KLUSWIJZER - Novum Pharma

KLUSWIJZER
Zelf werken met elektriciteit
hoeft geen probleem te zijn.
Deze Kluswijzer geeft uitleg over
de basisprincipes van elektriciteit
binnen en buiten en beschrijft
stap-voor-stap een aantal veel
voorkomende klussen.
ELEKTRA

4
3
2
1
1
OVER SPANNING EN
VERMOGEN
Elektriciteit is een verplaatsing van elektronen
in een geleider, meestal koperdraad,
onder invloed van een elektrische spanning.
Hoe dikker de kern, hoe meer stroom
de geleider aankan. Stroom werkt alleen in
een gesloten kring en gaat altijd van plus
naar min. De hoeveelheid stroom door een
draad wordt uitgedrukt in ampère (A).
Om de stroom in een kring te laten lopen,
heb je drukverschil nodig. Dit drukverschil
wordt spanning genoemd, uitgedrukt in de
eenheid volt (V). In woningen in Nederland
is de spanning 230 volt. Het vermogen van
elektriciteit noem je watt (W). Om het
wattage te berekenen kan grofweg de
volgende formule worden gebruikt:
volt x ampère = watt.
METERKAST
Het energiebedrijf brengt de elektriciteit
van buitenaf naar binnen, naar de meterkast.
De meterkast bestaat uit verschillende
onderdelen (afbeelding 1).
1. In het onderste, verzegelde deel van de
meterkast zit de hoofdzekering. Deze
mag alleen bewerkt worden door
medewerkers van of namens het energiebedrijf.
Het zegel mag je dus niet
verbreken.
2. Ook de elektriciteitsmeter is door het
energiebedrijf verzegeld. Hier mogen
dus ook alleen medewerkers van of
namens het energiebedrijf aan werken.
3. De hoofdschakelaar waarmee je in één
keer de gehele stroomvoorziening in
huis kunt uitschakelen.
4. In de verdeelkast wordt de stroomtoevoer
gesplitst in groepen. Daarmee
wordt voorkomen dat alle elektriciteit
uitvalt als een bepaald deel van het
systeem overbelast raakt of als er kortsluiting
optreedt. Op de verdeelkast
zitten schakelaars en zekeringen, waarmee
je elke groep apart in of uit kunt
schakelen.
Zekeringen
In meterkasten tref je verschillende soorten
zekeringen aan. Naast normale en automatische
zekeringen zijn er tegenwoordig
ook automaten. De automaat is eigenlijk
een zekering en groepsschakelaar in één.
Alle drie onderbreken bij overbelasting of
kortsluiting de stroomtoevoer. In de gewone
zekering zit een draadje dat dan smelt.
De gekleurde melder in het midden van de
zekering verdwijnt daardoor. Zo kun je
zien welke zekering vervangen moet worden.
Een automatische zekering en een
automaat hebben een knop die bij overbelasting
of kortsluiting omspringt. Om de
stroomtoevoer te herstellen, hoef je slechts
de knop om te zetten.
Groepen
De sterkte van de stroom is van belang bij
het uitrekenen van het aantal apparaten
en/of lampen dat aan één groep gekop-

peld kan worden. Aan de kleur van de
zekering in de groepenkast, kun je zien
welk amperage de zekering aankan.
Kleur Sterkte Vermogen
Rood 10 ampère 2.300 watt
Grijs 16 ampère 3.680 watt
Blauw 20 ampère 4.600 watt
Geel 25 ampère 5.750 watt
Aardlekbeveiliging
Een moderne elektriciteitsinstallatie is
voorzien van een of meerdere aardlekschakelaars
of -automaten. De toepassing
van aardlekbeveiliging is sinds
1977 bij nieuwbouw voorgeschreven.
Een aardlekschakelaar beveiligt in de
regel een aantal groepen tegelijk. Op
het moment dat in het elektriciteitscircuit
stroomverlies optreedt, schakelt de
aardlekschakelaar de aaneengesloten
groepen direct uit. Een aardlekautomaat
beveiligt een enkele groep.
Indien je constateert dat de aardlekbeveiliging
op stand 0 staat, ga je als
volgt te werk:
■ stel vast welk deel van de installatie
niet werkt;
■ trek alle stekkers in het stroomloze
gedeelte uit de wandcontactdozen;
■ probeer de aardlekbeveiliging weer
op stand 1 te schakelen. Als dit lukt,
is duidelijk dat de storing is veroorzaakt
door één van de aangesloten
apparaten. Sluit dan één voor één
de apparaten weer aan en bekijk
welk toestel de storing veroorzaakt.
De aardlekbeveiliging zal bij het
aansluiten van het apparaat dat de
storing veroorzaakt namelijk weer
uitslaan. Als de aardlekbeveiliging
bij inschakeling toch weer uitschakelt,
is duidelijk dat de storing in de
vaste installatie zit. Laat dan een
erkende installateur de installatie
nakijken.
De aardlekbeveiliging moet je twee
keer per jaar testen.
VEILIG WERKEN MET
ELEKTRICITEIT
Het werken met elektriciteit kan
gevaarlijk zijn. Het is dan ook van groot
belang dat je voorzichtig te werk gaat.
Praxis adviseert om zelf alleen klein
onderhoud te plegen. Voor grotere
klussen is de erkende installateur het
juiste adres. Voor het werken aan een
elektrische installatie dien je je namelijk
altijd te houden aan de wettelijke voorschriften.
Een erkend installateur weet
precies wat die inhouden.
Door middel van de volgende voorzorgsmaatregelen
kun je de veiligheid
extra verhogen.
■ Bereid het werk goed voor. Maak
eerst een schets en bekijk goed hoe
de draden moeten gaan lopen en
welke kleuren draad met elkaar ver-
TIPS
Beveiliging
Om het elektriciteitsnet in
een woning te beveiligen
tegen overbelasting is het
verstandig een extra
groep in de meterkast te
laten installeren.
Duidelijkheid in de
meterkast
Als je gaat klussen, is het
handig als je kunt zien
welke groep, welk deel
van het huis van stroom
voorziet. Zet daarom op
een briefje wat op welke
groep zit en plak dit in de
meterkast.
Stopcontactbeveiliging
Een stopcontactbeveiliging
is een plaatje waarmee
het stopcontact
wordt afgedekt, zodat
kinderen er geen voorwerpen
in kunnen steken.
Met een stekker draai je
het afdekplaatje naar
rechts, waardoor je de
stekker in het stopcontact
kunt steken. Als je de
stekker uit het contact
haalt, draait het plaatje
automatisch terug.

onden moeten worden. Bepaal ook de juiste werkvolgorde.
■ Schakel altijd als eerste, in de meterkast, de elektriciteit
uit van de groep waaraan je gaat werken. Het uitschakelen
van een automatische zekering of het verwijderen
van een gewone zekering is niet voldoende. Schakel ook
altijd de groepsschakelaar uit. Bij een automaat worden
beide handelingen met het omzetten van de knop uitgevoerd.
Controleer of de spanning er ook daadwerkelijk
af is. Test dit met behulp van een elektrisch apparaat
(bijvoorbeeld een lamp) of met een spanningszoeker.
■ Werk altijd met goed geïsoleerd gereedschap. Houd
water ver uit de buurt en werk dus ook nooit met natte
handen of op een vochtige ondergrond. Als je een trap
bij de klus nodig hebt, zet deze dan stabiel neer en ga
zo staan dat je onbelemmerd je werkzaamheden kunt
uitvoeren. Zet nooit spanning op de leidingen voordat
je met de klus klaar bent.
STROOMGELEIDERS
Snoeren, draden en kabels geleiden stroom. Snoeren
gebruik je om binnenshuis apparaten en lampen van
stroom te voorzien. Draad gebruik je om stroom van de
meterkast naar vaste aansluitpunten te geleiden. Kabels
kunnen stroom buitenshuis geleiden of apparaten met een
zeer hoog vermogen van stroom voorzien. Hierna wordt
een aantal soorten geleiders uiteengezet. Lees voor gebruik
altijd de instructies op de verpakking. Daaraan zie je waarvoor
de geleider geschikt is en welke belasting deze aan
kan.
Installatiedraad gebruik je om leidingen van het elektriciteitsnet
aan te leggen. De draad mag je alleen door kunststof
buizen trekken. Er zijn vier verschillende soorten: aanvoer-
of fasedraad, afvoer- of nuldraad, aardedraad en
schakeldraad. De functie van de draad kun je afleiden van
de kleur. In de jaren ‘70 is er in de kleurcodes wel het een
en ander gewijzigd:
Functie Huidige kleur Oude kleur
Fase Bruin Groen
Nul Blauw Rood
Aarde Geel/groen Grijs
Schakel Zwart Zwart
Zwakstroomdraad gebruik je om deurbellen, telefoons en
beveiligingsinstallaties aan te sluiten. De mantelleiding, ook
wel vinylsnoer genoemd, is geschikt om elektrische apparaten
en lampen binnenshuis aan te sluiten. Tevens wordt
deze leiding vaak als verlengsnoer gebruikt. De XMvK-kabel
is geschikt voor gebruik in vochtige ruimten of buitenshuis.
Voor gebruik in de grond bestaat er een speciale variant
met een metalen mantel, namelijk de YMvK-as-kabel.
Hiermee leg je bijvoorbeeld tuinverlichting aan. De staalomvlechting
in de mantel beschermt de binnenste geleiders
tegen werking van de grond. Tevens beschermt de mantel
de geleiders tegen doorsteken met een schep. Maak voor
een buitenaansluiting altijd een aparte groep die door een
aardlekschakelaar beveiligd wordt.
ELEKTRICITEITSBUIZEN
Om de elektradraden door het huis te voeren, zijn er drie
soorten elektriciteitsbuizen: ronde, platte en flexibele.
Als de buizen in de muur zijn weggewerkt, noem je ze
inbouwleidingen; als ze op de muur zijn aangebracht,
spreek je van opbouwleidingen.
De gele, ronde buizen gebruik je voor de doorvoer en
bescherming van installatiedraad binnenshuis en zijn
geschikt voor zowel op- als inbouwsystemen. De grijze,
ronde buis is steviger en is geschikt voor opbouw buitenshuis.
Platte buizen zijn geschikt voor doorvoer en bescherming

van installatiedraad binnenshuis. Ze zijn alleen geschikt
voor opbouw en bestaan uit een goot waarin je de bedrading
legt en een deksel waarmee je het systeem afdekt.
De flexibele buizen zijn geschikt voor de doorvoer en
bescherming van installatiedraad binnenshuis. Ze zijn voor
zowel op- als inbouwsystemen te gebruiken. De flexibele
kunststof buis kun je gemakkelijk in allerlei bochten buigen.
Bevestiging en verbinding
Om ronde leidingen op de muur of aan het plafond te
bevestigen, gebruik je schroef- of klikzadels van metaal
of kunststof. Het platte kokersysteem zet je met (nagel-)
pluggen vast. Om leidingen met elkaar te verbinden,
gebruik je koppelstukken of bochtjes. De gele, ronde uitvoeringen
zijn bestemd voor gebruik binnen en de grijze
voor gebruik buiten. Een rond koppelstuk wordt ook wel
een mof of sok genoemd.
Bochten buigen
Als je niet met een flexibele buis werkt, kun je toch zelf
bochten in de buis maken. Dit kan met behulp van bochtstukken
of met een buigveer. Als je gebruik maakt van de
buigveer bind je aan de ene kant van de veer een stuk
draad, zodat je de buigveer na gebruik gemakkelijk uit de
buis kunt halen. Je schuift de buigveer in de buis en buigt,
op de plaats waar de buigveer loopt een bocht. Maak de
bochten nooit te scherp. Dit is namelijk lastig bij het trekken
van de draden.
DOZEN
Om verbindingen, aftakkingen en aansluitpunten in het
elektriciteitsnet te maken, heb je dozen nodig (afbeelding 2).
Al naar gelang de toepassing noem je een doos een trek- of
een lasdoos. De dozen zijn gemaakt van kunststof en zijn
verkrijgbaar in diverse in- en opbouwmodellen met verschillende
buis in- en uitgangcombinaties. Naast de trek- en las-
einddoos trekdoos
centraaldoos T-doos 2
dozen bestaan er ook centraal- en kabeldozen. In een centraaldoos
maak je centraal verbindingen naar lampen, stopcontacten
en schakelaars. Je plaatst deze kunststof doos
meestal in het plafond boven het lichtpunt dat je in het
midden van een bepaalde ruimte wilt hangen. Vanaf deze
doos lopen er ook leidingen naar de meterkast. Een kabeldoos
gebruik je om buitenshuis buizen uit verschillende
richtingen, bovengronds, aan elkaar te koppelen. Deze
doos is ook gemaakt van kunststof en is spatwaterdicht.
DRADEN TREKKEN
Als je eenmaal het buizennet hebt aangelegd en de dozen
hebt geplaatst, kun je beginnen met het trekken van de
benodigde draden. Doe dit met een trekveer. De draden die
door de leiding gaan lopen, bind je aan het oog van de
veer. Doe dit door een stukje van het omhulsel van de
draad af te strippen en de blote einden van de draden aan
elkaar en het oog te draaien. Voer de trekveer met daaraan
de draden door de buis. Zorg dat je voldoende draad laat

uitsteken op de plekken waar draden
met elkaar verbonden moeten worden.
Leg ook op alle andere plaatsen de draden
goed ruim, zodat je altijd nog veranderingen
kunt aanbrengen zonder er
al te veel extra werk aan te hebben.
Zorg er wel voor dat er niet te veel
draad in een doos komt te zitten. Een
doos moet namelijk gemakkelijk dicht
gemaakt kunnen worden. Lukt dit niet,
zet er dan een tweede doos naast.
VERBINDINGEN MAKEN
Om draden in een doos aan elkaar te
koppelen, gebruik je ronde lasdoppen
of platte lasklemmen. In een lasdop
steek je in elkaar gedraaide, gestripte
draden. In een lasklem klem je een aantal
losse, gestripte draden vast.
Let op: altijd kleur aan kleur! Laat geen
gestripte draden uit de verbinding
steken. Dit kan namelijk tot kortsluiting
en brand leiden.
ELEKTRA IN DE BADKAMER
(afbeelding 3)
De combinatie water en elektra is
gevaarlijk. Voor het aanleggen van
elektra in de badkamer gelden daarom
strenge eisen. Volgens de richtlijnen
zijn er drie zones in een badkamer.
Zone 1 is de ruimte boven het bad
en/of de douchebak. Hier mogen geen
schakelaars of contactdozen geplaatst
worden. Warmwatertoestellen en ver-
lichting (minimaal klasse 3 armaturen,
dus veilige, lage spanning van maximaal
12 volt) zijn in zone 1 wel toegestaan.
Zone 2 bestrijkt het gebied van
60 cm, gerekend vanaf de rand van bad
en/of douchebak. Ook in deze zone
mogen geen schakelaars en contactdozen
geplaatst worden. De verlichting in
zone 2 moet minimaal voldoen aan
klasse 2 armaturen: dubbel geïsoleerd
(IP66, IP65 en IP44). Verwarmingstoestellen
zijn in zone 2 ook toegestaan.
Zone 3 begint bij het einde van
zone 2. Hier gelden nauwelijks beperkingen.
Wel moet een stopcontact achter
een aardlekschakelaar zitten; het
speciale scheerstopcontact uitgezonderd.
In zone 3 mogen voor de verlichting
ook de klasse 1 armaturen – dus
geaarde toestellen (IP43 en IP21) – worden
geplaatst.
Aarding
Alle metalen delen in de badkamer,
zoals badkuip, douchebak, waterleidingen
en radiator, moeten met een 4 mm
aardleiding aan een centraal aardpunt
gekoppeld worden.LETR
OPBOUWSYSTEEM UITBREIDEN
Als voorbeeld gaan we in de woonkamer
een extra stopcontact aanbrengen,
waarbij de bestaande elektrabuis verlengd
moet worden (afbeelding 4).
225 cm
TIP
Gereedschap huren
Natuurlijk hoef je
niet al het benodigde
gereedschap voor
elektraklussen te kopen.
Bij Praxis kun je
namelijk ook voordelig
gereedschap huren.
Je leest er alles over in de
Praxis Informatiefolder
Verhuur.
Zone 2
Zone 1
maximaal
12 volt
Klasse 3
Zone 2
minimaal
IP44/65/66
Klasse 2
60 cm
Zone 3
minimaal
IP21/43
Klasse 1
3

4
trekdoos
T-doos
stopcontacten
■ Haal de spanning van de desbetreffende groep af en
controleer dit met een spanningszoeker.
■ Bepaal de plaats waar het extra stopcontact komt. Teken
het stopcontact en de loop van de benodigde extra leidingen
af op de muur.
■ Verwijder de kap van het bestaande stopcontact en
schroef de draden los of haal ze onder de klemmen vandaan.
Trek de draden via de eerste lasdoos uit de buis.
Zaag de buis door op het punt waar de buis naar beneden
afbuigt en verwijder het deel naar het stopcontact.
■ Plaats een tweede, nieuwe lasdoos zodanig dat de
onderuitgang boven het bestaande stopcontact staat.
Verleng de bestaande horizontale buis met behulp van
een mof en een nieuw stuk buis. Sluit de buis aan op de
zojuist geplaatste lasdoos. Plaats ook een nieuwe buis
tussen de lasdoos en het bestaande stopcontact.
■ Monteer het nieuwe stopcontact op de aangegeven
plaats en bepaal de lengte van de nieuwe buis door de
maat op te nemen tussen het nieuwe stopcontact en de
lasdoos. Gebruik een buigveer om de buis te buigen of
een bocht. Zet na plaatsing de buizen vast met zadels.
Doe dit bij de lasdozen, de bocht en de stopcontacten
om de 10 cm en bij de rest om de 40 cm.
■ Verbind in de nieuwe lasdoos alle draden met elkaar en
voer met een trekveer de nieuwe draden door de buizen.
Sluit deze aan op de stopcontacten. Schroef aan of
steek in één pool de bruine draad en aan of in de andere
pool de blauwe (kleurvolgorde is willekeurig).
Schroeven doe je door lusjes te maken aan het einde
van de gestripte draden en deze om de contactschroeven
te slaan. Draai de schroeven goed vast. Als het
geplaatste stopcontact geaard is, bevestig je de
geel/groene draad aan de aardklem. Deze klem is te herkennen
aan het aardeteken ( ). Test het systeem door
er spanning op te zetten. Maak als de installatie werkt
de lasdozen dicht en plaats de afdekplaatjes rondom de
stopcontacten. Schakel voor het afronden van de klus
uiteraard eerst weer de stroom uit.
INBOUWSYSTEEM UITBREIDEN
Bij de uitbreiding van het inbouwsysteem gaan we uit van
hetzelfde voorbeeld als bij het opbouwsysteem. Bij het aanleggen
van een inbouwsysteem gebruik je inbouwdozen,
waarin je inbouwstopcontactdozen en -schakelaars plaatst.
De inbouwdozen zelf plaats je in de muur. Zet de dozen
met kant-en-klare hechtpleister vast. De dozen zijn
gemaakt van kunststof en verkrijgbaar in drie verschillende
dieptematen: 30, 40 en 50 mm.
■ Haal de spanning van de desbetreffende groep af en
controleer dit met een spanningszoeker.
■ Bepaal de plaats waar het extra stopcontact komt.
Teken het stopcontact en de loop van de benodigde
extra leidingen af op de muur.
■ Spoor de loop van de bestaande leidingen en de lasdoos
op. Doe dit eventueel met een leidingzoeker. Teken de
loop van deze leidingen af op de muur.
■ Boor met een steen- of betonboor gaten langs de afgetekende
lijnen en haal daarna voorzichtig de steen weg

met een steenbeitel, sleuvenfrees of haakse slijper.
Controleer of de gaten diep genoeg zijn voor de nieuwe
inbouwdozen. Een inbouwdoos voor een stopcontact
moet gelijk vallen met de muur. Als de doos te diep ligt,
kun je correctieringen op de doos aanbrengen om weer
gelijk te komen met de muur (afbeelding 5).
■ Verwijder de kap van het bestaande stopcontact en
schroef de draden los. Trek de draden via de bestaande
lasdoos uit de buis. Zaag de buis door op het punt waar
de buis naar beneden afbuigt en verwijder het deel naar
het stopcontact.
■ Plaats een tweede, nieuwe lasdoos zodanig dat de
onderuitgang boven het bestaande stopcontact staat.
Verleng de bestaande horizontale buis met behulp van
een mof en een stuk nieuwe buis. Sluit de buis aan op
de lasdoos. Plaats ook een nieuwe buis tussen de nieuwe
lasdoos en het bestaande stopcontact.
■ Monteer de lasdoos voor het nieuwe stopcontact en
bepaal de lengte van de nieuwe buis door de maat op
te nemen tussen het nieuwe stopcontact en de zojuist
geplaatste lasdoos. Zaag de benodigde leiding op maat.
Gebruik als leiding een flexibele buis. Deze is gemakke-
5
6
lijk in de sleuf te leggen en om te vormen. Zet de buis
op regelmatige afstanden met stalen spijkertjes vast
(afbeelding 6).
■ Verbind in de nieuwe lasdoos alle draden met elkaar en
voer met een trekveer de nieuwe draden door de buizen.
Sluit deze aan op de stopcontacten. Schroef aan of
steek in één pool de bruine draad en aan of in de andere
pool de blauwe (kleurvolgorde is willekeurig).
Schroeven doe je door lusjes te maken aan het einde
van de gestripte draden en deze om de contactschroeven
te slaan. Draai de schroeven goed vast. Als het
geplaatste stopcontact geaard is, bevestig je de geel/
groene draad aan de aardklem. Deze klem is te herkennen
aan het aardeteken ( ).
■ Test de installatie door er spanning op te zetten. Als het
werkt, kun je de sleuven en kieren dichtsmeren met
hechtpleister. Dicht de lasdoos eerst af met een blindplaatje.
Laat de pleister uitharden om vervolgens het
stopcontact met een raamwerk af te werken. Schakel
voor het afronden van de klus uiteraard eerst weer de
stroom uit.
SCHAKELAAR OF DIMMER AANBRENGEN
Voor het aanbrengen van een schakelaar of dimmer heb je
een bruine en een zwarte draad nodig. Trek de draden naar
de plek van installatie. De bruine draad steek je in het gat
onder de rode pal (L of P) van de schakelaar of dimmer; de
zwarte draad onder de zwarte pal. Om de draden, bij bijvoorbeeld
vervanging, los te maken, hoef je slechts op de
pal te drukken.
Er bestaan naast schakelaars met verende pallen, schakelaars
met schroefklemmen. Dimmers zijn er ook in diverse
soorten: gloeilampdimmers, halogeendimmers en elektronische
halogeendimmers. Raadpleeg voor de juiste keuze de
verpakking van de producten. Spaar- en kooldraadlampen
kunnen niet worden gedimd.

COMBINATIE AANBRENGEN
Een combinatie van een schakelaar met een stopcontact
wordt aangesloten met de bruine draad onder het fasecontact
(L of P) van het stopcontact en de blauwe draad onder
het andere contact. Bevestig als je een geaarde combinatie
plaatst, de geel/groene draad aan de aardklem. Als je een
lamp op de combinatie aangesloten wilt hebben, verbind je
een van de twee contacten van de schakelaar met een
zwarte draad met de lamp.
2-POLIGE SCHAKELAAR AANBRENGEN
Om bijvoorbeeld de buitenverlichting vanuit de woning aan
en uit te kunnen zetten, kun je een 2-polige schakelaar
monteren. Je hebt dan een bruine draad, twee blauwe draden
en een zwarte draad nodig. Bevestig bij installatie de
bruine en een van de blauwe draden, komende uit de
meterkast, ieder aan een rood contact (L of P). De twee
andere draden voor naar de lamp bevestig je dan aan de
tegenover liggende contacten: blauw aan blauw en zwart
tegenover bruin.
SERIESCHAKELAAR AANBRENGEN
Een serieschakelaar wordt gebruikt om twee lampen vanaf
één plaats aan en uit te kunnen zetten. De schakelaar dient
te worden aangesloten met een bruine draad en twee
zwarte draden. Je bevestigt de bruine draad aan het rode
contact (L of P) en de twee zwarte draden aan de overige
twee contacten. Beide draden moeten aan één van de te
schakelen lampen verbonden worden.
WISSELSCHAKELAAR AANBRENGEN
Een wisselschakelaar, ook wel hotelschakelaar genoemd,
wordt gebruikt om één lamp vanaf twee plaatsen te bedienen.
De eerste schakelaar sluit je aan met de bruine draad
aan het rode fasecontact (L of P) en de twee zwarte draden
aan de twee overige contacten. Deze twee zwarte draden
leggen de verbinding met de tweede schakelaar. De twee
draden in de tweede schakelaar sluit je net zo aan als in de
eerste. Voor de tweede schakelaar heb je wel nog een
derde zwarte draad nodig. Deze bevestig je aan het rode
fasecontact (L of P) en verbind je met de lamp. Let op!
Wanneer je de tweede schakelaar gaat vervangen, merk
dan de zwarte draad die op het rode fasecontact is aangesloten
met een stukje tape. Zo weet je precies welke zwarte
draad je in de nieuwe schakelaar op het fasecontact moet
aansluiten.
DUBBELE WISSELSCHAKELAAR AANBRENGEN
Bij een dubbele wisselschakeling wordt gebruik gemaakt
van één dubbele wisselschakelaar en twee wisselschakelaars.
De schakeling wordt gebruikt om twee lampen vanaf
drie plaatsen te kunnen bedienen, zoals bijvoorbeeld in de
situatie hal/overloop/voorzolder. De dubbele wisselschakelaar
wordt op de overloop aangesloten met de bruine
draad aan het fasecontact (L of P). Verbind het tweede
fasecontact (L of P) in deze schakelaar aan het eerste fasecontact
door middel van een stukje bruin draad. Elke helft
van de dubbele wisselschakelaar heeft nog twee overige
contacten waaraan de twee wisselschakelaars met behulp
van zwart draad worden aangesloten. Deze wisselschakelaars
breng je aan in de hal en op de voorzolder. Vanuit
beide wisselschakelaars wordt op het fasecontact, door
middel van een zwarte draad, dan een lamp aangesloten.
KRUISSCHAKELAAR AANBRENGEN
Een kruisschakelaar wordt gebruikt om één lamp vanaf drie
plaatsen te kunnen bedienen, zoals bijvoorbeeld in de
slaapkamer (bij de deur en aan beide bedzijden). Bij een
kruisschakeling heb je één kruisschakelaar nodig en twee
wisselschakelaars. De kruisschakelaar verbind je aan de
wisselschakelaars door deze aan beide zijden van twee
zwarte draden te voorzien, door te trekken naar de wisselschakelaars
en op de twee contacten van de wisselschakelaars
aan te sluiten. De eerste wisselschakelaar sluit je dan,

met behulp van een zwarte draad, aan op de lamp. Gebruik
hierbij het rode fasecontact (L of P) om de draad vast te
zetten. De tweede schakelaar sluit je aan op het elektriciteitsnet
met behulp van een bruine draad. Gebruik ook hier
het rode fasecontact om de draad vast te zetten.
SNOERSCHAKELAAR AANBRENGEN
Neem het kapje van de schakelaar en draai de schroefjes los
die de draden vast moeten klemmen. Het snoer bestaat uit
een mantel met daarin twee draden. De draden hebben
beide weer hun eigen isolatie. Verwijder de mantel op de
plaats waar de schakelaar komt. Knip één of beide draden
door (bij sommige schakelaars kan één draad ononderbroken
ingebracht worden, lees dus altijd de bijgesloten handleiding)
en verwijder de isolatie (afbeelding 7). Draai, als je
twee draden hebt moeten doorknippen, elke draad in
elkaar en zet het draad onder de schroefjes vast. Zet ook de
buitenmantel van het snoer vast, zodat dit niet uit de schakelaar
getrokken kan worden. Plaats het kapje van de schakelaar
terug.
7
8
STEKKER MONTEREN
Schroef de stekker open. Verwijder ongeveer 2 cm van de
mantel van het snoer. Daarmee maak je twee draden met
hun isolatie er omheen zichtbaar. Strip met de striptang
ongeveer 12 mm van de isolatie af. Draai elke blootliggende
draad in elkaar en vouw het uiteinde dubbel. Steek de
draden onder de schroefjes van de stekkerpennen en
schroef de schroefjes goed vast. Gebruik je een randgeaarde
stekker en geaard draad (er zijn dan drie draden
zichtbaar na het verwijderen van de mantel), dan bevestig
je de geel/groene draad in het midden van de stekker aan
het contact gemerkt door het aardeteken ( ). Schroef de
buitenmantel van het snoer ook goed vast. Schroef als laatste
de twee delen van de stekker weer op elkaar. Zorg dat
de aardedraad de langste draad is in de stekker. Bij het per
ongeluk lostrekken van het snoer blijft de aardeverbinding
het langste gehandhaafd (afbeelding 8).
ELEKTRA BUITEN
Voor het aanleggen van de elektriciteit buiten gebruik je
(spat)waterdicht materiaal met minimaal een IP44 vermelding.
De elektra in de tuin moet namelijk weer- en waterbestendig
zijn. Tuinverlichting is verkrijgbaar in vele soorten
en vormen, zowel brandend op 230 volt als op 12 volt. Voor
laatstgenoemde heb je een transformator nodig die de
gewone 230 volts spanning terugbrengt naar 12 volt. De
transformator plaats je tussen het binnenstopcontact en de
lampen. Een groot voordeel van laagspanning is dat je de
risico’s van stroomschokken uitsluit en dat je het snoer
slechts 20 cm diep hoeft te leggen. Op dezelfde installatie
kun je ook bijvoorbeeld een fonteinpomp voor de vijver
aansluiten. Houd bij laagspanning de afstand tussen de
trafo en de lampen zo kort mogelijk. Een lang snoer creëert
namelijk een hoge weerstand waardoor verlies van spanning
optreedt. Lampen kunnen daardoor zwakker gaan
branden.

9 10
TUINVERLICHTING AANLEGGEN
Maak voor aanvang van de klus eerst een plattegrond van
de tuin en geef daarin de plaatsen aan van de eventuele
stopcontacten, de lasdozen en de lampen. Bereken op basis
van deze schets het aantal benodigde meters kabel. Voor
vaste montage van de kabel bovengronds mag je XMvKkabel
gebruiken. Voor installatie ondergronds heb je YMvKas-kabel
nodig. Het is handig om binnenshuis een 2-polige
schakelaar te plaatsen, waarmee je de tuinverlichting aan
en uit kunt schakelen. Voordat je de elektra buiten kunt
aanleggen, trek je eerst de installatiedraden van binnen
naar buiten. Doe dit vanaf een lasdoos waarin aardedraad
zit of vanaf de meterkast. Schakel eerst de stroom uit. Boor
met een steenboor een gat van 18 mm in de muur. Doe dit
van buiten naar binnen en schuin naar boven, zodat er
geen vocht naar binnen kan lopen.
Steek een stuk flexibele buis door het gat en voer de installatiedraden
naar buiten. Plaats een lasdoos op de plek waar
de draden naar buiten komen en voer de installatiedraden
en de (grond)kabel in de doos (afbeelding 9). De kabel zet je
vast met een wartel en rubberen ring, zodat de lasdoos
(spat)waterdicht blijft. Verbind de installatiedraden met de
draden van de te gebruiken (grond)kabel. Snijd bij XMvKkabel
de mantel van de kabel weg en ontdoe de drie zichtbaar
geworden draden van een stuk isolatie. Bevestig met
lasklemmen de bruine draad aan de bruine draad (bij
kabels geproduceerd voor 2004 is dit een zwarte draad),
de blauwe draad aan de blauwe draad en de geel/groene
draad aan de andere geel/groene draad. Wanneer je YMvKas-kabel
voor het aanleggen van de verlichting gebruikt,
dien je de metalen mantel van de kabel weg te knippen.
Doe dit voorzichtig, want de gevlochten aardedraad onder
de metalen mantel moet intact blijven. Tape het uiteinde
van de grondkabel af, zodat de scherpe stukjes van de
metalen mantel niets kunnen beschadigen. Tape ook het
gevlochten aardedraad af tot aan de laatste centimeter.
Ontdoe de overige twee zichtbaar geworden draden van
1 cm isolatie. Bevestig met een lasklem de bruine draad aan
de bruine draad (bij kabels geproduceerd voor 2004 is dit
een zwarte draad) en de blauwe draad aan de andere blauwe.
De geel/groene draad maak je met een kroonsteentje
vast aan de gevlochten aardedraad van de grondkabel.
Kit het gat rond de flexibele buis die uit de muur komt
dicht. Bevestig, in een pvc-buis, de (grond)kabel op de muur
en zet deze buis vast met zadels. Plaats de zadels om de 30
cm; bij lasdozen, schakelaars of stopcontacten om de 10 cm.
Als je grondkabel gaat leggen, graaf je volgens de schets de
benodigde grondkabelgeulen in de grond, minstens 60 cm
diep. Leg de grondkabel golvend in de geul, zodat er geen
spanning op de verbindingspunten staat en je genoeg kabel
hebt om lampen mee aan te sluiten.

11
Begin aan het einde van de verlichtingslijn. Sluit de kabel
aan op de lamp door de kabel door de steun en indien
nodig door de sokkel van de lamp te trekken. Knip ongeveer
7 cm van de metalen mantel van de kabel weg. Tape
het uiteinde van de kabel net als de aardedraad tot aan de
laatste centimeter weer af. Strip van de twee overige draden
ook 1 cm af. Maak de aardedraad vast aan de hiervoor
bestemde schroef in de lamp. De andere draden verbind je
met kroonsteentjes aan de draden in de lamp en wel kleur
aan kleur. Plaats over de kroonsteentjes het zogenaamde
filmdoosje (afbeelding 10).
8 711216 275237
Om meerdere lampen aan te sluiten, heb je een aantal stukken
(grond)kabel, kabeldozen of kabelmoffen nodig. Voor
het bovengronds verbinden van diverse stukken XMvKkabel
gebruik je kabeldozen. Voor het verbinden van
grondkabels gebruik je grondkabelmoffen. Strip bij gebruik
van moffen de grondkabels af en sluit de bruine (bij kabels
geproduceerd voor 2004 is dit een zwarte draad) en blauwe
draden aan elkaar met lasklemmen. Uiteraard kleur aan
kleur. Verbind de aardedraden met elkaar door een kroonsteentje.
Maak de mof dicht. Wanneer het hele elektriciteitsnet
ligt, controleer je of alle verbindingen en lampen
werken. Pas als alles werkt, giet je de bijgeleverde pasta in
de grondmof (afbeelding 11). De aansluitingen zijn na uitharding
dan volkomen waterdicht. Vervolgens maak je de
geulen dicht en is de aanleg een feit. Schakel voor het
afronden van de klus uiteraard eerst weer de stroom uit.
In plaats van het maken van verbindingen met behulp van
kabelmoffen kun je de lampen ook onderling met elkaar
verbinden. Je legt dan YMvK-as-kabel vanuit de lamp terug
de grond in en deze verbind je dan met de volgende lamp.
Voor meer klusideeën en -tips, stap-voor-stap
beschrijvingen van klussen, handige rekenmodules
en praktische doe-het-zelf informatie: www.praxis.nl
© Praxis BV, Diemen. Uitgave 12/04.
De inhoud van deze Kluswijzer is met zorg samengesteld. Echter, er kunnen zich wijzigingen voordoen in producten en technieken.
Gebruik deze Kluswijzer daarom als algemene handleiding en lees altijd de instructie en/of handleiding bij producten voor je aan de slag gaat.
Deze Kluswijzer is gedrukt op chloorvrij papier. Vormgeving: De Fabriek Communicatie-advies & Uitvoering BV, Amsterdam. Illustraties: CoverMechanics, Amsterdam.