Speuren naar gevelstenen

Achtergrondinformatie over gevelstenen
Deze speurtocht voert langs verschillende gevelstenen. Gevelstenen zijn van
oorsprong herkenningstekens die bijvoorbeeld iets vertellen over de bouwer of
bewoner van een pand, zijn beroep of zijn geloof. Aangezien pas in 1796
besloten wordt huizen van nummers te voorzien, zijn er voor die tijd andere
identificatiesysteem in zwang om de huizen van elkaar te onderscheiden.
De Romeinen maken al gebruik van uithangtekens voor het markeren van een
huis waar iets te doen valt of te koop is. ‘Goede wijn behoeft geen krans’, dus
boven de taverne hangt een krans uit. Een uitgehouwen geit op een steen geeft
aan waar je melk kan kopen. Uitdrukkingen als ‘Waar hang je uit?’, ‘De beest
uithangen’, ‘In de aap gelogeerd zijn’, zijn ontleend aan de uithangtekens.
Nadat huizen niet langer van hout, maar van steen worden gebouwd, wordt de
gevelsteen het nieuwe herkenningsteken. Vaak is hij afgeleid van een voormalig
uithangteken, maar ook refereert hij dikwijls aan de oude huisnaam of aan de
naam van degenen die de steen laat aanbrengen, waarbij vaak een letterlijke
verbeelding van deze naam in steen uitgehouwen wordt. Sommige stenen
verwijzen ook naar een bepaalde gebeurtenis of hebben een topografische
strekking. Barbiers, vroedvrouwen, pruikenmakers, wijnverkopers en
geldwisselaars zijn in die tijd verplicht om een gevelsteen te hebben.
Na de Franse overheersing worden er bijna geen gevelstenen meer gemaakt.
Door sloop en verval verdwijnen de meeste uit het straatbeeld. Andere worden
verplaatst, verhandeld of in museale collecties opgenomen. Op het moment
vindt er weer een herwaardering van gevelstenen plaats. Stenen worden massaal
gerestaureerd en in het straatbeeld teruggebracht. Ook besluiten veel
huiseigenaren een eigen gevelsteen te laten maken: zij laten een steen hakken.