vrije hoogte m m3 Systeem verluchting: referentie luchtvolume VL 147,0 x 2,60 = 382,2 

Effektief warmteleveringsrendement 

van de lucht-lucht warmtewisselaar (LLWW) 

Keff 81% 

Warmteleveringsrendement van KBLWW 25% nL, systeem φWW nL, rest 

de bodem-lucht warmtewisselaar (BLWW) 1/h 1/h 1/h 

referentie ventilatievoud ηL 0,424 x (1 0,86 ) + 0,049 = 0,109 

VL nL C lucht Gt m3 1/h Wh/(m3K) kKh/a kWh/jaar kWh/(m2jaar) Ventilatieverliezen Q L 368 x 0,109 x 0,33 x 72,1 = 957 6,5 

QT QV 

Reductiefaktor 

Nacht/Weekend 

kWh/jaar kWh/jaar verlaging kWh/jaar kWh/(m2jaar) Som warmteverliezen Q V ( 5451 + 957 ) 1,0 = 6408 43,6 

Oriëntatie van de Reductiefaktor g-waarde Oppervlakte verwarmtijd 

oppervlakken vgl. beglazing (loodrechte instr.) m2 kWh/(m2jaar) kWh/jaar 

1. oost 0,45 x 0,50 x 20,52 x 264 = 1231 

2. zuid 0,47 x 0,50 x 23,76 x 281 = 1560 

3. west 0,43 x 0,50 x 6,48 x 161 = 225 

4. noord 0,41 x 0,50 x 4,32 x 154 = 136 

5. horizontaal 0,40 x 0,50 x 0,00 x 285 = 0 

—————————— kWh/(m2 Globaalstr. 

jaar) 

Warmtewinsten zonnestraling QS Som 3153 21,4 

Periode verw. Specif. verm. qI ATFA 

kh/d d/jaar W/m2 m2 kWh/jaar kWh/(m2jaar) Interne Warmtebronnen QI 0,024 x 205 x 2,10 x 147,0 = 1516 10,3 

kWh/jaar kWh/(m2jaar) Gratis warmte QF QS + QI = 4669 31,8 

Verhouding gratis warmte/ verliezen QF / QL = 0,73 

Benuttingsgraad warmtewinsten KG (1 - (QF / QL) 5 ) / (1 - (QF / QL) 6 ) = 93% 

kWh/jaar kWh/(m2jaar) Warmtewinsten QG KG x QF = 4363 29,7 

kWh/jaar kWh/(m2jaar) Energiekengetal verwarming QH QL - QG = 2045 14 

kWh/(m2jaar) (ja/neen) 

Grenswaarde 15 Criterium voldaan? JA 


De realisatie en de 

details 


Realisatie 

en details 


Het Multi-Comfort House, een 

voordeel bij elke bouwstijl 

Of het nu om een massieve constructie, om een houtskelet of om een gemengde 

construcie gaat – een passiefhuis leent zich tot elke bouwstijl. De enige voorwaarde 

is dat de uitvoering zorgvuldig en zonder koudebruggen gebeurt. De hoge kwaliteit 

van de isolatie en de luchtdichtheid van de gebouwschil bieden bescherming tegen 

koude, hitte en lawaai. De bewoners genieten van het hoogst mogelijke comfort – 

vooral omwille van het kleine verschil tussen lucht- en oppervlaktetemperatuur, 

zowel in de winter als in de zomer. 

Eenmaal perfect geïsoleerd – voor 

altijd een aangename temperatuur 

Een doorlopende isolatie van fundering tot dak, 

is niet enkel voordelig voor uw portemonnee, 

maar draagt ook bij tot uw wooncomfort. Isolatiematerialen 

van Isover glaswol leveren bijzonder 

goede resultaten. Een ander belangrijk 

aspect is de uitstekende ecologische balans die u 

met glaswol van Isover kunt bereiken: een verminderde 

behoefte aan verwarmingsenergie, 

een verminderde CO 2-uitstoot en een langere 

levenscyclus voor uw constructie. 

Hou de warmte in de winter 

binnen en in de zomer buiten 

Het passieve gebruik van zonnestraling wordt 

slechts mogelijk in combinatie met de plaatsing 

van hoge kwaliteitsisolatie. De warmtewinst, 

veroorzaakt door de zon, wordt zo binnenshuis 

gehouden. Een geoptimaliseerd thermisch beglazingssysteem 

kan bij lage temperaturen instaan 

voor ongeveer 30-50% van de verwarmingsbehoeften 

van het Isover Multi-Comfort House. De 

ramen dragen eveneens bij tot de eco-balans. 

Indien ze beantwoorden aan de passiefhuis-standaard 

geven ze meer warmte af naar binnen dan 

naar buiten. Dankzij een driedubbele beglazing, 

thermisch geïsoleerde kozijnen en een koude-

ugvrije plaatsing, verkrijgt men warmtewinsten 

die gemakkelijk de verloren warmte kunnen 

compenseren. Om de bewoners echter te 

beschermen tegen te hoge temperaturen in de 

zomer, moet men preventieve maatregelen treffen: 

• Buitenzonwering voor alle vensters die naar 

het oosten, zuiden en westen gericht zijn. 

• Structurele maatregelen om vensters naar het 

zuiden af te schermen, bijvoorbeeld met een 

dakoverstek of overkraging. 

• De kameromringende delen moeten warmte 

kunnen opslaan. 

• Voldoende ventilatie voorzien. 

Goede isolatie helpt u veel geld te besparen 

In het kort 

De realisering van Isover Multi-Comfort huizen 

impliceert hoge eisen op het gebied van de 

gebruikte componenten 

• Thermische isolatie: U-waarden van alle componenten kleiner dan 0,15 

W/(m 2 .K) – bij vrijstaande ééngezinswoningen zelfs kleiner dan 0,10 

W/(m 2 .K) (aanbevolen). 

• Constructie vrij van koudebruggen. 

• Perfecte luchtdichtheid, aangetoond door de Blower-Door-Test. Lekverliezen 

(n 50) bij een drukverschil van 50 Pa kleiner dan 0,6 h -1 volgens EN 

13829. 

• Beglazing met U g-waarden kleiner dan 0,8 W/(m 2 .K), gecombineerd 

met een hoge totale energietransmissie, g ≥ 0,5 (volgens EN 67507), 

zodat netto warmtewinsten ook in de winter bereikt kunnen worden 

(ZTA 0,4-0,6 en LTA van 0,6). 

• Kozijnen met U-waarden kleiner dan 0,8 W/(m 2 .K) volgens EN10077. 

• Efficiënt ventilatiesysteem met warmteterugwinning (80%), gecombineerd 

met een laag elektriciteitsverbruik (0,4 Wh/m 3 getransporteerde 

lucht). 

• Zeer laag warmteverlies bij het opwekken en transporteren van sanitair 

warmwater. 

• Zeer efficiënt gebruik van huishoudelijke elektriciteit. 


Realisatie 

en details 


Het belang van luchtdichtheid 

Het Isover Multi-Comfort House 

laat niets aan het toeval over 

Alleen een gecontroleerde uitwisseling van lucht 

is zinvol. Anders wordt het verlies aan warmte te 

groot of ontstaan er problemen met de vochthuishouding 

of andere problemen, zoals tocht. 

De doorlopende luchtdichte laag die het gehele 

Passiefhuis omhult, van het dak tot de vloer, 

beschermt het tegen ongewenste effecten en 

zorgt voor energie-efficiënt en comfortabel 

wonen. Het Comfort Ventilatiesysteem zorgt de 

gehele tijd voor frisse lucht van de beste kwaliteit. 

Natuurlijk kunnen de ramen ook gewoon 

worden geopend. In de zomer is ventilatie 

(spuien) door het openen van ramen een goede 

manier om een goed geïsoleerd huis koel te houden. 

De Comfort Ventilatiesystemen 

verzekeren de permanente aanvoer van 

frisse lucht 

Moderne kijk op luchtdichtheid 

Luchtwisselingen 

per uur 

3,5 

3 

2,5 

2 

1,5 

1 

0,5 

0 

n 50 

Goede luchtdichtheid vermindert ongewenst energieverlies. 

Conventionele woning 

Lage energie woning 

Passief huis 

Er wordt geademd door het 

Comfort Ventilatiesysteem 

Gecontroleerde ventilatie in plaats van een ongecontroleerde 

luchtcirculatie. De Comfort Ventilatiesystemen 

geven een antwoord op deze 

behoefte: ze verzekeren de permanente aanvoer 

van frisse lucht in alle kamers. Ze verdelen ook de 

warmte in het hele huis en staan in voor de 

warmteterugwinning uit de uitgaande lucht. 

In de zomer zorgt een zacht briesje uit het systeem 

voor de noodzakelijke koelte. 

Naadloos dicht en geïsoleerd 

Wat zijn de aanbevelingen voor het ontwerp van 

een doorlopende gebouwomhulling? 

In ons Nederlandse klimaat met relatief koude 

winters is het logisch om de luchtdichte laag, die 

tegelijkertijd dienst doet als dampremmende 

laag, aan te brengen aan de ‘warme’ zijde van de 

isolatielaag. 

Lekken in deze gebouwomhulling, zoals naden, 

hebben onplezierige gevolgen: 

• Warmteverliezen nemen toe 

• Geen controle over de luchthuishouding in 

een gebouw 

• Slechte geluidisolatie 

• Gevaar voor structurele schade veroorzaakt 

door condensatie, zoals schimmel of corrosie

Schematische voorstelling van een gecontroleerd ventilatiesysteem 

Verse 

luchttoevoer 

slaapkamer 

Verse 

luchttoevoer 

woonkamer 


warmtebron 


Afvoer 

lucht 

badkamer 

Afvoer 

lucht 

keuken 

Lucht/lucht 


Via een geothermische warmtepomp wordt verse lucht aangezogen (blauw) en voorverwarmd. 

De gebruikte lucht van de badkamer en keuken wordt afgevoerd (oranje/groen). De warmte wordt 

overgedragen aan de inkomende lucht via een warmtewisselaar. De voorverwarmde verse lucht wordt 

vervolgens verdeeld aan de slaap- en leefkamers (rood). 

Afvoer lucht 

Buitenlucht 

Buitenlucht 

filter 


Realisatie 

en details 

Comfort ventilatiesystemen 

met geïntegreerde 

verwarming en warmwater 

toevoer zijn vandaag reeds 

beschikbaar in compacte 

uitvoeringen, nauwelijks 

groter dan een koelkast. 


Luchtdichtheid zonder 

compromissen 

Of het nu massief of houtskeletbouw is; de gekozen 

bouwmethode zorgt voor een verschillende 

aanpak van de luchtdichtheid van het gebouw. 

Daarom moet er al tijdens het ontwerp een 

gedetailleerd concept van luchtdichtheid worden 

vastgesteld. Inclusief alle verbindingen tussen 

gebouwdelen, gevelaansluitingen en -doorbrekingen. 

Voor houtskeletbouw is het logisch om 

een afzonderlijke installatielaag te creëren aan 

de binnenzijde van de dampremmende laag. 

Isover Vario KM Duplex zorgt voor 

luchtdichtheid met de hoogste passief huis 

standaard 

Deze flexibele klimaatfolie past zichzelf aan de 

seizoenen aan. In de winter blokkeert het vocht 

dat vanuit de woning in de constructie wil dringen. 

In de zomer zorgt Isover Vario KM Duplex 

ervoor dat vocht dat in de constructie zit in alle 

richtingen kan ontsnappen. Dit betekent: 

• Ideale dampremmer om vochtophoping in de 

constructie te voorkomen. 

• Maximale zekerheid voor het gebouw 

• Uitstekend wooncomfort 

Goed om te weten voor het werk start 

Een zorgvuldige uitvoering van de gebouwomhulling 

is het meest belangrijk bij het bouwen 

van een passiefhuis. Daarom moeten de gekozen 

materialen in alle gevallen onder optimale 

omstandigheden worden verwerkt. In het bijzonder: 

• Naden alleen tapen als het droog weer is 

• De materialen die luchdicht verbonden worden 

moeten droog zijn en stofvrij. 

• Poreuze materialen die verbonden worden 

met tapes voorbehandelen met een primer. 

• Niet alleen folies maar ook de gebruikte tapes 

moeten water en dampdicht zijn. 

• Als er grotere naden te overbruggen zijn, of 

als er een grotere werking tussen gebouwdelen 

te verwachten is, gebruik afdichtingsband 

of tapes die deze verschillen kunnen overbruggen. 

Hoe eerder hoe beter: controleer de 

luchtdichtheid 

De luchtdichtheidstest is een essentieel onderdeel 

van het kwaliteitscertificaat voor het Isover 

Multi-Comfort House. Het is absoluut noodzakelijk 

om dit nog voordat de gevels aan de binnenzijde 

worden afgewerkt uit te voeren. Mochten 

er fouten gemaakt zijn en lekken in de gebouwschil 

worden ontdekt dan kunnen die zonder al 

te hoge kosten nog worden rechtgezet. 

Voor deze check wordt de ‘Blower door test’ 

gebruikt. Deze test kan lekken opsporen in de 

gebouwschil. Hoe kleiner de gemeten waarde, 

hoe beter de luchdichtheid van de gebouwschil. 

Voor passiefhuizen wordt een waarde van 0,6 

geëist (bij 50 Pa). Dit betekent dat ten hoogste 

60% van het binnenvolume van een huis mag 

ontsnappen door lekken gedurende 1 uur. De 

ervaring leert dat waarden tussen 0,3 en 0,4 

haalbaar zijn. 

In de praktijk 

Typische plaats van lekken in een luchtdichte 

laag: 

• Aansluiting tussen de buitenwanden en 

de funderingsstrook 

• Aansluiting tussen de buitenwanden 

onderling. Bijvoorbeeld elementnaden en 

hoeknaden. 

• Aansluiting buitenwanden en (verdiepings)vloeren 

• Aansluiting buitenwand en bouwmuur 

• Leidingen en pijpen die de luchdichte laag 

doorbreken 

• Stopcontacten 

• Deur- en raamkozijnen die de luchdichte 

laag doorbreken 

• Gebrekkig gemonteerde buitendeuren en 

ramen 

• Ongepleisterd metselwerk 

• Openingen ten behoeve van de bediening 

van rolluiken/buitenzonwering 

• Schade aan de luchtdichte laag tijdens de 

bouwfase

Alleen kennis van de 

probleemplekken kan helpen ze 

te voorkomen 

Planning en uitvoering 

Naast systematische lekkage veroorzaakt door 

een slecht ontwerp, is er ook een probleem met 

verkeerde uitvoering, doordat de vakmensen niet 

op de hoogte zijn wat er van hen verwacht wordt 

bij een Passiefhuis. Gebruik de tips op pag. 38 om 

problemen te voorkomen. 

Zorgvuldig tapen van naden 

Een beeld zegt meer dan 

1000 woorden. Overzicht van vaak 

voorkomende fouten 

Een belangrijke veiligheidsfactor is de kwaliteit 

van de verbinding. Een luchtdichte verbinding 

tussen twee dampremmers kan daarom niet 

worden gemaakt door de banen alleen te overlappen 

of met behulp van nieten. Deze naden 

moeten daarom altijd worden afgedicht met 

tape. 

Zorg bij het doorbreken van de luchtdichte laag voor een 

lekvrije aansluiting rondom 

Het gebrek aan luchtdichtheid tussen wand en plafond zorgt voor duidelijk zichtbare warmteverliezen 

Het maken van een installatielaag in een houtskeletbouwwand 

zorgt ervoor dat de luchtdichte laag niet hoeft te worden 

doorbroken bij elektradozen en leidingen 

Elektradozen in gips inbedden voorkomt luchtlekken in 

massieve contructies 


Realisatie 

en details 


Of het nu gaat om massieve constructies of 

houtskeletbouw, altijd als de luchtdichte laag 

wordt doorbroken door leidingen, kabels, of 

andere instalaties, kunnen warmteverlies en 

vochtproblemen optreden, tenzij de doorbrekingen 

deskundig worden afgedicht. 

Thermografische opnamen zijn zeer bruikbaar om ongewenste luchtstromingen op te sporen bij ramen en deuren. 

Open naden in pleisterlagen zijn verantwoordelijk voor luchtlekken bij vloer/wand aansluitingen. 

Uitvoering ‘Blower door test’

Wat is niet mogelijk in een 

passiefhuis? 

De (achteraf) plaatsing van open haard of rolluiken 

kan grote lekken in de luchtdichtheid veroorzaken. 

• Bij een wasemkap zonder afsluiting kan het 

lekdebiet tot enkele honderden m 3 oplopen. 

Met een afsluiting kan dit beperkt worden tot 

zo’n 20 à 50 m 3 . Dit is nog steeds te veel. Houd 

hier rekening mee bij het ontwerpen van de 

keuken. 

• Een open haard zorgt voor grote problemen 

omdat er een open verbinding is tussen buiten, 

het rookkanaal en het interieur van de 

woning. Afsluitkleppen kunnen in gesloten 

toestand nog lekdebieten tot enkele honderden 

m 3 vertonen. In passiefhuizen is het niet 

logisch een open haard te plaatsen. Niet enkel 

omwille van de luchtdichtheid, maar ook 

omdat deze te veel warmte afgeven in verhouding 

tot de beperkte behoefte. 

• De inbouw van de rolluikkasten vraagt zelfs in 

gewone woningen een zeer gedetailleerde 

uitvoering en afwerking. Indien toch gewenst, 

wordt best geopteerd voor elektrisch 

gestuurde buitenrolluiken. 


Dit zijn de vereisten waaraan de materialen 

moeten voldoen: 

• Luchtdichte materialen voor de vlakken, 

bijvoorbeeld membranen, dakbedekking, 

panelen, pleisterwerk. 

• Zorgvuldig gekozen en compatibele 

materialen, in het bijzonder voor 

de afdichtingstapes en afdichtingskit. 

• Vocht-, UV- en trekbestendige materialen. 

• Dampdiffusie vertragende materialen 

(die dienst doen als dampscherm): het 

dampdichte membraan dient steeds aan 

de warme zijde van de constructie 

geplaatst te worden, dit is aan de zijde die 

grenst aan het interieur. 


Realisatie 

en details 


Koudebruggen minimaliseren 

kelder binnen 

passief volume 

zolder niet passief - 

niet verwarmd 

Kritische punten: onderbrekingen 

in de isolatieschil 

Om op een betrouwbare manier koudebruggen 

op te sporen, gaat u op de bouwtekeningen van 

het gebouw de volledige omtrek na. Wanneer u 

op de plattegronden, doorsneden en detailtekeningen 

deze oefening consequent uitvoert, worden 

onderbrekingen in de isolatieschil zichtbaar. 

Maak eerst de huidige isolatielagen zichtbaar in 

geel. Ga vervolgens na waar de gele lijnen rond 

het gebouw onderbroken zijn. Dat zijn de zwakke 

punten waar zich koudebruggen kunnen voordoen. 

Ga vervolgens na of het mogelijk is deze 

kelder 

niet passief 

onverwarmde 

garage 

NEI, Detmold 

zwakke punten te vermijden. Zo niet, zoek een 

oplossing om de koudebrug te minimaliseren. 

Elke onderbreking in de isolatielaag is een koudebrug 

met een negatieve invloed op de energiebalans 

en een risico op structurele schade. 

Het lijdt geen twijfel dat koudebruggen maximaal 

vermeden dienen te worden.

Warmteverlies en 

oppervlaktecondensatie 

Koudebruggen zijn niet alleen de oorzaak van 

een verhoogd energieverlies, ze kunnen ook aan 

de basis liggen van oppervlaktecondensatie … of 

nog erger zelfs … schimmelvorming … 

Indien de wandtemperatuur lager is dan het 

dauwpunt van de lucht, kan/zal het teveel aan 

vocht in de lucht zich afzetten. We spreken dan 

over oppervlaktecondensatie. 

Tijdelijke oppervlaktecondensatie is meestal 

geen probleem en in sommige gevallen zelfs niet 

te vermijden (keukens, badkamers, enz.) op voorwaarde 

dat het gecondenseerde vocht voldoende 

snel kan uitdrogen of afgevoerd worden. 

Het opdrogen van een door condensatie vochtig 

geworden materiaal duurt wel veel langer dan 

het nat worden (± 10 maal zo lang). 

Wil men oppervlaktecondensatie voorkomen, 

dient men te verhinderen dat bouwelementen 

een oppervlaktetemperatuur hebben die lager is 

dan het dauwpunt van de lucht. 

In principe kan oppervlaktecondensatie dus worden 

voorkomen door: 

• een voldoende hoge oppervlaktetemperatuur 

van het bouwelement (voldoende warmteïsolatie); 

uiteraard in combinatie met een voldoende 

hoge kamertemperatuur; 

• een verlaging van het vochtgehalte van de 

lucht: bijvoorbeeld door afdoende (en gecontroleerd) 

te ventileren. 

Beter voorkomen dan 

genezen 

De praktijk heeft aangetoond dat het bijzonder 

moeilijk is om het schadelijk effect van vele 

bestaande koudebruggen teniet te doen of te 

verminderen, zonder ingrijpende en/of dure aanpassingen 

te doen of veranderingen aan te brengen. 

Daarom is het belangrijk dat koudebruggen bij 

het ontwerp van het gebouw vermeden worden. 

In de loop van de laatste tien jaar zijn de meeste 

architecten, adviesbureaus en bouwondernemingen 

zich daarvan bewust geworden en vandaag 

weet een groot deel onder hen op welke wijze zij 

vermeden kunnen worden. 

Desondanks blijft het aantal ontwerpen, waarop 

nog veel koudebruggen voorkomen, nog erg 

hoog. Vooral bij renovatieprojecten van woningen 

wordt vastgesteld dat heel wat koudebruggen 

blijven bestaan of juist gecreëerd worden 

door een onoordeelkundige plaatsing van de isolatie. 

Het is belangrijk dat koudebruggen bij 

het ontwerp van het gebouw vermeden 

worden 


• Koudebruggen in de bouwdelen zijn verwaarloosbaar als de buitenisolatie 

maar voldoende dik en continu is. 

• Constructieve koudebruggen moeten steeds vermeden worden of tenminste 

geminimaliseerd. Dit heeft vooral betrekking op: 

– Koudebruggen ter hoogte van funderingsvloeren (en keldervloeren) 

– Koudebruggen ter hoogte van trappen 

– Koudebruggen ter hoogte van de aansluiting tussen buitenmuren 

en dak 

– Koudebruggen ter hoogte van muurdoorvoeren 

– Koudebruggen ter hoogte van balkons en uitstekende bouwdelen 

– Koudebruggen ter hoogte van ramen of rolluikkasten 

– Koudebruggen die op een regelmatige wijze terugkomen in een 

bouwdeel (kepers, lattenwerk, verankeringselementen, etc.) moeten 

in rekening gebracht worden van de U-waarde van dat bouwdeel. 

Deze worden beschouwd als niet-homogene bouwdelen. 


Realisatie 

en details 


Er is altijd een oplossing om 

koudebruggen te vermijden 

Koudebruggen in de aansluiting tussen keldervloeren of funderingsvloeren en funderingszolen en buitenmuren 

Tussen een enkelvoudige buitenmuur en de kelder- of 

funderingsvloer geïsoleerd aan zijn boven- of onderzijde 

Onvoldoende: als de aansluiting tussen 

de vloerplaat en de buitenwand of 

de funderingszool en de warme wand 

op het gelijkvloers niet onderbroken is 

door een materiaal met een lambda 

< ongeveer 0,12 W/m.K. 

Goed: als langs boven- of onderzijde 

van de vloerplaat een materiaal voorzien 

wordt met een lambda < ongeveer 

0,12 W/m.K. Thermisch onderbreken 

langs de onderzijde van de 

vloerplaat is een eerder dure oplossing 

(vochtwerende en draagkrachtige isolatie 

nodig), en overbodig als de 

bovenzijde volledig thermisch onderbroken 

is. 

Koudebruggen in de aansluiting tussen keldervloeren of funderingsvloeren en binnenmuren 

Hier gelden dezelfde principes als boven beschreven voor de buitenmuren. 

Koudebruggen in de aansluiting tussen trappen en geïsoleerde muren of funderingsplaten 

Kelder: kamer- en 

structuurtemperatuur 

7°C 

verwarmde 

leefruimte 

kelder 

of 

grond 

leefruimte leefruimte 

grond of onverwarmde 

kelder 

verwarmde 

leefruimte 

kelder 

of 

grond 

Keldertrapgat: 

kamer- en 


20°C 

Onvoldoende: koudebruggen in de connectie tussen de ‘warme’ trap en de 

‘koude’ funderingsplaat (koud omdat de bovenzijde geïsoleerd is) en tussen de 

‘warme’ laterale zijde van de trap en de ‘koude’ keldermuur (koud omdat de binnenzijde 

geïsoleerd is). 

grond of onverwarmde 

kelder 

Tussen een spouwmuur en een kelder- of funderingsplaat 

geïsoleerd aan zijn boven of onderzijde 

kelder 

of 

grond 

Onvoldoende: als de aansluiting 

tussen de vloerplaat en de buitenwand 

of de funderingszool en het 

warme binnenspouwblad op het 

gelijkvloers niet onderbroken is door 

een materiaal met een lambda < ongeveer 

0,12 W/m.K. 

Kelder: kamer- en 


7°C 

verwarmde 

leefruimte 

verwarmde 

leefruimte 

kelder 

of 

grond 

Goed: als langs boven- of onderzijde 

van de vloerplaat een materiaal voorzien 

wordt met een lambda < ongeveer 

0,12 W/m.K. 

Keldertrapgat: 

kamer- en 


20°C 

Goed: thermische onderbreking in de aansluiting tussen de ‘warme’ trap en de 

‘koude’ funderingsplaat door het toepassen van een dragend materiaal met een 

lage warmtegeleiding en door een continue isolatie te voorzien die ervoor zorgt 

dat de trap volledig gescheiden is van de keldermuur.

Koudebruggen in de aansluiting tussen koude en warme muren 

Buitenmuren Binnenmuren 

buitenlucht 

Onvoldoende: koudebrug veroorzaakt 

doordat de buitenmuur grenst aan 

zowel een warme als een koude zone 

en waarbij het metselwerk gekenmerkt 

wordt door een lambda > 0,12 

W/m.K. 

Koudebruggen in de aansluiting tussen koude en warme vloeren 

koud 

verwarmd 

Onvoldoende: de muren en vloeren 

zijn deels geïsoleerd aan de warme 

zijde en deels aan de koude zijde, maar 

de verbindingen zijn niet thermisch 

onderbroken. 

Koudebruggen in horizontale koud-warm 

muuraansluitingen 

verwarmd 

Voldoende: beide muren zijn goed 

geïsoleerd langs verschillende zijden. 

Bovendien werd flankerende isolatie 

doorgetrokken in de aansluitingen. 

koude zolder koude zolder koude zolder koude zolder koude 

zolder 

koude zolder 

verwarmde 

leefruimte 

buitenlucht 

Goed: ofwel de warmtegeleidende verticale 

muur thermisch onderbreken ter 

hoogte van de plafondisolatie door het 

toepassen van een materiaal met een 

lambda < 0,12 W/m.K, ofwel door de 

wand langs de koude zolder-zijde te isoleren 

over een hoogte van ongeveer 60 

cm. 

Voldoende: alle muren en vloeren zijn 

geïsoleerd aan de koude zijde. Bovendien 

werd flankerende isolatie doorgetrokken 

in de aansluitingen in de beide 

richtingen. 

Uitstekend: beide muren zijn goed 

geïsoleerd langs de binnenzijde en de 

isolatie vormt een continue barrière. 

Bron: Niedrig-Energie-Institut (Low-Energy Institute), Detmold, Duitsland. 

Onvoldoende: koudebrug veroorzaakt 

doordat de binnenmuur grenst aan 

zowel een warme als een koude zone 

en waarbij het metselwerk gekenmerkt 

wordt door een lambda > 0,12 

W/m.K. 

koud verwarmd koud verwarmd 

koud 

koud koud 

verwarmde 

leefruimte 

koud verwarmd 

koud 

verwarmde 

leefruimte 

Uitstekend: de isolatielagen vormen 

een continue barrière zonder onderbreking. 

Mogelijke oplossingen voor koudebruggen ter hoogte van 

balkons, bordessen en overhangende plafonds 

buiten 

buiten 

verwarmde 

leefruimte 

koud koud koud koud 

koud 

leefruim. 

leefruimte/ 

kelder 

Goed: éénpunts-ondersteuning (of 

puntsgewijze ondersteuning) van het 

balkon of het bordes op stalen consoles 

(of hoekprofielen) en de bijkomende 

steun van vrijstaande kolommen 

voor de woning. Als de 

dwarsdoorsnede van het metaal dat 

de isolatieschil doorboort beperkt is, 

zullen er enkel beperkte koudebruggen 

optreden. 

verwarmde 

leefruimte 

Goed: ofwel de warmtegeleidende verticale 

muur thermisch onderbreken ter 

hoogte van de plafondisolatie door het 

toepassen van een materiaal met een 

lambda < 0,12 W/m.K, ofwel door de 

wand langs de koude zolderzijde te isoleren 

over een hoogte van ongeveer 60 cm. 

buiten 

verwarmde 

leefruimte 

leefruimte 

kelder 

Uitstekend: compleet gescheiden constructie 

met een aparte ondersteuning 

voor het bordes of het balkon. 

Deze oplossing is totaal vrij van koudebruggen. 


Realisatie 

en details 


Het dak 

De dakconstructie is belangrijk, 

niet de vorm van het dak 

Of het nu een zadeldak betreft, of een mansardedak 

of een lessenaarsdak: de vorm van het dak 

maakt niet uit voor een Isover Multi-Comfort 

House. Het dak blijft echter het belangrijkste 

bouwelement wanneer het gaat over energieverliezen. 

Grote oppervlakken kunnen belangrijke 

warmteverliezen genereren. In oude gebouwen 

gaat ongeveer eenderde van de verwarmingsenergie 

verloren via een amper geïsoleerd dak. 

Eerste klas: een volledig 

geïsoleerd, ongeventileerd dak 

Goede thermische dakisolatie loont altijd. De 

meeste daken zijn lichte constructies met veel 

ruimte voor isolatie. Dus belangrijke energiebesparingen 

kunnen gerealiseerd worden tegen 

beperkte kosten en met beperkte inspanning. De 

meest efficiënte oplossing is de volledig geïsoleerde, 

niet-geventileerde dakconstructie. De 

combinatie van volledige vulling tussen de sporen 

en nog een extra dwarsgeplaatste isolatielaag 

bovenop is een perfect voorbeeld. Deze constructie 

vereist geen ventilatie en bespaart 

bijgevolg tijd en kosten. En niet in het minst 

energie. In tegenstelling tot geventileerde daken, 

treedt er geen ongecontroleerde luchtuitwisse-

ling via voegen of kieren en bijgevolg ook geen 

warmteverlies op. Om de dampdiffusie van 

waterdamp naar binnen toe te laten en zo het 

droogproces van de houten dakconstructie te 

versnellen, wordt het vochtregulerend dampscherm 

Isover Vario KM Duplex gebruikt. Het 

wordt geplaatst tegen de kamerzijde (= warme 

zijde) van de isolatie. De verschillende banen 

moeten ongeveer 10 cm overlappen en de voegen 

worden gedicht met de Vario KB1 tape. De 

aansluiting tussen het membraan en andere 

bouwdelen wordt gedicht met elastisch blijvende 

kit. Luchtdichte afsluiting van leidingen 

kan verwezenlijkt worden met de Vario KB1 tape. 

Alvorens de binnenafwerking aan te brengen, 

moet de constructie getest worden op lucht- 

In de praktijk: dakopbouw 

Deze dakopbouw is een goed voorbeeld voor 

elk gebouw: 

• Dakpannen 

• Panlatten 

• Tengelatten 

• Onderdak 

• Sporen volledig gevuld met glaswol 

• Vochtregulerend dampscherm Vario KM 

Duplex 

• Spaanplaat 

• Eventuele leidingenspouw 

• Eventuele binnenafwerking, bijvoorbeeld 

Gyproc gipsplaten 

Goede aansluitingen zijn extreem belangrijk 

Alle overlappingen tussen de verschillende 

banen van het vochtregulerend dampscherm 

in het dakvlak moeten duurzaam 

gedicht worden met een aangepaste tape 

(Vario KB1). Aansluitingen tussen het membraan 

en andere bouwdelen worden gedicht 

met elastisch blijvende kit. Aansluitingen 

rond doorvoeren moeten met elastische kragen/hulpstukken 

en/of met een elastische 

tape afgewerkt worden voor een lucht- en 

dampdicht resultaat. 

dichtheid en moeten zwakke punten bijgewerkt 

worden. Het resultaat moet een lekvrij, luchtdicht 

dak zijn dat vrij is van koudebruggen. 

100% isolatie met Isover 

De onbrandbare isolatiematerialen van Isover 

bieden u de mogelijkheid om te beantwoorden 

aan de passiefhuis-standaard, zijn relatief goedkoop, 

zijn voldoende soepel om een goede plaatsing 

en aansluiting te garanderen en beschermen 

u tegen hitte en vocht, geluid en vuur, zodat 

u kunt genieten van uw wooncomfort. Elk seizoen! 

De opbouw van het hellend dak 

Spaanplaat 

Sporen 

(I-liggers) 

Isolatie Isover glaswol 

Lucht- en dampscherm 

Onderdak/dampopen 

waterkerende folie 


Realisatie 

en details 

dakpan 

panlat 

tengel 

waterwerende, winddichte en 

dampdoorlatende laag 

onderzijde behandelen tegen vocht 

100 40 280 

520 

100 

U kunt dit detail downloaden op www.multicomfort.nl als pdf- of dwg-bestand. 


Hellend dak 

Massieve bouw, dakvoet 

R c-waarde dak: 9,78 m 2 .K/W 

U-waarde dak: 0,10 W/m 2 .K 

400 12 

afdichting 

muurplaat 

dekvloer 

betonvloer 

afdichting 

metselwerk 

luchtspouw 

Isover Mupan Plus 

Isover Mupan Ultra XS 

- of kalkzandsteen (affilmen) 

- of beton (naden afplakken) 

plaatmateriaal 

dampremmende laag 

Isover Vario KM Duplex 

Isover Systemroll 400 

GB UNI-Flexplug en spouwanker 

volgens opgave constructeur

Hellend dak 

Houtskeletbouw, dakvoet (flauw hellend dak) 



dakpan 

panlat 

tengel 




naad afplakken 

open stootvoeg 

waterwerende, 


100 34 15 350 44 12 

555 


400 12 





afdichting 

muurplaat 

vloerbeschot 

afdichting 

vloerconstructie 

Isover Systemroll 400 (minimaal 90 mm) 

Gyproc/Rigidur 

metselwerk 

luchtspouw 

DHF plaat 

houten draagstructuur 


dampremmende laag Isover Vario KM Duplex 

Isover Soneroll 40 mm (installatiespouw) 

regelwerk 

Rigidur/DuraGyp/Gyproc 


Realisatie 

en details 

dakpan 

panlat 

tengel 



400 

12 







Hellend dak 

Massieve bouw/houtskeletbouw, nokaansluiting (steil dak) 



afplakken 

nokvorst 

ondervorst 

ruiter 

afdichting 

12 400

Hellend dak 

Massieve bouw/houtskeletbouw, nokaansluiting (flauw hellend dak) 



dakpan 

panlat 

tengel 

waterwerende, winddichte 

en dampdoorlatende laag 

400 

12 





afplakken 


nokvorst 

ondervorst 

ruiter 

afdichting 

12 400 


Realisatie 

en details 

12 400 





afdichting 



Hellend dak 

Massieve bouw, bouwmuuraansluiting 



dakpan 

panlat 

tengel 

waterwerende, winddichte en dampdoorlatende laag 

Isover Muroll 

120 60 

300 

120 

Isover Comfortpanel

Hellend dak 

Houtskeletbouw, bouwmuuraansluiting 



12 400 





afdichting 

dakpan 

panlat 

tengel 

waterwerende, winddichte en dampdoorlatende laag 

Isover Muroll 

25 120 60 120 25 


350 

Isover Comfortpanel 

2x Rigidur/DuraGyp/Gyproc 



Realisatie 

en details 

12 400 

dakpan 

panlat 

tengel 







afdichting 



Hellend dak 

Massieve bouw, aansluiting kopgevel 




120 280 

540 

40 100 



volgens opgave constructeur 

metselwerk 

luchtspouw 




- of beton (naden afplakken)

Hellend dak 

Houtskeletbouw, aansluiting kopgevel 



12 400 


dakpan 

panlat 

tengel 







afdichting 

12 44 350 15 34 100 


555 


metselwerk 

luchtspouw 

DHF plaat 





Isover Soneroll 40 mm 

(installatiespouw) 

regelwerk 



Realisatie 

en details 

waterwerende laag 



afdichting/stelblokje 

metselwerk 

luchtspouw 







Vlak dak 

Massieve bouw, aansluiting gevel 




100 40 280 

520 

100 

ballastlaag 

dakbedekking 

isolatie op afschot 

min. Rc=10 


betonvloer 

afdichting 

GB UNI-Flexplug en 

spouwanker 

volgens opgave 

constructeur

Vlak dak 

Houtskeletbouw, aansluiting gevel 




waterwerende en 


isolatie 


waterwerende en 


100 


34 15 350 44 12 

555 


ballastlaag 

dakbedekking 

isolatie 



Isover Systemroll 400 (min. 90 mm) 

Gyproc/Rigidur 

afdichting 

metselwerk 

luchtspouw 

DHF plaat 






regelwerk 



Realisatie 

en details 

waterwerende, 

dampdoorlatende 

laag 




waterwerende, 


laag 



Vlak dak 

Gevelsluitende elementen/tunnelgietbouw, aansluiting gevel 




100 34 15 350 44 12 

555 

betonvloer 

afdichting 

ballastlaag 

dakbedekking 

isolatie op afschot min. Rc = 10 


metselwerk 

luchtspouw 

DHF plaat 






regelwerk 

Rigidur/DuraGyp/Gyproc

Vlak dak 

Massieve bouw, aansluiting opgaande gevel 




waterdichte laag 

ballastlaag 

dakbedekking 

isolatie op afschot 

min. Rc = 10 


100 40 

520 

280 100 



spouwanker volgens 

opgave constructeur 

metselwerk 

luchtspouw 





spouwsteun t.b.v. 

ondersteuning 



cellenbeton 

dekvloer 

betonvloer 


Realisatie 

en details 

klemstrip 



ballastlaag 

dakbedekking 

isolatie 

dampremmende 

laag 



Vlak dak 

Houtskeletbouw, aansluiting opgaande gevel 



stalen balk/Glasroc F Rinoflam 



Gyproc/Rigidur/Gipskartonplaat 

metselwerk 

luchtspouw 

DHF plaat 







regelwerk 


cellenbeton 

afdichting 

afwerkvloer 

isolatie 

vloerbeschot 



(minimaal 90mm)


Realisatie 

en details 


De gevel: een optimale isolatie 

rondom 

Elk bouwdeel is van cruciaal 

belang 

Of het nu over het dak, de wanden of de kelder 

gaat – een goede kwalitatieve thermische isolatie 

is altijd de meest veilige en duurzame manier 

om warmteverliezen tegen te gaan. Alle niet 

doorzichtige elementen van de bouwschil moeten 

zo goed geïsoleerd worden dat hun thermische 

transmissie (U-waarde) kleiner of gelijk is 

aan 0,15 W/(m 2 .K). Met andere woorden: voor 

elke graad temperatuursverschil en voor elke 

vierkante meter buitenoppervlak mag er niet 

meer dan 0,15 W verwarmingsenergie verloren 

gaan. In de meeste woningen treden de grootste 

warmteverliezen op in de randaansluitingen, 

hoeken en ter hoogte van doorvoeren. Daarom is 

het van essentieel belang deze zones van een 

optimale isolatie te voorzien – en zoveel mogelijk 

vrij van onderbrekingen, zodat koudebruggen 

geen kans krijgen.

In de praktijk: aanbevolen U-waarden voor de bouwschil 

Buitenmuren U-waarde ≤ 0,10 W/(m 2 K) 

Dak/plafonds/vloeren U-waarde ≤ 0,10 W/(m 2 K) 

Vloer boven kelder U-waarde ≤ 0,10 W/(m 2 K) 

PHPP-waarde *) (psi) ≤ 0,01 W/(m 2 K) 

* PHPP = Passiefhuis Planning Pakket van het Passivhaus Institut in Darmstadt/Duitsland. 

De gevel: een groter voordeel door 

isolatie dan door metselwerk 

Puur economisch moet het dragende metselwerk 

enkel voldoen aan de minimum statische eisen. 

De bescherming tegen warmteverliezen wordt in 

hoofdzaak verzorgd door de thermische isolatie. 

De gevels en buitenmuren zijn meer dan het 

‘visitekaartje’ van de woning: zij kunnen enorm 

veel energie besparen als ze goed geïsoleerd zijn. 

En bovendien: mits een goede oriëntatie, kunnen 

de gevels optioneel uitgerust worden met een 

systeem voor de productie van hernieuwbare 

energie, bijv. fotovoltaïsche cellen. 

De ene buitengevel is de andere 

niet 

Dit is niet enkel van toepassing op het esthetisch 

maar ook op het technisch ontwerp. Afhankelijk 

van het budget kunnen gebruik en vorm op 

elkaar afgestemd worden. Een kort overzicht: 

De geventileerde vliesgevel als universele 

oplossing 

In dit geval is er een functionele opdeling tussen 

een dragende, een thermisch en akoestisch isolerende 

en een waterafvoerende laag, inclusief een 

luchtspouw tussen de isolatie en de vliesgevel. 

Deze opdeling vervult perfect de fysische eisen 

gesteld aan een buitenmuur. De geventileerde 

spouw leent zichzelf tot verschillende afwerkingen: 

hout, natuursteen, glas, metaal, keramiek, … 

etc. De gevel kan bekleed worden met elk weerbestendig 

materiaal. Het toepassen van de dragende 

binnenschil maakt het mogelijk om met 

prijsgunstige isolatiematerialen (zoals Isover 

glaswol) te werken en zo een passiefhuis-standaard 

te realiseren. 

Spouwmuren met een massief 

binnenspouwblad 

Deze variant garandeert ook een goede opdeling 

tussen de verschillende functies zoals dragende 

elementen, isolatie en waterdichting. Het 

gebruik van hydrofobe glaswolisolatie voorziet in 

een duurzame, betrouwbare en economische 

bescherming van het gebouw. 

Houtconstructies, goed om weten 

Vergeleken met massieve constructies bieden 

houten constructies het grote voordeel dat de 

isolatie grotendeels aangebracht kan worden in 

het houtskelet en dat het niet als extra dikte 

tegen een wand moet gemonteerd worden. Bijgevolg: 

minder dikke muren, meer mogelijkheden 

voor prefabricatie, kortere bouwtijden en 

lagere bouwkosten. 

Het houtskelet wordt volledig en 

goed aansluitend opgevuld met 

Isover glaswol. 

Kwalitatieve thermische isolatie is altijd 

de meest veilige en duurzame manier 

om warmteverliezen tegen te gaan 


Realisatie 

en details 


Het verschil zit in de details: 

in muren, plafonds en kelders 

Aansluitingen zijn altijd zwakke 

plekken 

Doorvoeren door de buitenschil zoals afvoeren, 

ramen en deuren zijn onvermijdelijk. Daarom 

kunnen koudebruggen nooit helemaal vermeden 

worden. Des te meer is het van belang om deze 

energieverspillers tot een absoluut minimum te 

beperken. Bovendien, hoe belangrijker de thermische 

isolatie van een gebouw, hoe sterker het 

proportionele effect van een koudebrug op het 

warmteverlies. 

Kritische zone: aansluiting tussen 

buitenmuur en kelder 

Vooral bij massieve constructies moeten we 

ervoor zorgen dat de warmte niet ontsnapt via 

het metselwerk of in de grond via de sterk geleidende 

betonnen elementen. Heel vaak is de 

begane grondvloer geïsoleerd maar is er een 

onderbreking ter hoogte van de buitenmuur of 

de funderingen. Dit probleem kan opgelost worden 

door voldoende isolatie te voorzien aan de 

basis van de muur. Dit moet reeds in de ontwerpfase 

overwogen worden. 

Nog een kritische zone: aansluiting 

tussen een scheidingswand en een 

geïsoleerde vloer 

In de aansluiting tussen massieve scheidingswanden 

en vloeren met isolatie aan de warme 

binnenzijde, moet er een thermische onderbreking 

voorzien worden in de vorm van een materiaal 

met een beperkte warmtegeleiding. Het voorbeeld 

hieronder levert het bewijs: het werk lijkt 

te zijn uitgevoerd met aanvaardbare zorg en vakmanschap, 

maar op het thermografisch beeld 

wordt de koudebrug onmiddellijk zichtbaar. 

In een renovatie kan het probleem opgelost worden 

door het plaatsen van extra flankerende isolatie. 

Koudebrug doordat een goed geleidende binnenmuur 

rechtstreeks op de koude keldervloer staat

Onderbrekingen en kieren in de 

isolatie 

Onderbrekingen en kieren in de thermische isolatie 

van een woning genereren belangrijke energieverliezen. 

De aansluiting van de isolatie tegen de binnenmuur is 

goed, maar een stukje isolatie ontbreekt 

Onderbrekingen in de isolatie 

ruïneren de energiebalans 

Omdat onderbrekingen in de isolatie maar dicht 

zijn langs één zijde, zijn er luchtstromingen 

mogelijk langs de andere zijde. Dit resulteert in 

belangrijke warmteverliezen. Een onderbreking 

van 10 mm kan het isolerend effect van een 300 

mm dik thermisch isolatiesysteem reduceren tot 

een isolatiedikte van slechts 90 mm dikte. 

Een onderbreking in de isolatie is langs één zijde open 

Doorgaande kieren zijn 

fataal 

Kieren die aan beide zijden open zijn bieden geen 

weerstand tegen luchtstromingen. In vergelijking 

met een normaal gesloten systeem, treedt 

er een veelvoud aan warmteverlies op. Het is 

daarom noodzakelijk om deze kieren op te sporen 

en te elimineren. Zo niet, dan zal de woning 

naast het onnodige warmteverlies last hebben 

van tocht en zal ze onderhevig zijn aan structurele 

schade. 

Een isolatie-opbouw in verschillende lagen, verdient 

altijd de voorkeur: deze opbouw geeft de 

mogelijkheid om de naden tussen de isolatieplaten 

onderling te overlappen en zo het risico op 

luchtstromen te reduceren. 

Een spleet die open is langs beide zijden is een lucht- en 

warmtelek 

Luchtstromingen rond het isolatiemateriaal 

reduceren de isolerende waarde nagenoeg tot nul 


Realisatie 

en details 


maaiveld 

isolatie met 

gesloten cellen 


funderingsbalk 

isolatie met 




Gevel 

Massieve bouw, funderingsaansluiting 

R c-waarde gevel: 8,91 m 2 .K/W 

U-waarde gevel: 0,11 W/m 2 .K 

100 40 

528 

288 100 



metselwerk 

luchtspouw 

Isover Mupan Plus 140 mm 

Isover Mupan Ultra XS 148 mm 



dekvloer 

ribcassettevloer 

isolatie ribcassettevloer 

afdichting

Gevel 

Houtskeletbouw, funderingsaansluiting 




waterwerende, 


laag 

Isover 2 x 100 mm 

Mupan Plus 

isolatie met 




isolatie met 


maaiveld 

100 34 15 

555 

350 44 12 


metselwerk 

luchtspouw 

DHF plaat 







regelwerk 


afdichting 

dekvloer 

ribcassettevloer 

afplakken 

afdichting 

isolatie ribcassettevloer 

afdichting 


Realisatie 

en details 


waterwerende, 


laag 


Mupan Plus 

isolatie met 




isolatie met 


maaiveld 



Gevel 

Gevelsluitende elementen/tunnelgietbouw, funderingsaansluiting 



100 34 15 

555 

350 44 12 

200 

metselwerk 

luchtspouw 

DHF plaat 







regelwerk 


afdichting 

dekvloer 

kanaalplaatvloer 

afplakken 

afdichting 

isolatie kanaalplaatvloer 

afdichting

Gevel 

Massieve bouw, verdiepingvloeraansluiting 



100 40 288 100 

528 


metselwerk 

luchtspouw 





folie 

dekvloer 

betonvloer 

afdichting 


Realisatie 

en details 


waterwerende, 


laag 




Gevel 

Houtskeletbouw, verdiepingvloeraansluiting 



100 34 15 350 44 12 

555 

metselwerk 

luchtspouw 

DHF plaat 







regelwerk 


afdichting 

afwerkvloer 

isolatie 

vloerbeschot 



(minimaal 90 mm) 

Gyproc/Rigidur

Gevel 

Gevelsluitende elementen/tunnelgietbouw, verdiepingvloeraansluiting 




Mupan Plus 

waterwerende, 


laag 

100 34 15 350 44 12 


555 

metselwerk 

luchtspouw 

DHF plaat 







regelwerk 


afdichting 

dekvloer 

betonvloer 

afdichting 

afplakken 


Realisatie 

en details 

100 40 288 100 

528 



Gevel 

Massieve bouw, hoekaansluiting 



metselwerk 

luchtspouw 





120 

548 

288 40 100 


spouwanker 

volgens opgave 

constructeur 

afwerking isolatie 

met GB ISO-jane 

hoekstrippen

Gevel 

Houtskeletbouw, hoekaansluiting 



100 34 15 350 44 12 

555 

afdichting 

metselwerk 

luchtspouw 

DHF plaat 




555 

12 44 350 15 34 100 



regelwerk 


afdichting I-ligger 



Realisatie 

en details 

100 34 15 350 44 12 

555 

metselwerk 

luchtspouw 

DHF plaat 





regelwerk 




Gevel 

Gevelsluitende elementen/tunnelgietbouw, hoekaansluiting 

R c-waarde voorgevel: 9,88 m 2 .K/W 

R c-waarde zijgevel: 8,91 m 2 .K/W 

U-waarde voorgevel: 0,10 W/m 2 .K 

U-waarde zijgevel: 0,11 W/m 2 .K 

afdichting 

stelblokje 

150 

578 

288 40 100 

metselwerk 

luchtspouw 

Isover Mupan 

Plus 140 mm 

Isover Mupan 

Ultra XS 148 mm 

betonwand 

afwerking isolatie 

met GB ISO-jane 

hoekstrippen

Gevel 

Massieve bouw, bouwmuuraansluiting 



100 40 288 100 

528 

120 60 120 

metselwerk 

luchtspouw 





dilatatievoeg 


kalkzandsteen 

Isover Comfortpanel 


spouwanker 



Realisatie 

en details 

100 34 15 350 44 12 

556 



Gevel 

Houtskeletbouw, bouwmuuraansluiting 



25 120 

350 

60 120 25 

metselwerk 

luchtspouw 

DHF plaat 





regelwerk 


2x Rigidur/DuraGyp/Gyproc 


afdichting 

afplakken 

waterwerende, dampdoorlatende laag 

Isover 2x100 mm Mupan Plus

Gevel 

Gevelsluitende elementen/tunnelgietbouw, bouwmuuraansluiting 



100 34 15 350 44 12 

556 


250 

metselwerk 

luchtspouw 

DHF plaat 





regelwerk 


afdichting 

stelblokje 

afplakken 

waterwerende, dampdoorlatende laag 

Isover 2 x 100 mm Mupan Plus 

I-ligger 


Realisatie 

en details 


Kozijnen, ramen en deuren 

Tot de jaren ’70 werd enkel glas standaard toegepast. 

Vervolgens zorgde de oliecrisis voor de 

noodzaak om over te stappen naar beter isolerende 

dubbele beglazing. Dit ‘gewoon’ dubbel 

glas, was opgebouwd uit twee glasplaten 

gescheiden door een spouw gevuld met droge 

lucht. De verbeterde prestaties zijn toe te wijzen 

aan het feit dat een ingesloten luchtlaag aanmerkelijk 

minder warmte geleidt dan glas 

(warmtegeleidingscoëfficiënt λ glas = 1 W/m.K 

terwijl λ lucht = 0,025 W/m.K). 

De recentere coatingstechnieken leverden nog 

een betere isolatiekwaliteit op: een zeer dun, 

doorzichtig metaallaagje aan de spouwzijde van 

één van de glasplaten reduceert de stralingsverliezen 

doordat de warmtestraling terug naar binnen 

wordt weerkaatst. Hieruit is het HR ++ glas 

ontstaan. 

Een andere mogelijkheid om de isolatiewaarde 

van de beglazing te verbeteren, is de droge lucht 

(λ = 0,025 W/m.K, ρ = 1,23 kg/m 3 ) te vervangen 

door een gas met een lagere warmtegeleidingscoëfficiënt: 

bijvoorbeeld argon of krypton. 

Voor passiefhuis-glas worden deze verschillende 

technieken gecombineerd. 

In de meeste gevallen wordt gebruik gemaakt 

van driedubbele beglazing met edelgasvulling. 

Deze haalt de U- en g-waarden die geschikt zijn 

voor passiefhuizen. 

Nooit onder de 17°C 

Met driedubbele beglazing en thermisch geïsoleerd 

raamwerk, is een passiefhuis-raam ruimschoots 

bestand om de koude te weerstaan. En 

meer dan dat. De zonnewarmtewinsten die 

gerealiseerd kunnen worden met zuidelijk 

georiënteerde passiefhuis-ramen, zijn groter dan 

de warmteverliezen via deze ramen. Dankzij de 

hoogstaande glaskwaliteit, zijn de oppervlaktetemperaturen 

die gemeten worden op het glasoppervlak 

ongeveer gelijk aan de luchttemperatuur 

binnen in de woning. In een Multi-Comfort 

House kunt u zowel dicht bij het raam als in de 

rest van de kamer genieten van hetzelfde comfort. 

Passiefhuis-ramen 

Driedubbele beglazing U g ≈ 0,4 - 0,8 W/m 2 .K 

Geïsoleerd kozijn U f ≈ 0,7 W/m 2 .K 

Thermische isolatie U w ≤ 0,8 W/m 2 .K 

Totale raam 

Totale energietransmissie g ≥ 0,5 (ZTA* van 0,4 tot 

(g-waarde) 0,6 en een LTA* van 0,6) 

* ZTA = Zontoetredingsfactor. Hoe hoger deze waarde hoe 

meer zonnewarmte wordt doorgelaten (schaal van 0 tot 1). 

LTA = Lichttoetredingsfactor. Hoe hoger deze waarde hoe 

meer licht wordt doorgelaten (schaal van 0 tot 1). 

Warmteverlies 

U-waarde 

Speciale coating SGG PLANTHERM MAX 

Driedubbele beglazing in een passiefhuis-raam 

zonnewinsten 

g-waarde

Profiteer van de zonnestraling 

Goed geplaatst en met een goede oriëntatie, 

kunnen passiefhuis-ramen een zeer belangrijke 

bijdrage leveren aan de verwarming van het 

gebouw. Volgende voorwaarden moeten vervuld 

zijn: 

• Plaats 80% van de ramen aan de zuidzijde van 

het gebouw. 

• Plaats de ramen centraal in de geïsoleerde 

zone. 

• Bedek het kozijn met een isolatieband en 

plaats isolatielagen onder de dorpel. 

• Zorg ervoor dat de aansluiting tussen het 

raam en de buitenmuur rondom rond luchtdicht 

afgesloten is. 

Warm aanbevolen: Saint-Gobain 

Glass 

Vooral in de donkere herfst- en wintermaanden, 

laat de driedubbele beglazing van Saint-Gobain 

Glass zich van zijn beste kant zien. Bij een optimaal 

ontworpen woning zal zelfs de beperkte 

zonne-energie zo efficiënt gebruikt worden dat 

de zonnewinsten de warmteverliezen via de 

ramen ruimschoots compenseren. En zelfs als de 

zon niet schijnt, levert dit geen probleem op door 

de extreem lage warmte-emissie van dit hightech 

isolerend glas. Dat betekent dat deze beglazing 

de warmte-uitstraling van het gebouw 

beperkt. Het grootste deel van deze warmte 

wordt immers gereflecteerd door de infrarode 

lagen en wordt zo naar binnen weerkaatst. 

Zorg voor koelte in de zomer 

Ook tijdens hete dagen blijft het Isover Multi- 

Comfort House aangenaam koel. Als de ramen 

zuidelijk geöriënteerd zijn, zorgt de driedubbele 

beglazing ervoor dat er minder zonnewarmte de 

woning binnendringt dan bij conventionele 

ramen. Terwijl in de winter de lage zonnestralen 

de woning verwarmen, zullen er veel minder 

zonnestralen inschijnen op het raam wanneer de 

zon in de zomer hoog aan de hemel staat. Door 

de invalshoek op het glas zullen meer zonnestralen 

weerkaatsen in plaats van binnendringen. 

Constructieve zonbescherming, bijvoorbeeld via 

een dakoverstek, kan extra schaduw creëren. 

Regelbare buitenzonwering (screens) is eveneens 

aan te bevelen. Voor oostelijk of westelijk geöriënteerde 

ramen is regelbare buitenzonwering 

zelfs een must. 

De allesbepalende U-waarde 

Moderne dubbele beglazing bereikt U-waarden 

van 1,0 tot 1,8 W/m 2 .K, terwijl de kozijnen minder 

gunstige U-waarden van 1,5 tot 2,0 W/m 2 .K 

behalen. De eisen om te voldoen aan de passiefhuis-standaard 

zijn veel strenger: U-waarden van 

0,7 tot 0,8 W/m 2 .K. Deze warmtedoorgangscoëfficiënt 

heeft betrekking op het totale raam: 

beglazing inclusief raamwerk. 


Realisatie 

en details 



stalen latei 

zonwering 




Massieve bouw, kozijnaansluiting, verticale doorsnede 



U-waarde totale raam: 0,70 tot 0,80 W/m 2 .K 

100 40 

528 

288 100 

100 40 71 114 




metselwerk 

luchtspouw 





afdichting 

multiplex 

passiefhuisraam

aamdorpel 



100 40 288 100 


528 

passiefhuisraam 

afdichting 

afdichting 

beplating 

metselwerk 

luchtspouw 









Realisatie 

en details 



stalen latei 

zonwering 

multiplex 

isolatie 

afdichting 




Houtskeletbouw, kozijnaansluiting, verticale doorsnede 




555 

100 34 15 350 44 12 

metselwerk 

luchtspouw 

DHF plaat 







regelwerk 


passiefhuisraam

afdichting 

multiplex 

isolatie 

aluminium 

raamdorpel 



100 34 15 350 44 12 


555 


metselwerk 

luchtspouw 

DHF plaat 







regelwerk 



Realisatie 

en details 

528 

100 40 288 100 




Massieve bouw, kozijnaansluiting, horizontale doorsnede 






metselwerk 

luchtspouw 





afdichting 

multiplex 


geleiding zonwering 

kozijn afwerking 

waterwerende laag


Houtskeletbouw, kozijnaansluiting, horizontale doorsnede 




556 

100 34 15 350 44 12 

metselwerk 

luchtspouw 

DHF plaat 





regelwerk 




geleiding zonwering 

kozijn afwerking 

afdichting 

multiplex 

I-ligger 



Realisatie 

en details 


Zonne-energiesystemen 

Het energiepotentieel van de zon is onuitputtelijk: 

het is onze belangrijkste energiebron. Dag na 

dag, bezorgt de zon ons ongeveer tachtig keer de 

primaire energiebehoefte op aarde. Na aftrek van 

het verlies aan energie in de atmosfeer, bereikt 

gemiddeld 1000 W per m 2 het aardoppervlak. 

Dat is de maximaal mogelijk straling bij heldere 

hemel en de referentiewaarde voor berekeningen. 

Raam-, gevel- en dakoppervlakken 

als energiestations voor passief 

wonen 

De hoogste zonnewinsten voor een gebouw kunnen 

gerealiseerd worden met zonnepanelen 

gemonteerd op het dak. Maar ook fotovoltaïsche 

gevels en raamoppervlakken kunnen in belangrijke 

mate bijdragen aan de positieve energiebalans 

van een passieve woning. Driedubbele passieve 

beglazing laat de zonnestraling naar 

binnen door om de warmte van de zon te benutten. 

Dakoppervlakken worden benut voor de 

installatie van moderne en efficiënte collectoren. 

Dat is waar het zonnecircuit in een Isover Multi- 

Comfort House start. Zonnecollectoren zetten de 

zonnestraling om naar warmte en dragen deze 

over aan een ‘drager’ zoals water, of lucht. Vervolgens 

kan de geconverteerde zonnewarmte 

gebruikt worden voor de productie van warmwater 

maar ook als ondersteuning voor de ruimteverwarming. 

Dimensionering van warmwatersystemen op basis van zonne-energie 

Efficiënt het hele jaar door: het 

thermisch zonnesysteem 

Een kostengeoptimaliseerd systeem kan voorzien 

in 40 tot 60% van de totale warmtebehoefte in 

een Isover Multi-Comfort House. Wat betekent 

dit in termen van de huishoudelijke warmwaterbehoefte? 

In de zomer kan meer dan 90% van 

het warme water geproduceerd worden op basis 

van zonne-energie. In de winterperiode en tijdens 

de tussenseizoenen kan de zonne-energie 

instaan voor de voorverwarming van huishoudelijk 

water. 

Wanneer we gebruik maken van moderne toestellen 

met warmwatertoevoer in plaats van bijvoorbeeld 

conventionele wasmachines en afwas- 

Dagelijkse warm- Collector oppervlak* Collector oppervlak* Collector oppervlak* 

waterbehoefte (l) Opslagcapaciteit (l) Vlakke collector SL (m 2 ) Vlakke collector SS (m 2 ) Tube-collector (m 2 ) 

100-200 300 6-8 5-6 4-5 

200-300 500 8-11 6-8 5-6 

300-500 800 12-15 9-12 7-8 

* Afhankelijk van de deviatie ten opzichte van de zuid-oriëntatie, de ideale dakhelling en klimaatinvloeden. 

SL = zonne-vernis coating, SS = selectieve absorptie coating.

machines, kan de beschikbare zonne-energie nog 

efficiënter toegepast worden. Ga voor het 

dimensioneren van het systeem uit van een 

gemiddelde waterconsumptie van 50 liter (45°C) 

per persoon, per dag. Het collectoroppervlak 

nodig om in deze behoefte te voorzien is normaal 

gezien 1,2 tot 1,5 m 2 . 

Zonne-energie loont voor grote 

bouwprojecten 

Voor één- en tweegezinswoningen is een gedeeltelijke 

ruimteverwarming op basis van zonneenergie 

met opslagmogelijkheid vandaag al interessant. 

Maar de volledige verwarming van 

gebouwen via opslag van zonne-energie is (voorlopig) 

alleen interessant voor grotere bouwprojecten. 

Efficiënt: zonne-energiesystemen 

voor ruimteverwarming 

Het gebruik van zonne-energie voor verwarming 

en voor het opwekken van elektriciteit is technisch 

mogelijk en de techniek verspreidt zich vrij 

snel. De economische en ecologische voordelen 

moeten echter voor ieder gebouw afzonderlijk 

onderzocht worden. 


Voorwaarden voor maximaal profijt van 

zonne-energie 

• Een goede collector is geen garantie voor 

een goed zonne-energiesysteem. 

• Alle systeemcomponenten moeten van 

hoge kwaliteit zijn en perfect op elkaar 

afgestemd. 

• Om maximaal te profiteren van de zon, 

dient de collector geplaatst te worden 

met een hellingshoek van 45° (jaarlijks 

gemiddelde). 

• In de zomer (april t/m september) is een 

hellingsgraad van 25° ideaal. In de winter 

levert een hellingsgraad van 70 tot 90° de 

hoogste opbrengsten. 

• Een zuid-oriëntatie is steeds aanbevolen, 

alhoewel een afwijking tot 20° de 

opbrengst niet significant zal reduceren. 

• Zo mogelijk moeten de collectoren vrij 

zijn van schaduw. 

www.avancis.de 


Realisatie 

en details 


Ventilatievoorzieningen 

90% van onze ademhaling speelt 

zich af binnenskamers 

Lucht is onze meest levensnoodzakelijke 

behoefte, maar de moderne mens verbruikt die 

lucht meer en meer binnenskamers. Tegenwoordig 

brengt de bevolking van West-Europa tot 

meer dan 90% van zijn tijd binnen door. 

Gewoonlijk is de luchtkwaliteit binnen slechter 

dan buiten. Bovendien bevat die lucht teveel 

vocht en is ze belast met vervuiling, reuk enzovoort. 

Om dit tegen te gaan is een continue 

luchtverversing en luchtzuivering noodzakelijk. 

Jammer genoeg kan de mate van luchtverversing 

niet exact gedoseerd worden door natuurlijke 

ventilatie via de ramen. Dit noodzakelijke ‘debiet’ 

is afhankelijk van de buitentemperatuur, wind- 

richting en de individuele luchtverversingsbehoefte. 

Bovendien is er met ventilatie via de 

ramen geen mogelijkheid tot warmteterugwinning. 

Mechanische ventilatiesystemen daarentegen 

garanderen een ingesteld, constant ventilatiedebiet, 

voorzien in warmteterugwinning van 

de afgevoerde lucht en voorzien in de verdeling 

van de verse lucht in de woning. 

De Comfort Ventilatiesystemen 

zorgen in één klap voor 

verwarming en ventilatie 

Het Isover Multi-Comfort House heeft geen verwarmingsinstallatie 

nodig. Een compacte ventilatie-unit, 

zo groot als een koelkast, volstaat om

alle kamers continu te voorzien van verse lucht 

en verwarming, terwijl tegelijkertijd de gebruikte 

lucht wordt afgevoerd. Hoe werkt het? De centrale 

eenheid bestaat uit een warmtewisselaar, 

ventilatoren, filters en – indien gewenst – een 

luchtvoorverwarmer, een luchtkoeler en een 

luchtbevochtiger of -droger. Verontreinigde lucht 

van de keuken, badkamer en wc wordt afgevoerd. 

Voor ze naar buiten uitgestoten wordt, 

geeft ze haar warmte af aan de warmtewisselaar. 

Met deze warmte wordt binnenkomende 

verse lucht opgewarmd tot bijna kamertemperatuur. 

Vandaag de dag is een warmteterugwinning 

van 90% mogelijk. 

Eigenschappen van een ventilatiesysteem 

volgens passief wonen 

Omdat de ventilatie-eenheid niet veel ruimte 

inneemt, kan ze geplaatst worden in een bergruimte 

of zelfs in een kast. 

• Prestatie: Bij een maximaal luchtverversingsdebiet 

van ongeveer 0,4 per uur noodzakelijk 

voor de hygiëne, kan het ventilatiesysteem via 

de verse lucht maximaal 1,5 kW energie bijdragen 

aan een woning van 140 m 2 (wanneer 

de maximale luchttoevoertemperatuur van 

51°C gehandhaafd wordt). 

• Korte leidingen. 

• Leidingdiameter groter dan 160 mm voor de 

hoofdleidingen en groter dan 100 mm voor de 

vertakkingsleidingen. 

• Akoestische isolatie van de centrale eenheid 

en van de toevoerleidingen door het plaatsen 

van geluiddempers. Een installatiegeluidniveau 

van 20 dB(A) resp. NR15 tot 25 dB(A) 

resp. NR20 mag niet overschreden worden in 

de leefruimtes. 

• Gebruik ronde kanalen in plaats van rechthoekige 

om het geluidniveau verder te beperken. 

• Gemakkelijk onderhoud bijvoorbeeld voor het 

vervangen van filters en voor het reinigen van 

de ventilatie-eenheid. 

• Het systeem moet gemakkelijk instelbaar zijn 

voor wisselende behoeftes: bijvoorbeeld het 

afzetten van de luchttoevoer bij het openen 

van ramen of een bypass voor zomergebruik. 

Verse 

luchttoevoer 

slaapkamer 

Verse 

luchttoevoer 

woonkamer 


warmtebron 

Om een permanente luchtverversing te voorzien, 

zelfs bij gesloten deuren, wordt het aanbevolen 

dat de luchtverversingsmonden bij voorkeur 

boven deuren worden gemonteerd. 

Economisch en nagenoeg 

geluidloos 

Geluiddempers geïntegreerd in de toe- en 

afvoerleidingen zorgen ervoor dat het ventilatiesysteem 

van een passieve woning geruisloos zijn 

werk doet bij een geluidniveau van 25 dB(A). En 

bovendien heel economisch: het gecombineerde 

ventilatie-/verwarmingssysteem kan de volledige 

behoefte voor warm huishoudelijk water en 

ruimteverwarming dekken tegen een verbruik 

van 1500 tot 3000 kWh per jaar. Een gemiddeld 

gezin, bestaande uit 4 personen, verbruikt normaal 

gezien nagenoeg het dubbele aan elektriciteit 

en dat zònder verwarming. 



Afvoer 

lucht 

badkamer 

Afvoer 

lucht 

keuken 

Lucht/lucht 


Afvoer lucht 

Buitenlucht 

Buitenlucht 

filter 

Comfortabele voordelen voor bewoners en gebouw 

• Gezonde verse lucht – vrij van pollen, aërosols, enz. 

• Lage luchtvochtigheid helpt om vochtophopingen, schimmel en schade 

aan de constructie te voorkomen 

• Geen slechte geurtjes omdat de gecontroleerde luchtafvoer ervoor 

zorgt dat afvoerlucht zich niet kan mengen met verse lucht 

• Geen tocht 

• Geen temperatuurschommelingen 

• Raamventilatie gebruiken indien gewenst (bijv. in de zomer) 

• Zeer efficiënte warmteterugwinning 

• Laag elektriciteitsverbruik 

• Gemakkelijk onderhoud 


Realisatie 

en details 


Balkons en serres 

Correcte uitvoering: puntsgewijze ondersteuning van het balkon om koudebruggen te vermijden 

Ontkoppelde balkons als 

eenvoudigste oplossing 

Een balkon kan positief bijdragen aan de woonen 

leefkwaliteit. Maar als het balkon moet worden 

geïntegreerd in een passieve woning, kan 

het aanleiding geven tot een verhoogde verwarmingsbehoefte. 

Wanneer een balkon, bordes, 

veranda of andere overkragende constructie 

wordt bevestigd aan een verwarmd deel van het 

gebouw, bestaat er een risico op een koudebrugeffect. 

In de volgende gevallen is het warmteverlies bijzonder 

hoog: 

• Als zowel het gebouw als het balkon bestaan 

uit een goed warmtegeleidend materiaal, bijvoorbeeld 

staal of beton. 

• Als de constructie-aansluiting om de statische 

belasting over te dragen een grote doorsnede 

heeft. 

• Als beide gebouwdelen sterk verschillen in 

temperatuur. 

Om dat te voorkomen, moeten balkons zo uitgevoerd 

worden dat ze thermisch volledig gescheiden 

zijn van het gebouw. Puntsgewijze ondersteuning 

of ontkoppelde oplossingen zijn 

hiervoor een praktische oplossing. Anderzijds is 

het belangrijk om na te denken over de positie 

van het balkon en over zijn afmetingen. Er moet 

vermeden worden dat er schaduw gecreëerd 

wordt over ramen die noodzakelijk zijn voor de 

zonnewinsten van het Isover Multi-Comfort 

House. 

Balkons moeten 

thermisch volledig 

gescheiden zijn van het 

gebouw

Met een aangebouwde serre 

moeten de deuren van de 

leefruimte gesloten blijven 

De serre bevindt zich buiten de warme gebouwschil 

en moet daarom apart functioneren. Dat 

betekent dat men moet vermijden dat er in de 

winter warmte uit het gebouw ontsnapt naar de 

serre, maar dat tegelijkertijd ook vermeden moet 

worden dat er in de zomer teveel warmte van de 

serre naar de woning wordt verplaatst. Daarom 

zijn volgende ingrepen noodzakelijk: 

• Scheid de serre van de woning door het plaatsen 

van glazen deuren geschikt voor passieve 

woningen. 

• Voorzie efficiënte thermische isolatie in alle 

aangrenzende wanden. 

Het behoeft geen uitleg dat de serre niet verwarmd 

mag worden in de winter en niet gekoeld 

in de zomer. Ventilatie moet wel mogelijk zijn. 

Niedrig Energie Institut (Low-Energy Institute), Detmold, Duitsland 

Zicht vanuit de woonkamer op 

de serre. Dankzij de 

passiefhuisramen zijn beide 

ruimtes thermisch gescheiden. 


Voorbeelden 


Voorbeelden 

In onvoldoende thermisch 

geïsoleerde gebouwen voelen 

de buitenmuren en 

ramen relatief koud aan. Dit 

resulteert vaak in condensatie, 

schimmelvorming en 

structurele schade. 

Buitenmuur: 21,4°C 


Of het nu gaat over nieuwbouw, 

renovatie of utiliteitsbouw 

Hogere energiebesparing in 

vergelijking met conventionele 

ontwerpen is perfect haalbaar 

Het is moeilijk om argumenten te vinden tégen 

het passiefhuis-concept. Ons klimaat heeft erg te 

lijden onder de invloed van onze groeiende en 

zeer hoge energiebehoefte. Vervuilde lucht, klimaatsverandering 

en schaarste van onze natuurlijke 

grondstoffen raken ons allemaal. In dit 

kader zijn de relatief kleine extra kosten voor een 

passieve woning geen geldig tegenargument. Er 

is sprake van een ‘win-win-situatie’ voor alle 

betrokken partijen. De opdrachtgevers genieten 

van een uitstekende woningkwaliteit en een stijging 

in waarde op langere termijn, terwijl de 

bewoners genieten van het hoge leef- en wooncomfort, 

de lage operationele en onderhoudskosten. 

Raam: 19,1°C 

Raam: 

9,9°C 

Luchttemperatuur binnen: 

22°C 

Buitenmuur: 

16,2°C 

Luchttemperatuur binnen: 22°C 

Een goed imago: zowel in de privésfeer 

als in de publieke sfeer 

Gebouwen op basis van de passiefhuis-technologie 

zijn meer dan alleen maar aangenaam om in 

te wonen. Het zijn ook uitstekende plaatsen om 

in te werken of in te leren. Meer comfort door 

een betere luchtkwaliteit, constante temperatuurcontrole 

en minder lawaai, draagt immers 

bij tot ons welzijn en verhoogt onze prestaties. 

We functioneren geconcentreerder en productiever. 

Het is dan ook geen verrassing dat steeds 

meer publieke instellingen, overheden en bedrijven 

overgaan tot de passiefhuis-standaard. En 

niet in het minst vanuit economische overwegingen: 

elke nieuwe stijging van de energieprijzen 

verhoogt de waarde van een passief gebouw. 

Door het toepassen van de passiefhuis- standaard 

wordt een gebouw thermisch minder 

belast waardoor het langer meegaat en minder 

herstelwerkzaamheden vraagt. Dankzij de lage 

operationele kosten, zijn passieve gebouwen ook 

interessanter op de verhuurmarkt. En bezitten ze 

een hoge herverkoopwaarde. 

Multi-Comfort House Altijd voldoende verse lucht, ook in klaslokalen dankzij het 

Comfort Ventilatiesysteem.

Extreme situaties hebben niet veel 

invloed 

Zelfs wanneer het Isover Multi-Comfort House 

gedurende verscheidene weken in de winter niet 

gebruikt wordt en enkel op de minimum stand 

geventileerd wordt, zal de temperatuur zelden 

onder de 12 tot 15°C zakken. Zelfs dan zijn vijf 

theelichtjes voldoende om de kinderkamer te 

verwarmen. In dat opzicht is het niet verwonderlijk 

dat een passieve woning goed bestand is 

tegen zowel de vorst in de Alpen als tegen de 

hitte in Sicilië. 

Leven in het Isover Multi-Comfort 

House: ervaringen die voor zichzelf 

spreken 

• Geen grote seizoensgebonden temperatuurschommelingen: 

aangenaam warm in de winter, 

aangenaam koel in de zomer. 

• Altijd verse lucht: geen behoefte aan raamventilatie 

in de winter. 

• Geen slechte of verontreinigde lucht: zelfs 

niet na een afwezigheid door vakantie van 

vier weken. 

• Onderhoudswerkzaamheden zijn verwaarloosbaar. 

De filters af en toe vervangen – dat 

is alles. 

Elke nieuwe stijging van 

de energieprijzen 

verhoogt de waarde van 

een passief gebouw 


Goede argumenten voor toekomstgerichte passiefhuis-technologie 

1. Klimaatbescherming 

Uitgaande van een goede kosten/baten-verhouding is een CO 2-besparing 

mogelijk tot 90% vergeleken met bestaande gebouwen. Thermische 

isolatie en energie-efficiëntie zijn dankbare toepassingen voor het 

milieu en voor onze portemonnee. 

2. Comfort en welzijn 

Isolatie volgens de passiefhuis-standaard garandeert warme oppervlaktetemperaturen 

aan de binnenzijde van de gebouwschil, een uniforme 

temperatuursverdeling en dus een uitstekend woonklimaat en wooncomfort. 

3. Bescherming van het gebouw 

Goede thermische isolatie, het reduceren van de koudebruggen, luchtdichtheid 

en mechanische ventilatie zorgen ervoor dat er geen ernstige, 

constructieve schade kan ontstaan. 

4. Luchtkwaliteit binnenskamers en gezond wonen 

Het ventilatiesysteem zorgt voor een gezond binnenklimaat door een 

continue aanvoer van verse, gefilterde buitenlucht. Verontreinigingen 

worden continu verwijderd. Dit is niet mogelijk via raamventilatie. 

5. Uitstekende energiebesparing voor de lange termijn 

Met een Multi-Comfort House neemt u een voorschot op de toekomst. 

Door gebruik te maken van passiefhuis componenten behoudt het 

gebouw zijn waarde voor 40 tot 50 jaar. Er zal geen dure renovatie 

nodig zijn na 15 tot 20 jaar om de stijgende energiekosten op te vangen. 


Voorbeelden 

Architect: Lang Consulting 

Eigenaar: familie Schwarz 


De toekomst: verbouwing met 

passiefhuis technologie 

Architectonische en energetische 

opwaardering: een 

onaantrekkelijke bungalow wordt 

een unieke moderne woning 

Eengezinswoning in Pettenbach, Oostenrijk 

De energetische renovatie van bestaande woningen 

wordt almaar belangrijker. Het huis in Pettenbach 

was het eerste renovatieproject in Oostenrijk 

uitgevoerd volgens de passiefhuis-criteria. 

Met een verwarmingsbehoefte van 280 

kWh/m 2 jaar kon de kleine bungalow uit de jaren 

’60 gezien worden als een typische ‘energieverspiller’. 

Vandaag, voldoet de woning niet alleen 

aan de strengste energie-eisen (verwarmingsbe-

hoefte 14,8 kWh/m 2 jaar volgens PHPP), maar 

heeft ze ook een ware architectonische facelift 

ondergaan. De vleugel van het gebouw werd 

bekleed met houten panelen terwijl de terugliggende 

vleugel werd afgewerkt met een gladde 

metalen bekleding. Grote ramen – meestal 

kamerhoog – laten het licht overvloedig binnenstromen 

en vormen geen obstructie voor het uitzicht. 

Minder muren. Minder 

koudebruggen. Meer comfort. 

Door sommige muren af te breken, was het 

mogelijk om het koudebrug-probleem van de 

kelderwanden te reduceren. Nieuwe isolatielagen 

zijn geplaatst in de kelder, en een thermische 

schil opgetrokken in een geprefabriceerd 

houten skelet met geïntegreerde isolatie, zorgen 

voor een naadloze thermische isolatie. Een compacte 

ventilatie-eenheid met een zeer efficiënte 

warmteterugwinning verzekert de permanente 

aanvoer van verse lucht en een bijna-constante 

binnentemperatuur. 

Jaarlijkse kosten voor de verwarming van het 

hele huis voor de verbouwing: 2.700 euro per 

jaar, na de verbouwing: 200 euro per jaar. 

Energiecoëfficiënten Voor de renovatie Na de renovatie 

Verwarmingsbehoefte 280 kWh/m 2 jaar 14,8 kWh/m 2 jaar volgens PHPP 

Warmtelast 230 W/m 2 12,1 W/m 2 volgens PHPP 

Luchtdichtheid n 50 5,10 h -1 0,50 h -1 

U-waarden van de constructieve componenten volgens PHI certificaat 

Buitenmuren 0,10 W/m 2 .K 

Vloer/kelderplafond 0,13 W/m 2 .K 

Dak 0,09 W/m 2 .K 

Beglazing 0,60 W/m 2 .K 

U w volledig raam 0,77 W/m 2 .K 


Voorbeelden 

Planning: Dipl. Ing. Albert P. 

Böhm en Mag. Helmut 

Frohnwieser 

Ontwikkelaar: BBM 


Een kantoorgebouw dat voldoet 

aan de hoogste ecologische eisen 

Het Christophorus Huis herbergt 

kantoren, een logistiek centrum, 

seminarie ruimtes, winkels en de 

meest economische passiefhuistechnologie 

Stadl-Paura, Oostenrijk 

Na een veeleisende voorbereidingsfase en een 

constructieperiode van ongeveer negen maanden 

werd Oostenrijks eerste drie verdiepingen 

tellende houten bouwwerk volgens de passiefhuis 

standaard verwezenlijkt: een topprestatie in 

meer dan één opzicht. 

De constructie uit hout is luchtdicht 

en vrij van koudebruggen 

Van nature beschikt het bouwmateriaal hout 

over een beperkte thermische geleiding en 

maakt het koudebrug-vrije constructies mogelijk. 

Hout is daarom een geliefd materiaal voor de 

constructie van passiefhuizen. Voor het Christophorus 

Huis werd het hout gecombineerd met 

hoog kwalitatieve isolatiematerialen, hetgeen 

geresulteerd heeft in een koudebrugvrije constructie 

met een zeer goede luchtdichtheid en 

uitstekende passiefhuis-waarden.

De energie toevoer: duurzaam en 

kostenefficiënt 

Acht Duplex geothermale sondes met een lengte 

van 100 m gebruiken de aarde als warmtebron 

en zorgen tevens voor de afvoer van overtollige 

warmte. Gedurende de verwarmingsperiode 

voorziet de warmtepomp via deze diepe sondes 

in extra warmte. In de zomer wordt hetzelfde 

systeem gebruikt voor koeling met een minimaal 

energieverbruik. De verdeling van de koeling respectievelijk 

verwarming gebeurt via 560 m 2 verwarmings-/koelplafonds 

en vloerelementen. Een 

fotovoltaïsch systeem met een piekopbrengst 

van 9,8 kW zorgt ervoor dat de energiebehoefte 

voor de warmtepomp en andere pompen en ventilatoren 

grotendeels gedekt wordt op een CO 2 

neutrale wijze. 

Het waterconcept: zelfreinigend 

en economisch 

Het afvalwater en het regenwater worden gereinigd 

door drie biologische units en zodoende 

gerecycled tot spoelwater voor de toiletten, irrigatie 

van de beplanting en voor het wassen van 

de auto’s. Op deze manier wordt het gebruik van 

drinkwater tot een minimum herleid. Bijna 70% 

van de warmwaterbehoefte wordt voldaan door 

een zonnesysteem. 

Conclusie: 

een voorbeeldfunctie 

Vergeleken met conventionele kantoorgebouwen 

realiseert het Christophorus Huis een 

primaire energiebesparing van ongeveer 

275.000 kWh/jaar (gemiddeld). Verwarming en 

koeling gebeurt hoofdzakelijk op een CO 2-neutrale 

wijze. Jaarlijkse reductie: 75 ton CO 2 vergeleken 

met een conventionele constructie. Dat 

alles werd gerealiseerd terwijl er ook voorzien 

werd in een aangenaam binnenklimaat: een 

luchtvochtigheid van ongeveer 40-50% en temperaturen 

van 21 tot 23°C. 

Energiecoëfficiënten 

Jaarlijkse verwarmingsbehoefte volgens PHPP 14,00 kWh/m 2 jaar 

Verwarmingsbehoefte PHPP 14,00 W/m 2 

Luchtdichtheid n 50 

U-waarden van de structurele componenten volgens PHI certificaat 

0,40 h -1 

Buitenmuur 0,11 W/m 2 .K 

Dak 0,11 W/m 2 .K 

Kelder plafond/vloer 0,13 W/m 2 .K 


U w volledig raam 0,79 W/m 2 .K 


Voorbeelden 

Ontwikkelaars: GIWOG 

Gemeinnützige Industrie- 

Wohnungsaktiengesellschaft. 

Architecten: ARCH+MORE 

ZT GmbH, DI Ingrid Domenig-Meisinger. 


Mooi wonen in de stad en 

90% energie besparen 

Na een passiefhuis-renovatie van 

het wooncomplex Markartstrasse 

werd het leefcomfort sterk 

verbeterd 

Linz, Oostenrijk 

Ten gevolge van de ligging aan een drukke 

invalsweg en de daaraan gekoppelde blootstelling 

aan lawaai en vervuiling, werd het vijf verdiepingen 

tellende appartementengebouw niet 

gezien als één van de toplocaties in de stad. Niettemin 

betaalden de huurders een relatief hoge 

huurprijs. 

Na een renovatieperiode van zes maanden ziet 

de situatie er heel anders uit: de passiefhuisstandaard 

werd bereikt, alsook verhoogd comfort 

en gereduceerde energiekosten. Er werd voorzien 

in een nieuwe thermische gebouwschil: de eerste 

tot vierde verdieping voldoen aan de passiefhuis-standaard, 

de begane grond beantwoordt 

aan de lage energiestandaard, omdat de kelder 

slechts in een beperkte mate extra geïsoleerd 

kon worden. De volgende maatregelen werden 

genomen in het kader van de thermische 

gebouwschil: 

• Honingraat zonnepanelen bevestigd op de 

gevels. De aanvoerleidingen voor de ventilatie 

van de individuele kamers en de ramen werden 

hierin geïntegreerd. 

• Gesloten ramen in de erkers in plaats van 

open balkons, zodat deze ruimte binnen de 

thermische buitenschil getrokken wordt. 

• Comfort Ventilatiesysteem voor de gecontroleerde 

ventilatie van de kamers. 

• Isolatie van kelder en zolder.

Verse lucht, rust en comfort 

Vooral in een stedelijke omgeving, garandeert de 

passiefhuis-standaard aangename leefomstandigheden 

op elk tijdstip van de dag. Doordat het 

mechanische ventilatiesysteem zorgt voor een 

continue circulatie van verse lucht in de kamers, 

wordt de raamventilatie overbodig. Zodoende 

kunnen straatlawaai en vervuiling buitenskamers 

gehouden worden. De huurders kunnen 

opgelucht ademhalen en genieten van de rust 

van hun appartement. De nieuwe thermische 

isolatie biedt bijkomende voordelen. Aangename 

kamertemperaturen het hele jaar door verhogen 

het persoonlijk welzijn terwijl de verwarmingsbehoefte 

met 90% gereduceerd wordt. Het voorbeeld 

van de Markartstrasse toont aan dat passiefhuis-technologie 

helpt om geld te besparen 

ondanks de stijgende energiekosten! 

Voor de renovatie Na de renovatie 

Verwarmingsbehoefte 150 kWh/m 2 jaar 14 kWh/m 2 jaar 

Maandelijkse verwarmingskosten 

voor een appartement van 59 m 2 € 40,80 € 4,13 

Jaarlijkse CO 2 uitstoot van het totale gebouw 160 ton 18 ton 


Met een jaarlijkse besparing in verwarmingsenergie van 455.000 kWh is het mogelijk een besparing 

te realiseren van ongeveer 27.300 Euro, uitgaande van een geschatte energieprijs van € 0,06 per 

kWh. Dit project won de Oostenrijkse overheidsprijs voor Architectuur en Duurzaamheid in 2006. 

Verwarmingsbehoefte ± 179,0 kWh/m 2 jaar 14,4 kWh/m 2 jaar volgens PHPP 

Warmtelast ± 118,0 W/m 2 11,3 W/m 2 volgens PHPP 

Totale verwarmingsenergiebehoefte ± 500.000 kWh/jaar 45.000 kWh/jaar 

Verwarmingsenergiebesparing 0 450.000 kWh/jaar 

U-waarde buitenmuur ± 1,2 W/m 2 .K 0,08 W/m 2 .K 

U-waarde dak ± 0,9 W/m 2 .K 0,09 W/m 2 .K 

U-waarde keldervloer ± 0,7 W/m 2 .K 0,21 W/m 2 .K 

U-waarde raam ± 3,0 W/m 2 .K 0,86 W/m 2 .K 

Vulling tussen het glas Aluminium Thermix 

Verwarmde oppervlakte 2755,68 m 2 3106,11 m 2 

CO 2 uitstoot per jaar 160 ton 14 ton 


Voorbeelden 

Architecten: Dietrich/ 

Untertrifaller 

Opdrachtgever: Gemeinde 

Klaus Immobilienverwaltung 

GmbH 


Een passief schoolgebouw 

In passieve gebouwen waarin veel personen vertoeven, 

loopt de warmtebijdrage van de bewoners 

van ongeveer 70 Watt per persoon al snel 

op. Dankzij de luchtdichte gebouwschil kan de 

frisse lucht toevoer goed gestuurd worden. Door 

middel van een warmtewisselaar kan het warmteverlies 

via de uitgaande lucht beperkt worden 

tot ongeveer 10%. 

In een schoolgebouw verblijven meer mensen 

dan in een gewone woning. Al deze mensen dragen 

bij tot de passieve warmte-toevoer waardoor 

de energiebehoefte voor verwarming nog lager 

ligt dan in een passieve woning. Anderzijds zijn 

de behoeftes voor verlichting en ventilatie dan 

weer een stuk hoger. 

Gemiddelde behoefte aan verse 

lucht: 30 m 3 /uur per leerling of 

leraar 

Om een uitstekende luchtkwaliteit en een ideale 

kamertemperatuur te verzekeren in de Oostenrijkse 

middelbare school Klaus, werd er een 

warmtepomp geïnstalleerd met een debiet van 

35.000 m 3 /uur voor de centrale ventilatie-eenheid. 

In de winter wordt de buitenlucht via deze 

warmtepomp voorverwarmd voordat deze lucht 

via het ventilatiesysteem in het gebouw verspreid 

wordt. In de zomer wordt op de zelfde 

manier de lucht vooraf gekoeld.

Gemiddelde behoefte aan 

verwarming: 15 kWh/m2 vloeroppervlak 

De middelbare school Klaus beantwoordt dus 

aan de passiefhuis-standaard, van de klaslokalen 

tot de administratieve vleugel. 


De voordelen voor deze middelbare school 

• Continue ventilatie van de ruimtes met 

extra warmteterugwinning. Resultaat: een 

sterk gereduceerd warmteverlies ten 

opzichte van de conventionele raamventilatie. 

• Continue afvoer van CO 2 en geuren om zo 

een goede luchtkwaliteit en luchthygiëne 

te verzekeren. 

• Geen geluidoverlast omdat de ramen niet 

geopend hoeven te worden. 

• Continue afvoer van luchtvochtigheid en 

bijgevolg een aangenaam binnenklimaat 

en een sterk verminderd risico op schade 

ten gevolge van vocht. 

• Buitenzonwering om oververhitting tegen 

te gaan. 

• Koeling in de zomer via toevoer van vooraf 

gekoelde verse buitenlucht. Zo wordt airco 

overbodig. 

• Warmwaterproductie via zonnecollectoren 

en opslag in een goed geïsoleerd reservoir. 


Jaarlijkse verwarmingsbehoefte volgens PHPP 14,50 kWh/m 2 jaar 

Luchtdichtheidstest n 50: 

U-waarden van de structurele componenten volgens EN 10077 

0,60 h -1 

Buitenmuren 0,11 W/m 2 .K 

Dak 0,11 W/m 2 .K 

Plafond kelder/gelijkvloers 0,18 W/m 2 .K 


U w volledige raam 0,76 W/m 2 .K 


De ecologische 

impact 


Ecologische 

impact 


Van de natuur, voor de natuur. 

Isoleren met Isover 

Isover minerale wol producten 

Optimale thermische isolatie levert veel energiebesparing 

op. Maar het moet ook aan de hoogste 

eisen voldoen met respect voor verwerkbaarheid, 

kwaliteit en ecologie. Isover heeft hiervoor passende 

producten ontwikkeld: Isover glaswol en 

steenwol. Glaswol, bijvoorbeeld, is gemaakt van 

zand, dat bijna onbeperkt in de natuur te vinden 

is. Het winnen van de grondstoffen gebeurt op 

verantwoorde wijze: de natuurlijke ruwe materialen 

worden alleen gewonnen in kleine bovengrondse 

mijnen waar groenvoorzieningen worden 

aangebracht na het gereedkomen van het 

werk. Daarbij komt nog dat de geproduceerde 

glaswol voor meer dan 75% uit gerecycled glas 

bestaat. Moderne productieprocessen zorgen 

ervoor dat ook de volgende stappen milieutechnisch 

verantwoord verlopen. Het resultaat: een 

zeer gunstige ratio tussen gebruikte energie voor 

productie en de bespaarde energie met het isolatieproduct. 

En zo wordt een uitstekende CO 2balans 

verzorgd. 

Veilige isolatiematerialen 

Door natuurlijke en gerecyclede materialen als 

basis voor productie te gebruiken, zullen de 

eigenschappen van het gereed product ook overtuigen. 

Isover isolatieproducten zijn: 

• Veilig in toepassing en gebruik 

• Niet geclassificeerd als kankerverwekkend 

onder Richtlijn 97/69/EC van de Europese 

Commissie 

• Vrij van drijfgassen en pesticides 

• Chemisch neutraal 

• Uitstekend thermisch, akoestisch en brandveilig 

isolerend 

• Zeer economisch, vooral wanneer dikke lagen 

isolatie worden toegepast 

• Onbrandbaar 

• Vrij van vlamvertragende, grondwater vervuilende 

chemicaliën 

• Duurzaam en rotvrij 

• Dampopen 

Isover glaswol bestaat voor meer dan 75% uit 

gerecycled glas

Isover producten – bijzonder 

gemakkelijk te verwerken 

De voordelen van Isover glaswol worden ook tijdens 

het aanbrengen duidelijk. Hier toont het 

materiaal haar pluspunten, eveneens vanuit economisch 

oogpunt: 

• 75% opslag- en transportbesparing vanwege 

hoge comprimeerbaarheid 

• Vormvast 

• Flexibel en daardoor gemakkelijk te verwerken 

• Geen afval 

• Veelzijdig, geschikt voor hergebruik, recyclebaar 

• Makkelijk te verwijderen 


Ecologische 

impact 

1 m 3 

grondstoffen 


Isover glaswol – eenvoudig te 

recyclen 

Isover glaswol bestaat uit glas. Dit glas hoeft 

uiteraard niet nieuw te zijn, maar wordt voor het 

grootste gedeelte op een milieuvriendelijke 

manier verkregen. Voor de productie van Isover 

glaswol wordt voor meer dan 75% aan glasscherven 

als grondstof gebruikt. Hierdoor wordt het 

milieu niet onnodig belast. 

Elke ton glaswol isolatie toegepast 

in gebouwen leidt tot een 

besparing van 6 ton CO 2-uitstoot 

Het gebruik van glaswol helpt ons niet alleen om 

de Kyoto-doelstellingen te halen, maar laat ons 

ook toe om comfortabel en energie-efficiënt te 

wonen. Wist u dat bij de productie van 1 ton 

glaswol eenmalig ongeveer 0,8 ton CO 2 geproduceerd 

wordt? De jaarlijkse CO 2-besparing echter 

die gerealiseerd kan worden met 1 ton glaswol 

toegepast in gebouwen bedraagt 6 ton CO 2. Uitgaande 

van een duur van 50 jaar, kan men dus 

300 ton CO 2 besparen! En dat is 375 keer meer 

dan de initiële CO 2-uitstoot bij de productie. 

150 m 3 glaswol 

Isover maakt van 1 m 3 

grondstoffen, 150 m 3 glaswol 

Dit is ruim voldoende om een grote eengezinswoning 

compleet te isoleren volgens de passiefhuis-standaard.

Energie-afschrijving 

De energie nodig voor de productie en het transport 

van glaswol, is reeds na enkele dagen afgeschreven. 

Het onderstaande voorbeeld vergelijkt 

een niet-geïsoleerde betonnen vloerplaat met 

een betonnen vloerplaat met 35 cm (λ D 0,04 

W/m.K) glaswolisolatie (passiefhuis niveau). 

Vergeleken met de jaarlijkse energiebesparing 

van 350 kWh/m 3 bedraagt de energiebehoefte 

voor productie, transport en plaatsing van het 

isolatiemateriaal slechts 22 kWh. Dat betekent 

dat deze energiebehoefte al na minder dan 10 

dagen afgeschreven is. 

Isoleren met Isover is efficïent 

isoleren 

Een groot voordeel van glaswol is dat het gecomprimeerd 

kan worden. Zeker bij het gebruik van 

rollen heeft dit als voordeel dat er minder vrachtwagens 

nodig zijn om het te transporteren. Door 

het flexibele karakter van glaswol kan het snel en 

eficïent geïnstalleerd worden. 

Neem uw verantwoordelijkheid en 

bouw veilig met Isover 

Altijd aan de veilige kant: preventieve brandbescherming 

met de onbrandbare isolatiematerialen 

van Isover. Optimale bescherming van dak, 

wanden en vloeren. 

1 m 3 betonnen vloerplaat 

www.isover.nl 

Constructie Warmtetransmissie Energieverlies per m 2 

coëfficiënt en per jaar 

Gewapend beton (20 cm) niet geïsoleerd U-waarde = 3,6 W/m 2 .K 360 kWh 

Gewapend beton geïsoleerd met 35 cm glaswol U-waarde = 0,1 W/m 2 .K 10 kWh 

Energiebesparing per m 2 en per jaar (dankzij de thermische isolatie) 350 kWh 


Ecologische 

impact 


Flexibel en tegelijkertijd duurzaam 

bouwen? Geen enkel probleem! 

De manier waarop we bouwen, wordt hoe langer 

hoe meer beïnvloed door de snelle opeenvolging 

van veranderingen in ons leven. Van de ene dag 

op de andere evolueren we van vrijgezel naar 

koppel, van koppel naar gezin met kinderen, 

eventueel gevolgd door een nieuw samengesteld 

gezin, waarna vervolgens de kinderen één voor 

één het huis verlaten, de ouders minder groot 

willen wonen, enzovoort. Deze ontwikkeling vereist 

dat onze woonomgeving flexibel is en aangepast 

kan worden aan de veranderende behoeftes 

van de bewoners, met een minimum aan 

kosten en inspanningen en met de laagst mogelijke 

impact op het leefmilieu. Om dit mogelijk te 

maken, wordt steeds vaker afgestapt van de traditionele 

bouwmethodes. Enkele mogelijkheden: 

• Constructieve massa’s worden drastisch verminderd 

waardoor besparingen worden 

gerealiseerd in het energieverbruik en in 

materialen. 

• De operationele kosten van gebouwen worden 

gereduceerd door gebruik te maken van 

passieve energiesystemen. 

• Constructieve bouwdelen worden multi-functioneel 

ontworpen, zodat de functie van het 

gebouw kan evolueren in de loop van de tijd. 

• In duurzame projecten wordt de input (energie, 

materialen, arbeid, bouwgrond etc.) afgewogen 

tegen de output (uitstoot, afval, etc.).

Gips, een natuurlijke bondgenoot 

van glaswolisolatie 

Als binnenafwerking van gevels, binnenwanden 

en daken is gips een logische keuze binnen het 

Multi-Comfort House. Gyproc, evenals Isover 

onderdeel van Saint-Gobain, is marktleider op 

het gebied van wanden plafondsystemen en 

tevens vooraanstaand leverancier van gipspleisters. 

Als marktleider van innovatieve oplossingen 

op basis van gips biedt Gyproc complete systemen 

en advies op maat voor de binnenafbouw. 

Gyproc gipskartonplaten bestaan uit een kern 

van gips en een ommanteling van karton. Gyproc 

wanden en plafonds zijn licht in gewicht, hebben 

een hoge geluidisolatie en een optimale brandwerendheid. 

Het gladde oppervlak is veelzijdig af 

te werken. Daarnaast zijn Gyproc gipskartonplaten 

in staat waterdamp te reguleren. Hierdoor 

wordt de vochtbalans in het Multi-Comfort 

House gunstig beïnvloed. 

Licht – sterk – efficiënt 

Bij bouwprojecten zijn Gyproc-scheidingswanden 

echte lichtgewichten. Het gewicht bedraagt 

slechts eenvijfde tot eentiende van dat van massieve 

wanden en dit zonder te moeten inboeten 

aan leefcomfort. De lichtgewicht Gyproc scheidingswanden 

reduceren de belasting op de 

draagconstructie van het gebouw aanzienlijk, 

vooral in hoogbouw. Zo worden de materiaalkosten 

gereduceerd, wordt er bespaard op productie 

en transport, kunnen de funderingen lichter (en 

dus goedkoper) uitgevoerd worden en kan men 

tot 6% extra leefruimte creëren. 

De woonomgeving kan aangepast worden aan de veranderende 

behoeftes van de bewoners, met een minimum aan kosten en 

inspanningen en met de laagst mogelijke impact op het leefmilieu 


Ecologische 

impact 


Innovatieve bouwconcepten 

gebaseerd op gips 

Net zoals het Isover Multi-Comfort House, dragen 

ook de oplossingen op basis van gips van 

Gyproc bij tot het verminderen van het gebruik 

van grondstoffen en de uitstoot van broeikasgassen. 

Dankzij hun lange levensduur, besparen ze 

meer energie dan deze die nodig is voor hun productie. 

En als het uiteindelijk op recyclen aankomt, 

kunnen de milieuvriendelijke gipsplaten 

zelfs herbruikt worden in het productieproces. 

Gezond leven 

Als natuurlijk bouwmateriaal heeft gips zijn kwaliteiten 

reeds eeuwenlang aangetoond. Meer 

nog dan een ander materiaal beheerst het de 

luchtvochtigheid, is het brandveilig, schept het 

een aangenaam binnenklimaat en is het zeer 

flexibel in gebruik. Wereldwijd, genieten duizenden 

gebouwen en miljoenen mensen van zijn 

natuurlijke eigenschappen. Anderzijds is gips een 

materiaal dat ook toelaat om snel, strak, ruimtebesparend 

en economisch te bouwen. Het 

creëert een hoog-kwalitatieve leefomgeving met 

een droog en gezond binnenklimaat – zelfs voor 

mensen die last hebben van allergiën. De 

Gyproc-systeemwanden in combinatie met 

Isover isolatiematerialen scoren ook uitstekend 

op het vlak van geluidisolatie: aanmerkelijk beter 

dan even dikke (en veel zwaardere) massieve 

wanden. 

Geniet van kwaliteit en design 

Gebruikmakend van Gyproc gipsproducten en 

-systemen kan men traditionele klassieke wan-

den en plafonds creëren. Maar daartoe hoeft 

men zich zeker niet te beperken. Met gipsplaatsystemen 

van Gyproc is het erg eenvoudig om 

creatief te zijn. Met een kleine inspanning en 

kosten kunnen bijvoorbeeld gebogen wanden of 

cirkelvormige openingen gecreëerd worden. Zo is 

het perfect mogelijk om wanden te bouwen zonder 

hoeken of design-plafonds in allerhande uitvoeringen. 

En als u later nog een inloopkast 

wenst, kan dit snel en gemakkelijk met de Gyproc-systeemwanden. 

Op basis van het veelzijdige gips, 

biedt Gyproc een veelvoud van 

systeemoplossingen aan 

Gyproc biedt gipsproducten en –systemen aan 

die voldoen aan de hoogste eisen: oplossingen 

die het akoestisch comfort verbeteren, oplossingen 

die de brandveiligheid optimaliseren en 

oplossingen die het thermisch comfort verbeteren 

en tegelijkertijd ook de energierekening verminderen. 

Perfecte oplossingen dus voor elk 

Isover Multi-Comfort House, volledig aangepast 

aan de behoeftes van vandaag én morgen. 

www.gyproc.nl 


Gips en zijn traditionele voordelen 

• Beheersing van de luchtvochtigheid: wanneer de luchtvochtigheid in 

een ruimte te hoog is, zal het gips de overmatige vochtigheid opslaan in 

zijn poriën en vervolgens weer afgeven wanneer de lucht in de ruimte 

droger wordt. 

• Brandveiligheid: gips bestaat voor 20% uit gebonden water. Dit water 

werkt als een ingebouwde brandblusser en zal de effecten van een 

brand (mocht die zich voordoen) sterk vertragen. 

• Hoorbaar stil: gips-systeemwanden bieden een akoestisch comfort dat 

met massieve muren enkel geëvenaard kan worden in dikke wanden. 

• Esthetisch, flexibel en economisch: gips verleent de ontwerper een creatieve 

vrijheid met slimme en individuele oplossingen. De ruimteverdeling 

kan gemakkelijk aangepast worden. Met Gyproc systeemwanden 

heeft u geen last van lange droogtijden en dit tegen een voordelige 

prijs: zowel voor de materialen als voor de plaatsing. 

• Bouwplanning: men kan door gebruik te maken van systeemwanden 

langer weersonafhankelijk werken omdat de ruwbouw in tijd beperkt 

kan worden. 


Ecologische 

impact 


De bijdrage van beglazing tot 

comfortabel wonen

Uitzonderlijke energieprestaties 

Comfortabel wonen vereist een aangenaam binnenklimaat 

tegen een redelijke prijs. Omdat er in 

een gemiddelde woning 30-40% glas zit, moet de 

beglazing dus behoorlijke thermische isolatie en 

energieprestaties kunnen voorleggen. Dat maakt 

hoogrendementsbeglazing tot een minimumvoorwaarde. 

Voor wie een Multi-Comfort House wil bouwen, 

biedt Saint-Gobain Glass SGG CLIMATOP aan, 

een driedubbele beglazing voor lage-energiewoningen 

en passiefhuizen. Deze beglazing haalt 

indrukwekkende U-waarden van 0,6-0,7 W/m 2 .K, 

wat de waarde van een geïsoleerde muur benadert. 

Deze U-waarde combineert de SGG CLIMA- 

TOP met een zonnewarmtewerende prestatie 

waardoor in de winter optimaal gebruik gemaakt 

kan worden van de passieve zonnewarmte en in 

de zomer de koelingsbehoefte afneemt. 

Belangrijk is ook de ontwikkeling van beter presterende 

dubbele beglazingen. De nieuwe SGG 

CLIMAPLUS ONE haalt als enige dubbele beglazing 

op de markt een U-waarde van 1,0 W/m 2 .K. 

Dit met argon gevulde dubbelglas heeft een 

warmtereflecterende metaalcoating en heeft 

een zeer helder en neutraal doorzicht. Tegenover 

gebruikelijke hoogrendementsbeglazing met een 

U-waarde van 1,2 W/m 2 .K worden warmteverliezen 

hier reeds met 25% gereduceerd. 

Gebruikers ervaren meer comfort en in het bijzonder 

minder koudegevoel vlakbij het glasoppervlak. 

De investering van deze HR ++ beglazingen 

betaalt zich snel terug en draagt bij tot het waardebehoud 

van het pand, zeker met het zicht op de 

steeds strenger wordende weten regelgeving. 

www.saint-gobain-glass.com 

Milieuvriendelijke beglazing 

Zowel de SGG CLIMATOP als de SGG CLIMAPLUS 

ONE dragen sterk bij aan de beperking van de 

energiebehoefte ten behoeve van verwarming of 

koeling. En minder energieverbruik betekent 

milieuvriendelijker door minder CO 2 uitstoot. Zo 

kan met de vervanging van 20 m 2 standaard 

dubbelglas door SGG CLIMATOP of door SGG CLI- 

MAPLUS ONE, een reductie van ca. 636 kg CO 2 

respectievelijk 553 kg CO 2 per jaar worden 

bereikt. 

De isolerende prestaties worden nog verder verbeterd 

wanneer de beglazing wordt samengesteld 

met een warm-edge afstandshouder. Deze 

zorgt ervoor dat het warmteverlies aan de glasranden 

verder wordt beperkt ten opzichte van 

een standaard aluminium afstandshouder. 

Zelfreinigende werking en andere 

combinaties 

Een groot voordeel voor veel gebruikers is de 

combinatiemogelijkheid met SGG BIOCLEAN: 

onder invloed van UV-stralen en regenwater 

hecht het vuil zich minder aan het glasoppervlak 

waardoor de beglazing easy-to-clean wordt. 

Doordat de frequentie van het onderhoud daalt, 

zijn minder schoonmaakmiddelen nodig en 

wordt het milieu gespaard. Tal van particulieren 

kiezen voor het extra onderhoudsgemak en het 

betere zicht bij regenweer. Condensatie op de 

buitenruit komt nog slechts sporadisch voor. 

Naast de zelfreinigende functie zijn combinaties 

met veiligheidsbeglazing en geluidwerende 

beglazing mogelijk. Een gelaagde akoestische 

beglazing kan tot vier keer meer lawaai tegenhouden 

dan gewoon dubbelglas en maakt genieten 

van de stilte ook in de stad weer mogelijk. 

Voor wie een Multi-Comfort House wil bouwen, biedt 

Saint-Gobain Glass SGG CLIMATOP aan, een driedubbele beglazing 

voor lage-energiewoningen en passiefhuizen 


Service

Service 


Het Isover Multi-Comfort House, 

de norm voor de toekomst 

Kijk voor meer informatie op 


Positieve ervaringen 

Tot nu toe zijn wereldwijd al meer dan 18.000 

passiefhuizen gerealiseerd, vooral in Duitsland 

en Oostenrijk. Ook in Nederland wordt het passiefhuis 

steeds populairder. In de rest van Europa 

zien we hetzelfde fenomeen. De opmars van 

energie-efficiënt bouwen is niet meer te stuiten. 

De toekomst ligt in het Isover Multi-Comfort 

House. Overal en met de beste vooruitzichten – 

ook voor u! 

Hoe hoger de vraag, hoe groter het 

aanbod 

Vandaag maken veel passiefhuis-componenten 

al deel uit van het standaard assortiment van de 

bouwmaterialen-toeleveranciers. Het passiefhuis-concept 

wordt hierdoor goedkoper en zal 

binnenkort competitief zijn met de conventionele 

woningen. 

Overigens een aantal bouwbedrijven bieden vandaag 

al passief- of lage energie-concepten aan 

tegen marktconforme prijzen. 

Isover helpt u graag verder 

Isover heeft veel kennis en ervaring op het 

gebied van passief bouwen. Bent u geïnteresseerd 

geraakt in het Multi-Comfort House concept 

voor uw project, neem dan contact met ons 

op. Wij ondersteunen u graag bij de realisatie 

van uw plannen. Kijk voor meer informatie op 

www.multicomfort.nl. Hierop vindt u actuele 

informatie en kunt u de details uit dit boek gratis 

downloaden in pdf- en dwg-formaat. 

De opmars van energie-efficiënt bouwen is niet 

meer te stuiten

Aanvullende informatie 

Websites 

Er bestaat een ruim netwerk voor de uitwisseling 

van informatie en opleidingen rond de bouw van 

passiefhuizen. Vele initiatieven ondersteunen 

energie-efficiënt bouwen en zorgen mee voor de 

informatieverspreiding. Ervaren ingenieurs, 

architecten, producenten, aannemers, onderzoeksinstellingen 

en bewoners van passiefhuizen 

delen hun kennis en ervaring. 


www.isover.nl 

www.passiefbouwen.nl 

Isover is lid van stichting PassiefBouwen.nl 

www.passiefhuis.nl 

www.passiefhuismarkt.nl 

www.passiefhuisplatform.be 

www.igpassivhaus.at 

www.minergie.ch 

Informeert u zich op deze websites over de voordelen 

van passiefhuizen, over de kwaliteitscriteria 

en eventueel beschikbare subsidies, over 

gerealiseerde projecten en de ervaringen van de 

bewoners. U kunt er ook geschikte partners vinden 

om uw project te realiseren en van gedachten 

wisselen met ervaren architecten, ingenieurs, 

onderzoekers en bouwfirma’s. Profiteer van de 

laatste informatie die u ook vindt in de pers, 

nieuwsbrieven of internetfora. Vergeet ook niet 

na te gaan van welke subsidies u gebruik kunt 

maken. Onder andere voor de toepassing van 

zonne-energiesystemen zijn subsidies beschikbaar. 

www.vrom.nl 

www.agentschapnl.nl 

www.naarenergieneutraal.nl 

www.energiesubsidiewijzer.nl 

www.passivhaus-institut.de 

Onderzoek en ontwikkeling rond hoog energieefficiënte 

bouwsystemen.Een adres voor iedereen 

die zich wil informeren over alle facetten van het 

passiefhuis-concept in de bakermat Duitsland. 

www.igpassivhaus.de 

Informatieforum rond passiefhuis in Duitsland. 

Netwerk met informatie en opleidingen. 

www.passivhaus-info.de 

Service aanbod omtrent passiefhuis. 

www.passivhausprojekte.de 

Gerealiseerde passiefhuis-projecten. 

www.blowerdoor.de 

Systemen voor het meten van 

luchtdichtheid. 

www.optiwin.net 

Raamsystemen voor lage energie en 

passiefwoningen. 

www.passivhaus.de 

Basisinformatie over passiefhuis-onderwerpen. 

www.nei-dt.de 

Niedrig-Energie-Institut (Lage Energie Instituut): 

consultancy en onderzoek. 

www.igpassivhaus.ch 

Informatienetwerk rond passiefhuizen in 

Zwitserland. 

www.e-colab.org 

Onderzoekscentrum voor ecologisch 

bouwen in Noord-Amerika. 

www.drexel-weiss.at 

Producent gespecialiseerd in energie-efficiënte 

installaties voor passiefhuizen. 

www.frankearchitekten.nl 

Architectenbureau, mede gespecialiseerd in passiefhuis-projecten. 

www.hanvanzwieten.nl 

Architectenbureau, mede gespecialiseerd in passiefhuis-projecten. 


Service 


www.griendtsveen.nl 

Duurzame projectontwikkelaar die in Zuidoost 

Drenthe een bijzonder duurzaam verblijfsrecreatiegebied 

en vergader- en conferentiecentrum 

ontwikkelt. 

www.kramersbouwbedrijf.nl 

Specialist in HSB woningen volgens de Passiefhuis 

methode. 

www.jestorkair.nl 

Innovatieve comfort ventilatiesystemen voor 

Passiefhuizen. 

www.brinkclimatesystems.nl 

Producent van luchtverwarmings- en ventilatiesystemen. 

www.gyproc.nl 

www.saint-gobain-glass.com 

www.avancis.de 

Boeken en brochures 

Gestaltungsgrundlagen Passivhäuser 

Dr. Wolfgang Feist 

Bouwprincipes voor woningen waar een verwarmingssysteem 

overbodig is. Een handboek voor 

architecten. 

Uitgever: Das Beispiel GmbH 

Luftdichte Projektierung von Passivhäusern 

Passivhaus Institut / CEPHEUS 

Ontwerpprincipes en bouwdetails voor luchtdichte 

constructies met veel fotomateriaal. 

Deze brochure werd gemaakt als een handige gids om u te helpen nuttige informatie te vinden over 

het passiefhuis-concept. De informatie in deze brochure is gebaseerd op de huidige kennis en ervaring 

en werd met zorg samengesteld. Aangezien de technologie snel evolueert en ieder project zijn eigen 

uitgangspunten heeft, kan geen aansprakelijkheid aanvaard worden op basis van deze beschrijvende 

tekst. 

Deze brochure vermeldt ook de webadressen van derden. Deze werden opgenomen om u een nog breder 

spectrum aan informatie en services aan te bieden. Echter aangezien deze websites niet noodzakelijk 

overeenstemmen met onze visie, kunnen wij niet aansprakelijk gesteld worden voor hun inhoud. 

Uitgave 2010 

Verkoopprijs € 6,95 

Grundlagen und Bau eines Passivhauses 

Praktijk-gerichte gids voor architecten. 

Uitgever: Dieter Preziger, Ökobuch Verlag und 

Versand GmbH 

Passivhäuser planen und bauen 

Boek voor specialisten met basisprincipes, ontwerp 

en bouwdetails van passiefhuizen. 

Uitgever: Carsten Grobe, Ökobuch Verlag und Versand 

GmbH 

Niedrigenergie- und Passivhäuser 

Othmar Humm 

Toekomstgerichte technologieën toegepast in 

lage energie en passiefhuizen, zowel uitgevoerd 

in massieve constructie als met houtskeletbouw. 

ISBN 3-992964-71-0 

Das Passivhaus – Wohnen ohne Heizung 

Anton Graf 

Voorbeelden van passiefhuizen in Duitsland, 

Oostenrijk en Zwitserland. 

Uitgever: Georg D. W. Callwey 2000 

ISBN 3-76674-1372-8 

Cepheus – Wohnkomfort ohne Heizung 

Helmut Krapmeier, Eckart Drössler 

Documentatie over 9 Cepheus projecten. 

Uitgever: Springer Wien – New York 

Das Passivhaus 

Ing. Günter Lang, Mathias Lang 

Basisinfo over voorbereiding, ontwerp, uitvoering 

en berekeningen. 

Uitgever: Lang Consulting, Wien

Het Isover Multi-Comfort House

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?