Flandrien bedwingt Tourmalet - Grinta!

de tour 2010 verkend |
84 jaar na Tourwinnaar Lucien Buysse
Flashback
op de
Tourmalet
› TEKST FREDERIK BacKElanDt
› FOTOGRAFIE DavID StocKman
Op donderdag 22 juli finisht de zeventiende
Touretappe op de top van de Col du Tourmalet,
exact 100 jaar na het debuut van deze legendarische
berg in de Ronde van Frankrijk van 1910. In
1926 temde onze landgenoot Lucien Buysse de
Pyreneeënreus en won de Tour. Buysse deed dat
in apocalyptische omstandigheden, in de etappe
Bayonne-Luchon, op een 15 kilo wegende tweewieler.
84 jaar na de stunt van Buysse trokken we
met retrofietser Dieter Gussé (33) uit Deinze, alias
Didier de Flandrien, naar de voet van de Tourmalet.
Mét de authentieke velo van Buysse keek
hij aan tegen dik 18 loodzware klimkilometers.
Grinta! was erbij en volgde zijn gestoemp naar de
top van de Tourmalet.
We horen de renners roepen en tempeesten,
want de weg is versperd. Hij
is immers maar drie meter breed.
Die renners? Ze gelijken onzichtbare
stenen, die naar beneden worden
geworpen en met het blote oog niet te
volgen zijn. We dalen. En gaandeweg
verminderen de wolken om naderhand
geheel te verdwijnen. Renners en rotsen
worden weer zichtbaar. Van groep of
groepjes is er geen spraak meer. Het
zijn enkelingen geworden die dolen, en
dolende hun weg zoeken: de weg naar
de zege!
In de verte ligt de Tourmalet: een andere
reus. Nog groter. Nog gruwelijker.
Hij gaat 2.200 meter hoog. De hemel
wordt duister. De wolken rollen. De
donder ratelt. Tussen die twee bergketens
maakt hij een ijselijk gedruis alsof
de wereld dreigt te vergaan.
De renners klauteren en klimmen verder.
Naar de donder luisteren ze niet.
Aan de koude en de regen mogen ze niet
toegeven. Niets. Aan de vermoeienis
nog min. Ze moeten vooruit! Ze moeten
naar het hoogste, naar het uiterste. De
aanblik is zo geweldig als schoon.
De Tourmalet wordt beklommen.
De wolken liggen weer op de toppen,
maar eenmaal er buiten, en wat lager,
worden die wolken gescheurd, en nu
is de aanblik verrukkelijk schoon:
een heldere bleekblauwe hemel. En
in de diepte, de verre diepte? Dorpjes
die veelkleurige tapijten gelijken van
groenen velden en rode daken. Maar
zeer klein, wat ze liggen wel 1.500
meter diep.
Het zijn de woorden van Karel
Van Wijnendaele, pionier van
de Vlaamse wielerjournalistiek
en kroongetuige van het straffe
sportieve exploot van Lucien Buysse in
1926. Van Wijnendaeles beschrijving
komt akelig in de buurt van wat wij
ervaren, 84 jaar later. De grijze wolken
hebben zich meester gemaakt van de
staalblauwe hemel die er gisteren nog
was. De Tourmalet is nu eens gehuld
in een dichte mist, dan weer niet. Het
bliksemt en het dondert. Het regent.
Hard. Water stroomt van de berg. We
hadden geen beter moment kunnen
uitpikken om de helletocht van Lucien
Buysse te reconstrueren. Maar helletocht
of niet, Dieter glundert. “Dit
is een droom die uitkomt. Het slechte
weer? Ik kick erop. Het is zoals het
toen was. Zo heb ik het graag.” >
Grinta! | 45

de tour 2010 verkend |
Ode aan de flandrien
Aan de voet in Luz Saint Sauveur
tilt Dieter vakkundig het achterwiel
uit het stalen Automoto-frame van
1926. Hij draait het wiel en monteert
het opnieuw. “Om van versnelling te
veranderen moesten ze toen nog het
wiel draaien. Ik ruil nu 20 kransjes
in voor 25 stuks. Het zal nodig zijn.
> Dit is een droom
die uitkomt. Ik kick
op slecht weer. <
Vooraan ligt immers een 46.” Met een
46x25 de Tourmalet omhoog? Ik denk
er het mijne van. Ik prijs me gelukkig
met de waaier aan versnellingen die
ik vanaf het stuur met enkele klikken
kan activeren. Het kleinste molentje
dat ik draaien kan, is een 38x25. Een
luxe. Dieter en ik denken hetzelfde:
wat moeten die coureurs uit de prehistorie
van het wielrennen toch sterke
beren zijn geweest. Dieter hijst zich in
het zadel, zet zijn pet en stofbril netjes
op het voorhoofd, trekt zijn wollen
tricot strak en begint aan zijn eerste
kilometers van de Tourmalet, Lucien
komen zijn richting uit. Blikken van
verwondering, bewondering en soms
zelfs onbegrip. “Vroeger dachten ook
de mensen in Vlaanderen dat ik ontsnapt
was uit het circus. Maar intussen
kennen ze me bij ons al een beetje.
(Lacht) Toen ik enkele jaren geleden
met deze hobby begon, wist niemand
wat een flandrien was. Intussen is dat
al flink veranderd en ik denk dat ik
daar mijn steentje heb toe bijgedragen.
Ook vandaag breng ik een ode aan de
flandrien. Echt, dit doet me wel iets.”
Als een slang
De Tourmalet heeft zijn naam te
‘danken’ aan de uitdrukking ‘un
tour malet’, vrij vertaald een gemene
streek. Want dat was het nu eenmaal
toen de Tourorganisatoren de berg in
1910 in het parcours opnamen: een gemene
streek ten aanzien van die arme
renners die gedoemd waren erover te
zwalpen. “De wegen waren barslecht,
de versnellingen niet aangepast. Het
was een kunst zich niet te veel te
forceren want de volgende dag volgde
alweer een etappe van 350 (!) km of
meer dan 17 (!) uur op de fiets.” Dieter
kent de fiets van Lucien Buysse. Hij
fietst er al enkele jaren intensief mee,
Parijs-Roubaix. “De fiets zit me als
gegoten. Ik rij er doodgraag mee,
liever zelfs dan op mijn moderne racefiets,
een carbon Time.” Dieter moet
veel uit het zadel tijdens het klimmen.
De spieren van benen en onderrug
spannen zich strak op bij elke trap
Buysse achterna. Heel wat blikken zelfs de Ronde van Vlaanderen en die hij geeft.
>
Grinta! | 47

de tour 2010 verkend |
Een 46x25 vlot rondtrappen is geen
sinecure. Net voorbij Barèges, er ligt
nog tien kilometer klimwerk voor de
boeg, krijgt Dieter het wat moeilijker.
De steiltegraad van de Tourmalet eist
zijn tol. De logica zelve natuurlijk.
Toch doet hij het meer dan behoorlijk.
Onverstoorbaar slingert hij zich verder
naar de top. Als een slang zigzagt
hij over de steilste pentes. Het blijft
regenen. Zelfs iets harder nu. Er is
niemand. Alleen de fietser en de berg.
En een kudde koeien dat de vreemde
passant in die gekke wollen leeuwentrui
aanstaart. Mopperen doet Dieter
niet. Nooit. Geconcentreerd tuurt hij
voor zich uit. Soms zoekt hij de top.
“Hoeveel kilometer is het nog?” Het
zijn er vijf.
Nog meer respect
Die laatste vijf kilometer zijn net de
zwaarste. ‘Courage! Ce n’est pas loin!’,
roept een chauffeur Dieter toe wanneer
die hem met de wagen voorbij
rijdt. “Ik heb geen keuze. Ik moet
door”, zegt Dieter. “Tijdens de Ronde
van Vlaanderen vraag ik me soms ook
af: hoe geraak ik na 240 km nog relatief
gezwind die Muur van Geraards-
bergen boven met een fiets van 15 kilo?
Welnu, ik heb totaal geen idee hoe ik
dat doe. Het is alsof ik met deze fiets
méér kan afzien, alsof ik bereid ben te
aanvaarden dat ik evenveel moet af-
zien als Lucien en zijn collega’s toen.”
Na anderhalf uur neemt Dieter aan de
laatste steile bocht van de Tourmalet.
Het doet pijn. De koude, de vochtig-
heid, het moordverzet, de steiltegraad:
het begint nu te wegen. Toch perst
hij er nog een sprintje uit richting ‘Le
Géant’, het grote fietsstandbeeld op de
top van de Tourmalet.
> Die coureurs van
toen moeten toch
enorm sterke beren
zijn geweest. <
“De fiets heeft het toch maar gehaald”,
is het eerste wat Dieter uitbrengt.
“Zo ben ik: het materiaal komt
voor mij op de eerste plaats. Mijn
fietsen zijn als kinderen voor mij”,
lacht hij. “Ik sta er altijd van versteld
hoe goed dat frame, die houten wielen
en alle andere onderdelen dit soort
beproevingen overleven.” Ook Dieter
zelf heeft het dus overleefd. Meer nog,
hij is heel fris. “De laatste kilometers
waren echt lastig maar ik heb vandaag
bewezen dat ik het kon. Zonder
specifieke training want het was de
eerste keer dat ik met deze fiets een
col beklom. Laat staan een col van
dit kaliber. Het opent perspectieven.
Want stel dat ik erop ga trainen… Ik
weet nu al dat ik ooit de hele etappe
uit 1926 zal fietsen. Tussen Bayonne
en Luchon over Aubisque, Tourmalet,
Aspin en Peyresourde. Een uidaging,
ja. Maar het moet fantastisch zijn.”
Dieter ventileert zijn stoute plannen
in het café dat op de top van de
Tourmalet verdwaalde en verkleumde
fietsers opvangt. Lucien Buysse bestelde
in 1926 24 eieren, zoog die leeg
en was meteen weer opgekikkerd. Wij
houden het op een ‘Menu Cyclo’ voor
10 euro: een pastabord en een cola. De
wanden ademen nostalgie met talrijke
> Lengte: 18,7 meter
> Gem. stijging: 7,7 %
> Max. stijging: 10%
5%
7%
Barèges, 1.220 m
8%
7%
7,5%
7,5%
7%
7% 8% 7%
foto’s van hoe het er toen, in de tijd
toen de dieren nog spraken, aan toe
moet zijn gegaan. Dieter wordt er stil
van. “Ik heb vandaag nog véél meer
respect gekregen voor wat die mannen
toen presteerden. Man, wat had ik
graag in die tijd gekoerst.”
8%
9,5%
8%
9%
8,5%
7,5%
8,5%
9,5%
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 km
Luz St. Sauveur,
710 m
Col du Tourmalet,
2.115 m
>
Grinta! | 49

de tour 2010 verkend |
Anders
fietsen
Fietsen in 1926 was anders dan in
2010. Dat is het minste wat je kan
zeggen. Een complete (carbon) racefiets
van een Tourrenner weegt nu 6,8
kg; de (stalen) Automoto waarmee
Lucien Buysse en Dieter Gussé de
Tourmalet bedwongen, weegt ruim
het dubbele. “Verder is de geometrie
van de fiets van tachtig jaar geleden
helemaal anders”, weet Dieter. “Het
frame is veel langer, wat voor een
comfortabeler wegligging moest
zorgen. Logisch met al die barslechte
wegen van toen. Eigenlijk heeft de
geometrie een beetje weg van een
cyclocrossframe: langer en comfortabeler.
De voorvork is fel gebogen
waardoor het voorwiel veel verder
van je verwijderd is. Dat zorgt niet alleen
voor meer opspattend vuil maar
ook voor een apart stuurgevoel waaraan
ik aanvankelijk toch wat moest
wennen. Ik zit ook veel lager dan op
mijn moderne fiets: dat komt omdat
ik verder achter het bracket zit. Het
zadel is extra lang, bedoeld om te
kunnen ‘schuiven’: meer naar de top
van het zadel bij hoge snelheden,
meer naar achteren bij het klimmen.
De velgen zijn niet uit aluminium of
staal maar van hout.
> Het is alsof ik met
deze fiets méér kan
en wil afzien. <
Daarop liggen brede tubes waarin
maximaal 5 kilo mag gepompt
worden, zoniet bestaat het risico dat
het hout barst. Op de trappers staan
uiteraard geen klikpedalen zoals nu
maar toeclips met riempjes. En dan
zijn er natuurlijk de versnellingen. Een
voorblad met 46 tandjes en achteraan
een 20 en 25. Van versnelling
veranderen deden ze niet met één
klik of klak aan de schakelhendels op
het stuur. Ook van buiscommandeurs
was toen nog geen sprake. Je moest
het achterwiel draaien. Thuis heb ik
nog een pignon met 18 tanden, die
gebruik ik voor toertochten zoals
Parijs-Roubaix. Geloof me, daarmee
kan ik knallen. Je mag 50 per uur
rijden, je krijgt me niet los. (Lacht)”