Montage- en bedieningsvoorschrift - Fortes Import

Montage- en
bedieningsvoorschrift

INHOUD
pag.
1. INTRODUCTIE
2. SYSTEEM OMSCHRIJVING / TECHNOLOGIE
2.1 Algemene informatie
2.2 Persprocedé / persmethode
2.3 Persgereedschap
3. metallpress PERSFITTING SYSTEEM IN RVS
3.1 Buizen en persfittingen
3.2 Drinkwaterinstallaties
3.3 Gasinstallaties
4. metallpress PERSFITTING SYSTEEM IN C-STAAL
4.1 Buizen en persfittingen
4.2 Toepassingsmogelijkheden
5. metallpress PERSSFITTING SYSTEEM IN KOPER
5.1 Buizen en persfittingen
5.2 Toepassing in de scheepsbouw
6. LEIDINGMONTAGE EN UITZETTING
6.1 Vrije uitzetting
6.2 Expansie ruimte
6.3 Expansie compensatoren
6.4 Leidingnetten en bevestiging
7. MONTAGE VOORSCHRIFTEN
7.1 Transport en opslag
7.2 Leiding inkorten
7.3 Ontbramen van leidinguiteinden
7.4 Controle van de afdichtringen
7.5 In de persfitting schuiven
7.6 Gebruik van assemblagebeugels voor “grote” diameters
7.7 Persmachines
7.8 Afpersen
8. CORROSIEBESTENDIGHEID
8.1 RVS voor drinkwaterinstallaties
8.2 C-Staal voor verwarmingsinstallaties
9. OVERIGE VOORSCHRIFTEN
9.1 Dichtheidscontrole
9.2 Geluidsdemping
9.3 Warmte isolatie
9.4 Vorstbestendigheid
10. GARANTIE
11. TABELLARISCH OVERZICHT PERSVERBINDINGSYSTEMEN
12. CHEMISCHE BESTENDIGHEID VAN METALLPRESS PERSFITTINGEN OP AANVRAAG
13. MOGELIJKE OORZAKEN VAN LEKKAGE
4
4
4
5
6
6
6
7
7
7
7
8
8
8
8
9
9
11
11
11
15
15
16
16
16
16
16
16
16
17
17
18
18
18
18
18
18
18
19
21
22
November 2008 • Montage- en bedieningsvoorschrift • 3

1. INTRODUCTIE
Het metallpress persfittingsysteem in de materialen RVS en C-staal bestaat uit de volgende systeemcomponenten:
• metallpress persfittingen
- RVS
- C-staal
- RVS gas
• metallpress systeemleidingen
- RVS
- C-staal
Door het persen van de persfitting en de systeemleiding ontstaat een niet losneembare, duurzame verbinding. De
duurzame dichtheid van de persverbinding wordt bewerkstelligd door de afdichtring die in de fabriek wordt aangebracht
in de perscontour van de persfitting en wordt vervormd bij het persen. Het persfitting concept dat sinds 1968 breed op
de installatiemarkt toegepast wordt, is leverbaar in C-staal Verzinkt (d = 15-108 mm), RVS van corrosiebestendig Ch-Ni-
Mo-staal (d = 15-108 mm) en koper (d = 12-108 mm).
Alle voordelen in één oogopslag
• Eenvoudige, veilige en snelle montage van installaties
• Niet losneembare, duurzaam dichte verbindingen
• Geen brandgevaar bij de montage
• Geschikt voor alle mixinstallaties (stromingsvoorschrift: koper)
RVS
(drinkwaterinstallatie)
• Geschikt voor alle soorten drinkwater
• Zeer hoge hygiënische eigenschappen
• Corrosiebestendig
• Geen door verontreiniging geïnduceerde corrosie
• Geschikt voor alle soorten behandeld water, van onthard tot volledig gedemineraliseerd
metallpress wordt aangeboden in een programma van op elkaar afgestemde fittingen
die voldoen aan de eisen van adviseurs en installateurs.
In deze montage- en inbouwvoorschriften treft u de voor de installatie van leidingen benodigde instructies en de geldende
DVGW-voorschriften en normen aan. Deze montage- en inbouwvoorschriften gelden eveneens voor de inbouw van
metallpress buiten Nederland. Men dient zich echter bovendien te houden aan de landelijke voorschriften en normen die
gelden in het betreffende land.
Kwaliteit
Ons kwaliteitssysteem is gecertificeerd conform DIN-EN-ISO 9001. metallpress RVS en RVS gas, zijn gekeurd en
gecertificeerd conform de reglementen van KIWA
Klantenservice
Voor de begeleiding van onze klanten hebben wij een netwerk van technische adviseurs die actief zijn in Nederland. Onze
afdeling Toepassingstechniek staat elke klant ter beschikking voor informatie.
In ons opleidingscentrum organiseren wij opleidingen en werkgroepen. De levering van metallpress vindt plaats via de
groothandel die heel Nederland bestrijkt. Het uitgebreide voorraadbeheer van onze partners zorgt ervoor dat metallpress
overal in Nederland snel beschikbaar is.
2. SYSTEEMOMSCHRIJVING
2.1 Algemene informatie
Het metallpress persfittingsysteem bestaat uit de volgende onderdelen:
metallpress Persfittingen
De fittingen zijn de basisonderdelen van het systeem.
De dichtheid wordt verkregen door een afdichtingsring die in de perscontour uiteinden van de fitting is aangebracht en
4 • Montage- en bedieningsvoorschrift • November 2008

door het persen vervormd wordt. Er is een grote verscheidenheid aan fittingen leverbaar (zie hiervoor ook de prijslijst),
waarvan sommige ook gebruikt kunnen worden voor flens; schroefdraad en lasverbindingen.
metallpress Systeemleidingen
Het tweede systeem component dat commercieel verkrijgbaar is. De te gebruiken leidingen moeten wel voldoen aan de
in hoofdstuk 3, 4 en 5 genoemde eisen
metallpress Persgereedschap
Het persen van metallpress persfittingen met metallpress systeemleidingen gebeurt met een persmachine. Daarbij wordt
dezelfde persmachine met dezelfde persbekken / perskettingen (met adapters) ingezet bij alle drie metallpress materialen:
RVS, C-STAAL en Koper.
De metallpress perscontour van de persbekken en perskettingen is precies afgestemd op de geometrie van de metallpress
persfittingen. Alle metallpress persmachines beschikken over een automatische pers die de benodigde maximale
perskracht en een betrouwbaar, volledig sluiten van de persbekken of perskettingen waarborgt. Door het persen van de
persfitting en de systeemleiding ontstaat een niet losneembare, duurzame verbinding. De duurzame dichtheid van de
persverbinding wordt bewerkstelligd door de afdichtring die in de fabriek wordt aangebracht in de perscontour van de
persfitting en wordt vervormd bij het persen.
2.2 Persprocedé
Het verbinden van de metallpress persfitting met de systeemleiding is eenvoudig, snel en veilig. De persverbinding ontstaat
doordat de leiding met een vooraf vastgelegde lengte in de persfitting geschoven wordt en het stuk leiding vervolgens met
de persfitting verperst wordt. Dit wordt gedaan met behulp van de metallpress persmachines.
Tijdens het persen wordt er een vervorming aangebracht op twee posities. Op de eerste positie ontstaat door het
vervormen van de persfitting en de systeemleiding de mechanische stevigheid van de persverbinding. Op de tweede
positie zorgt de afdichtring, waarvan de diameter vervormd is, met zijn elastisch herstelvermogen ervoor dat de fitting
permanent dicht is.
Fig. 1 laat de componenten zien voor en na persverbinding in profiel en in doorsnede.
Persfitting
Afdichtring
Buis
Niet geperst
Geperst
Ø 12-35
Profiel
Doorsnede
Ø 42-108
Fig 1.
De verbinding van fitting en buis
Deze verbindingstechniek is vorm- en trekvast en niet demontabel, waardoor eventuele temperatuurschommelingen
en drukstoten opgevangen kunnen worden die bij in gebruikname ontstaan, er van uitgaande dat de in hoofdstuk 7
omschreven installatie instructies opgevolgd worden.
November 2008 • Montage- en bedieningsvoorschrift • 5

2.3 Persgereedschap
Bij het persfittingsysteem behoren behalve de persmachines ook de bijpassende persbekken of perskettingen. Afhankelijk
van de diameters zijn er eenvoudig te wisselen persbekken en/of perskettingen met adapter verkrijgbaar.
Er zijn verschillende soorten persgereedschap in de markt verkrijgbaar:
• Electromechanische persgereedschappen, zowel op batterij als adaptor (220 V – 110 V – 48 V), welke gebruikt kunnen
worden voor de hele diameter reeks.
• Electrohydraulische persgereedschappen, in eerste instantie te gebruiken voor grotere diameters van 76.1 tot 108 mm.
Het metallpress Persfitting Systeem kan gebruikt worden met diverse persgereedschappen, ervan uitgaande dat deze
voorzien zijn van het metallpress erkende “M”-profiel persbek.
Fig. 2 en 3 tonen verschillende type electromechanische en electrohydraulische persgereedschappen die getest zijn.
Fig. 2
Electromechanische gereedschappen
Fig. 3
Electrohydraulische gereedschappen
De werkopervlakken van de persbekken moet regelmatig gecontroleerd worden op defecten en schoongemaakt worden
met een ontvetter. De persmachines moeten ook regelmatig een onderhoudsbeurt krijgen, op momenten die de fabrikant
adviseert bij een gerenommeerd service center.
3. metallpress PERSFITTINGEN VAN ROESTVASTSTAAL
3.1 Buizen en persfittingen
Conform de norm: UNI EN 10088 (AISI 316L) moeten alle buizen en persfittingen gemaakt zijn van authentiek Roestvaststaal
Cr-Ni-Mo staal.
De afmetingen om beide componenten te verbinden worden bepaald door de buitendoorsnede van de buis.
Buizen
De voor de leidingen gebruikte buizen moeten aan de huidige voorwaarden - vastgelegd in de: DVGW GW 541/2004 -
voldoen en zodanig herkenbaar zijn. Deze zijn in de markt te verkrijgen en worden normaal gesproken verkocht in een
lengte van 6 meter.
De volgende diameters en diktes kunnen worden gebruikt:
De maattolerantie(s) moet(en) voldoen aan de norm EN ISO 1127 D4/T4.
Diameter in mm 15 18 22 28 35 42 54 76,1 88,9 108
Materiaaldikte in mm 1 1 1,2 1,2 1,5 1,5 1,5 2 2 2
6 • Montage- en bedieningsvoorschrift • November 2008

Persfittingen
In de productcatalogus treft u het overzicht van de te leveren metallpress persfittingen.
De persfittingen worden door middel van een speciaal productieproces vervaardigd. Dit verloopt grotendeels als volgt:
• Inkorten van leidingen en mechanische bewerking
• Ontbramen en Calibreren
• Perscontour t.b.v. de afdichtring aanbrengen
• Eventueel aanlasdelen aanbrengen
• Warmtebehandeling in een gecontroleerde atmosfeer bij 1050 °C, om de oorspronkelijke materiaal eigenschappen
terug te verkrijgen.
Het gehele productieproces verloopt volgens de richtlijnen die gebonden zijn aan de verkregen certificaten.
3.2 Drinkwater – Installaties
metallpress persfitting systemen van RVS zijn uitermate geschikt voor gebruik bij de aanleg van drinkwaterinstallaties,
omdat RVS AISI 316L absolute hygiene garandeert en de kwaliteit van het drinkwater niet aantast. Bovendien zijn er bij
gebruik van RVS geen extra corrosiebeschermende maatregelen nodig. Door de kwaliteit en betrouwbaarheid van de
verschillende componenten is RVS te gebruiken voor zowel: koudwaterleidingen; warmwaterleidingen; circulatieleidingen
en bluswaterleidingen voor zowel woningbouw-, utiliteit- en industriële toepassing en gebruik in de scheepsbouw.
De afdichtring bestaat uit zwart EPDM en is absoluut corrosie- en warmtebestendig en geschikt voor alle soorten
voorbehandeld water.
Installatie voorwaarden
- Maximale bedrijfsdruk: 16 bar
- Bedrijfstemperatuur:: -20 °C +95 °C
- Maximale temperatuur: 120 °C
Certificering
Voor toepassing bij drinkwaterinstallaties zijn de metallpress persfittingen bij talrijke internationale instituten gecertificeerd
volgens de laatst geldende normen. Copie certificaat per land opvraagbaar.
3.3. Gasinstallaties
Het metallpress persfitting systeem is ook in verschillende Europese landen met gasvoorzieningsleidingen toegestaan,
zowel bij bovengrondse leidingen als voor leidingsystemen in gebouwen of buiten gebouwen. De persfittingen zijn
goedgekeurd en gecertificeerd voor natuurgas, respectievelijk aardgas en vloeibaar gas. De persfittingen hebben af
fabriek een geel gekleurde afdichtring en zijn warmte- en corrosiebestendig.
Installatie voorwaarden:
- Max. bedrijfsdruk: 5 bar
- Bedrijfstemperatuur: -20 °C +70 °C
Certificering:
Voor gasleidingen zijn de persfittingen van metallpress, gecertificeerd volgens DVGW blz. VP614. Hierdoor worden alle
persfititingen gecontroleerd d.m.v. een heliumproef. Daarna worden ze voorzien van een geel etiket met het opschrift
“PN5” en worden materiaalspecifiek gekenmerkt.
4. metallpress PERSFITTING SYSTEEM IN C-STAAL
4.1 Buizen en fittingen
Alle buizen en persfittingen zijn gemaakt van C-Staal Verzinkt en worden geproduceerd volgens de norm: DIN EN 10305.
De afmetingen om beide componenten te verbinden worden bepaald door de buitendoorsnede van de buis.
Buizen
De voor de leidingen bestemde buizen zijn in de markt verkrijgbaar en worden geleverd in een lengte van 6 meter.
De volgende diameters en diktes kunnen worden gebruikt:
De maattolerantie(s) moet(en) voldoen aan de norm: EN ISO 1127 D4/T4.
Buiten diameter in mm. 12 15 18 22 28 35 42 54 76,1 88,9 108
Materiaaldikte in mm. 1 1,2 1,2 1,2 1,2 1,5 1,5 1,5 2 2 2
November 2008 • Montage- en bedieningsvoorschrift • 7

Persfittingen
In de productcatalogus treft u het overzicht van de te leveren metallpress persfittingen.
De persfittingen worden door middel van een speciaal productieproces vervaardigd. Dit verloopt grotendeels als volgt:
• Inkorten van leidingen en mechanische bewerking
• Ontbramen en Calibreren
• Perscontour t.b.v. de afdichtring aanbrengen
• Eventueel aanlasdelen aanbrengen
• Warmtebehandeling in een gecontroleerde atmosfeer bij 1050 °C, om de oorspronkelijke materiaal eigenschappen
terug te verkrijgen.
Het gehele productieproces verloopt volgens de richtlijnen die gebonden zijn aan de verkregen certificaten.
Alle montageprocessen worden gecontroleerd en zijn volgens de UNI EN ISO 9001/2000 norm gecertificeerd.
Het markeren van persfittingen
Het gehele fitting palet wordt met 2 rode punten aangeduid ter verduidelijking van het toepassingsgebied.
4.2 Toepassingstechniek
Het metallpress persverbindingsysteem met C-Staal is geschikt voor diverse type verwarmingsinstallaties en kan
toegepast worden in zowel de woningbouw als de industrie, wanneer het gebruik van RVS niet noodzakelijk is.
Toepassingen:
* gesloten verwarmings- en gekoeld waterinstallaties
* Persluchtinstallaties
* Sprinklerinstallaties
De afdichtring bestaat uit zwart EPDM en is corrosie- en warmtebestendig, ongevoelig voor veel chemische stoffen en
zeer geschikt voor toepassing bij allerlei soorten voorbehandeld water.
Voorwaarden:
- Max. bedrijfsdruk: 16 bar
- Bedrijfstemperatuur: - 20 °C + 95 °C
- Max. temperatuur: 120 °C
5. metallpress PERSFITTING SYSTEEM KOPER
5.1 Buizen en persfittingen
Volgens de DIN 86019 norm (Koper-Nikkel mengsel) zijn alle buizen en fittingen uit een koper nikkel mengsel Nr. 2.1972
gefabriceerd.
De afmetingen om beide componenten te verbinden worden bepaald door de buitendoorsnede van de buis.
Buizen
De voor de leidingen bestemde buizen zijn in de markt verkrijgbaar en worden geleverd in een lengte van 6 meter.
De volgende diameters en diktes kunnen worden gebruikt:
Buiten diameter in mm. 15 18 22 28 35 42 54 76,1 88,9 108
Materiaaldikte in mm. 1 1 1,2 1,2 1,5 1,5 1,5 2 2 2
De maattolerantie(s) moet(en) voldoen aan de norm: EN ISO 1127 D4/T4.
Persfittingen
Meer informatie over deze persfittingen zijn op te vragen bij de verkoopafdeling.
Markering
De gehele productie verloopt volgens gecertificeerde richtlijnen.
5.2 Toepassing in de scheepsbouw
Het metallpress persfittingsysteem is het ideale systeem voor gebruik bij aanpassing van bestaande- en/of aanleg van
technische installaties.
De afdichtring bestaat uit zwart EPDM en is absoluut corrosie- en warmtebestendig en geschikt voor alle soorten
voorbehandeld water.
8 • Montage- en bedieningsvoorschrift • November 2008

Voorwaarden:
- Max. Bedrijfsdruk: 10 bar
- Bedrijfstemperatuur: -20 °C +95 °C
- Max.temperatuur: 110°C
Certificering:
Voor toepassing in de scheepsbouw zijn de metallpress persverbinding systemen volgens de R.I.N.A norm
gecertificeerd.
6. LEIDINGEN MONTEREN EN UITBREIDEN
6.1 Warmte uitzetting
Leidingen zetten uit vanwege temperatuurverschillen als gevolg van temperatuurverhoging, al naar gelang het materiaal
waaruit ze bestaan. Hierdoor dient u bij het aanleggen rekening te houden met:
* de benodige expansieruimte
* het installeren van expansie compensatoren
* het aanbrengen van vaste punten en glijpunten
De lengteuitzetting kan met de volgende formule berekend worden:
∆L = α • L • ∆T / 1.000
Hiermee wordt bedoeld:
∆L is de buislengte uitzetting in mm.
α is het materiaal warmte uitzettings coëfficient uitgedrukt in mm/m • °C
L is de buislengte in m.
∆T is het toegestane temperatuurverschil
Tabel 1 toont de lengte uitzetting door warmte-invloed van de verschillende materialen.
Materiaal Warmte uitzetting van verschillende materialen mm/m • °C
rvs 16,5
koper nikkel 17
C-Staal Verzinkt 11
Tab. 1
Warmte uitzettings coëfficient
November 2008 • Montage- en bedieningsvoorschrift • 9

50
100 °C
90 °C
40
80 °C
70 °C
30
60 °C
50 °C
Fig. 4
Uitzetting van rvs en koper
nikkel buizen, afhankelijk
van lengte en temperatuurverschil.
Expansie [mm]
20
10
0
0 5 10 15 20 25 30
Buislengte [m]
40 °C
30 °C
20 °C
10 °C
Temperatuurverschil [ºC]
Om een snelle berekening te maken van de uitzetting ten opzichte van de buislengte en de temperatuur kan de volgende
diagram (zie afbeelding 4) gebruikt worden.
Hier wordt de grafiek van de materialen RVS en koper nikkel mengsel getoond. Deze berekening kan – ermee rekening
houdend dat de warmte uitzetting van 1/3 (-33%) geringer is – ook voor C-staal toegepast worden.
Voorbeeld: De warmte uitzetting van een 20 meter RVS buis is bij een temperatuurverschil van 70 °C:
∆L = 16,5 • 20 • 70 / 1000 = 23,1 mm
Zie ook afbeelding 4.
Bij een buis van C-staal is de warmte uitzetting:
∆L = 11 • 20 • 70 / 1000 = 15,4 mm
Dit geldt ook voor toepassing van de formule bij afbeelding 4, met vermindering van de voor RVS
bepaalde uitzetting 1/3 (- 7,7 mm).
10 • Montage- en bedieningsvoorschrift • November 2008

6.2 Expansieruimte
Bij het aanleggen van leidingnetten dient onderscheid gemaakt te worden tussen:
• leidingen voor opbouw, verlaagd plafond in installatieschachten
• leidingen voor inbouw
• leidingen in de afwerkvloer
Bij vrijliggende leidingen is er expansieruimte, ervan uitgaande dat de leidingen op de juiste wijze gemonteerd zijn.
Flexibel
isolatiemateriaal
Flexibel
isolatiemateriaal
Zwevende
dekvloer
Fig. 6
Fig. 5
Leiding in
afwerkvloer
Massieve vloer
Isolatielaag
Leiding
onder
afwerkvloer
Bij leidingen die in een wand verwerkt zijn, dienen de leidingen in een flexibel materiaal, zoals glasvezel (glas- of steenwol)
of in schuimstof met gesloten cellen te worden aangebracht (zie afbeelding 5).
Hierbij wordt tevens rekening gehouden met de eisen die aan de geluidsdemping gesteld worden. Leidingen in een
afwerklaag, worden in de isolatielaag voor contactgeluid gelegd en kunnen zich in alle richtingen uitzetten (zie afbeelding
6). Men dient vooral veel aandacht te besteden aan de verticale afvoerleidingen die uit de afwerkvloer komen.
Dit geldt ook voor leidingdoorvoeren door muren en plafonds, waar de opvulling zorgt voor bewegingsvrijheid in alle
richtingen.
6.3 Expansie compensatoren
Geringe lengteveranderingen van leidingen kunnen middels vrije expansie in het leidingnetwerk opgevangen worden.
Bij grotere leidingnetten moeten compensatoren, zoals bochten- of expansielus of expansiecompensatoren, ingebouwd
worden.
De expansie compensatoren kunnen volgens het U of Z model zijn en kunnen vervaardigd worden met behulp van
metallpress persfittingen.
Afbeelding 7 toont de configuratie van een U expansie compensator, terwijl in diagram 8 en 9, afmetingen afgelezen
kunnen worden als gevolg van de warmte uitzetting bij gebruik van RVS en koper nikkel buizen.
Op een gelijke wijze toont afbeelding 10 de configuratie van een Z expansie compensator, terwijl in diagram 12 en 13,
afmetingen afgelezen kunnen worden als gevolg van de warmte uitzetting bij gebruik van RVS en koper nikkel buizen.
De diagrammen kunnen ook toegepast worden, bij de berekeningen van T-aftakkingen.
6.4 Leidingbevestiging
Leidingbevestigingen hebben verschillende functies:
• Het dragen van de leidingen
• Het in de gewenste richting geleiden van lengteveranderingen als gevolg van temperatuurschommelingen
November 2008 • Montage- en bedieningsvoorschrift • 11

∆L
2
∆L
2
Fig. 8
Lengte LU van compensator in U-vorm bij RVS en C-Staal
2,5
108
88,9
~ LU
2
LU
2,0
76,1
54
a
∆L
2
30 d
∆L
2
Hoeklengte LU [m]
1,5
1,0
42
35
28
22
18
15
12
0,5
~ LU
2
LU
0
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Expansie ∆L [mm]
b
Fig. 7
Expansielus
a) voorgevormde buis
b) buis met persfittingen
2,4
2,1
1,8
54
42
35
28
Hoeklengte LU [m]
1,5
1,2
0,9
0,4
22
18
15
Fig. 9
Lengte LU van compensator in
U-vorm bij kopernikkel
0,3
0
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Expansie ∆L [mm]
Er is een onderverdeling te maken in twee type leidingbevestigingen:
* vaste punten (starre bevestiging van de leiding) en
* glijdende punt (axiaal beweeglijke bevestiging van de leiding)
Plaatsen van de leidingbevestigingen
Glijpunten (glijlagers) dienen zodanig gemaakt te worden, dat zij tijdens het gebruik onbedoeld geen vaste punten worden.
Er mogen nooit vaste punten of glijdende punten op persfittingen aangebracht worden.
12 • Montage- en bedieningsvoorschrift • November 2008

∆L
Fig. 12
Lengte LB van compensator in Z-vorm van rvs en C-staal
LB
4,5
4,0
108
88,9
76,1
vaste
punten
Fig. 10
Uitzettingscompensator in Z-vorm
Hoeklengte LB [m]
3,5
3,0
2,5
2,0
1,5
1,0
54
42
35
28
22
18
15
12
0,5
0
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Expansie ∆L [mm]
LB
∆L
∆L
4,5
54
Fig. 11
glijdende punt
Expansieruimte voor aftakleiding
Hoeklengte LB [m]
4,0
3,5
3,0
2,5
2,0
1,5
1,0
42
35
28
22
18
15
0,5
Fig. 13
Lengte LB van de uitzettingscompensator
in Z-vorm van koper nikkel mengsel
0
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Expansie ∆L [mm]
Een leidingtraject dat niet door een richtingsverandering onderbroken wordt of dat geen expansiecompensator bevat,
mag slechts één vast punt krijgen (zie afbeelding 14)
Bij lange leidingtrajecten wordt aangeraden een vast punt in het midden van het leidingtraject te zetten om de uitzetting
in twee richtingen te sturen.
Deze situatie bestaat bijvoorbeeld bij verticale over meerdere etages lopende standleidingen, waarin geen
expansiecompensatoren zijn aangebracht.
Doordat de stijgstrang centrisch bevestigd moet worden, wordt de thermische uitzetting in twee richtingen geregeld en
de belasting van de aftakkingen gereduceerd.
November 2008 • Montage- en bedieningsvoorschrift • 13

Fig. 14
Bevestiging van doorlopende
leidingen met
slechts één vast punt:
correct
Vast punt
Correct
Vast punt
NEE
Correct
Fig. 16
Verkeerd aangebrachte
glijdende bevestiging –
horizontale buisleiding
kan niet vrij expanderen:
niet correct
Vast punt
Correct
NEE
Fig. 15
Vast punt aangebracht op de fitting: niet correct
Er mogen geen vaste punten ter hoogte van de fitting aangebracht worden (afb. 15).
Tevens moeten de glijdende bevestigingen zo bevestigd worden dat zij tijdens het gebruik onbedoeld geen vaste punten
worden (afb. 16).
Minimale beugelafstanden
Bij een juiste, vaktechnische bevestiging moet men rekening houden met minimale beugelafstanden, welke van een
aantal factoren afhankelijk zijn:
• De afstand tussen de bevestigingspunten.
Te dicht bij elkaar gemonteerde bevestigingen kunnen de benodigde expansieruimte hinderen. Daarentegen veroorzaken
te ver uit elkaar gemonteerde bevestigingen extra vibtratie met geluidstrillingen. De door metallpress aanbevolen afstanden
zijn terug te vinden in tabel 2.
• Vrije ruimte voor gebruik van de persgereedschappen.
Om problemen tijdens het persen te voorkomen is het noodzakelijk om rekening te houden met de minimale
bewegingsruimte, welke afhankelijk is van de toe te passen diameter en gebruik van het betreffende gereedschap.
Tabel 3 toont de minimaal benodigde bewegingsruimte.
• Wanneer de fittingen te dicht op elkaar worden aangebracht, kan dit de dichtheid van het leidingsysteem negatief
beïnvloeden. Tabel 4 toont de minimale afstanden voor het aanbrengen van de fittingen.
Ø Buis 12 15 18 22 28 35 42 54 76,1 88,9 108
Afstand (m) 1,5 2,5 3,5 5
Tab. 2
Minimaal benodigde afstand tussen de bevestigingspunten.
14 • Montage- en bedieningsvoorschrift • November 2008

Tab. 3
L
Minimaal benodigde
ruimte voor het
persproces
C C B A
Ø Buis 15 18 22 28 35 42 54 76,1 88,9 108
A (mm) 25 27 35 35 45 76 86 190 210 210
B (mm) 75 81 81 81 85 120 125 200 250 250
C (mm) 56 60 76 76 76 120 125 200 250 250
L (mm) 24 24 32 32 32 78 88 170 170 170
Tab. 4
Minimaal benodigde
afstand tussen de
fittingen
d min
Ø Buis
d min (mm)
12-15 20
18 25
22-28 30
35 35
42 40
54 45
76,1 55
88,9 65
108 80
7. MONTAGE INSTRUCTIES
7.1 Transport en opslag
Bij transport en opslag worden de systeemleidingen af fabriek voorzien van plastic stoppen, ter voorkoming van
verontreiniging en beschadiging. Het is verstandig deze pluggen later op de eventuele buisrestanten te bevestigen om
ook deze te beschermen.
November 2008 • Montage- en bedieningsvoorschrift • 15

Fig. 17
Leiding inkorten
Fig. 18
Ontbramen
Fig. 19
Afdichtring controleren
7.2 Leiding inkorten (Afbeelding 17)
De leidingen moeten met een buizensnijder of met een afkortzaag met fijne zaagtanden afgekort worden. Er mogen geen
gereedschappen gebruikt worden, waarbij kans op aanloopkleuren of warmtebeinvloeding plaatsvindt, zoals bijvoorbeeld
gebeurt met een oliegekoelde zaag of doorslijpschijf.
7.3 Ontbramen (Afbeelding 18)
De leidinguiteinden moeten na het inkorten van binnen en buiten zorgvuldig ontbraamd worden, om te voorkomen dat
de afdichtring bij het inbrengen van de leidingen in de persfittingen beschadigd wordt, waardoor de kans op lekkages
toeneemt. Bovendien moeten alle snijresten verwijderd worden.
7.4 Controleren van de afdichtringen (Afbeelding 19)
Voor de montage van de persfitting dient de aanwezigheid van de afdichtring in de persfitting gecontroleerd te worden.
Olie, vetten of andere kleefmiddelen mogen niet als glijmiddel gebruikt worden.
7.5 In de persfitting schuiven(Afbeelding 20)
Voor het persen wordt de buis door middel van lichtjes draaien en gelijktijdig drukken in axiale richting tot aan de
gemarkeerde insteekdiepte in de persfitting geschoven.
7.6 Aanbrengen van de persketting voor “Super Size” diameters (Afbeelding 21)
Bij grotere diameters (76,1-88,9-108 mm) wordt aanbevolen, eerst de systeemleiding en de persfitting te borgen met
hulpmiddelen voor montage. Hierdoor kunnen de systeemleidingen en de persfitting niet verschuiven.
7.7 Persmachine (Afbeelding 22 en 23)
Bij het persfittingsysteem behoren behalve de persmachines ook de bijpassende persbekken of perskettingen. Afhankelijk
van de diameters zijn er eenvoudig te wisselen persbekken resp. perskettingen met adapter verkrijgbaar. De persmachines
moeten van een persbek of persketting met een “M-Contour” voorzien worden, die overeenkomt met de desbetreffende
diameter. De bedieningshandleidingen van de betreffende persgereedschappen dienen in acht genomen te worden.
7.8 Persproces (Afbeelding 24 en 25)
Om het persproces op de juiste wijze te kunnen uitvoeren, moet de contour van de persfitting exact in de groef van de
persbek of persketting aangebracht worden. De automatische persvoortgang van de persmachine zorgt ervoor dat de
vereiste maximum perskracht wordt bereikt en dat het persproces helemaal wordt voltooid als het persen eenmaal in
gang gezet is.
16 • Montage- en bedieningsvoorschrift • November 2008

Fig. 20
In de persfitting schuiven en markering
Fig. 22 - 23
Assemblage van het persgereedschap
Fig. 21
Aanbrengen van de persketting voor “Super Size” diameters
Fig. 24 - 25
Persproces
8.CORROSIEBESTENDIGHEID
8.1 Drinkwaterinstallaties met RVS
Bestendigheid tegen inwendige corrosie
De kwaliteit van het drinkwater wordt door gebruik van RVS niet aangetast. Zowel de kwaliteit als de hygiënische
eigenschappen zijn dan ook gewaarborgd bij gebruik van het metallpress roestvrijstaal AISI 316L bij drinkwater installaties
en instalaties met voorberhandeld water.
Bimetaal corrosiebestendig
Het RVS behoudt zijn corrosiebestendigheid, ook in combinatie met alle non ferro metalen (brons, koper, messing) met
uitzondering van C-staal, waarbij bij verbinding van de metalen verkleuring als gevolg kan optreden.
Door het inbouwen van non ferro armaturen is de kans op bimetaal corrosie verwaarloosbaar. Ook kan men onderbrekers
van non ferro metalen inbouwen van minimaal 50 mm.
Bestendigheid tgen uitwendige corrosie
Uitwendige corrosie kan bij RVS uitsluitend optreden in bijzondere situaties, bijvoorbeeld bij langdurig contact met water
met een hoog chloridegehalte. Uit ervaring is gebleken dat isolatiemateriaal met gesloten cellen een goede bescherming
tegen corrosie bieden. Hierbij dient wel gelet te worden op het eventuele chloride gehalte van het desbetreffende
isolatiemateriaal. Hiervoor dient u de leverancier van het isolatiemateriaal te raadplegen. Snij- en stootplekken moeten
zorgvuldig waterdichtgeplakt worden.
November 2008 • Montage- en bedieningsvoorschrift • 17

8.2 C-Staal voor verwarmings- en gekoeldwaterinstallaties
Bestendigheid tegen inwendige corrosie
Bij gesloten verwarmings- en gekoeldwaterinstallaties kan zuurstof gewoonlijk niet van buiten indringen. De C-Staal
buizen zijn daardoor aan de binnenzijde van het leidingnetwerk niet onderhevig aan corrosiebeïnvloeding. C- Staal kan
ook gebruikt worden bij mixinstallaties in combinatie met andere non ferro metalen, zoals koper, messing en aluminium.
Deze systemen moeten ten allen tijden volledig gevuld zijn, ook wanneer deze niet in gebruik zijn, of ze moeten volledig
geleegd worden en drooggehouden worden, om het contact van zowel water als lucht met het metaal te vermijden, wat
kan leiden tot corrosie.
Bestendigheid tegen uitwendige corrosie
Uitwendige corrosie bij C-Staal verzinkte buis, kan bij montage in de cement (beton) afdeklaag of bij hoge luchtvochtigheid
en/of condens optreden. In dit geval dienen corrosie werende maatregelen getroffen te worden. Hiervoor kan gebruik
gemaakt worden van flexibele mantelbuizen en/of isolatiematerialen. Hierbij dient wel gelet te worden op het eventuele
chloride gehalte van het desbetreffende isolatiemateriaal. Hiervoor dient u de leverancier van het isolatiemateriaal te
raadplegen. Snij- en stootplekken moeten zorgvuldig waterdicht geplakt worden.
9. OVERIGE VOORSCHRIFTEN
9.1 Dichtheidsproef
Na montage van de leidingen moet de installatie getest worden. Voor drinkwater en verwarmingsinstallaties moet deze
test uitgevoerd worden volgens de voorschriften, namelijk met minimaal 1,5 bedrijfsdruk.
Wanneer tijdens deze test geen lekkages/warmteverliezen gemeten worden, kan de leiding voorafgaand aan de
ingebruikname doorgespoeld worden. Bij gasinstallaties moet de test uitgevoerd worden met een minimale afpersdruk
van 10 bar.
9.2 Geluidsisolatie
Leidingsystemen kunnen geluid veroorzaken, dat overgebracht wordt door andere bronnen (pompen, ventielen en
zovoort). De leidingen moeten daarom van dichtcellig isolatiemateriaal worden voorzien, waardoor direct contact met
andere materialen wordt voorkomen.
.
9.3 Warmte isolatie
Het isoleren van verwarmingsinstallaties moet gebeuren volgens practische- en energiebesparende maatregelen. Hiermee
wordt ook de veiligheid gewaarborgd bij contact dat per ongeluk ontstaat .
Leidingen voor drinkwater dienen beschermd te worden tegen condensvorming en opwarming. Koudwaterleidingen dienen
op voldoende afstand van warmtebronnen aangelegd te worden of zodanig geïsoleerd te worden dat de waterkwaliteit
als gevolg van de opwarming niet nadelig beïnvloed wordt. Bij RVS systemen is de toepassing van chloorhoudend
isolatiemateriaal niet toegestaan. Hiervoor dient u de leverancier van het isolatiemateriaal te raadplegen. Snij- en
stootplekken moeten zorgvuldig waterdichtgeplakt worden.
9.4 Vorstbescherming
Wanneer de mogelijkheid bestaat dat het water in de leidingen kan bevriezen, moeten de buizen met het juiste materiaal
en voorzien van eventuele antivriesmiddelen tegen de vorst beschermd worden.
10. GARANTIE
Toepassing van originele metallpress persfittingen in combinatie met geteste en goedgekeurde buizen en gemonteerd
met goedgekeurde persgereedschappen gepland en geinstalleerd aan de hand van de geldende technische richtlijnen
waarborgen een lange levensduur van het systeem.
18 • Montage- en bedieningsvoorschrift • November 2008

11. TABEL MET MINIMUM AFSTANDEN VOOR HET PERSFITTINGSYTEEM
MINIMUM AFSTAND TUSSEN 2 PERSFITTINGEN DUBBEL T-STUK 2 T-STUKKEN NAAST ELKAAR
DN d L-min A-min e DN H L-min X-min Z DN H L-min X-min Z1
15 23 50 10 20 15 103 50 80 15 15 160 50 86 18
18 26 50 10 20 18 114 50 88 19 18 168 50 90 20
22 32 54 10 22 22 124 54 92 19 22 182 54 98 22
28 37 56 10 23 28 141 56 104 24 28 194 56 102 23
35 44 62 10 26 35 162 62 118 28 35 214 62 112 25
42 53 80 20 30 42 193 80 140 30 42 256 80 138 29
54 65 90 20 35 54 227 90 162 36 54 304 90 162 36
76,1 95 130 20 55 76,1 355 130 260 65 76,1 464 130 234 52
88,9 110 142 20 61 88,9 386 142 276 67 88,9 522 142 262 60
108 133 174 20 77 108 459 174 326 76 108 636 174 326 76
BOCHT 45° M/M MET BOCHT 45° M/S 2 BOCHT 45° M/M MET BUIS BOCHT 90° M/M MET BOCHT 90° M/S
DN A Z Z1 Z2 B DN L-min A-min Z-min Z DN A H Z Z1
Radius 1,5 Radius 1,5 Radius 1,5
15 45 79 17 17 45 15 50 59 93 17 15 91 64 54 27
18 46 80 17 17 46 18 50 59 93 17 18 104 70 68 34
22 51 93 21 21 51 22 54 68 110 21 22 108 70 76 38
28 59 113 27 27 59 28 56 78 132 27 28 127 78 98 49
35 68 132 32 32 68 35 62 89 153 32 35 154 94 120 60
42 88 172 42 42 88 42 80 116 200 42 42 206 121 170 85
54 106 206 50 50 106 54 90 134 234 50 54 258 150 216 108
Radius 1,2 Radius 1,2 Radius 1,2
35 66 126 30 30. 66 35 62 86 146 30 35 135 84 102 51
42 75 143 34 34 75 42 80 105 173 34 42 158 98 120 60
54 88 168 40 40 88 54 90 120 200 40 54 192 118 148 74
76,1 110 202 46 46 110 76,1 130 157 249 46 76,1 248 158 180 90
88,9 128 234 53 53 128 88,9 142 175 281 53 88,9 303 191 224 112
108 156 276 60 60 156 108 174 208 328 60 108 377 238 278 139
November 2008 • Montage- en bedieningsvoorschrift • 19

2 BOCHT 90° I/I MET BUIS BOCHT 90° I/I MET PASBOCHT 90° (lange zijde) BOCHT 90° M/M MET PASBOCHT 90° (korte zijde)
DN A-min L-min Z Z1 DN A-min Z1 Z H h DN A-min Z1 Z H h
Radius 1,5 Radius 1,5 Radius 1,5
15 104 50 54 27 15 147 27 97 70 48 15 97 27 147 120 48
18 118 50 68 34 18 154 34 104 70 53 18 104 34 154 120 53
22 130 54 76 38 22 158 38 108 70 61 22 108 38 158 120 61
28 154 56 98 49 28 174 49 146 97 90 28 146 49 174 125 78
35 182 62 120 60 35 260 60 180 120 90 35 180 60 260 200 90
42 250 80 170 85 42 335 85 235 150 106 42 235 85 335 250 106
54 306 90 216 108 54 408 108 308 200 135 54 308 108 408 300 135
Radius 1,2 Radius 1,2 Radius 1,2
35 164 62 102 51 35 251 51 171 120 90 35 171 51 251 200 90
42 200 80 120 60 42 310 60 210 150 106 42 210 60 310 250 106
54 238 90 148 74 54 374 74 274 200 135 54 274 74 374 300 135
76,1 310 130 180 90 76,1 340 90 340 250 188 76,1 340 90 340 250 188
88,9 366 142 224 112 88,9 403 112 403 291 201 88,9 403 112 403 291 201
108 452 174 278 139 108 503 139 503 364 319 108 503 139 503 364 319
t-stuk
t-stuk
bocht 90°
BOCHT 45° M/S MET T-STUK BOCHT 45° M/S MET T-STUK EN BUIS BOCHT 45° M/S MET BOCHT 90° M/M
DN Z A D Z1 Z2 DN A B L-min Z1 Z2 DN Z A B Z1 Z2
Radius 1,5 Radius 1,5 Radius 1,5
15 28 11 43 17 15 15 58 58 50 17 15 15 69 52 52 28 17
18 30 13 47 17 19 18 61 61 50 17 19 18 75 58 58 34 17
22 34 13 49 21 19 22 66 66 54 21 19 22 84 63 63 38 21
28 44 17 57 27 24 28 76 76 56 27 24 28 102 75 75 49 27
35 52 20 65 32 28 35 86 86 62 32 28 35 121 89 89 62 32
42 63 21 79 42 30 42 107 107 80 42 30 42 160 118 118 85 42
54 75 25 96 50 36 54 124 124 90 50 36 54 197 147 147 108 50
Radius 1,2 Radius 1,2 Radius 1,2
35 50 20 64 30 28 35 85 85 62 30 28 35 111 81 81 51 30
42 55 21 72 34 30 42 102 102 80 34 30 42 127 93 93 60 34
54 65 25 85 40 36 54 117 117 90 40 36 54 152 112 112 74 40
76,1 92 46 124 46 65 76,1 173 173 130 46 68 76,1 187 141 141 90 46
88,9 100 47 138 53 67 88,9 186 186 142 53 68 88,9 223 170 170 112 53
108 114 54 167 60 76 108 220 220 174 60 77 108 271 211 211 139 60
20 • Montage- en bedieningsvoorschrift • November 2008

t-stuk
bocht 90°
t-stuk
BOCHT 90° M/S MET BOCHT 90° M/M T-STUK MET BOCHT 90° M/M MET BUIS T-STUK MET BUIS EN BOCHT 90° M/M
DN M h Z1 Z2 DN M-min L-min Z1 Z2 DN A-min B-min L-min Z1 Z2
Radius 1,5 Radius 1,5 Radius 1,5
15 79 64 28 15 15 93 50 28 15 15 67 67 50 28 17
18 89 70 34 19 18 103 50 34 19 18 71 71 50 34 17
22 89 70 38 19 22 111 54 38 19 22 80 80 54 38 21
28 102 78 49 24 28 129 56 49 24 28 93 93 56 49 27
35 122 94 62 28 35 152 62 62 28 35 110 110 62 62 32
42 151 121 85 30 42 195 80 85 30 42 146 146 80 85 42
54 186 150 108 36 54 234 90 108 36 54 175 175 90 108 50
Radius 1,2 Radius 1,2 Radius 1,2
35 112 84 51 28 35 141 62 51 28 35 101 101 62 51 30
42 128 98 60 30 42 170 80 60 30 42 123 123 80 60 34
54 154 118 74 36 54 200 90 74 36 54 144 144 90 74 40
76,1 223 158 90 65 76,1 285 130 90 65 76,1 188 188 130 90 46
88,9 258 191 112 67 88,9 321 142 112 67 88,9 217 217 142 112 53
108 314 238 139 76 108 389 174 139 76 108 264 264 174 139 60
T-STUK MET REDU-STUK
DN L2 L1 Z Z1 DN L2 L1 Z Z1
18-15 58 39 38 20 42-35 82 59 53 29
22-15 63 42 41 22 54-15 132 71 96 36
22-18 62 42 40 22 54-18 134 71 98 36
28-15 77 46 54 23 54-22 139 71 103 36
28-18 76 46 53 23 54-28 123 71 87 36
28-22 69 46 46 23 54-35 137 71 101 36
35-15 89 51 64 25 54-42 106 71 70 36
35-18 92 51 67 25 76,1-54 164 115 112 52
35-22 80 51 55 25 88,9-54 188 130 128 60
35-28 77 51 52 25 88,9-76,1 168 130 108 60
42-15 100 59 71 29 108-54 213 155 137 76
42-18 99 59 70 29 108-76,1 208 155 132 76
42-22 134 59 105 29 108-88,9 220 155 144 76
42-28 106 59 77 29
12. CHEMISCHE BESTENDIGHEID VAN METALLPRESS PERSFITTINGEN OP AANVRAAG
November 2008 • Montage- en bedieningsvoorschrift • 21

13. MOGELIJKE OORZAKEN VAN LEKKAGE
1. De ingevoerde buis is ernstig beschadigd
2. De buis is niet volledig in de fitting ingestoken, geen juiste insteekdiepte
3. Afwijking van de buisdiameters onderling
4. Onjuiste installatie fixering
5. Toepassing van niet toegestane producten
6. Intallatie staat onder spanning door niet goed uitgevoerde montage
7. Warmteuitzetting, welke niet opgevangen kan worden
8. Bevroren installatie
9. Druk en temperatuur komen niet overeen met de maximale bedrijfsomstandigheden
10. Onvoorziene externe oorzaken, zoals door een ongeval of sabotage veroorzaakt
11. Dubbele persing bij de montage uitgevoerd
12. Wanneer de minimale afstand tussen twee fittingen niet in acht genomen is
13. Slechte opslag en behandeling van de fittingen met vervorming van de afdichtring als gevolg door bijvoorbeeld
licht, temperatuur, vuil en ozon
14. Mechanische beschadiging van de persfitting en/of buis
15. Vervanging van onderdelen, welke niet afkomstig zijn van metallpress
16. Beschadigen van de afdichtring, bijvoorbeeld door buizen die niet goed ontbraamd zijn
17. Kapotte afdichtring door vekeerd inschuiven van de buis
18. Gebruik van verkeerde glijmiddelen, gebruik alleen zeep of water
19. Gebruik van vloeistoffen, welke de afdichtring aantast
20. Gebruik van een persmachine die niet (meer) naar behoren functioneert (door mogelijk slecht onderhoud of
aantasting)
21. Wanneer persbek en/of persketting niet juist is gepositioneerd ten opzichte van de persfitting tijdens het persen
22. Niet goed aangebrachte persbek en/of persketting in de persmachine
23. Bij gebruik van niet aanbevolen persbekken of bij gebruik van persbekken voor andere profielen
22 • Montage- en bedieningsvoorschrift • November 2008

Informatie:
Fortes Import installatie agenturen b.v.
Loodsboot 26
3991 CJ, Houten
T.: +31 (0)30 2930236
F.: +31(0)30 2930637
Kijk ook op: www.fortes-import.nl