Opleidingen Natuurkunde en Sterrenkunde 1.1.1.1.1.1 Studiegids ...

Opleidingen
Natuurkunde en Sterrenkunde
1.1.1.1.1.1 Studiegids
1.1.1.1.1.2 2003 - 2004
1.1.1.1.1.2.1
Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen
1.1.1.1.1.3 Opleidingen Natuurkunde en Sterrenkunde

juli 2003
Opleidingen Natuurkunde en Sterrenkunde
Niels Bohrweg 2
NL - 2333 RA Leiden
studadv@phys.leidenuniv.nl
1.1.2 WWW
De actuele informatie uit deze gids en nog veel meer belangrijke zaken rond opleiding en onderzoek van de Leidse
Natuur- en Sterrenkunde is te vinden op internet: http://www.leidenphysics.com
Een aparte website voor studiegidsen van de Universiteit Leiden is te vinden via: http://www.studiegids.leidenuniv.nl/

Inhoudsopgave
Bachelor 7
Vooropleiding 7
Het programma voor de propedeuse 8
Tentamens 10
Studiebegeleiding 11
Het Studiebegeleidingsplan voor de propedeuse 11
Propedeuse examen 14
Slaagregeling voor het propedeuse-examen natuurkunde, respectievelijk sterrenkunde 14
Het vervolg van de bachelor opleidingen. 15
Bachelor programma natuurkunde: jaar 2 en 3 15
Bachelor natuurkundig onderzoek 15
Natuurwetenschappelijk onderzoek, samenleving en bedrijfsleven 16
Bachelor programma sterrenkunde: jaar 2 en 3. 16
Bachelor examen algemeen 17
Slaagregeling Bachelor examen Sterrenkunde, respectievelijk Natuurkunde 17
Bachelor mogelijkheden in tabelvorm 17
Tabel 1 1e jaar Bachelor , Propedeuse programma Natuurkunde (N) en Sterrenkunde (A) 18
Tabel 2 2e jaar Bachelor Natuurkunde (N) en Sterrenkunde (A) 18
Tabel 3 3e jaar Bachelor Natuurkunde (N) en Sterrenkunde (A) 19
Tabel 4 Variatieruimte Bachelor Natuurkunde (N) en Sterrenkunde (A) 19
Tabel 5a 1e jaar Bachelor programma-combinaties 20
Tabel 5b 2e jaar Bachelor programma-combinaties 21
Tabel 5c 3e jaar Bachelor programma-combinaties 22
Tabel 6 Variatieruimte Bachelor N/A in 2e en 3e jaar 23
Tabel 7 Variatieruimte Bachelor W/A 23
Tabel 8 Keuzevakken Wiskunde in Bachelor W/A 23
Doctoraal Natuurkunde 24
Masteropleiding Natuurkunde 24
Structuur van de opleiding "Onderzoeker Natuurkunde" 25
Het onderzoek 25
Mastercolleges Natuurkunde 26
Science Based Business-variant (SBB) 26
Communicatie-variant (C) en Educatie-variant (E) 26
Toelating tot een master opleiding 27

Master of Science in Physics 28
The research-oriented Programmes 28
MSc Programme 29
Track - Quantum optics and quantum information 30
Track - Biological and Molecular Physics 31
Track - Theoretical Physics 32
Track - Condensed Matter Physics 34
Track - NanoScience 35
Track - Physics and Science-Based Business 36
Track - Physics and Communication 37
Track - Physics and Education 37
Het Doctoraal Sterrenkunde 39
Algemeen 39
Studiebegeleiding 40
De indeling van de doctoraal fase 40
Het kernpakket 41
Overgangsprogramma Doctoraal Sterrenkunde 41
De keuzevakken Sterrenkunde 42
Het sterrenkundig onderzoek 42
Sterrenkundig Klein Onderzoek 42
Sterrenkundig Groot Onderzoek 43
Varianten op het 4e en 5e jaar 44
Slaagregeling Doctoraal examen Sterrenkunde, respectievelijk Natuurkunde 45
Astronomy Master programme 47
Description of Tracks 47
1. Research in Astronomy 47
2. Astronomy and Science-Based Business Track 48
3. Astronomy and Communication Track 49
4. Astronomy and Education Track 50
Opleidingsmogelijkheden na het Doctoraal Examen Natuurkunde of Sterrenkunde 51
De opleiding tot natuurkundig onderzoeker 51
De opleiding tot sterrenkundig onderzoeker 52
Algemeen: organisatie en opleiding 53
Studenten- en Studie-administratie Natuur- en Sterrenkunde 53
Studiebegeleiding 54

Opleidingscommissies 55
OC natuurkunde 55
OC sterrenkunde 55
Onderwijsevaluaties 56
Examencommissies 56
Aanmelding voor het bachelor, master of doctoraal examen 57
Bibliotheek 58
De Leidsche Flesch 59
Mededelingenblad 59
Medezeggenschap in de faculteit 60
Faculteitsbestuur 60
Faculteitsraad 60
Beta-Banenmarkt 61
Een deel van je opleiding in het buitenland 62
Expertisecentrum Internationalisering, Communicatie en Studenten (ICS) 64
Het Leids studiesysteem met Bindend Studieadvies 66
Studentenstatuut 67
Onderwijs- en examenregeling, deel I - Bacheloropleiding 68
Onderwijs- en examenregeling, deel 2 - Masteropleiding 88
Beschrijvingen van colleges en practica 108
Facultaire keuzevakken 2003 - 2004 168
CE-variant nader toegelicht 169
SBB-variant nader toegelicht 171
Leids Universiteits Fonds 172
College-, tentamen- en examenroosters 2003-2004 173
Rooster Propedeuses Natuurkunde en Sterrenkunde 175
Rooster Dubbele Propedeuses Wiskunde + Natuurkunde/Sterrenkunde 177
Rooster Natuurkunde 2e jaar 179
Rooster Sterrenkunde 2e jaar 181
Rooster Natuurkunde en Sterrenkunde 2e jaar 183
Rooster Natuurkunde en Sterrenkunde 2e jaar 183
Rooster Natuurkunde, 3e jaar 185
Rooster Sterrenkunde 3e jaar 187
Rooster Master courses in Physics and Astronomy 188
Tentamenroosters 189

Tentamenrooster propedeuse Natuurkunde en Sterrenkunde 189
Tentamenrooster Natuurkunde en Sterrenkunde, 2e en 3e jaar 190
Examenroosters 191
Rooster Propedeuse examens Natuurkunde en Sterrenkunde 191
Rooster Bachelor examens Natuurkunde en Sterrenkunde 191
Rooster Doctoraal en Master examens Natuurkunde en Sterrenkunde 191
Docenten, practicumleiders en studieadviseurs 192
Management, ondersteunende diensten, enz. 195

Opleidingen Natuurkunde en Sterrenkunde
Bachelor
De bachelor opleiding (BSc) duurt drie jaar. Na het behalen van het bachelor diploma kan de student kiezen voor een
master opleiding (MSc) die twee jaar duurt. Het master diploma is equivalent met het oude doctoraal diploma.
Er kan gekozen worden voor verschillende varianten van de bachelor opleidingen.
Ten eerste de opleidingen Natuurkunde (N) of Sterrenkunde (A)[1]
Voor studenten die meer willen en kunnen, zijn er een aantal dubbele bachelors gedefinieerd. Dat zijn:
Natuurkunde en Sterrenkunde (N/A)
Natuurkunde en Wiskunde (W/N)
Sterrenkunde en Wiskunde (A/W)
N.B. Deze combinaties zijn een stuk zwaarder dan de normale bachelor.
Ook wordt de mogelijkheid geboden voor een dubbele propedeuse Natuurkunde en Informatica (N/I) en Sterrenkunde
en Informatica (A/I), eventueel gevolgd door een dubbel BSc-programma.
Het eerste jaar van alle bachelor opleidingen wordt afgesloten met het propedeuse examen. Na het propedeuse
examen in een dubbele bachelor opleiding kan ook gekozen worden voor voortzetting van de studie in een gewone
(enkele) bachelor in één van de genoemde opleidingen.
Vooropleiding
Toegang tot de opleidingen Natuurkunde of Sterrenkunde hebben zij die een VWO-einddiploma bezitten met het
profiel Natuur & Techniek of Natuur & Gezondheid, beide met wiskunde B 1 en 2. Daarnaast is voldoende
beheersing van de Engelse taal vereist omdat leerboeken en vakliteratuur merendeels in het Engels zijn gesteld.
Wie niet voldoet aan de voorwaarden van het VWO-diploma of met de opleiding wil beginnen met een afwijkend
diploma, dient zich te melden bij één van de studieadviseurs; voor natuurkunde:
dr. G.J. Nieuwenhuys, tel. 5275477 of mw.drs. J.C. Bloembergen-Blom, tel. 071-5275764, e-mail:
studieadviseur@phys.leidenuniv.nl;
voor sterrenkunde: dr. P. van der Werf, tel. 5275883, e-mail pvdwerf@strw.leidenuniv.nl.
In geval van deficiënties kunnen dan aanvullende eisen worden gesteld of kan een persoonlijk toelatingsonderzoek
(’colloquium doctum’) volgen, waarna men zich bij een positief advies kan inschrijven bij de opleiding. Ook met een
buitenlands diploma is het wenselijk voor de start van het jaar te spreken met de studieadviseur.
Naast de wettelijk vereiste vooropleiding spelen geschiktheideisen voor het verloop van de studie een overwegende
rol. Voor studenten sterrenkunde en natuurkunde geldt in het algemeen dat uit de VWO-resultaten duidelijke aanleg
moet blijken voor de wiskunde en de natuurwetenschappelijke vakken, en dat men het nodige studietempo moet
willen opbrengen.
Wie overweegt een major/minor combinatie te kiezen wordt aangeraden daarover advies in te winnen bij de
studieadviseur. Bij de keuze voor een dubbele bachelor is overleg met de studieadviseurs van beide onderdelen
noodzakelijk.
Het programma voor de propedeuse
Een volledig overzicht van de programma’s voor de propedeuse Natuurkunde (N) respectievelijk de propedeuse
Sterrenkunde (A) wordt gegeven in tabel 1. De programma’s van de propedeuse voor de diverse combinaties zijn te
vinden in tabel 5a [2] De overeenkomst tussen de programma’s is zeer groot, en in de regel kunnen studenten zonder
aanvullend werk wisselen van programma na de propedeuse.
Ects-punten
In de tabel wordt de ’zwaarte’ van elk examenonderdeel, bestaande uit college-, werkgroep- en/of practicumuren, tijd
voor het maken van opgaven en verslagen en voor het voorbereiden en afleggen van de tentamens, uitgedrukt in

studiepunten volgens het European Credit Transfer System (ects-punten). De vermelde aantallen ects-punten zijn
richtgetallen voor de relatieve zwaarte van de vakken ten opzichte van elkaar; voltooide examenonderdelen worden
volgens deze norm gehonoreerd. Een ects-punt komt overeen met 28 uren studie, de werkelijke studietijd zal echter
voor verschillende studenten uiteen lopen.
Vast programma en keuzevakken van de major-richtingen
Het gemeenschappelijk programma van de Natuurkunde (N) en de Sterrenkunde (A) betreft de vakken uit de
wiskunde en de informatica en vijf natuurkundevakken. In het programma voor Natuurkunde is ruimte voor een keuze
ter nadere oriëntatie op de verdere mogelijkheden tijdens de opleiding, de zogenaamde variatieruimte. Hiervoor
worden vier colleges aangeboden: Inleiding astrofysica, Fysica van levensprocessen, Fysica van moderne technologie
en Het levend Heelal. Natuurkundestudenten worden geacht in één van deze vakken tentamen af te leggen. De
vakken worden niet gelijktijdig gegeven om de studenten in staat te stellen meer vakken te volgen alvorens een keuze
te maken aan welk vak zij de voorkeur geven om tentamen in te doen. Bovendien kunnen deze vakken ook worden
opgevoerd als invulling van de variatieruimte in het tweede of derde jaar. Voor sterrenkundestudenten bestaat minder
keuzemogelijkheid; zij dienen het college Inleiding astrofysica te volgen.
Practische vaardigheden
Met de experimentele vaardigheden die horen bij een opleiding tot natuurkundige of sterrenkundige wordt in het
najaar kennisgemaakt op het Propedeutisch Natuurkundig Practicum dat door beide groepen studenten wordt gevolgd.
In het voorjaar wordt onderscheid gemaakt. Natuurkundigen volgen dan een aanvullend deel van het Propedeuse
Natuurkunde Practicum. De sterrenkundestudenten volgen in het voorjaar het Sterrenkundig Practicum 1 als
voorbereiding op het toekomstig werk als astronoom. Studenten die hebben gekozen voor de dubbele propedeuse
Natuurkunde en Sterrenkunde moeten beide practica volgen.
Inzet
De eerstejaarsprogramma’s van 60 ects voldoen aan de eis die de propedeuse stelt en betekenen voor studenten reeds
vanaf begin september een volle werkweek. Wie zich als student inschrijft voor de propedeuse natuurkunde of
sterrenkunde, wordt geacht het onderwijs te volgen, de practica te doen en de tentamens af te leggen. De student
neemt daardoor deel aan het propedeuse examen. Aan het einde van het eerste jaar wordt van iedere student
beoordeeld of aan de eisen van het propedeuse examen is voldaan.
Aanpassing programma
Alle genoemde programma’s zijn door de examencommissies goedgekeurd. Afwijkende programma’s zijn mogelijk,
maar slechts met schriftelijke goedkeuring van de examencommissie. Voor nadere informatie en overleg kan men
terecht bij de studieadviseur.
Rooster en tentamens
De gelijkmatige verdeling van de studielast wordt bevorderd door tentamens, colleges en practica over het studiejaar
te spreiden. Er is geen collegevrije periode voorafgaand aan tentamens omdat de voorbereiding voor de tentamens
niet kan worden uitgesteld tot de laatste week. Om echter de laatste voorbereidingen optimaal te laten verlopen wordt
wel gezorgd voor ongeveer vier roostervrije middagen vlak voor een tentamen. In de laatste week voor een tentamen
moeten de andere colleges en werkcolleges volgens het rooster gewoon worden gevolgd; als men dat niet doet zal een
achterstand ontstaan die aan het eind van het collegejaar te groot zal blijken om in te halen.
Tentamens
Beoordeling
Voor ieder examenonderdeel is een docent aangewezen die verantwoordelijk is voor het onderwijs en de beoordeling
via een tentamen of andere toetsing. Beoordelingen worden met een cijfer van 1 tot 10 gehonoreerd. Halve cijfers zijn
toegestaan, behalve de 5,5. Een cijfer 6 of hoger geldt als voldoende, het cijfer 5 als bijna voldoende en een cijfer 4,5
en lager als onvoldoende.
Uitslagen
De uitslagen worden bekendgemaakt door de docent via een uitslaglijst, of in het geval van een mondeling tentamen
via een tentamenkaart die bij het Bureau Onderwijsbelangen Natuur- en Sterrenkunde verkrijgbaar is. Daar zijn ook
de uitslaglijsten te raadplegen en het nagekeken werk op te halen. Naderhand ontvangt iedere student een

tentamenkaart als bewijs van deelname en beoordeling. Deze tentamenkaart dient zorgvuldig te worden bewaard. Bij
de aanvraag van een examen dienen de betreffende kaarten te worden getoond.
Deeltentamens
De tentamens over de stof van een college kunnen worden afgelegd na elk collegeblok. In een aantal gevallen gaat
dat om deeltentamens; na het tweede deeltentamen wordt dan het eindcijfer op grond van de deeltentamens
vastgesteld. In het rooster worden alle (deel)tentamens vermeld; de precieze regelingen m.b.t. de deeltentamens en de
stof die daarvoor dient te worden bestudeerd worden door de betreffende docenten tijdens het college nader
bekendgemaakt. Opgaven en uitwerkingen van recente tentamens zijn op de WEB-sites te vinden en bij het Bureau
Onderwijsbelangen Natuur- en Sterrenkunde verkrijgbaar.
Soms is het wenselijk dat studenten zich tevoren melden. Via de prikborden, e-mail en WEB-site worden studenten
daarvan op de hoogte gesteld. Zeker in het geval van keuzevakken of vakken die worden aangeboden bij een andere
opleiding is het raadzaam dat studenten zich melden bij het betreffende onderwijsbureau.
Herkansing
Voor de meeste tentamens wordt in de loop van het jaar één mogelijkheid tot herkansen geboden. Voor deze
herkansingen wordt geen extra voorbereidingstijd in het rooster vrijgemaakt. Zij verstoren dus het normale
studieritme. Het verdient daarom aanbeveling ervoor te zorgen dat hiervan zo weinig mogelijk gebruikgemaakt hoeft
te worden. Indien studenten een tweede herkansingsmogelijkheid voor een tentamen nodig hebben om de studie in
het gewenste tempo voort te kunnen zetten, zal de studieadviseur de docent om zo’n extra herkansingsmogelijkheid
verzoeken. De docenten zullen akkoord gaan als ze de indruk hebben dat de betrokken student een redelijke kans op
succes heeft.
De laatste herkansingen van het studiejaar worden in augustus gegeven. De ervaring leert dat het deelnemen aan meer
dan twee herkansingen binnen één week de kans van slagen voor ieder van deze tentamens vermindert.
De slaagregeling is te vinden aan het eind van dit hoofdstuk.
Aankondigingen en wijzigingen in het rooster zijn te vinden op de WEB-site
(http://www.physics.leidenuniv.nl/edu/main/) en op de prikborden.
Studiebegeleiding
Studieadviseur voor de studenten Natuurkunde zijn mw.drs. J.C. Bloembergen-Blom en dr. G.J. Nieuwenhuys
(Huygens Laboratorium, kr. 304, tel. 5275764).
De eerstejaars Sterrenkunde worden begeleid door de studieadviseur juniore studenten bij de sterrenkunde: dr. P. van
der Werf (Oort-gebouw, kr.565 tel. 5275883).
Met alle eerstejaarsstudenten wordt voor de start van de studie, bij voorkeur in augustus, een kennismakingsgesprek
gevoerd.
Het Studiebegeleidingsplan voor de propedeuse
Bindend studieadvies
Aan de Universiteit Leiden wordt gewerkt met het Leids Studiesysteem. De belangrijkste consequentie van dit
systeem is dat iedere student in Leiden aan het eind van zijn of haar eerste jaar een bindend advies krijgt over het
vervolg van de studie. Verder verplicht het Leids Studiesysteem studenten en docenten tot een uitgebreide
samenwerking met als doel de beste resultaten te bereiken.
Mentoraat
Een mentorsysteem neemt bij de begeleiding een belangrijke plaats in. De mentorgroepen bestaan uit een of twee uit
de studievereniging De Leidsche Flesch afkomstige ouderejaarsstudenten, en een tiental studenten. De mentorgroepen
staan onder leiding van een docent. Gesprekken in de mentorgroepen hebben tot doel de band tussen studenten en
docent/opleiding te verstevigen en om elkaar te helpen een juiste werkhouding te bereiken zodat het hoge studietempo
dat vanaf september noodzakelijk is, wordt gerealiseerd zonder onnodige vertraging. Naast het ontwikkelen van de
juiste studiehouding is het gewenst om in een vroeg stadium een nadere oriëntatie op de natuurkunde of de

sterrenkunde mogelijk te maken. Daartoe wordt in het eerste jaar een Kaleidoscoop Natuur- en Sterrenkunde
verzorgd.
Voor de studenten die een dubbele propedeuse doen, worden vanuit beide opleidingen mentoren aangewezen.
De voornaamste bij het Leids Studiesysteem betrokken instanties en personen, naast de studenten, zijn: studieadviseur
propedeuse, mentoren, docenten, studievereniging De Leidsche Flesch, Bureau Onderwijsbelangen en de
examencommissie. In geval van ernstige problemen, bijvoorbeeld bij ziekte, kan een studentendecaan (in
studentencentrum Plexus) een belangrijke rol vervullen.
Het beoogde tijdschema voor de verschillende activiteiten is als volgt:
dinsdagmorgen 12 augustus
Aanmelding bij de faculteit in de ELCID-week. Kennismaking met de studieadviseur; informatie over het curriculum;
afspraak maken voor kennismakingsgesprek in de laatste weken van augustus, of eventueel de eerste week van
september. Alle vooraanmelders, in het bijzonder zij die niet op deze dag aanwezig waren, krijgen een brief met een
uitnodiging voor het kennismakingsgesprek, en voor de "eerste dag": maandag 1 september. Later aanmelden is niet
aan te raden en kan alleen na overleg met de studieadviseur.
eind augustus / begin september
Kennismakingsgesprekken.
maandag 1 september
Eerste colleges. Introductiemiddag.
Kennismaking met De Leidsche Flesch. Indeling en kennismaking mentorgroepen en mentoren.
13-14 september
Eerstejaarsweekend De Leidsche Flesch.
begin november
De resultaten van de eerste tentamens/deeltentamens en de practica worden onder meer in de mentorgroepen
besproken. In enkele gevallen zal een individueel gesprek met de studieadviseur noodzakelijk zijn.
januari
Het eerste studieadvies wordt geformuleerd op grond van de resultaten voor de tentamens/toetsen rond de
jaarwisseling en de practica. In geval van een negatief advies wordt dat door de studieadviseur gegeven en met de
student persoonlijk besproken. Het wordt ook schriftelijk vastgelegd. Een belangrijke rol bij dit advies spelen de
behaalde ects-punten. Om de gedachten te bepalen: de grens tussen een positief en een negatief advies ligt bij 50%
van de maximaal te behalen ects-punten waarbij ook wordt gekeken naar deeltentamens en practica. Uiteraard mogen
naast ects-punten ook andere zaken meetellen en vanzelfsprekend wordt er ook met de persoonlijke omstandigheden
van de student rekening gehouden. Benadrukt wordt dat een negatief januari-advies niet betekent dat de student moet
stoppen met de studie; in veel gevallen zal de wijze van studeren moeten worden veranderd. Overigens kunnen
studenten tot 1 februari stoppen met de studie zonder "terugbetalinggevolgen" voor hun beurs en ook het BSA is dan
niet van toepassing. Dit moet dan wel tijdig, zeker vóór 1 februari worden doorgegeven bij de Centrale
Studentenadministratie, Studentencentrum Plexus, Kaiserstraat 25, Leiden.
april
Na diverse hertentamens worden de resulaten weer verzameld. Nagegaan wordt of er studenten zijn die zich in de
gevarenzone bevinden. Zonodig worden de resultaten besproken met de studieadviseur.
juni
Er wordt een tweede studieadvies geformuleerd en indien nodig weer op dezelfde wijze met de student besproken. In
dat laatste geval zal dan de vraag centraal staan welke keuzes moeten worden gemaakt om een negatief eindadvies te
voorkomen.
augustus

Hertentamens voor vrijwel alle propedeuse vakken.
Eind augustus.
Tijdens een vergadering van de Examencommissie waarbij ook de studieadviseur en de docentmentoren aanwezig
zijn, worden de studie adviezen vastgesteld. Dit is het Bindend StudieAdvies (BSA).
De examencommissie gaat uit van de volgende richtlijn:
I. 60 ects-punten van het propedeuse programma behaald; geslaagd voor het propedeuse examen. Advies:
positief, studie voortzetten.
II.
30 - 59 ects-punten van het propedeuse programma behaald.
Advies: positief, studie voortzetten met deelname aan het 2e-jaars programma. Overleg met de studieadviseur
om de lacunes van het 1e-jaars programma in te halen.
III.
29 ects-punten of minder van het propedeuse programma behaald.
Advies: negatief. De examencommissie verbindt aan dit advies een afwijzing, als bedoeld in artikel 7.9 van de
WHW. Verdere studie aan de Universiteit Leiden in de opleiding Sterrenkunde of Natuurkunde is niet mogelijk.
De Examencommissie kan ook andere factoren, zoals persoonlijke omstandigheden die zijn aangemeld bij de
studentendecaan van het ICS (stafeenheid Internationalisering, Communicatie en Studenten), meewegen bij het
advies. Het advies wordt schriftelijk verstrekt, en voor zover mogelijk mondeling door de studieadviseur aan de
student toegelicht.
Om de prestatiebeurs voor dit studiejaar veilig te stellen moeten overigens ook minimaal 30 ects-punten behaald zijn.
Propedeuse examen
Als alle tentamens van het eerste jaar met goed gevolg zijn afgelegd en de practica zijn voltooid kan de propedeusebul
worden uitgereikt. De examen-commissie doet hiervan bericht aan de betrokken studenten via het Bureau
Onderwijsbelangen. De data van de bul-uitreiking (4x per jaar) zijn te vinden bij de college-, tentamen- en
examenroosters, elders in deze gids. Wie in de loop van het jaar de propedeuse afrondt, wordt verzocht zich drie
weken voor de uitreikingsdatum te melden bij het Bureau Onderwijsbelangen.
Het propedeuse examen is geen voorwaarde voor het vervolgen van de bachelor opleiding, wel is het dringend aan te
raden in geval van achterstand overleg te plegen met de studieadviseur.
Slaagregeling voor het propedeuse-examen natuurkunde, respectievelijk sterrenkunde
De examinandus heeft het propedeuse-examen met goed gevolg afgelegd indien de examencommissie heeft
vastgesteld dat, met inachtneming van het hierondergestelde, voor niet meer dan drie tentamens het cijfer 5 is behaald
en de overige tentamens zijn beoordeeld met het cijfer 6 of hoger.
De drie tentamens waarvoor het cijfer 5 kan worden gecompenseerd zijn: maximaal twee tentamens voor de vakken
Analyse 1, Analyse 2, Lineaire algebra 1 of Programmeermethoden; één tentamen voor de natuurkunde-vakken
Optica, Klassieke mechanica 1, Elektromagnetisme 1 of Speciale relativiteitstheorie. Voorwaarde daarbij is dat het
gewogen gemiddelde ( = gemiddelde, gewogen met de omvang in ects-punten) over alle onderdelen van de
propedeuse tenminste 6,0 bedraagt.

Het vervolg van de bachelor opleidingen.
Na de propedeuse:
Bachelor programma natuurkunde: jaar 2 en 3
De Bachelor opleiding is een voorbereiding op de masterstudie. De opleiding zorgt voor de noodzakelijke basiskennis
en geeft een orientatie op de verschillende masteropleidingen. Na het Bachelor examen kan de student ook de Leidse
Universiteit verlaten om een master opleiding elders te volgen of een functie in de maatschappij te aanvaarden.
In tabel 2 en 3 staan de vakken vermeld voor respectievelijk het tweede en derde jaar major natuurkunde (N) en
sterrenkunde (A). Voor de combinaties wordt verwezen naar tabel 5b en 5c [3]. In de tabel komt de term "variabel"
voor. Bedoeld is dat de student deze studiepunten zelf, in overleg met de studieadviseur, kan invullen door een keuze
te maken uit de vakken die deel uitmaken van de "variatieruimte" voor de betreffende opleiding. Zie de tabellen 4, 7
en 8. Behalve de in deze tabellen genoemde vakken kunnen ook andere worden gekozen na voorafgaande
toestemming van de examencommissie.
In het derde jaar is ook ruimte voor een "keuzevak", dit mag worden ingevuld door elk tentamen aan de Leidse
Universiteit, of van elders na goedkeuring door de examencommissie.
Bachelor natuurkundig onderzoek
De orientatie op het onderzoek begint in januari van het derde studiejaar.
Alle onderzoeksgroepen waar stage kan worden gelopen, verzorgen dan een presentatie gedurende de ’Introductie
onderzoeksgroepen’.
De eerste deelname aan het experimentele werk op het laboratorium vindt plaats door middel van pre-stages.
Studenten moeten aan twee pre-stages deelnemen, een derde is optioneel. Het is - per pre-stage - de bedoeling dat
twee studenten gedurende een periode van twee weken een onderzoek verrichten bij een van de experimentele
werkgroepen. Voor de pre-stages dient men zich in te schrijven op het Bureau Onderwijsbelangen, kamer 303.
Daarna volgt het bacheloronderzoek. Gedurende een periode van 13 weken volgt men stage in een van de
werkgroepen. In die periode wordt onderzoek verricht en wordt daarover schriftelijk en mondeling gerapporteerd. De
keuze van een werkgroep waar het bachelor onderzoek wordt verricht maakt de student - in overleg met de
studieadviseur - aan de hand van de introductie en de ervaringen tijdens de pre-stages.
Registratie
Om een goede studievoortgang te waarborgen dient bij de start van het bacheloronderzoek een formulier te worden
ingevuld met de start- en beoogde einddatum. Aan de achterkant van het formulier is ruimte voor een gespecificeerde
beoordeling. Het formulier heeft een registrerende functie in het kader van de veiligheid in het laboratorium; er dient
dus altijd een afschrift aanwezig te zijn bij Bureau Onderwijsbelangen!
Natuurwetenschappelijk onderzoek, samenleving en bedrijfsleven
De orientatie op de meer maatschappelijk gerichte mastervarianten geschiedt door middel van de faculteitsbreed
gegeven vakken :
Geschiedenis van de natuurwetenschappen
Grondslagen van de natuurwetenschappen
Leren, presenteren en communiceren
Wetenschap en samenleving
Het onderdeel Wetenschap en samenleving is een onderdeel van het verplichte curriculum. Het bestaat uit een
lezingenreeks en een inleiding op de cursus Science Based Business. Naast het verplicht volgen van de lezingen heeft
een student de keuze tussen de workshop ’Cases uit het bedrijfsleven’ óf een afsluitende opdracht, bv in de vorm van
een essay, geïnspireerd door één van de onderwerpen uit de lezingenreeks.
Het vak Leren, presenteren en communiceren is een noodzakelijke voorbereiding en een orientatie op de
Communicatieve-Educatieve afstudeervariant.

Bachelor programma sterrenkunde: jaar 2 en 3.
In het tweede jaar en derde jaar van het bachelor programma worden de benodigde basisvakken van de natuurkunde
en wiskunde verder aangevuld.
Bovendien komt de sterrenkunde steeds nadrukkelijker op de voorgrond:
In het tweede jaar komt de sterrenkunde aan bod in de colleges Melkweg, en Modern Sterrenkundig Onderzoek. In
deze laatste cursus maken de studenten zichzelf bekend met een vakgebied van eigen keuze, en bestuderen de
literatuur zelfstandig. Het sterrenkundig practicum 2 maakt de studenten bekend met computer ondersteund
onderzoek.
De student heeft in beide jaren enige keuzevrijheid in colleges. Dit staat aangegeven als variabel in de
overzichtstabellen 2 en 3. Elk jaar dienen 8 studiepunten behaald te worden uit de lijst van goedgekeurde colleges
weergegeven in tabel 4. Studenten wordt gevraagd om hun keuze te bepalen in overleg met de studieadviseur.
Het derde jaar bestaat voornamelijk uit geavanceerde sterrenkundige colleges, en het Bachelor onderzoek, dat in het
laatste semester valt. Dit onderzoek rondt het Bachelor programma af, en is de eerste gelegenheid voor de studenten
om zelfstandig origineel onderzoek uit te voeren. Het wordt in groepen van twee uitgevoerd. De studenten zullen
kunnen werken met de nieuwste waarnemingen van moderne telescopen (bijvoorbeeld Very Large Telescope, Hubble
Space Telescope), of theoretisch onderzoek kunnen doen. Dit onderzoek wordt individueel begeleid door stafleden
van de sterrewacht. Het ligt in de verwachting dat dit onderzoek een half jaar zal duren, aangezien de tijdsbesteding
rond de 50% zal liggen. Tenslotte schrijft iedere student een verslag, en houdt een korte mondelinge voordracht.
Bachelor examen algemeen
Als de student het tweede en derde jaar heeft afgerond, en heeft voldaan aan de slaagregeling, kan het
bachelorexamen worden afgelegd. Daartoe zullen per jaar drie data beschikbaar zijn.
Het bachelordiploma is een voorwaarde voor het starten van een master opleiding.
Slaagregeling Bachelor examen Sterrenkunde, respectievelijk Natuurkunde
De examinandus heeft aan de eisen voor het afleggen van het Bachelor examen Natuurkunde, respectievelijk
Sterrenkunde voldaan indien de examencommissie voor het betreffende examen heeft vastgesteld dat alle vereiste
tentamens, practica en overige onderdelen zijn beoordeeld met het cijfer 6 of hoger en voor niet meer dan twee
tentamens het cijfer 5 is behaald, en het gewogen gemiddelde van alle onderdelen tenminste 6,0 bedraagt,
onverminderd het bepaalde in de Regels en Richtlijnen voor de Tentamens en Examens in de Sterrenkunde,
respectievelijk Natuurkunde.
In deze regeling wordt onder het gewogen gemiddelde verstaan het gemiddelde gewogen met de omvang in ectspunten.
Bachelor mogelijkheden in tabelvorm
Op de volgende bladzijden staan de tabellen afgedrukt van de bachelor opleidingen bij Natuurkunde en Sterrenkunde,
inclusief de dubbele propedeuses.

Tabel 1 1e jaar Bachelor , Propedeuse programma Natuurkunde (N) en Sterrenkunde (A)
|Tabel 1 |ects |
| |N |A |
|Analyse 1 |6 |6 |
|Analyse 2 |6 |6 |
|Lineaire algebra 1 |6 |6 |
|Programmeermethoden |6 |6 |
|Elektromagnetisme 1 |6 |6 |
|Kaleidoscoop Ntk en Stk |1 |1 |
|Klassieke mechanica 1 |7 |7 |
|Natuurkundig practicum, propedeuse |7 |4 |
|Presenteren en communiceren 1a |2 |2 |
|Optica |5 |5 |
|Speciale relativiteitstheorie |4 |4 |
|Variabel |4 | |
|Inleiding astrofysica | |4 |
|Sterrenkundig practicum 1 | |3 |
| | | |
|Totaal |60 |60 |
Tabel 2 2e jaar Bachelor Natuurkunde (N) en Sterrenkunde (A)
|Tabel 2 |ects |
| |N |A |
|Analyse 3 |7 |7 |
|Toegepaste statistiek | |4 |
|Lineaire algebra 2 |5 |5 |
|Elektromagnetisme 2 |6 |6 |
|Klassieke mechanica 2 |4 |4 |
|Natuurkundig practicum, tweedejaars |10 | |
|Presenteren en communiceren 1b |1 |1 |
|Quantummechanica 1 |7 |7 |
|Quantummechanica 2 |5 |5 |
|Statistische en thermische fysica 1 |7 | |
|Melkweg | |4 |
|Modern sterrenkundig onderzoek | |4 |
|Sterrenkundig practicum 2 | |5 |
|Variabel |8 |8 |
|totaal |60 |60 |

Tabel 3 3e jaar Bachelor Natuurkunde (N) en Sterrenkunde (A)
|Tabel 3 |ects |
| |N |A |
|Numerieke wiskunde 1 | |6 |
|Signaalverwerking en Ruis |6 | |
|Fysica van de vaste stof |6 | |
|Natuurwetenschap en samenleving |3 | |
|Natuurkundig onderzoek, bachelor |18 | |
|Pre-stages (2 onderwerpen) |6 | |
|Statistische en thermische fysica 1 | |7 |
|Astronomische waarneemtechnieken | |6 |
|Sterren | |5 |
|Sterrenkundig onderzoek, bachelor | |18 |
|Sterrenstelsels en kosmologie | |5 |
|Stralingsprocessen | |5 |
|Keuzevak |4 | |
|Variabel |17 |8 |
|totaal |60 |60 |
Tabel 4 Variatieruimte Bachelor Natuurkunde (N) en Sterrenkunde (A)
|Tabel 4 |ects |
| |N |A |
|Analyse 4 |6 |6 |
|Atoom- en molecuulfysica |6 |6 |
|Fysica van elementaire deeltjes |4 |4 |
|Fysica van levensprocessen |4 | |
|Fysica van moderne technologie |4 |4 |
|Inleiding astrofysica |4 | |
|Levend Heelal |4 |4 |
|Pre-stage extra |3 | |
|Statistische en thermische fysica 2 |7 |7 |

Tabel 5a 1e jaar Bachelor programma-combinaties
|Tabel 5a |ects |
| |N/A |W/N |W/A |N/I |A/I |
|Vaste onderdelen | | | | | |
|Analyse 1 |6 |6 |6 |6 |6 |
|Analyse 2 |6 |6 |6 |6 |6 |
|Lineaire algebra 1 |6 |6 |6 |6 |6 |
|Programmeermethoden |6 |7 |6 |7 |7 |
|Speciale relativiteitstheorie |4 |4 |4 | | |
|Optica |5 |5 |5 |5 |5 |
|Klassieke mechanica 1 |7 |7 |7 |7 |7 |
|Elektromagnetisme 1 |6 |6 |6 |6 |6 |
|Kaleidoscoop Ntk en Stk |1 |1 |1 |1 |1 |
|Natuurkundig practicum 1 |7 |4 |4 |4 |4 |
|Presenteren en communiceren 1a |2 |2 |2 |2 |2 |
|Inleiding astrofysica |4 | |4 | |4 |
|Sterrenkundig practicum 1 |3 | |3 | |3 |
|Algebra 1 | |6 |6 | | |
|Caleidoscoop wiskunde | |6 |6 | | |
|Kansrekening en statistiek 1 | |6 |6 | | |
|Inleiding wiskunde | |4 |4 | | |
|Analyse, mondeling | |3 | | | |
|Digitale technieken | | | |7 |7 |
|Fundamentele informatica | | | |6 |6 |
|Algoritmiek | | | |7 |7 |
|Databases | | | |7 |7 |
|Logica | | | |5 |5 |
|Scheikunde | | | | | |
|Biochemie 1 | | | | | |
|Organische chemie 1 | | | | | |
|Biochemie practicum | | | | | |
|Organisch chemisch practicum | | | | | |
|totaal |63 |78 |82 |83 |90 |

Tabel 5b 2e jaar Bachelor programma-combinaties
|Tabel 5b |ects |
| |N/A |W/N |W/A |
|Analyse 3 |7 |7 |7 |
|Analyse 4 | |6 |6 |
|Toegepaste statistiek |4 | | |
|Lineaire algebra 2 |5 |5 |5 |
|Elektromagnetisme 2 |6 |6 |6 |
|Klassieke mechanica 2 |4 |4 |4 |
|Natuurkunde practicum, tweedejaar |7 |10 | |
|Presenteren en communiceren 1b |1 | | |
|Quantummechanica 1 |7 |7 |7 |
|Quantummechanica 2 |5 |5 |5 |
|Statistische en thermische fysica 1 |7 | | |
|Melkweg |4 | |4 |
|Modern sterrenkundig onderzoek |4 | |4 |
|Sterrenkundig practicum 2 |5 | |5 |
|uit Variatieruimte[4] |12 | |4 |
|Anorganische chemie 1 | | | |
|Anorganisch chemisch practicum 1 | | | |
|Algebra 2 | |5 |5 |
|Algebra 3 of Topologie | |6 |6 |
|Besliskunde | |5 |5 |
|Kansrekening en statistiek 2 | |6 |6 |
|Leren, Presenteren en Communiceren / | |3 |3 |
|Seminarium | | | |
|Numerieke wiskunde 1 | |6 |6 |
|totaal |78 |82 |88 |

Tabel 5c 3e jaar Bachelor programma-combinaties
|Tabel 5c |ects |
| |N/A |W/N |W/A |
|Signaalverwerking en Ruis |6 |6 | |
|Fysica van de vaste stof |6 |6 | |
|Natuurwetenschap en samenleving |3 |3 | |
|Pre-stages (2 onderwerpen) |6 |6 | |
|Statistische en thermische fysica 1 | |7 |7 |
|Natuurkundig onderzoek, bachelor [5] |18 |20 | |
| | |+ 8 | |
|Wiskundig onderzoek, bachelor 10 | | |18 |
|Sterrenkundig onderzoek, bachelor |18 | |18 |
|Variabel |4 | |4 |
|Fysische chemie 2 | | | |
|Keuzevak uit de wiskunde 1 [6] | |10 |10 |
|Keuzevak uit de wiskunde 2 12 | |10 |10 |
|Keuzevak uit de wiskunde 3 12 | |10 |10 |
|Numerieke wiskunde 1 |6 | | |
|Astronomische waarneemtechnieken 1 |6 | | |
|Sterren |5 | |5 |
|Sterrenstelsels en kosmologie |5 | |5 |
|Stralingsprocessen |5 | |5 |
|totaal |88 |86 |92 |

Tabel 6 Variatieruimte Bachelor N/A in 2e en 3e jaar
|Tabel 6 |ects |
|Analyse 4 |6 |
|Atoom- en molecuulfysica |6 |
|Fysica van elementaire deeltjes |4 |
|Fysica van levensprocessen* |4 |
|Fysica van moderne technologie* |4 |
|Levend Heelal* |4 |
|Statistische en thermische fysica 2 |7 |
* voorzover niet reeds opgevoerd in de propedeuse
Tabel 7 Variatieruimte Bachelor W/A
|Tabel 7 |
|alle vakken uit de variatieruimte van de sterrenkunde |
|alle vakken die vervallen zijn uit de reguliere bachelorprogramma’s |
|sterrenkunde en wiskunde |
Het sterrenkunde- en wiskunde-onderzoek kan, op voorstel van de student, worden gecombineerd. Voor beide
bachelors zal een verslag moeten worden gemaakt.
Het is niet te verwachten dat het totaal aantal punten voor de onderzoeken daarmee onder de 28 zal komen .
Tabel 8 Keuzevakken Wiskunde in Bachelor W/A
|Tabel 8 |ects |
|Inleiding besliskunde |10 |
|Statistiek |10 |
|Meetkunde |10 |
|Voortgezette analyse |10 |
|Modelleren 3 |10 |
|Kansrekening |10 |
|Getaltheorie |10 |
|Numerieke wiskunde 2 |10 |

Doctoraal Natuurkunde
Studenten voor het doctoraal examen Natuurkunde volgen hetzelfde programma als voor de Masteropleiding
Natuurkunde.
Masteropleiding Natuurkunde
De masteropleiding Natuurkunde leidt tot de titel "Master of Science in Physics". De opleiding duurt twee jaar. De
voertaal is Engels. Toegang tot de opleiding hebben studenten met een bachelor Natuurkunde (waarbij Natuurkunde
het major deel vormde), of met een andere vooropleiding (bachelor elders in Nederland of in het buitenland) na
toestemming van de examencommissie. In het laatste geval kunnen aanvullende eisen worden gesteld.
In samenwerking met de Technische Universiteit Delft wordt hiernaast een opleiding tot Master of Science in
NanoScience aangeboden. Onder andere studenten met een bachelor Natuurkunde kunnen aan dit programma
deelnemen. Voor meer informatie over de MSc NanoScience: http://leidendelft.nanoscience.nl.
Binnen de Master of Science in Physics zijn een zevental afstudeervarianten gedefinieerd:
Biological and Molecular Physics
Condensed Matter Physics
Quantum Optics and Quantum Information
Theoretical Physics
Physics and Science Based Business
Physics and Education
Physics and Communication
De eerste vier zijn de typische onderzoeksvarianten, Physics and SBB combineert de natuurkunde met management
(zie de WEB page: http://sbb.leidenuniv.nl/) en Physics en Education kan worden benut voor de opleiding tot
eerstegraad leraar Natuurkunde of als voorbereiding op een werkkring in de multimediatechnologie, als
wetenschapsjournalist, publieksvoorlichter of pr-medewerker. De opleidingen "Physics and Communication" (Cvariant)
en "Physics and Education" (E-variant) worden in het Nederlands gedoceerd.
Bij de onderzoeksvarianten worden beide jaren van de masteropleiding voor het grootste deel aan de natuurkunde
gewijd. Bij de SBB, C-variant en E-variant wordt ruwweg de helft van de master aan andere vakken besteed.
Typerend voor de Leidse masteropleidingen natuurkunde is het individuele karakter van het programma. Afhankelijk
van de wensen en de vooropleiding van de student kan het programma worden aangepast. Alle genoemde
masterdiploma’s geven toegang tot een promotie in de natuurkunde.
Structuur van de opleiding "Onderzoeker Natuurkunde"
De opleiding in de experimentele natuurkunde bestaat voor tweederde uit stages in onderzoeksgroepen van het LION
of andere onderzoeksgroepen (totaal 80 ects = 56 weken) en voor eenderde (40 ects) uit college’s in theoretische en/of
experimentele natuurkunde, de z.g. mastercolleges.
Van de totaal 56 weken onderzoek zijn 14 weken bedoeld voor schriftelijke en mondelinge rapportages betreffende
het verrichte onderzoek.
Bij de opleiding theoretische natuurkunde is de verhouding tussen onderzoeksstage en colleges 1:1.
Het is de bedoeling dat de student in een leerling/meester verhouding tot zijn begeleider groeit naar een situatie
waarin zo zelfstandig mogelijk experimenteel/theoretisch natuurkundig onderzoek wordt verricht.
Het onderzoek
De masteropleiding is sterk verweven met het lopende onderzoek binnen het instituut LION (Leids Instituut
Onderzoek Natuurkunde) dat geconcentreerd is binnen het Kamerlingh Onnes Laboratorium, het Huygens
Laboratorium en het Instituut Lorentz voor Theoretische Natuurkunde.

De onderzoeksvariant heeft een formeel kader waarbinnen een grote mate van flexibiliteit bestaat. In feite heeft de
masteropleiding een individueel karakter. Een tijdige planning is noodzakelijk en er dienen vóóraf afspraken te
worden gemaakt - met de studieadviseur én de contactpersonen van de onderzoeksgroep. Uitgangspunt daarbij is dat
twee stages worden gevolgd in verschillende onderzoeksgroepen; afwijkingen daarvan kunnen na overleg met de
studie adviseur. Daarbij kan gedacht worden aan invulling gedeeltelijk buiten LION (b.v. medische fysica, of de
Science Based Business, elders in Nederland, buitenland, enz.).
De eerste vier van bovengenoemde varianten komen overeen met de vier onderzoeksrichtingen binnen LION. De
bijbehorende studieprofielen (master programma’s) zijn beschreven op pag. in het Engels talige deel van deze gids.

Mastercolleges Natuurkunde
Naast het onderzoeksdeel volgen studenten mastercolleges met een totale omvang van 40 (60 voor theoretische
natuurkunde) ects-punten. Deze mastercolleges verdiepen de kennis van de theorie of verbreden de natuurkundige
kennis. In tabel 9 (zie hiervoor) staan de colleges vermeld die door de natuurkunde worden aangeboden.
Voor de meeste master programma’s zijn bepaalde colleges verplicht, zie pag. 28
Het is ook mogelijk om een mastercollege te kiezen uit de master programma’s van andere opleidingen zoals b.v.
wiskunde, informatica, sterrenkunde, scheikunde of Science Based Business. Ook een college uit een ander
vakgebied kan in aanmerking komen om in het pakket te worden opgenomen. In dat geval dient de
examencommissie daartoe echter vooraf schriftelijk toestemming te geven. Om teleurstelling te voorkomen is het
raadzaam om een dergelijke voorkeur te bespreken met de studieadviseur (tel. 071 5275764).
Studenten "Physics and Science Based Business" of "Physics and Education" volgen tenminste de helft van
bovenstaand programma. De rest van de 120 ects worden besteed aan SBB, C of CE vakken en/of stages.
Science Based Business-variant (SBB)
De Science Based Business-variant is bedoeld om naast het verbreden van het vakgebied, kennis te verwerven die
wordt benut in beleidsposities bij bedrijven en instellingen. Sciece Based Business kan op twee manieren worden
gecombineerd met de andere varianten: Als mastercollege binnen een andere variant, dan wordt alleen SBB
fundamentals (17 ects) gevolgd of de variant "Physics and Science Based Business" wordt gekozen, waarbij
tenminste 29 ects aan stage wordt gedaan naast de fundamentals.
Als oriëntatie op de SBB variant kan de cursus ’Cases uit het bedrijfsleven’ worden benut die een aantal malen per
jaar wordt gehouden. Deze cursus staat open voor doctoraal studenten van alle W&N opleidingen die zich gedurende
1 week buigen over praktijksituaties uit het bedrijfsleven.
Bij deze afstudeervariant zal een externe stage worden gezocht die past bij het toekomstperspectief van de student.
http://sbb.leidenuniv.nl/
Kontaktpersoon: dr. H. Jousma, tel. 071-5274424
e-mail: h.jousma@fwnbur.leidenuniv.nl.
Communicatie-variant (C) en Educatie-variant (E)
De Communicatie- en Educatievarianten zijn bij uitstek geschikt voor wie de ambitie heeft om leraar te worden of
anderszins zich wil toeleggen op kennisoverdracht en wat daarmee samenhangt. Het is daarbij noodzakelijk dat men
de volledige cursus ’Leren, presenteren en communiceren’ (of equivalent) heeft afgerond. Het is verstandig om vooraf
met de studieadviseur te overleggen. Ook voor een baan in de multimediatechnologie of een baan als
wetenschapsjournalist, pr-medewerker met raakvlakken als publieksvoorlichting en het populariseren van de
wetenschap, is deze variant de geëigende keuze.
Contactpersoon: drs. J.B. Vrijdaghs, tel. 071-5275763
e-mail: vrijdaghs@phys.leidenuniv.nl
Toelating tot een master opleiding
Een bachelordiploma behaald aan Nederlandse Universiteit geeft direct toegang tot tenminste één masteropleiding.
Welk(e) master programma(’s) dat is (zijn) hangt af van het vakkenpakket dat gekozen werd voor het bachelor
examen. Over toelating tot een ander master programma’s wordt besloten door de onderwijsdirecteur op grond van
een advies van de toelatingscommissie. Het toelatingsbesluit kan inhouden dat een inhaalprogramma moet worden
gevolgd. Omdat, zoals boven aangegeven, het masterprogramma in feite een individueel karakter heeft is tijdig
overleg met de studieadviseur noodzakelijk. Bij dat overleg komt een studieplan tot stand, dat tezamen met een
beschrijving van de vooropleiding van de kandidaat aan de toelatingcommissie wordt voorgelegd. De studieadviseur
fungeert hierbij als brievenbus.

Master of Science in Physics
The Leiden Institute of Physics (LION) offers a number of master programmes that all lead to the title "Master of
Science in Physics".
In addition, LION offers in close collaboration with Delft University of Technology a separate programme "Master of
Science in NanoScience".
The "Master of Science in Physics" programme comprises four research-oriented programmes and two broader
programmes. The duration of all programmes is two years, equivalent to 120 ects, and all masters are sufficient to
enter the Ph.D programmes of the Institute.
In the research-oriented programmes both years are dedicated to physics. The two broader programmes dedicate at
least one year to physics and the rest is used to study and gain experience in "Science Based Business" (the
programme "Physics and Science Based Business") or is dedicated to Communication and Education (the programme
"Physics and Education").
The research-oriented Programmes
The Leiden Institute of Physics (LION)
Physics research at Leiden University is concentrated in the Kamerlingh Onnes Laboratory, the Huygens Laboratory
and the Institute Lorentz for Theoretical Physics. Together they form the Leiden Institute of Physics (LION). The
Institute is located next to the other Science Institutes of the University, a situation that favours interdisciplinary
research projects.
The various research groups in LION have an outstanding international reputation. They offer an excellent
environment for a highly recognised education in physics. International research experience is facilitated through
European networks. English is the common language, since the PhD students and postdocs come from all over the
world. Most of the MSc graduates continue with a PhD project in LION or elsewhere. Both graduates with a MSc and
PhD easily find positions in high-tech industry, software and consultancy companies and in research institutions
worldwide.
Strong programmes exist in condensed matter physics, surface physics, theoretical physics, quantum optics and
quantum information, biological and molecular physics. Recently, an exciting novel research program has been
started in the physics of life sciences. It is part of the Bioscience Initiative of Leiden University, through which
frequent contacts exist with molecular biologists and chemists. LION is partner in the Lorentz Center, an international
research centre for Astronomy, Computer Science, Mathematics and Physics. The Center offers a variety of
workshops and courses, which are of great interest to both staff and students.
More information on LION can be found on http://www.physics.leidenuniv.nl
Introduction
The master programme is characterized by the strong connection with the ongoing research. In general two-thirds of
the time is spent on research projects and one-third on courses. The strength of our master programme is its individual
character; for each student, a tailored programme will be designed. It is also possible to follow part of the master
programme within the institute (LION) and compliment that with a programme in Science Based Business,
Communication and Education, Medical Physics. etc. (Note that active mastering of the Dutch language is required
for the Physics and Education programme.)
The Leiden Institute of Physics offers four predefined programmes in physics research. These programmes
correspond to the four research groups in (LION). Details are provided below. Each one of these programs has the
same Director, the same Exam Committee, and the same Program Committee. Combinations of these programmes,
with research projects from two different groups, are possible in principle, depending on the decision by the Exam
Committee. Further information is available on the website http://www.physics.leidenuniv.nl
MSc Programme
The MSc programme offers research education in:
Biological and Molecular Physics

Condensed Matter Physics
Quantum Optics and Quantum Information
Theoretical Physics
Nanoscience
Objectives
The programme is intended for students (both Dutch and International) with a recognised knowledge in physics or
physics engineering on the Bachelors level. The degree obtained guarantees a thorough experience on the frontline of
physics research and a practical training of communicative and computer skills required to function in industry,
society and research.
Structure and duration
The duration of each programme is two years (120 ects) and consists of courses, practical work, research and a Master
thesis project.
Students can enter the programme in September and January.
Degree
Students who complete the programme will receive an MSc in Physics, mentioning the
specialisation studied (or MSc in NanoScience).
PhD Programme
Every year the LION has paid positions available for PhD students. After obtaining the MSc degree, it is possible to
apply for these PhD positions. In addition it may be possible to enter the PhD programme on the basis of self-obtained
grants. The PhD programme takes another 4 years and involves research and coursework; the specific requirements
are determined in agreement.
MSc Physics tracks
Leiden University offers eight tracks of an MSc program in physics. Four of these correspond to different research
groups in the Leiden Institute of Physics (LION). The fifth track, NanoScience, is offered in collaboration with the
Technical University Delft. The remaining three are the physics track of the research MSc with Science-Based
Business (SBB), and the Communication and Education specializations.
The duration of each program is two years (120 ects). Students who complete the program receive the degree Master
of Science in Physics, with specification of the specialization, if applicable. Details are provided below. All tracks
have the same Director, the same Exam Committee, and the same Program Committee. An Admission Committee
will decide on admissions.
Candidates with an BSc degree or equivalent can apply for admission. The admission guidelines are given below for
each specialization. The admission process may include an interview with the Admission Committee. Foreign
applicants must provide proof of proficiency in English. Further information is available on the website
http://www.physics.leidenuniv.nl
The goal of each program is to train the student as an independent researcher, and to develop the necessary skills and
proficiency to advance his/her career.
Track - Quantum optics and quantum information
3
Description
This program concentrates on the basic knowledge and expertise in the field of modern optics in general, in particular
as it relates to the emerging field of quantum information. A student will gain experience in a variety of experimental
techniques and application of light sources and optical instrumentation, in situations in which quantum coherence and
entanglement is created and applied. It is also possible to work on theoretical research projects. Typically, the student
will participate in two ongoing projects in the field, and thereby will be trained in the basic aspects of scientific
research. A participant in this program will spend 40 ects on following courses and preparing exams. The remaining

80 ects will be spent on research work in the group, the preparation of a master’s thesis, and contributions to group
seminars.
Qualifications for admission
Students from any university in the Netherlands with a BSc degree in Physics or Astronomy, including in-depth
knowledge of optics, quantum physics and electrodynamics, will be admitted to the program.
For all other (international) candidates, the Admission Committee will judge the equivalence to these BSc degrees of
their previous training. The choice in elective courses in the MSc program may be limited by the need to adapt the
program to the present knowledge of the candidate.
Program
The program contains two research projects (40 ects each), and compulsory and optional courses (40 ects in total).
3.1.1.1 Compulsory components
Course on Quantum Optics and Quantum Information
Course on Quantum Theory
Research project 1
Research project 2
10 ects
10 ects
40 ects
40 ects
3.1.1.2 Optional components
Additional courses
20 ects
These additional courses can be selected, depending on the research project, from the set of courses available in the
MSc Physics Program or related fields.
Track - Biological and Molecular Physics
Description
Research in the field of biological and molecular physics at the Leiden Institute of Physics (LION) is aimed at the
interaction between light and matter, the photophysics of optically excited states of (bio)molecules, and the
conformational dynamics of proteins. The objective of these studies is to establish at the molecular level the
relationship between structure and function of biomolecules. This research involves a range of advanced methods of
optical and magnetic resonance spectroscopy, and the application of state-of-the-art imaging techniques such as singlemolecule
fluorescence microscopy and scanning-probe imaging.
Participants in this MSc program will join the Section of Biological and Molecular Physics, and will work under close
supervision on two different, consecutive research projects of 40 ects each, to broaden the scope of their education. In
addition, the student will have to acquire 40 ects in various courses specified below.
Qualifications for admission
Students from any university in the Netherlands with a BSc degree in Physics will be admitted to the program.
For all other (international) candidates, the Admission Committee will judge the equivalence to this BSc degree of
their previous training. Notably, students with a BSc degree in Chemistry or Biology are invited to apply. The choice
in optional courses in the MSc program may be limited by the need to adapt the program to the present knowledge of
the candidate.
Program
The program contains two research projects (40 ects each), and compulsory and optional courses (40 ects in total).
3.1.1.3 Compulsory components
At least two of the following three courses:
Molecular Physics
Biological Physics
6 ects
6 ects

Two-level systems
Research project I
Research project II
3.1.1.4 Optional components
3.1.1.4.1.1.1.1.1 Courses to be selected from:
Topics in Biophysics
Laser Physics
Linear and nonlinear spectroscopy
Quantum Theory
Scanning probe microscopy
Single molecule optics
Statistical and Thermal Physics
Cell Biology
Track - Theoretical Physics
6 ects
6 ects
40 ects
4 ects
6 ects
6 ects
6 ects
6 ects
6 ects
40 ects
6 ects
Description
The Theoretical Physics specialization in the MSc Physics program prepares the student for scientific research
towards the PhD in a broad range of topics in Theoretical Physics. The master will also be well-equipped for
industrial research or other problem-solving tasks that demand strong analytical and computational skills.
A participant in this program will spend the first year following courses (60 ects), some in an interactive format, and
the second year on a research project under supervision of one of the theoretical physicists at the Leiden Institute of
Physics (LION), completed by writing a master’s thesis and by giving an oral presentation (total 60 ects).
Qualifications for admission
Students from any university in the Netherlands with a BSc degree in physics, with in-depth knowledge of
undergraduate courses with theoretical and mathematical emphasis: quantum physics, electrodynamics, statistical
physics, and complex analysis, will be admitted to the program.
For all other (international) candidates, the Admission Committee will judge the equivalence to this BSc degree of
their previous training. The choice in elective courses in the MSc program may be limited by the need to adapt the
program to the present knowledge of the candidate.
Program
The first year is devoted to compulsory courses (20 ects) and optional courses (40 ects). The second year is devoted to
research (60 ects).
3.1.1.5 First year:
The compulsory courses are:
Quantum Theory
Caput Theoretical Physics
10 ects
10 ects
The ‘Caput Theoretical Physics’ has a topic that varies from year to year, and has an interactive format in the sense
that weekly meetings consist of presentations by the participating students.
The optional courses consist of at least two Theoretical Physics master courses, to be selected from the set:
Theory of Condensed Matter
Advanced Quantum Theory
Quantum Field Theory
10 ects
10 ects
10 ects

Theory of General Relativity
Quantum Optics and Quantum Information
Statistical Physics
Computational Physics
(Some courses are not provided every year.)
10 ects
10 ects
10 ects
10 ects
Other optional courses can be taken in Mathematics or (General) Physics.
A maximum of one master course can be taken anywhere at Leiden University.
3.1.1.6 Second year:
Research project
Master’s thesis
Oral presentation
45 ects
10 ects
5 ects

Track - Condensed Matter Physics
Description
Condensed matter physics concerns the study of the fundamental properties of solids and quantum liquids at the
microscopic level, and uses the acquired understanding to develop new model systems and new materials. This often
requires the development of new concepts to describe the collective behaviour of dense interacting systems. A student
will gain experience in condensed matter research, which in Leiden spans a wide variety of different phenomena,
different materials and different techniques. Typically a student will perform two projects (about 40 ects each) in
ongoing research programmes, to be trained as an independent researcher by working in one of the groups in the
Condensed Matter section*, but in fact the research component has considerable flexibility. Timely planning with the
study advisor and the supervisor is required.
* see webpage http://www.physics.leidenuniv.nl/sections/cm/welcome.htm
Qualifications for admission
Students from all universities in the Netherlands with a BSc degree in Physics will be admitted to the program.
For all other (international) candidates, the Admission Committee will judge the equivalence to this BSc degree of
their previous training. Notably, applicants with a BSc degree with a major in a related field, such as Astronomy,
Chemistry or Mathematics, and a minor in Physics will be considered. The choice in optional courses in the MSc
program may be limited by the need to adapt the program to the present knowledge of the candidate.
Program
4
4.1.1.1 Compulsory components
Research project 1
Research project 2
Course Capita Selecta Condensed Matter Physics
4.1.1.2 Optional components
Courses to be selected according to research projects
Courses from which one can choose:
Quantum Theory
Theory of Condensed Matter
Surface physics
Scanning probe microscopy
Superconductivity
Advanced Quantum Theory
6 ects
34 ects
40 ects
40 ects
10 ects
10 ects
6 ects
6 ects
10 ects
6 ects

Track - NanoScience
Description
Nanoscience is the study of phenomena and object (such as single molecules or atoms) on the nanoscale. Ultimately,
nanotechnology aims development of fundamentally new systems with novel properties by controlling these systems
on the nanoscale. Goal of this MSc program is to educate students in both technology and science on the nanometer
scale, and to instil a deep understanding of this field that originates from the contributing disciplines. Beyond the
principle of learning ’just a bit of everything’, the NanoScience program will adapt an integrated, multidisciplinary,
intellectual strategy, with contributions from physics, chemistry and (molecular) biology. The program will produce
graduates with a natural ability to be creative and inventive towards new applications and instrumentation. It opens
the door to a career in industry as well as to a PhD program.
The MSc program in NanoScience enables students to take full advantage of the scientific, technological and
educational expertise and facilities available at Leiden University and Delft University of Technology.
Qualifications for admission
Students from any university in the Netherlands with a BSc degree in Physics will be admitted to the program.
For all other (international) candidates, the Admission Committee will judge the equivalence to this BSc degree of
their previous training. Notably, applicants with a minor in Physics and a BSc in biochemistry, chemistry, molecular
biology or materials science are encouraged to apply. The choice in elective courses in the MSc program may be
limited by the need to adapt the program to the present knowledge of the candidate.
4.1.1.2.1
Program (120 ects)
The program consists of courses (60 ects), an industrial training period (12 ects) and a Master project (48 ects).
4.1.1.3 Compulsory components
Introduction Quantum Mechanics, or
Introduction in Biochemistry
Nanotechnologies,
Biophysics and/or
Biophysical Structure Chemistry and/or
Soft Condensed Matter
at least 6 ects
Quantum physics and chemistry and/or
Mesoscopic Physics and/or
Molecular Electronics at least 6 ects
Industrial Training Period
Master thesis research project
Elective components
6 ects
6 ects
12 ects
48 ects
36 ects

Track - Physics and Science-Based Business
Description
The MSc program Physics and Science Based Business prepares students for a career in science-related business and
administration and for innovation and enterprise from a physical perspective. In addition to knowledge in physics,
students obtain competence with respect to organisations, people in organisations, and establishment and management
of processes. Students with an MSc in Physics and Science Based Business are also admissible to a PhD program.
In order to get an SBB Master annotation, a minimal program consisting of the course SBB Fundamentals and the
SBB training period must be completed (see below). The course SBB Fundamentals can also be taken in the "free
choice" part of the research MSc programs "Core Computer Technologies" and "Condensed Matter Physics".
Qualifications for admission
Students from any university in the Netherlands with a BSc degree in Physics will be admitted to the program.
For all other (international) candidates, the Admission Committee will judge the equivalence to this BSc degree of
their previous training. Notably, applicants with a major in Physics and a minor in a related field, such as Astronomy,
Chemistry or Mathematics, will be considered.
Program
4.1.1.4 Physics
The physics component of the Science based Business (SBB) specialization consists of a research project of 40 ects in
one of the research groups of the Leiden Institute of Physics (LION), including a master’s thesis and an oral
presentation, and 20 ects of courses to be selected in correspondence with the research topic.
4.1.1.5 Science Based Business
The Business-related part of the complete SBB program consists of 40 to 60 ects of the following
components.
4.1.1.6 Mandatory: 40+ ects
SBB Fundamentals
SBB Internship
17 ects
23-34 ects
4.1.1.7 Optional: 0-20 ects
Orientation on Entrepreneurship
SBB managerial roles
Other courses or literature study to be chosen in the
context of the SBB program
Extension of the research component
Track - Physics and Communication
Description
5 or 10 ects
3 ects
0-20 ects
0-20 ects
The MSc program Physics and Communication concerns science communication in a broad sense. The program
prepares students for a career in popularisation of science, for example, as a science writer or public relations officer.
The program includes a 60-ects Physics program. Students with an MSc in Physics and Communication are also
admissible to a PhD program.
Qualifications for admission
Students from any university in the Netherlands with a BSc degree in Physics will be admitted to the program.
For all other (international) candidates, the Admission Committee will judge the equivalence to this BSc degree of
their previous training. Notably, applicants with a major in Physics and a minor in a related field, such as Astronomy,
Chemistry or Mathematics, will be considered. Preferably, the BSc program has included the 10-ects-course
Learning, Presentation and Communication, offered by the Leiden Graduate School of Education (ICLON), or an

equivalent course. Applicants must provide proof of proficiency in Dutch.
Program
4.1.1.8 Physics (60 ects)
The physics component of the Physics and Communication specialization consists of a research project of 40 ects in
one of the research groups of the Leiden Institute of Physics (LION), including a master’s thesis and an oral
presentation, and 20 ects of courses to be selected in correspondence with the research topic.
4.1.1.9 Communication (60 ects)
The communication part of the MSc program Physics and Communication consists of the following components:
A training period for one of three key specialisations,
(i) science writing, (ii) multimedia, or (iii) musea
Two courses to be chosen from a non-Physics program
A project concerning education
Optional courses related to communication
and/or general knowledge of natural sciences
Track - Physics and Education
Description
30 ects
8 ects
8 ects
14 ects
The MSc program Physics and Education prepares students for a career in teaching Physics. The program includes a
60-ects Physics program.
Students with an MSc in Physics and Education are also admissible to a PhD program.
Qualifications for admission
Students from any university in the Netherlands with a BSc degree in Physics will be admitted to the program.
For all other (international) candidates, the Admission Committee will judge the equivalence to this BSc degree of
their previous training. Notably, applicants with a major in Physics and a minor in a related field, such as Astronomy,
Chemistry or Mathematics, will be considered. Preferably, the BSc program has included the 10-ects-course
Learning, Presentation and Communication, offered by the Leiden Graduate School of Education (ICLON), or an
equivalent course. Applicants must provide proof of proficiency in Dutch.
Program
4.1.1.10 Physics
The physics component of the Physics and Education specialization consists of a research project of 40 ects in one of
the research groups of the Leiden Institute of Physics (LION), including a master’s thesis and an oral presentation,
and 20 ects of courses to be selected in correspondence with the research topic.
4.1.1.11
4.1.1.12 Education (60 ects)
The Education option of the MSc program Physics and Education is offered by the Leiden Graduate School of
Education (ICLON) and consists of the following components:
5
Didactics
Professional functioning
Educational research
School training
10 ects
7 ects
30 ects
13 ects
This program is adequate to obtain the so-called "eerste graads lesbevoegdheid" needed for teaching at Dutch high
schools.

Het Doctoraal Sterrenkunde
Hieronder wordt het doctoraal programma van Sterrenkunde beschreven, zoals van toepassing voor studenten die zich
hebben ingeschreven in de jaren voorafgaand aan 2002-2003.
We wijzen studenten op het feit dat dit collegejaar voor de laatste maal Sterrenkundig practicum 3 wordt gegeven. In
de volgende jaren wordt dit practicum niet meer aangeboden en dienen studenten die het niet hebben gevolgd, zich
over te schrijven naar de bachelors.
Algemeen
Toegang tot het doctoraal examen sterrenkunde hebben zij die met goed gevolg een propedeutisch examen in de
natuur- of sterrenkunde hebben afgelegd. Bij andere propedeuses is toestemming vereist van de examencommissie
Sterrenkunde en kunnen aanvullende eisen worden gesteld.
Vanaf 1996 kent de opleiding voor het doctoraal sterrenkunde een vijfjarig curriculum. In het 4e en 5e jaar bestaat de
mogelijkheid om te kiezen tussen drie afstudeervarianten:
De Onderzoeksvariant (O) als voorbereiding op werk als onderzoeker, bijvoorbeeld door een promotie.
De Science Based Businessvariant (SBB) als mogelijkheid om de sterrenkundebasis uit de eerste jaren te verbreden
met vakken uit andere natuurwetenschappelijke disciplines of met vakken uit andere faculteiten.
De Communicatie-Educatie-variant (CE) voor de opleiding tot 1e graads leraar Natuurkunde of als voorbereiding
op een werkkring als wetenschapsjournalist, publieksvoorlichter of pr-medewerker.
De Science Based Businessvariant (SBB) en de Communicatie-Educatie-variant (CE) worden aangeboden voor alle
opleidingen van de faculteit; de informatie over deze varianten staat elders in deze gids vermeld. Zie voor de SBBvariant
ook het Web: http://www.fwn.leidenuniv.nl/sbb/
In dit hoofdstuk wordt, naast het 3e opleidingsjaar, vooral de onderzoeksvariant besproken.
Het doctoraal examen sterrenkunde omvat sterrenkunde, natuurkunde, wiskunde, eventueel andere door de
examencommissie goedgekeurde vakken en praktische oefeningen. Het doctoraal examen heeft civiel effect, d.w.z.
het geeft toegang tot maatschappelijke functies waarin men met een zekere zelfstandigheid de natuurwetenschappen
beoefent.
In deze gids wordt het aangepaste doctoraal programma besproken voor studenten die met de (propedeuse) studie
begonnen in 2001-2002. Voor studenten die eerder begonnen zijn blijft het curriculum van toepassing, zoals dat is
beschreven in de studiegids van hun jaar van aanvang. Ieder studiejaar telt 60 ects-punten, in de tabel verdeeld over
het voorjaars- en najaarssemester. Van deze semesterindeling wordt in het rooster enigszins afgeweken terwille van
de spreiding van tentamendata en ter beperking van het aantal tegelijk lopende vakken. Zie het rooster elders in deze
gids.
Studiebegeleiding
De "studieadviseur juniore studenten" neemt jaargangen van studenten onder zijn hoede vanaf hun aankomst op de
universiteit tot het moment waarop zij met hun sterrenkundig onderzoek beginnen. Dat zijn:
voor de jaargangen 1999-2003:
en voor de jaargang 1998:
dr. P. van der Werf
dr. F.P. Israel
Vanaf het begin van hun sterrenkundig onderzoek vallen de studenten onder
de "studieadviseur seniore studenten":
dr. W.J. Jaffe
De indeling van de doctoraal fase
Het doctoraal programma betreft de studie vanaf het tweede jaar. Het bestaat voor de onderzoeksvariant uit het
Kernpakket, het Keuzepakket en het Sterrenkundig Onderzoek. De ects-punten worden hier onder voorbehoud
gegeven. Ze zullen per jaargang enigszins verschillen gezien de wijzigingen i.v.m. de invoering van het bachelor
programma.

|Kernpakket |ects |
|Wiskunde |30 |
|Natuurkunde |39 |
|Sterrenkunde |32 |
|Sterrenkundige practica |16 |
|Sterrenkunde spreekbeurten |3 |
|Keuzepakket |ects |
|Sterrenkunde keuzevakken |minstens 30 |
|Niet-sterrenkundige keuzevakken |minstens 34 |
Beide keuzepakketten dienen minstens 3 onderdelen te bevatten.
|Sterrenkundig Onderzoek |ects |
|Introductieweek Sterrewacht |1 |
|Klein sterrenkundig onderzoek |19 |
|Groot sterrenkundig onderzoek, incl colloquium |36 |
Het kernpakket
De vakken van het kernpakket staan opgesomd met naam en met ects-punten in de hiernavolgende overzichten
"Doctoraalprogramma’s Sterrenkunde".
Overgangsprogramma Doctoraal Sterrenkunde
|Studiejaar 3 |ects |
|najaar | |
|Atoom- en molecuulfysica |6 |
|Fysica van elementaire deeltjes |4 |
|Stralingsprocessen |5 |
|Astr. waarnemingstechniek 2 |6 |
|Sterren |5 |
|Sterrenkunde spreekbeurt 2 |1 |
| | |
|voorjaar | |
|Numerieke wiskunde 1 |6 |
|Statistische en thermische fysica 1 |7 |
|Astr. waarnemingstechniek 2 |6 |
|Sterrenstelsels |5 |
|Sterrenkunde practicum 3 |8 |
|Sterrenkunde spreekbeurt 3 |1 |
|totaal |60 |
| | |
|Studiejaar 4 | |
| | |
|Introductieweek Sterrewacht |1 |
|Sterrenkunde keuzevakken |12 |
|Niet-sterrenkunde keuzevakken |28 |
|Klein sterrenkundig onderzoek |19 |
|totaal |60 |
| | |
|Studiejaar 5 | |
| | |
|Sterrenkunde keuzevakken |18 |
|Niet-sterrenkunde keuzevakken |6 |
|Groot sterrenkundig onderzoek |36 |
|totaal |60 |
De keuzevakken Sterrenkunde
|najaar 2003 |voorjaar 2004 |
|Cosmology (Icke) |Stellar evolution |
|Interstellar matter (van Dishoeck) |Interacademiaal college Sterrenkunde |
|Stellar dynamics (Jaffe) | |
|najaar 2004 |voorjaar 2005 |
|Active nuclei (Miley) |Cosmology (Icke) |
|VLBI (Schillizzi) |Interstellar matter (van Dishoeck) |
| |Interacademiaal college Sterrenkunde |
Een tentamen voor een sterrenkundig keuzevak levert 6 ects-punten op. Wordt bovendien een scriptie gemaakt naar
aanleiding van het college, dan worden er in totaal 12 ects-punten toegekend.
De niet-sterrenkundige keuzevakken worden gekozen uit de doctoraal programma’s Natuurkunde (verplichte en

keuzevakken), Wiskunde en Informatica. De keuze dient in overleg met de studieadviseur te worden gemaakt. Na
schriftelijke goedkeuring door de examencommissie kan een vak uit een ander dan de genoemde gebieden gekozen
worden. Men neme daartoe contact op met de voorzitter van de examencommissie vóórdat men met de studie van
zo’n vak begint.
Als men de studie voor het doctoraal examen Sterrenkunde is begonnen met een propedeutisch examen dat enigszins
afwijkt van de Leidse sterrenkundepropedeuse, dan kan de vrijheid bij de samenstelling van het keuzepakket worden
beperkt, omdat onderdelen niet of onvoldoende in het betreffende programma voorkwamen.
Het sterrenkundig onderzoek
Het onderzoek in het 4e en 5e jaar heeft tot doel de student ervaring te laten opdoen met wetenschappelijk onderzoek
en de daarbij optredende problemen en oplosmethoden. Het bestaat uit het klein en groot onderzoek, zoals hieronder
beschreven. Het wordt uitgevoerd onder begeleiding van een staflid.
Sterrenkundig Klein Onderzoek
Dit onderzoek wordt door alle studenten in het 4e jaar uitgevoerd, ook degenen die de Science Based Businessvariant
kiezen, of de Communicatie-Educatie- variant. De studenten bespreken hun keuze met de studiebegeleider seniore
studenten (Dr. W. J. Jaffe). Hij kan de studenten inlichten over de onderzoeken die gaande zijn, en de studenten
advies geven gebaseerd op de interesses van de student. Beschikbare projecten zijn te vinden op de website:
http://www.strw.leidenuniv.nl/research.
Van studenten wordt verwacht dat ze zelf het initiatief nemen om met stafleden te praten over de mogelijke projecten.
De student krijgtde beschikking over een werkplek en een computer op de Sterrewacht en neemt deel aan alle
activiteiten van de Sterrewacht.
Aan het eind van het onderzoek dient een verslag te worden geschreven. Het is niet de bedoeling dat dit verslag lang
is of erg veel tijd in beslag neemt. De duur van het onderzoek is niet langer dan een half jaar, waarbij er vanuit gegaan
wordt dat de helft van de werktijd aan het onderzoek wordt besteed.
Sterrenkundig Groot Onderzoek
Dit onderzoek wordt door alle studenten uitgevoerd die kiezen voor de onderzoeks variant, en her wordt uitgevoerd in
het 5e jaar. De studenten overleggen met de studiebegeleider seniore studenten (Dr. W. J. Jaffe) over de keuze, maar
ze benaderen ook stafleden direct. Het onderwerp van het groot onderzoek verschilt van het onderwerp van het klein
onderzoek, en de begeleider is een ander. Uitzonderingen kunnen alleen door de examencommissie worden
goedgekeurd. De onderzoeksperiode is een jaar, waarbij er vanuit gegaan wordt dat de student de helft van de
werktijd besteed aan het onderzoek. De ervaring leert dat de duur niet aanmerkelijk teruggebracht kan worden
wanneer er full-time aan het onderzoek wordt gewerkt. De studenten krijgen de beschikking over een bureau en een
computer op de Sterrewacht en nemen deel aan alle activiteiten.
Het onderzoek resulteert in de doctoraalscriptie. Dit zal waarschijnlijk in TeX of LaTeX zijn uitgevoerd. Het wordt
beoordeeld door de docent, lid van de vaste staf, die onderzoeksbegeleider was. Dit geldt ook indien de dagelijkse
begeleiding in handen was van een promovendus of postdoc. In een dergelijk geval ligt de verantwoordelijkheid altijd
bij het superviserende staflid. Het verslag wordt tevens beoordeeld door een tweede lezer. De Opleidingsdirecteur
krijgt twee kopieën van het verslag en de begeleider en de studie adviseur krijgen beiden ook een exemplaar van het
verslag.
De resultaten van het onderzoek worden gepresenteerd door de student in de vorm van een studentencolloquium. Dit
wordt beoordeeld door een daartoe aangewezen staflid (op dit moment Prof. G. K. Miley).
Er worden geen ects-punten toegekend voor het colloquium, aangezien het wordt beschouwd als onderdeel van het
groot onderzoek.
Toelating tot het onderzoek
Aan het onderzoek mag pas worden begonnen als alle onderdelen van het kernpakket met een voldoende zijn
beoordeeld. Nadert dit moment, dan meldt men zich bij de studieadviseur juniore studenten. Hij beoordeelt of de
student aan het onderzoek kan beginnen.

Vervolgens overlegt de student met de studieadviseur seniore studenten over onderwerpen voor het klein en groot
onderzoek. Bij deze keuzes wordt van de student eigen initiatief verwacht. Men raadplege o.a. het jaarverslag van de
Sterrewacht, dat een overzicht geeft van de onderscheiden onderzoeksgebieden.
De student krijgt een werkplek op de Sterrewacht toegewezen, onder meer om de voortgang van het onderzoek te
vergemakkelijken en om het contact met stafleden en andere studenten te bevorderen. Men leze ook de brochure
"Introductie Afstudeerfase Sterrenkunde", te verkrijgen op de Sterrewacht.
Introductieweek Sterrewacht
De Introductieweek Sterrewacht dient om de studenten vertrouwd te maken met de computers en de software
pakketten van de Sterrewacht. Men neemt hieraan deel als men sinds kort met het onderzoek begonnen is of als dat
binnenkort gebeuren zal. (In tegenstelling tot voor het onderzoek zelf hoeft men voor de Introductieweek dus niet het
volledige kernpakket achter de rug te hebben.)
De Introductieweek wordt twee maal per jaar gehouden mits er voldoende gegadigden zijn (januari en juni; zie het
rooster elders in dit boekje). Voor deelname melde men zich bij dr. E. Deul (Huygens Laboratorium, kamer 509-A,
tel 5827).
Varianten op het 4e en 5e jaar
Naast de onderzoeksvariant die hiervoor staat vermeld bestaat ook de mogelijkheid om af te studeren binnen een van
de beide volgende varianten.
De Science Based Businessvariant (SBB) is vooral bedoeld om naast het verbreden van het vakgebied, kennis te
verwerven die wordt benut in beleidsposities bij bedrijven en instellingen. Ter oriëntatie op deze variant kan de cursus
’cases uit het bedrijfsleven’ worden gevolgd die een aantal malen per jaar wordt gehouden. Deze cursus staat open
voor doctoraal studenten van alle W&N opleidingen die zich dan gedurende 1 week buigen over praktijksituaties uit
het bedrijfsleven. Bij deze variant zal een externe stage worden gezocht die past bij het toekomstperspectief van de
student.
Iemand die leraar wil worden zal kiezen voor de Communicatie-Educatie-variant (CE). Het is daarbij wel
noodzakelijk dat de volledige cursus ’Leren, presenteren en communiceren’ is afgerond. Het is verstandig om vooraf
met de studieadviseur te overleggen. Ook voor een baan als wetenschapsjournalist, pr-medewerker, of om op andere
wijze bij de publieksvoorlichting en het populariseren van de wetenschap betrokken te zijn is deze variant de
geëigende keuze.
Een meer gedetailleerde beschrijving van de SBB-variant en van de CE-variant wordt na dit hoofdstuk gegeven.
Studenten die overwegen om een van deze varianten te volgen dienen in een vroeg stadium contact op te nemen met
hun studieadviseur teneinde te overleggen welke onderdelen van het hiervoor beschreven programma uit het 4e en 5e
jaar niet gevolgd hoeven te worden.
Slaagregeling Doctoraal examen Sterrenkunde, respectievelijk Natuurkunde
De examinandus heeft aan de eisen voor het afleggen van het doctoraal examen Sterrenkunde resp. Natuurkunde
voldaan indien de examencommissie voor het betreffende examen heeft vastgesteld dat alle vereiste onderdelen uit
het keuzepakket en het afstudeerpakket zijn beoordeeld met het cijfer 6 of hoger, en voor niet meer dan twee
tentamens uit het kernpakket het cijfer 5 is behaald en het gewogen gemiddelde van alle onderdelen uit het
kernpakket tenminste 6,0 bedraagt, onverminderd het bepaalde in de Regels en Richtlijnen voor de Tentamens en
Examens in de Sterrenkunde.
In deze regeling wordt met het gewogen gemiddelde verstaan het gemiddelde, gewogen met de omvang in
studiepunten.

Astronomy Master programme
The astronomy masters programme is a 2-year programme consisting of advanced courses in astronomy and related
fields, and research in astronomy.
Four different tracks are offered: the Research track, the Science-Based Business track (SBB), and the
Communication and Education track (CE).
The duration of each program is two years (120 ects). Students who complete the program receive the degree Master
of Science in Astronomy, with specification of the specialization, if applicable. Details are provided below. All tracks
have the same Director, the same Exam Committee, and the same Program Committee. An Admission Committee
will decide on admissions.
Candidates with an BSc degree or equivalent can apply for admission. Students with a BSc in Astronomy from
universities who participate in the NOVA research school will be admitted automatically to the program.
For all other (international) candidates, the Admission Committee will judge the equivalence to these BSc degrees of
their previous training. Students with Bachelors degrees in other sciences such as mathematics, physics, or chemistry
can also apply for enrollment. However, they may be required to take introductory courses in astronomy before they
can be accepted.
The admission process may include an interview with the Admission Committee. Foreign applicants must provide
proof of proficiency in English.
Aim of each program is to train the student as an independent researcher, and to develop the necessary skills and
proficiency to advance his/her career.
Description of Tracks
1. Research in Astronomy
This 2-year program consists of advanced astronomy courses, two research projects in astronomy, and courses outside
of astronomy. It prepares the student for independent research in astronomy.
Program
|year 1 |ects |
|First research project |24 |
|Astronomy courses |24 |
|Non-astronomy courses |12 |
|year 2 |ects |
|Masters research project, incl. colloquium |36 |
|Astronomy courses |12 |
|Non-astronomy courses |12 |
The astronomy courses can be chosen from the different courses offered every year. The course Stellar Evolution is
compulsory for all.
The research projects will be supervised by a staff member. The two projects should be of a different nature and be
supervised by a different person.
The program will be adapted for Masters students who have not followed the entire Astronomy Bachelors program.
The first research project can be reduced to 15 ects, and the number of courses in astronomy will be increased. The
students will take these additional courses in the first semester, if possible. These additional courses can be selected
from the normal courses in the Masters curriculum, and from the following courses in the Bachelors curriculum:
Stars, Radiative Processes, Galaxies and Cosmology. These students may also add astronomy courses at the cost of
the non-astronomy courses, after approval of the student advisor and exam committee.
2. Astronomy and Science-Based Business Track
The MSc programme Astronomy and Science Based Business prepares students for a career in science-related
business and administration and for innovation and enterprise from a physical/astronomical perspective. In addition to
knowledge in astronomy and physics, students obtain competence with respect to organisations, people in
organisations, and establishment and management of processes. Students with an MSc in Astronomy and Science
Based Business are also admissible to a PhD program.

In order to get an SBB Master annotation, a minimal program consisting of the course SBB Fundamentals and the
SBB training period must be completed (see below). The course SBB Fundamentals can also be taken in the "free
choice" part of the research MSc program "Astronomy".
5.1
5.2
5.2.1.1 Program
5.3
Astronomy
The astronomy component of the Science-Based Business (SBB) specialization consists of a research project of 30
ects in one of the research groups of the Leiden Observatory, including a master’s thesis and an oral presentation, and
30 ects of courses to be selected in correspondence with the research topic. The latter courses may include nonastronomy
courses up 8-14 ects.
Science-Based Business
The Business-related part of the complete SBB program consists of 40 to 60 ects of the following components.

|Mandatory |40+ ects |
|SBB Fundamentals |17 ects |
|SBB Internship |23-34 ects |
|Optional |0-20 ects |
|Orientation on Enterpreneurship |5 or 10 ects |
|SBB managerial roles |3 ects |
|Other courses or literature study to be chosen in the |0-20 ects |
|context of the SBB program | |
3. Astronomy and Communication Track
The MSc program Astronomy and Communication concerns science communication in a broad sense. The program
prepares students for a career in popularisation of science, for example, as a science writer or public relations officer.
The program includes a 60-ects Astronomy program.
Preferably, the students have taken the 10-ects-course Learning, Presentation and Communication, offered by the
Leiden Graduate School of Education (ICLON), or an equivalent course. Students should be fluent in Dutch.
Students with an MSc in Physics and Education are also admissible to a PhD program.
5.3.1.1 Program
Astronomy (60 ects)
The astronomy component of the Astronomy and Communication specialization
consists of a research project of 30 ects in one of the research groups of the Leiden Observatory, including a master’s
thesis and an oral presentation, and 30 ects of courses to be selected in correspondence with the research topic. The
latter courses may include non-astronomy courses up 8-14 ects.
Communication (60 ects)
The communication option of the MSc program Astronomy and Communication
consists of the following components.
|A training period for one of three key specializations, |30 ects |
|(i) science writing, | |
|(ii) multimedia, or (iii) musea | |
|Two courses to be chosen from a non-Astronomy program |8 ects |
|A project concerning education |14 ects |
|Optional courses related to communication and/or general | 8 ects |
|knowledge of natural sciences | |
4. Astronomy and Education Track
The MSc program Astronomy and Education prepares students for a career in teaching physics (and astronomy). The
program includes a 60-ects Astronomy program.
Preferably, the students have taken the 10-ects-course Learning, Presentation and Communication, offered by the
Leiden Graduate School of Education (ICLON), or an equivalent course.
Students should be fluent in Dutch.
Students with an MSc in Astronomy and Education are also admissible to a PhD program.
5.3.1.2 Program
Astronomy (60 ects)
The astronomy component of the Astronomy and Education specialization consists of a research project of 30 ects in
one of the research groups of the Leiden Observatory, including a master’s thesis and an oral presentation, and 30 ects
of courses to be selected in correspondence with the research topic. The latter courses may include non-astronomy
courses up 8-14 ects.
Education (60 ects)
The Education option of the MSc program Astronomy and Education is offered by the Leiden Graduate School of
Education (ICLON) and consists of the following components.
| | |

|Didactics |13 ects |
|Professional functioning |10 ects |
|Educational research | 7 ects |
|School training |30 ects |
This program is adequate to obtain the so-called "eerste graads lesbevoegdheid" needed for teaching at Dutch high
schools.

Opleidingsmogelijkheden na het Doctoraal Examen Natuurkunde of Sterrenkunde
De opleiding tot natuurkundig onderzoeker
Een aantal studenten heeft tijdens de studie voor het doctoraal examen op een dusdanige wijze kennisgemaakt met het
onderzoek, dat zij ervoor kiezen om zich verder te bekwamen tot onderzoeker. Het Leids Instituut voor Onderzoek in
de Natuurkunde (LION) bezit de mogelijkheid om omstreeks zeventig medewerkers aan te stellen op een
promovenduspositie bij de universiteit of bij een NWO-stichting zoals de stichting Fundamenteel Onderzoek der
Materie.
De promovendi die deze onderzoekersopleiding volgen zullen aan het eind van de periode van 4 jaar kunnen
promoveren tot doctor door het schrijven en verdedigen van een proefschrift over het onderzoek dat zij in een van de
onderzoeksgroepen verrichten. Alle promovendi die bij LION zijn aangesteld worden geacht voor de verbreding van
hun opleiding regelmatig het Ehrenfest colloquium van het Instituut-Lorentz te bezoeken.
Een groot deel van het onderzoek binnen LION zal worden ondergebracht in een onderzoeksschool in samenwerking
met de afdeling nanoscience van de technische universiteit Delft. Deze onderzoekschool biedt de promovendi een
programma van colleges dat hen in staat stelt om de in de eerste fase verworven algemene kennis van de natuurkunde
te verdiepen.
Aan promovendi die vanuit LION werkzaam zijn op onderzoeksgebieden die in de Leidse onderzoekschool
Biomacromoleculaire Structuren en Functies (BIOMAC) of de Landelijke Onderzoekschool Theoretische
Natuurkunde (LOTN) zijn ondergebracht, wordt een vergelijkbaar onderwijsprogramma geboden.
Verdere informatie over het onderzoek is te vinden op http://www.physics.leidenuniv.nl.

De opleiding tot sterrenkundig onderzoeker
Het is mogelijk om sterrenkundigen na hun doctoraal-examen aan te stellen op een promovenduspositie bij de
Universiteit Leiden of bij een NWO-stichting zoals de stichting Astronomisch Onderzoek Nederland (ASTRON).
Van de promovendus wordt verwacht dat hij/zij na vier jaar kan promoveren tot doctor door het schrijven van een
proefschrift.
De onderwijscomponent van de tweede-fase opleiding valt onder verantwoordelijkheid van NOVA, de Nederlandse
Onderzoekschool voor Astronomie. NOVA bundelt alle sterrenkundige onderzoekopleidingen in Nederland en
coördineert ook het onderzoeksbeleid. Het hoofdkwartier van NOVA is gevestigd aan de Leidse Sterrewacht.
Het onderwijsbeleid van NOVA heeft drie doelen:
1. Het verbreden van de kennis van de Sterrenkunde;
2. Het verdiepen van de kennis nodig voor het onderzoek;
3. Het leren presenteren van onderzoeksresultaten.
De verbreding wordt bereikt door deelname aan de NOVA Herfstschool, die jaarlijks wordt gehouden in Dwingeloo,
en aan de Nederlandse Astronomen Conferentie. Deelname aan de Herfstschool is verplicht voor eerstejaars
promovendi, en wordt sterk aanbevolen voor tweedejaars. De Herfstschool omvat colleges en presentaties. De
colleges worden gegeven in twee parallele sessies. De onderwerpen voor de oneven jaren zijn Melkwegstelsels en
Sterwinden. In de even jaren wordt Interstellaire materie en Hoge-energie astrofysica gedoceerd.
Alle deelnemende promovendi presenteren resultaten van hun onderzoek door middel van korte voordrachten.
Verdieping van de kennis wordt bereikt door een literatuurstudie van ongeveer 1 maand aan het begin van het
promotieonderzoek, en door het volgen van een of twee colleges in Leiden of elders in Nederland, en door deelname
aan (internationale) zomerscholen.
Naast de korte presentatie aan de NOVA Herfstschool zijn de promovendi verplicht een colloquium te geven aan het
eigen instituut of aan een zusterinstituut in Nederland, en voorts een poster te presenteren op de Nederlandse
Astronomen Conferentie of op een internationale zomerschool of conferentie. Het totale onderwijspakket wordt
uitgedrukt in ects-punten (ects) analoog aan de eerste-fase opleiding. De minimale last gedurende de opleiding is 30
ects.
Algemeen: organisatie en opleiding
De activiteiten van de opleidingen Natuurkunde en Sterrenkunde vinden plaats in het complex bestaande uit het
Huygens Laboratorium, het J.H. Oort-gebouw en het Kamerlingh Onnes Laboratorium.
Het bezoekadres en het postadres is voor alle drie gelijk:
Niels Bohrweg 2,
Postbus 9504,
2300 RA Leiden
tel. receptie 5275700, fax 5275819.
Openingstijden: werkdagen, 8.00-18.00u.
Een klein aantal activiteiten vindt plaats in het collegegebouw bij het Gorlaeus Laboratorium, Einsteinweg 55.
Openingstijden: werkdagen, 8.00-18.00u.
Studenten- en Studie-administratie Natuur- en Sterrenkunde
Het bureau van het facultaire Educatief Centrum in het Huygens Laboratorium, (kamer 303) is het aanspreekpunt
voor ieder die te maken heeft met het onderwijs in de Natuur- en Sterrenkunde en heeft een dienstverlenende functie
ten behoeve van studenten, docenten, studieadviseurs, mentoren enz. Hier vindt de registratie van studieresultaten
plaats, worden examens administratief voorbereid; men kan er terecht voor groepsindelingen, inzage van nagekeken

tentamens, het doorgeven van roosterwijzigingen, het inleveren van meetverslagen bij een practicum, enz. enz.
Het bureau bevindt zich op de derde verdieping van het Huygens Laboratorium, kr 303, (Niels Bohrweg 2, Postbus
9504, 2300 RA Leiden); openingstijden voor studenten 13.30-17.30 uur.
De dagelijkse leiding is in handen van mw. H.W. Schenk, tel. 5275765, e-mail: schenk@phys.leidenuniv.nl.
Bereikbaarheid van studenten
Studenten dienen er in hun eigen belang op toe te zien dat het Educatief Centrum altijd over het juiste adres en
telefoonnummer beschikt. Studenten zijn via hun ULCN-account zelf in staat hun adres te wijzigen, maar de
studentenadminstratie Natuur- en Sterrenkunde ontvangt ook graag melding van verhuizing, bij voorkeur via e-mail
(schenk@phys.leidenuniv.nl). Bij de verzending van post naar studenten wordt bij voorkeur gebruikgemaakt van het
persoonlijke postbakje op de 3e etage.
E-mail
Studenten worden geacht regelmatig hun elektronische post te controleren op het door de universiteit verstrekte e-
mail adres, het zogenaamde umail adres. De faculteit gebruikt dit e-mail (umail) adres voor alle elektronische
correspondentie met studenten, ook b.v. voor roosterwijzigingen, tentamen aankondigen enz.
Het is aan te bevelen de persoonlijke elektronische postbus regelmatig leeg te maken, om niet de kans te lopen dat
belangrijke berichten niet aankomen vanwege een volle mailbox.
Registratie stage
Wie begint aan een stage dient via een registratieformulier alle gegevens door te geven die betrekking hebben op de
stage: onderzoeksgroep, begeleider, lokatie, toestelnummer enz. Overigens dient de keus voor de stage gemaakt te
worden in overleg met de studieadviseur; bij de ondertekening van het formulier stelt deze de datum van aanvang
vast.
Studiebegeleiding
Voor natuurkunde-studenten zijn twee studieadviseurs beschikbaar:
dr. G.J. Nieuwenhuys, Oort-gebouw kr. 161, tel. 5275477
mw. drs. J.C. Bloembergen-Blom, Huygens Laboratorium, kr. 304, tel. 5275764
Studieadviseur voor sterrenkunde-studenten in de eerste drie jaar:
dr. P. van der Werf, Oort-gebouw, kr.565 tel. 5275883.
Studieadviseur voor juniore sterrenkunde studenten, aangekomen voor 1999:
dr. F.P. Israel, Oort-gebouw kr. 570, tel. 5275891.
Studieadviseur voor sterrenkunde studenten in de onderzoeksjaren:
dr. W.J. Jaffe, Oort-gebouw, kr. 563, tel. 5275862.
De studieadviseurs staan de hun toevertrouwde groep studenten met raad en daad terzijde. Zij kunnen daartoe
studenten voor een gesprek oproepen, bijvoorbeeld naar aanleiding van de studieresultaten van een semester.
Wanneer een student studievertraging verwacht of een college of een practicum niet meer kan volgen, bijvoorbeeld
door ziekte of andere persoonlijke omstandigheden, dan is het van belang dit tijdig met de studieadviseur te
bespreken.
Studievoortgangscontrole
De studenten ontvangen tweemaal per jaar, in januari en in augustus een overzicht van hun studieresultaten. Als deze
resultaten daartoe aanleiding geven worden zij door de studieadviseur opgeroepen.

Opleidingscommissies
In algemene zaken die het onderwijs betreffen wordt de opleidingsdirecteur geadviseerd door de
opleidingscommissie. In elke opleidingscommissie hebben studenten en docenten van de opleiding zitting (bij
natuurkunde één docent uit elke sectie van het instituut).
Vanwege de verwevenheid van het onderwijs ten behoeve van de sterrenkunde en de natuurkunde is bij elke
bijeenkomst van de opleidingscommissie natuurkunde een delegatie uit de opleidingscommissie sterrenkunde
aanwezig; daarnaast wordt een waarnemer vanuit het ICLON voor de vergaderingen uitgenodigd.
Per 1 augustus 2003 is de samenstelling van de opleidingscommissies (OC) zoals hieronder vermeld:
|OC natuurkunde |OC sterrenkunde |
|Docenten |Docenten / AIO’s |
|dr. J. Aarts (voorzitter) |dr. P. Katgert (voorzitter) |
|prof.dr. M. Orrit |dr. P. van der Werf |
|prof.dr. W.L.G.A.M. van Neerven |prof.dr. P.T. de Zeeuw |
|dr. H.J. van Gorkom |drs.G. van de Ven |
|Studenten: |Studenten |
|Rivka Vlijm (N 02) |Jasper Lukkezen (A 02) |
|Ton van Boxtel (N 01) |Freeke van der Voort (A 01) |
|Jan Willem vd Meent (N 00) |Maarten vd Berg (A 00) |
|Victor Knoop (N99) |Anne-Marie Weijmans (A99) |
Waarnemers in de opleidingscommissie:
|Opleidingsdirecteur natuurkunde |Opleidingsdirecteur sterrenkunde |
|prof. dr. E.J.J. Groenen |prof. dr. M. Franx |
|Studieadviseurs natuurkunde: |Studieadviseurs Sterrenkunde |
|mw. drs. J.C. Bloembergen-Blom |dr. F.P. Israel |
|dr. G.J. Nieuwenhuys |dr. W.J. Jaffe |
Correspondentie voor de opleidingscommissie kan worden gericht aan de voorzitter, Oortgebouw, kamer 159,
Postbus 9504, 2300 RA Leiden, e-mail: Aarts@phys.leidenuniv.nl

Onderwijsevaluaties
Op initiatief van de opleidingscommissies worden regelmatig onderwijs-evaluaties uitgevoerd. Alle colleges en
practica uit de eerste drie jaar van de opleidingen worden schriftelijk geënquêteerd. In de enquête wordt gevraagd
naar een mening over: de presentatie van de docent, het hoorcollege en evt. bijbehorend werkcollege,
moeilijkheidsgraad, kwaliteit van het lesmateriaal, aansluiting op de voorkennis en hoeveel er is geleerd. De
resultaten worden besproken in de opleidingscommissie en gerapporteerd in het Mededelingenblad. Indien dat voor
een bepaald college naar de mening van de commissie gewenst is worden de resultaten besproken met de betrokken
docent, in de regel door een van de opleidingsdirecteuren of de voorzitter.
Een- of tweemaal per jaar wordt het onderwijs uit een geselecteerd semester uit de eerste drie jaar
mondeling geëvalueerd in aanwezigheid van een zo groot mogelijk aantal studenten en docenten uit het betreffende
semester. Knelpunten en achtergronden van de cijfers van de schriftelijke enquêtes kunnen zo achterhaald worden.
De enquêtes en evaluaties zijn essentieel in relatie tot de bewaking van de kwaliteit van het onderwijs.
Examencommissies
De examencommissie Natuurkunde bestaat uit:
prof.dr. G. Nienhuis (voorzitter)
dr. P. Gast (BF)
prof.dr. L.J. de Jongh (GM)
dr. P.J.H. Denteneer (TN)
dr. A.J. van Duyneveldt
De examencommissie Sterrenkunde bestaat uit:
prof.dr. M. Franx (voorzitter)
dr. F.P. Israel
dr. P.P. van der Werf
prof.dr. P.T. de Zeeuw
prof. dr. E.J.J. Groenen

Aanmelding voor het bachelor, master of doctoraal examen
Bachelor
Wie in 2003-2004 voor het bachelor examen in aanmerking wenst te komen, wordt verzocht dit te melden bij de
examencommissie. Afhankelijk van o.a. de administratieve voorbereiding wordt dan een datum vastgesteld. Ook de
plaats van uitreiking van de Bachelorbul wordt in overleg met de examencommissie bepaald.
Doctoraal en master
Voor doctoraal en master examens is er iedere maand een mogelijkheid, in principe de laatste dinsdag van de maand.
Raadpleeg daartoe het examenrooster, elders in deze gids.
De doctoraal en master examens worden afgenomen in het Academiegebouw, Rapenburg 73, Leiden (tel. 071-
5277211).
Definitieve examenaanvraag doctoraal of master examen
Uiterlijk vijf weken voor de gewenste examendatum vraagt de student het examen aan bij het loket Natuur- en
Sterrenkunde van het Educatief Centrum, Huygens Lab. kr 303 (mw. H.W. Schenk).
De volgende stukken moeten worden overlegd:
een propedeusebul (in geval van doctoraal examen), een bachelorbul (in geval van een master examen) of een
toelatingsverklaring;
alle tentamenkaarten die betrekking hebben op het aangevraagde examen. Ten aanzien van het laatste onderdeel bij
een doctoraal examen (meestal een scriptie) is het toegestaan dat de betrokken docent aantekent op een tentamenkaart
dat ’de beoordeling volgt op korte termijn’, (cq. het examen). De titel van de scriptie dient reeds vastgesteld te zijn.
Naderhand wordt gevraagd een exemplaar van de scriptie af te geven bij de Studenten- en studieadministratie Natuuren
Sterrenkunde. Zijn er meer onderdelen gevolgd dan voor het examen vereist is, dan kunnen deze onderdelen op de
vakkenlijst worden vermeld als ’extracurriculair’. De beoordeling hiervan telt dan niet mee voor het examen.
een bewijs van goedkeuring van het gevolgde studieprogramma, afgegeven door de studieadviseur /
studiecoördinator. Voor onderdelen die niet in de studiegids staan vermeld, dient een specifieke
schriftelijke toestemming van de examencommissie te worden overlegd.
de collegekaart ter controle van de juiste inschrijving (cq het juiste examendoel) bij de Universiteit. De
inschrijvingsplicht geldt ook voor wie in september examen doet. Wie in september afstudeert en nog geen
geldige collegekaart heeft ontvangen, dient een bewijs van betaling uitgegeven door de Inschrijvingsbalie van het ICS
(gebouw Plexus, Kaiserstraat) te overleggen.
Als aan alle criteria is voldaan wordt er op het formulier van het studieprogramma namens de examencommissie voor
akkoord getekend. Op grond daarvan wordt een judiciumformulier opgesteld. Dit papier kan worden beschouwd als
bewijs van toelating tot het betreffende examen.
Ten aanzien van een doctoraal en master examen meldt de student zich uiterlijk vier weken voor de examendatum bij
de Pedel van het Academiegebouw, Rapenburg 73, alwaar de voor het examen noodzakelijke stukken dienen te
worden ingeleverd:
het judiuciumformulier,
de kopie van de propedeusebul en
de voorlopige cijferlijst.
Daarnaast informeert de student bij de docenten van het keuze- en het afstudeerpakket naar hun aanwezigheid bij de
examenzitting. Er dienen minimaal drie docenten (stafleden) aanwezig te zijn.
Circa twee weken voor het examen ontvangt men bericht omtrent het exacte tijdstip.
Bij het doctoraal en master examen wordt de kandidaat ongeveer twintig minuten ondervraagd over een door de
commissie voorgeschreven gedeelte van de stof, waarna de uitslag van het examen wordt vastgesteld en schriftelijk

vastgelegd op het judiciumformulier. In het bijzijn van familie en vrienden wordt daarna de bul en bijlagen uitgereikt.
Bibliotheek
De Bibliotheek die is gevestigd op de eerste verdieping van de Gorlaeus Laboratoria (geopend van 8.30-17.15u)
herbergt de meeste boeken en tijdschriften van belang voor de opleidingen Sterrenkunde en Natuurkunde., tel.
5274367/4365, e-mail: biblioth@chem.leidenuniv.nl. De meest gebruikte boeken kunnen alleen bij de balie
worden opgevraagd. Gedetailleerde informatie over de bibliotheek is te vinden via: http://gorlaeus/bibliotheek/

De Leidsche Flesch
Al jaren bestaat de studievereniging De Leidsche Flesch, speciaal bedoeld voor studenten Wiskunde, Informatica,
Natuurkunde en Sterrenkunde.
De Leidsche Flesch organiseert onder meer het eerstejaarsweekend, een gezamenlijke boekeninkoop, excursies,
buitenlandreis, lezingen, filmavonden, sportdagen, symposia en allerlei borrels en andere leuke activiteiten. Ook
worden oude tentamens aangeboden via Internet. Surf naar de webstek van De Leidsche Flesch voor meer informatie
en bv foto’s van excursies: http://www.deleidscheflesch.nl/.
Voor een prima kennismaking wordt ook dit studiejaar het eerstejaarsweekend georganiseerd, en wel op 12, 13 en 14
september 2003.
Het bestuur van De Leidsche Flesch bestaat voor 2003 / 2004 uit:
Joris Berkhout, praeses;
Freeke van der Voort, vice-praeses
Evelyne Caris, ab-actis;
Bas Leerink, quaestor;
Richard van Rijn, assessor en
Erik Jongsma, assessor.
Je kunt je eenvoudig aanmelden als lid, de kosten voor eerstejaars studenten zijn 35 Euro voor de gehele studietijd.
Aanmelden kan bij de kamer van De Leidsche Flesch, kamer 304 van het W&I gebouw, links achterin de gang bij de
computerlaboratoria. Je kunt je natuurlijk ook inschrijven tijdens allerlei introductiedagen.
Telefoon: 071-527 7070
e-mail: bestuur@deleidscheflesch.nl
Mededelingenblad
Vanuit de sterrenkunde en natuurkunde wordt maandelijks een Mededelingenblad uitgegeven. In dit blad dat onder
alle personeel en studenten wordt verspreid worden naast de agenda van LION en van de Sterrewacht ook belangrijke
mededelingen en/of wijzigingen betreffende het onderwijs opgenomen. Veel informatie uit dit blad is ook op internet
beschikbaar: http://www.physics.leidenuniv.nl/
Het redactieadres van het Mededelingenblad is:
Redactie Mededelingenblad S&N, t.a.v. Barry Cats, J.H. Oortgebouw,
Niels Bohrweg 2, 2333 CA Leiden. E-mail: cats@phys.leidenuniv.nl

Medezeggenschap in de faculteit
Faculteitsbestuur
De Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen wordt bestuurd door het Faculteitsbestuur (FB), dat uit vier
personen bestaat, onder wie één student (in 2002/2003: Victor Knoop (natuurkunde)).
Het FB heeft een medezeggenschapsorgaan naast zich, dat advies uitbrengt en met zeer belangrijke beslissingen zelfs
moet instemmen voordat ze kunnen worden uitgevoerd: de Faculteitsraad.
Faculteitsraad
De Faculteitsraad (FR) is een medezeggenschapsorgaan van 14 personen. De helft bestaat uit studenten, en de andere
helft uit personeelsleden die verbonden zijn aan de faculteit. Ieder voorjaar worden er verkiezingen gehouden en de
mogelijkheid bestaat om je daarvoor verkiesbaar te stellen. De verkozen studenten worden aangesteld voor een
periode van een jaar (van september tot en met augustus).
De raad heeft eens in de maand een overlegvergadering met het Faculteitsbestuur (FB). Hier worden de meest
uiteenlopende zaken besproken. Dit varieert van reorganisaties tot het uitbreiden van de computerruimten. Zo zijn in
2001-2002 onder meer de invoering van het Bachelor / Master-model, de samenwerking met de Technische
Universiteit Delft en de inkrimping van de faculteit aan de orde geweest. In de meeste gevallen heeft de raad de
functie advies uit te brengen over voorgenomen plannen van het Faculteitsbestuur. Om deze adviesfunctie goed uit te
kunnen voeren, heeft het Faculteitsbestuur de plicht de raad van voldoende informatie te voorzien.
Over een aantal zaken heeft de raad instemmingsrecht. Zo moeten bijvoorbeeld het lange-termijnbeleid en
wijzigingen in het onderwijs- en examenreglement (OER) ter goedkeuring aan de raad worden voorgelegd. Verder
kan de raad gebruik maken van het initiatiefrecht, door zelf agendapunten voor de overlegvergadering aan te dragen.
Studenten krijgen in de raad uitgebreid de mogelijkheid om mee te praten en te beslissen over de gang van zaken aan
onze faculteit. Wil jij ook invloed uitoefenen op het bestuur van de faculteit, en opkomen voor de belangen van
studenten, overweeg dan eens om je kandidaat te stellen voor de Faculteitsraad.
De Faculteitsraad 2003-2004 bestaat uit:

Personeel:
Jacques van Alphen (biologie)
Lies Bouwman (scheikunde)
Marc van Hemert (scheikunde)
Frank Israel (sterrenkunde)
Gé Nieuwenhuys (natuurkunde)
Hans Roskam (biologie)
Floske Spieksma (wiskunde)
Studenten:
Mark den Heijer (natuurkude)
Victor Knoop (natuurkunde)
Maarten Laurs (scheikunde)
Ruben Musson (scheikunde)
Wouter Spaan (sterrenkunde)
Pim Velthof (Life Science & Technology)
Freeke van de Voort (sterrenkunde)

Wil je meer informatie over (het lidmaatschap van) de Faculteitsraad, neem dan eens contact op met één van de leden
of mail naar onderstaand adres.
E-mail: s.kingma@chem.leidenuniv.nl
Internet: http://www.fwn.leidenuniv.nl
Ga naar ’Organisatie’ en kies ’Faculteitsraad’
Beta-Banenmarkt
Tijdens de Beta-Banenmarkt krijgen studenten en promovendi van de faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen de
kans om kennis te maken met een scala aan bedrijven uit allerlei sectoren.
De banenmarkt bestaat uit drie onderdelen:
de bedrijvendag,
de sollicitatietraining en
de gespreksdag.
De markt is dé manier om je te oriënteren op een baan in het bedrijfsleven.
De bedrijvendag werd het afgelopen jaar gehouden in april, lokatie Gorlaeus Laboratorium. Verwacht wordt dat ook
dit academisch jaar de markt rond die datum en op die plaats wordt gehouden Via posters en uiteraard via internet
zullen nadere gegevens bekend worden gemaakt.
Voor nadere informatie:
"Stichting Beta Banenmarkt" betabanenmarkt@hotmail.com

Een deel van je opleiding in het buitenland
Als student bij één van de opleidingen van de Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen is het mogelijk om een
gedeelte van de studie of een stage in het buitenland te doen. Het meest bekende uitwisselingsprogramma waar je
gebruik van kan maken is Socrates. In dit programma is afgesproken dat je voor minimaal 3 maanden en maximaal
een jaar aan de gastuniversiteit kan studeren of stage lopen . Je hoeft in het buitenland geen collegeld te betalen, je
studiefinanciering loopt gewoon door, de in het buitenland behaalde ects-punten worden erkend door de Universiteit
Leiden en tellen mee voor je curriculum (heel belangrijk natuurlijk, want daardoor loop je geen studievertraging op).
Verder krijgt elke geselecteerde Socratesstudent een beurs (voorheen rond E 100,- p.m.) en wordt de gastuniversiteit
geacht een kamer voor je te zoeken. Elke opleiding heeft z’n eigen Socrates-contracten met diverse universiteiten in
het buitenland.
Een andere mogelijkheid biedt het Leidse lidmaatschap van de Coïmbragroep. Op grond hiervan kan je bij ruim 30
Europese universiteiten (met uitzondering van die in Groot Brittannië) een studie of stageplaats aanvragen. Dankzij
het ISEP programma hebben studenten toegang tot zo’n 100 universiteiten in de USA en nog ongeveer twintig in
Canada, Midden- of Zuid-Amerika en Australië. Ook buiten de subsidieprogramma’s zijn er veel overeenkomsten
tussen universiteiten, waardoor er bijna overal ter wereld mogelijkheden liggen voor studie of stage! Een overzicht
van alle overeenkomsten is beschikbaar bij de afdeling Internationalisering van het Educatief Centrum FWN (adres
zie hieronder). Kijk ook op de website: http://www.leidenuniv.nl/ics/buitenland.
Bij alle hierboven genoemde overeenkomsten wordt door de gastuniversiteit geen collegegeld gevraagd, je blijft in
Leiden ingeschreven en je moet hier betalen (maar ons collegegeld is vele malen lager dan dat in bijvoorbeeld de
USA).
Het is echt niet nodig om de uitblinker van het jaar te zijn om naar het buitenland te gaan, met gewone cijfers kan het
ook heel goed, als je maar gemotiveerd bent en doorzettingsvermogen hebt! Studeren in het buitenland levert hoe dan
ook een persoonlijke verrijking op.
Heb je interesse voor een studieverblijf binnen Europa, kom dan een half jaar voordat je weg wilt bij ons langs, wil je
verder weg dan is de voorbereidingstijd (inclusief taalcursus en het verkrijgen van financiering) een jaar. Maak een
afspraak voor informatie, advies, de bibliotheek , verslagen van voorgangers of brochures. Je bent welkom op ma, di
en wo, 9-17.00 uur
Educatief Centrum faculteit W&N, afdeling Internationalisering
Gorlaeuslaboratorium, kamer HB 110,
Coördinator: Gloria van der Laan,
tel. 5275783, G.vdLaan@fwnbur.leidenuniv.nl.

Expertisecentrum Internationalisering, Communicatie en Studenten (ICS)
Het expertisecentrum ICS bestaat uit drie onderdelen.
1. Internationalisering richt zich op de begeleiding van Leidse studenten die gedurende hun studie voor enige tijd
naar het buitenland vertrekken.Tevens wordt ondersteuning gegeven aan buitenlandse studenten die in het kader van
hun studie voor een periode aan de Leidse universiteit willen studeren. Belangstellenden met een buitenlandse
vooropleiding die in Leiden een opleiding willen volgen, melden zich ook bij de afdeling Internationalisering.
2. Communicatie richt zich voornamelijk op de organisatie en begeleiding van voorlichtingsdagen, open dagen,
zomerdagen, schoolbezoeken, studiebeurzen etc. Tevens wordt de persvoorlichting en de opmaak, aanvraag en
verzending van studiebrochures door de afdeling Communicatie verzorgd.
3. Studenten biedt diverse studie-ondersteunende activiteiten: cursussen en workshops op het gebied van
studievaardigheden, begeleiding op het gebied van studie- en beroepskeuze, informatieverstrekking over inschrijving,
studiefinanciering, afstudeerfonds en rechtspositie van studenten.
Ook houdt deze afdeling nauwlettend de wijzigingen in wet- en regelgeving bij. In het universiteitsblad Mare onder
de rubriek "Student en Zaken" worden eventuele wijzigingen gepubliceerd.
Voor de volgende diensten en onderwerpen kun je terecht bij het ICS:
|Beroep en bezwaar |Seksuele intimidatie |
|Bestuurdersbeurzen |Studentendecanen |
|Handicap |Studentenpsychologen |
|Informateur rechtspositie |Studentenwerving, |
| |Voorlichting op je oude school |
|International Office |Studiefinanciering |
|Loket Studenteninitiatieven |Studie-infotheek |
|Ombudsfunctionaris |Studiekeuze en loopbaanbegeleiding |
|Regeling financiële ondersteuning |Topsport |
|studenten ’96 | |
Het Expertisecentrum ICS vind je o.a op de volgende websites:
http://www.leidenuniv.nl/bvdu/sz en http://www.leidenuniv.nl/ics/buitenland
Algemene adressen: Studentencentrum Plexus
Oude UB
Kaiserstraat 25 Rapenburg 70
Postbus 9500,
2300 RA Leiden
tel. 071-5278011, fax. 071- 5277182

Bij wie kun je terecht met je vragen?
|- studieadviseur |- studieadviseur |- studieadviseur |
|- docent-mentor |- cursussen ICS |- docent-mentor |
|- studentendecaan | |- student-mentor |
| | |- cursussen ICS |
| | | |
|- studieadviseur |- studentendecaan |- studieadviseur |
|- docent-mentor |- studieadviseur | |
|- studentendecaan |- IBG | |
|- studiekeuzetests |- fondsen | |
| | | |
|- stagebegeleider |- stagebegeleider |- studieadviseur |
|- studieadviseur |- studieadviseur |- studenteninfobalie |
| - contactpersoon opleiding | |- studentenadministratie |
|- educatief centrum FWN | |- studentendecaan |
| | | |
|- studieadviseur |- studieadviseur |- studieadviseur |
|- ICS |- studentendecaan |- onderwijsbureau |
| |- ombudsfunctionaris |- Universiteit Leiden |
| | |- IBG |
| | | |
| | |
|- IBG |- studieadviseur |
|- onderwijsbureau |- admissions officer |
|- studieadviseur |- student counsellor |
| |- IBG |
Het Leids studiesysteem met Bindend Studieadvies
Het Leids studiesysteem wordt beschreven in het studentenstatuut (zie internet
www.leidenuniv.nl/ics/sz/statuut/statuut.html). De kern van dit studiesysteem is het studiebegeleidingplan. De
belangrijkste onderdelen worden hier kort toegelicht:
Elke student maakt deel uit van een groepje dat begeleid wordt door een docentmentor. In deze groep wordt
regelmatig gesproken over de studie en het studeren. Het doel is inzicht te geven in het geheel van de opleiding, de
samenhang tussen de verschillende vakken en de student te ondersteunen bij aanpak en organisatie van de studie. De
docentmentor kan bijgestaan worden door een ouderejaarsstudent, de studentmentor. Bij kleine opleidingen worden er
soms geen groepen gevormd, maar is er op individuele basis contact met een docentmentor.
Tijdens de loop van het studiejaar krijgt elke (voltijdse) eerstejaarsstudent drie studieadviezen, te weten:
het eerste studieadvies (eind januari)
het voortgangsadvies (tussen half april en uiterlijk 15 juni)
het definitieve studieadvies (uiterlijk eind augustus).
Een student krijgt een bindend negatief studieadvies wanneer in het eerste jaar van inschrijving (vóór 31 augustus)
voor de propedeuse:
minder dan 21 studiepunten zijn behaald;
21 of meer studiepunten behaald zijn, maar niet voldaan is aan de aanvullende eisen die zijn vastgesteld in de
Onderwijs- en Examenregeling voor die opleiding.
Met een bindend negatief studieadvies is het niet mogelijk om binnen een termijn van vier jaar in dezelfde opleiding
door te studeren aan de Universiteit Leiden. Een student die een negatief advies krijgt voor een major/minorcombinatie
kan zich de volgende vier jaar niet inschrijven voor de opleiding die de major vormde (dus ook niet voor
de monodisciplinaire variant van die opleiding, of voor een andere major/minor-combinatie, waarbij de major door de

etreffende opleiding wordt gevormd). Het negatieve advies heeft geen betrekking op de opleiding die de minor heeft
gevormd. Een student die een negatief advies krijgt voor een monodisciplinaire variant van de opleiding kan zich de
volgende vier jaar ook niet inschrijven voor een major/minor-combinatie waarbij de major gevormd wordt door de
opleiding waarvoor het negatieve advies is uitgebracht.
Een student die vóór 1 februari van het eerste jaar van inschrijving een verzoek tot uitschrijving doet, krijgt geen
studieadvies. Deze student kan desgewenst in een volgend studiejaar opnieuw bij dezelfde opleiding beginnen.
In sommige omstandigheden is uitstel mogelijk van het advies of kan een examencommissie (via de toepassing van de
hardheidsclausule) een negatief advies achterwege laten. Tegen een definitief studieadvies kan beroep aangetekend
worden. Meer informatie hierover staat in het studentenstatuut.
Studentenstatuut
Het studentenstatuut informeert de studenten die ingeschreven staan aan de Universiteit Leiden over wat zij van de
universiteit mogen verwachten en wat de universiteit van hen verwacht. Het statuut geeft een overzicht van het
onderwijsprogramma en de bijbehorende diensten en stelt de studenten op de hoogte van hun rechten en plichten. Het
studentenstatuut bestaat uit twee delen: het opleidingsdeel dat bestemd is voor studenten van een bepaalde opleiding
en het instellingsdeel dat voor iedere student gelijk is.
Het opleidingsdeel van het studentenstatuut is te vinden in de studiegids. Het bevat de Onderwijs- en Examenregeling
(OER), de nadere regels en richtlijnen van de examencommissie, een beschrijving van de studieopbouw, de
ondersteunende faciliteiten die de student door de opleiding worden geboden, de facultaire studentenvoorzieningen en
de faciliteiten betreffende de studiebegeleiding.
Het instellingsdeel van het studentenstatuut is te vinden op Internet. Het adres is
www.leidenuniv.nl/ics/sz/statuut/statuut.html. Dit deel van het statuut geeft een beschrijving van de rechten en
plichten van studenten en bevat een overzicht van de rechtsbescherming van studenten. Het betreft de rechten en
plichten die voortvloeien uit de van toepassing zijnde wet- en regelgeving, vastgelegd in de "Wet op het Hoger
onderwijs en Wetenschappelijk onderzoek" (WHW) en de daarmee samenhangende besluiten van het College van
Bestuur van de Universiteit Leiden. Voorbeelden hiervan zijn: de inschrijvingsprocedure, de Regeling financiële
ondersteuning studenten 2000 en de bezwaar- en beroepsprocedures. Bovendien bevat het instellingsdeel een
overzicht van de algemene universitaire voorzieningen voor studenten.
De tekst van het instellingsdeel van het studentenstatuut alsmede alle regelingen en besluiten van de Universiteit
Leiden liggen ook ter inzage in de Studie-infotheek. Adres: Kaiserstraat 25 te Leiden, geopend van maandag tot en
met vrijdag van 9.00 - 17.00 uur, tel 071 5278025.

Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen
Onderwijs- en examenregeling, deel I - Bacheloropleiding
Inhoud:
Paragraaf 1 - Algemene bepalingen
Paragraaf 2 - Opbouw van de opleiding
Paragraaf 3 - Onderwijs
Paragraaf 4 -Tentamens
Paragraaf 5 - Vooropleiding
Paragraaf 6 - Studiebegeleiding
Paragraaf 7 - Overgangsbepalingen
Paragraaf 8 - Slotbepalingen
5.3.2 Paragraaf 1 - Algemene bepalingen
Artikel 1.1 - Toepasselijkheid van de regeling
Deze regeling is van toepassing op het onderwijs en de examens van de bacheloropleidingen:
Wiskunde;
Informatica;
Sterrenkunde;
Natuurkunde;
Scheikunde;
Life Science & Technology (LS&T);
Biofarmaceutische Wetenschappen (BFW);
Biologie;
die worden verzorgd binnen de faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen van de Universiteit Leiden (al dan
niet samen met de faculteit Technische Natuurwetenschappen van de Technische Universiteit Delft); hierna te
noemen: de faculteit.
Artikel 1.2 - Begripsbepalingen
De in dit reglement voorkomende begrippen hebben, indien die begrippen ook voorkomen in de Wet op het hoger
onderwijs en wetenschappelijk onderzoek (WHW) de betekenis die deze wet eraan geeft.
In deze regeling wordt verstaan onder:
a. de wet: de Wet op het Hoger onderwijs en Wetenschappelijk onderzoek, afgekort tot WHW, en zoals sinds
de invoering gewijzigd;
b. de opleiding: de bacheloropleiding bedoeld in artikel 7.3a, lid 1 onder a van de wet;
student: hij of zij die is ingeschreven aan de Universiteit Leiden voor het volgen van het onderwijs en/of het afleggen
van de tentamens en de examens van de opleiding;
d. propedeuse: de propedeutische fase van de opleiding, als onderdeel van de opleiding, genoemd in artikel
7.8 van de wet;
1. onderdeel: een onderwijseenheid of cursus van de opleiding, in de zin van de wet;
2. curriculum: het geheel van onderwijseenheden behorende bij het onderwijsprogramma voor een examen;
g. practicum: een praktische oefening als bedoeld in artikel 7.13, van de wet, in een van de volgende vormen:
1. het maken van een scriptie;
2. het maken van een werkstuk, een proefontwerp of een programmeeropdracht;

3. het uitvoeren van een onderzoekopdracht;
4. het verrichten van een literatuurstudie;
5. het doorlopen van een stage;
6. het deelnemen aan veldwerk of een excursie;
7. het uitvoeren van proeven en experimenten;
8. het deelnemen aan een andere onderwijsactiviteit die gericht is op het bereiken van bepaalde
vaardigheden;
h. tentamen of toets: een onderzoek naar de kennis, het inzicht en de vaardigheden van de student met
betrekking tot een bepaalde onderwijseenheid, alsmede de beoordeling van dat onderzoek door minstens één
daartoe door de examencommissie aangewezen examinator.
1. examen: toetsing, waarbij door de examencommissie wordt vastgesteld of alle tentamens van de tot de
propedeuse behorende onderwijseenheden resp. van alle tot de bachelor behorende onderwijseenheden met goed
gevolg zijn afgelegd (conform artikel 7.10 van de wet).
2. examencommissie: de examencommissie van een opleiding ingesteld conform artikel 7.12 van de wet.
3. examinator: degene die door de examencommissie wordt aangewezen ten behoeve van het afnemen van
tentamens, conform artikel 7.12 van de wet;
4. Het Leids Universitair Register Opleidingen: het onder verantwoordelijkheid van het College van Bestuur
gehouden register van de door de universiteit verzorgde opleidingen;
5. ECTS: studiepunten conform het European Credit Transfer System;
6. Major-minorcombinaties: een studieroute van de bacheloropleiding waarbij onderdelen van een andere
bacheloropleiding worden gevolgd met een omvang van circa 50 ECTS studiepunten;
o. studiegids: de gids voor één van de opleidingen genoemd in artikel 1.1 bevattende de specifieke informatie
voor de bacheloropleiding;
p. instelling: Universiteit Leiden
Artikel 1.3 - Doel van de opleidingen
Met de opleidingen wordt beoogd:
1. kennis, vaardigheid en inzicht op het vakgebied van de opleiding te doen verkrijgen;
2. academische vorming (artikel 2.4) te doen verkrijgen;
3. voorbereiding op een verdere studieloopbaan, in het bijzonder in de masteropleiding van de opleiding;
4. een zekere mate van voorbereiding op een maatschappelijke loopbaan.
Artikel 1.4 - Varianten binnen de opleidingen
Naast de monodisciplinaire varianten van de bacheloropleidingen genoemd in artikel 1.1 zijn de volgende major
minor varianten vastgesteld:
ad b:
Major Informatica met minor Psychologie;
Major Informatica met minor Bedrijfswetenschappen;
ad d:
ad e:
ad g:
Artikel 1.5 - Dubbele opleidingen
Major Natuurkunde met minor Scheikunde;
Major Natuurkunde met minor Life Science & Technology;
Major Scheikunde met minor Natuurkunde;
Major Bio-Farmaceutische Wetenschappen met minor Scheikunde;
Aan excellente studenten wordt de mogelijkheid geboden om gelijktijdig twee bacheloropleidingen te volgen. Dat
betreft:
een dubbele Bachelor Wiskunde en Sterrenkunde,

een dubbele Bachelor Wiskunde en Natuurkunde, en
een dubbele Bachelor Sterrenkunde en Natuurkunde
Artikel 1.6 - Vorm van de opleiding
De bacheloropleidingen worden als regel voltijds verzorgd; de bacheloropleiding Life Science & Technology (LS&T)
wordt uitsluitend voltijds verzorgd.
5.3.3 Paragraaf 2 - Opbouw van de opleiding
Artikel 2.1 - Studielast
De bacheloropleidingen hebben een studielast van 180 ECTS studiepunten, waarbij een studiepunt gelijk staat aan 28
uur studeren.
Elke opleiding bestaat uit een propedeutische fase van 60 ECTS studiepunten en een op het propedeutisch examen
volgende bachelorsfase van 120 ECTS studiepunten.

Artikel 2.2 - Studieprogramma propedeutische fase
De propedeuse van elke opleiding omvat de onderdelen zoals aangegeven in bijlagen 1a t/m h van deze regeling met
de daarbij vermelde studielast.
Indien het programma van de propedeuse keuzevakken vermeldt, dient de student die keuze te maken uit de
onderdelen die daartoe in de betreffende bijlage worden genoemd.
Artikel 2.3 - Studieprogramma bachelorsfase
Elke opleiding kent een studieprogramma bestaande uit verplichte vakken naast keuzevakken. De door de betreffende
examencommissie vastgestelde programma’s voor alle afstudeervarianten worden vermeld in de bijlagen 1a t/m h.
Artikel 2.4 - Academische vorming
De opleiding van de student bevat naar het oordeel van de examencommissie voldoende elementen ten dienste van de
academische vorming van de student, in het bijzonder met betrekking tot:
het zelfstandig wetenschappelijk denken en handelen;
het hanteren van vakwetenschappelijke kennis in wetenschappelijke, wijsgerige en maatschappelijke context.
Elke opleiding voldoet wat betreft de opbouw en eindtermen (wetenschappelijke kennis en wetenschappelijke
methodes) en overige kwaliteitskenmerken aan hetgeen gesteld is in "Het Leids Universitair Register Opleidingen".
5.3.4 Paragraaf 3 - Onderwijs
Artikel 3.1 - Omvang
De omvang van alle onderdelen van de opleidingen wordt aangegeven met de studielast bestaande uit ten minste 1
geheel studiepunt of een veelvoud daarvan.
Artikel 3.2 - Niveau
Van elk onderdeel wordt in de studiegids het niveau vermeld; hierbij wordt de wijze van normering van het Leids
Universitair Register Opleidingen gevolgd.
Artikel 3.3 - Voorkennis
Indien aan onderdelen van het curriculum slechts mag worden deelgenomen als daaraan voorafgaande delen met goed
gevolg zijn afgelegd wordt dat expliciet vermeld in de nadere Regels en Richtlijnen voor de tentamens en examens
van de opleiding.
Artikel 3.4 - Deelname aan een studieonderdeel
Indien voor deelname aan studieonderdelen inschrijving bij het onderwijssecretariaat wordt vereist, wordt dat
aangegeven in de Regels en Richtlijnen voor de tentamens en examens van de opleiding. Voor bij de opleiding
ingeschreven studenten wordt plaatsing gegarandeerd voor de verplichte delen van hun major of minor dan wel
monodisciplinaire opleiding. Voor keuzeonderdelen geschiedt de plaatsing op basis van de in de Regels en
Richtlijnen vastgelegde condities.
Artikel 3.5 - Practica
1. Een nadere omschrijving van de in bijlage 1 vermelde practica wordt gegeven in de studiegids van de opleiding
van het jaar waarin het practicum wordt verzorgd of op de onderwijs-site van de opleiding. De deelnemers
ontvangen voor de aanvang een nadere instructie van de practicumonderdelen die moeten worden verricht.
2. Het met voldoende resultaat deelnemen aan een practicum geldt als het behalen van een tentamen in de zin van
artikel 7.10 van de wet.
5.3.5 Paragraaf 4 - Tentamens
Artikel 4.1 - Tijdvakken en frequentie tentamens
Tot het afleggen van de tentamens van de onderdelen van de opleiding wordt elk collegejaar ten minste tweemaal de
gelegenheid gegeven.
2. Indien de student een tweede herkansingsmogelijkheid nodig heeft om studievertraging te

voorkomen kan bij de studiebegeleider een verzoek daartoe worden ingediend.
3. Tot het afleggen van het tentamen van een onderdeel met een meerjarige cyclus (bv een keuzevak),
wordt in een jaar waarin het onderwijs niet wordt verzorgd ten minste eenmaal de gelegenheid gegeven.
Artikel 4.2 - Vorm van de tentamens
1. De tentamens worden in beginsel schriftelijk afgenomen. Deze schriftelijke tentamens worden als
zodanig vermeld in het jaarlijks te publiceren rooster van de opleiding. Op verzoek van de student kan de
examencommissie toestaan dat een tentamen op een andere wijze wordt afgelegd.
Aan gehandicapte studenten wordt de gelegenheid geboden de tentamens op een zoveel mogelijk aan hun individuele
handicap aangepaste wijze af te leggen. De examencommissie wint zo nodig deskundig advies in alvorens te
beslissen.
De tentamens vinden plaats in het Nederlands of, indien de examencommissie dit in bijzondere gevallen nodig of
gewenst acht, in een andere taal, met inachtneming van de voor de bacheloropleidingen vastgestelde universitaire
gedragscode.
Artikel 4.3 - Mondelinge tentamens
1. Mondeling wordt niet meer dan één persoon tegelijk getoetst, tenzij de examencommissie anders heeft bepaald.
2. Het mondeling afnemen van een toets is openbaar, tenzij de examencommissie of de desbetreffende examinator
in een bijzonder geval anders heeft bepaald, dan wel de student daartegen bezwaar heeft gemaakt.
Artikel 4.4 - Oordeel
1. De examinator stelt terstond na het afnemen van een mondeling tentamen het oordeel vast en reikt de student
een desbetreffende schriftelijke verklaring uit.
2. De examinator stelt het oordeel over een schriftelijk of op andere wijze afgenomen tentamen in de regel vast
binnen vijftien werkdagen na de dag waarop dit is afgenomen, en verschaft de onderwijsadministratie van de
faculteit de nodige gegevens ten behoeve van de uitreiking van het schriftelijk bewijsstuk van het oordeel aan de
student.
3. Op de schriftelijke verklaring van het oordeel over een tentamen of toets wordt de student gewezen op het
inzagerecht, bedoeld in artikel 4.7.
Artikel 4.5 - Geldigheidsduur
1. Het propedeutisch examen kent een onbeperkte geldigheidsduur.
2. De geldigheidsduur van met goed gevolg afgelegde tentamens is onbeperkt.
1. In afwijking van het in de tweede zin gestelde kan de examencommissie voor een onderdeel, waarvan het
tentamen langer dan 5 jaar geleden is behaald, een aanvullende dan wel een vervangende toets opleggen. Indien
het een onderdeel van de minor betreft gebeurt dit niet dan nadat de examencommissie van de opleiding die de
minor verzorgt, gehoord is door de verantwoordelijk examencommissie.
Artikel 4.6 - Inzagerecht en nabespreking
Gedurende ten minste dertig dagen na de bekendmaking van de uitslag van een schriftelijke toets heeft de student
recht op inzage in zijn beoordeeld werk.
Gedurende de in het eerste lid genoemde termijn kan de belanghebbende kennis nemen van vragen en opdrachten van
de desbetreffende toets, alsmede zo mogelijk van de normen aan de hand waarvan de beoordeling heeft
plaatsgevonden.
Op verzoek van de student vindt een nabespreking plaats.
Indien deze nabespreking collectief plaatsvindt, wordt dit tegelijkertijd met de uitslag van het tentamen bekend
gemaakt.
De nabespreking geschiedt op een namens de examencommissie te bepalen plaats en tijdstip.
Indien de student aantoont door overmacht verhinderd te zijn of te zijn geweest de collectieve nabespreking bij te

wonen, wordt hem/haar een andere mogelijkheid geboden
Artikel 4.7 - Vrijstelling
De examencommissie kan de student op diens verzoek, gehoord de desbetreffende examinator, vrijstelling verlenen
van een tentamen of toets, indien de student:
hetzij een qua inhoud en niveau overeenkomstig onderdeel van een universitaire opleiding, een hogere
beroepsopleiding of een opleiding die hieraan gelijkwaardig is, heeft voltooid;
hetzij aantoont door beroepservaring over voldoende kennis en vaardigheden te beschikken met betrekking tot het
desbetreffende onderdeel.
Indien het onderdelen van de minor betreft, neemt de examencommissie van de bacheloropleiding die de major
verzorgt pas een beslissing over het al dan niet verlenen van een vrijstelling nadat de examencommissie van de
opleiding die de minor verzorgt, is gehoord.
Artikel 4.8 - Examens
1. De uitslag van het propedeutisch examen wordt ten minste tweemaal per jaar vastgesteld.
2. De examencommissie stelt, met inachtneming van het ter zake gestelde in de Regels en Richtlijnen voor de
tentamens en examens van de opleiding, ten minste driemaal per jaar de uitslag van het Bachelorexamen vast.
Artikel 4.9 - Graad
Aan degene die het bachelorexamen van een opleiding met goed gevolg heeft afgelegd, wordt de bachelorgraad
verleend.
Degene die het bachelorexamen met goed gevolg heeft afgelegd is gerechtigd tot het voeren van de titel Bachelor of
Science.
De verleende graad met de omschrijving van het vakgebied zoals omschreven in artikel 1.1 wordt op het getuigschrift
van het examen aangetekend.
Bij het diploma is een supplement toegevoegd dat voldoet aan de richtlijnen van het Leids Universitair Register.
5.3.6 Paragraaf 5 - Vooropleiding
Artikel 5.1 - Toegang tot de opleiding wordt verkregen door een Nederlands diploma Voorbereidend
Wetenschappelijk Onderwijs (VWO) met de vakken zoals genoemd in bijlage 2 of een diploma dat hieraan
gelijkwaardig is (zie artikel 7.24, 7.25 en 7.28 van de wet).
Artikel 5.2 - Vervangende eisen deficiënties
Deficiënties in de vooropleiding worden vervuld door het met goed gevolg voldoen aan een toelatingsonderzoek als
bedoeld in artikel 7.25, lid 4 van de wet (vakinhoudelijke eisen in bijlage 2). Zolang men het toelatingsonderzoek niet
met voldoende resultaat heeft afgelegd, wordt men van deelname aan de tentamens en practica van de opleiding
uitgesloten. Een uitzondering hierop wordt gevormd door de opleidingen wiskunde, informatica, sterrenkunde en
natuurkunde waarvoor geldt dat een deficiëntie gedurende het propedeusejaar mag worden weggewerkt.
De examencommissie kan een universitair docent belasten met het afnemen van een of meer toetsen.
Artikel 5.3 - Nederlandse taal
1. Aan de eis inzake voldoende beheersing van de Nederlandse taal wordt voldaan door het met goed gevolg
afleggen van het examen niveau 2 van de cursus Nederlands als Tweede Taal georganiseerd door de
Universiteit Leiden (of het Staatsexamen NT2-programma 2).
2. De examencommissie kan in bijzondere gevallen vrijstelling verlenen van het onder lid 1 bedoelde examen.
Artikel 5.4 - Gelijkwaardige vooropleiding
Degene die op grond van de WHW direct kan inschrijven anders dan de bezitter van een VWO diploma, wordt
getoetst in de vakken, genoemd in bijlage 2 op het niveau van het v.w.o.-eindexamen in het profiel dat directe
toelating geeft.
Artikel 5.5 - Colloquium doctum

Bij het toelatingsonderzoek, als bedoeld in artikel 7.29 van de wet, worden de eisen gesteld zoals vermeld in bijlage 2
van deze regeling.
5.3.7 Paragraaf 6 - Studiebegeleiding
Artikel 6.1 - Studievoortgangadministratie
De studieresultaten van de studenten worden geregistreerd door de onderwijsadministratie van de faculteit.
De onderwijsadministratie verschaft elke student ten minste eenmaal per jaar een overzicht van de door hem/haar
behaalde studieresultaten.
De student ontvangt op verzoek een geautoriseerd schriftelijk overzicht van de behaalde studieresultaten.
Artikel 6.2 - Studiebegeleiding
De opleiding draagt zorg voor de introductie en de studiebegeleiding van de studenten die voor de opleiding zijn
ingeschreven, mede ten behoeve van hun oriëntatie op mogelijke studiewegen in en buiten de opleiding.
De opleiding biedt de student de mogelijkheid minimaal twee maal per jaar met een tutor, een mentor of de
studieadviseur de studievoortgang te bespreken.
Artikel 6.3 - Studieadvies propedeutische fase
De examencommissie van de opleiding (c.q. de opleiding die de major verzorgt) brengt de student uiterlijk aan het
einde van diens eerste jaar van inschrijving schriftelijk een definitief studieadvies uit over de voortzetting van zijn
studie binnen de opleiding, zoals bedoeld in artikel 7.8b, lid 1 van de wet en overeenkomstig het bepaalde in artikel
7.8b, lid 3 tot en met lid 7, van de wet en het Besluit Studiesysteem Bindend Studieadvies van het College van
Bestuur van de Universiteit Leiden op 8 april 1999. Voorafgaand aan dit definitieve advies worden tijdens het eerste
studiejaar twee voortgangsadviezen aan de student uitgebracht: het eerste voortgangsadvies wordt eind januari
gegeven, het tweede in de periode van medio april tot uiterlijk 15 juni.
Aan het definitieve studieadvies is een afwijzing worden verbonden zoals bedoeld in artikel 7.8b, lid 3 en lid 5 van de
wet en het Besluit Studiesysteem Bindend Studieadvies, indien de student op 31 augustus van het eerste jaar van
inschrijving voor de propedeuse:
minder dan 30 ECTS studiepunten heeft gehaald,
30 of meer ECTS studiepunten heeft behaald, maar niet heeft voldaan aan de aanvullende eisen zoals die zijn
vastgesteld in bijlage 1 van deze Onderwijs- en Examenregeling.
Een bindend negatief advies geldt enkel voor de opleiding waarvoor de student ingeschreven staat en niet
voor de minor die eventueel van de propedeuse deel heeft uitgemaakt.
Desgevraagd krijgt de student van of namens de examencommissie een mondelinge toelichting op het advies en
informatie over de voortzetting van zijn studie in of buiten de faculteit en over eventuele andere
ontwikkelingsmogelijkheden.
Artikel 6.4 - Topsport
Aan studenten die topsport bedrijven wordt de gelegenheid geboden het onderwijs zoveel mogelijk aan de eisen van
hun sportieve bezigheden aan te passen. De opleiding hanteert voor het bepalen wie tot deze categorie behoren de
richtlijnen van het College van Bestuur.
Artikel 6.5 - Andere culturele of maatschappelijke activiteiten
Aan studenten die een bijdrage leveren aan culturele of maatschappelijke activiteiten die naar het oordeel van het
faculteitsbestuur vergelijkbaar zijn aan de inspanningen genoemd in artikel 6.4, zal het onderwijs eveneens zoveel
mogelijk worden aangepast aan de eisen van die activiteiten.
Artikel 6.6 - Duurzame functiestoornis
Voor studenten met een handicap of met een chronische ziekte wordt het onderwijs, zoveel als redelijkerwijs mogelijk
is, aan de beperkingen aangepast.
Artikel 6.7 - Buitenlands verblijf en stage
Voor studenten die tengevolge van een door de opleiding goedgekeurd buitenlands studieverblijf of een door de

opleiding goedgekeurde stage aantoonbare studievertraging zouden ondervinden, treft de examencommissie een
bijzondere regeling.
Paragraaf 7 - Overgangsbepalingen
Artikel 7.1 - Bachelordiploma
Vanaf 1 september 2002 kan het bachelordiploma worden behaald. De examencommissie van de opleiding kan
afwijken van deze regel en een latere datum vaststellen.
Artikel 7.2 - Einddatum doctoraal
Het doctoraalprogramma zoals dit gold vóór invoering van de bacheloropleiding, blijft voor studenten die vóór 1
september 2002 met hun studie zijn begonnen (inclusief studenten van latere lichtingen die een verkort programma,
met een vastliggend insluizingsprogramma, volgen) van kracht tot 1 september 2006. Het afsluitend doctoraalexamen
zoals dat gold vóór de invoering van het bachelorexamen, kan worden afgelegd tot uiterlijk 1 september 2010.
Indien onderdelen van het oude programma niet meer worden aangeboden, zullen er vakken uit het nieuwe
programma worden aangewezen die in de plaats komen van de bedoelde onderdelen.
Artikel 7.3 - Overstap van doctoraal naar bachelorprogramma
Studenten die vóór 1 september 2002 met hun studie zijn begonnen (inclusief studenten van latere lichtingen die een
verkort programma volgen), kunnen in door de examencommissie te bepalen gevallen en onder door de
examencommissie vast te stellen voorwaarden overstappen van het doctoraalprogramma naar het programma van de
bacheloropleiding. Deze voorwaarden worden gesteld met het doel de eindtermen en het beoogde civiele effect van
het bachelordiploma te waarborgen. Daarbij zal worden getracht studievertraging zoveel mogelijk te beperken.
Artikel 7.4 - Deeltijdstudenten
Deeltijdstudenten die vóór 1 september 2002 met het propedeutisch programma zijn begonnen, kunnen onder door de
examencommissie vast te stellen voorwaarden overstappen van het propedeuse programma van de doctoraalopleiding
naar het propedeuse programma van de bacheloropleiding.
Artikel 7.5 - Oud bindend studieadvies
Indien een student voor het eind van de propedeuse van het doctoraalprogramma een negatief bindend advies heeft
ontvangen voor deze opleiding dan geldt dit advies onverkort voor inschrijving voor de bacheloropleiding.
5.3.8 Paragraaf 8 - Slotbepalingen
Artikel 8.1 - Wijziging
Wijzigingen van deze regeling worden door het faculteitsbestuur bij afzonderlijk besluit vastgesteld na instemming
van de faculteitsraad, met in achtneming van het gestelde in artikel 9.38 onderdeel b van de Wet op het Hoger
onderwijs en Wetenschappelijk onderzoek.
Wijzigingen in deze regeling die ook van toepassing zijn voor een zeker studiejaar moeten voor dat studiejaar zijn
doorgevoerd en op de daarvoor vastgestelde wijze zijn gepubliceerd. Daarvan kan enkel worden afgeweken als
snellere invoering van een wijziging strikt noodzakelijk is en daarbij de belangen van de studenten niet worden
geschaad.
Een wijziging kan voorts niet ten nadele van een student van invloed zijn op enige beslissing ten aanzien van die
student welke krachtens deze regeling door de examencommissie is genomen.
Artikel 8.2 - Bekendmaking
De faculteit draagt zorg voor een passende bekendmaking van deze regeling en ziet toe op bekendmaking van de
Regels en Richtlijnen die door de examencommissies van de opleidingen zijn vastgesteld, alsmede van elke wijziging
van deze stukken.
Elke belangstellende kan bij de onderwijsadministratie een exemplaar van de in het eerste lid bedoelde stukken
verkrijgen.
Indien de Regels en Richtlijnen die door de examencommissie zijn vastgesteld voor de minor ten dele afwijken van
die van de major dan dient de student daar duidelijk op gewezen te worden.

Artikel 8.3 - Inwerkingtreding
Deze regeling treedt in werking op 1 september 2003.
Bijlage 1:
Bijlage 2:
Studieprogramma van de BSc opleidingen
Vooropleidingseisen

Onderwijs- en examenregeling
Deel I - Bacheloropleiding
Bijlage 1a: Programma’s BSc opleidingen Natuurkunde
|1e jaar | |Ntk |Ntk+Stk |Ntk+Wsk |Ntk+Inf|
| | |ECTS |ECTS |ECTS |ECTS |
|Analyse 1 |100 |6 |6 |6 |6 |
|Analyse 2 |200 |6 |6 |6 |6 |
|Lineaire Algebra 1 |100 |6 |6 |6 |6 |
|Programmeermethoden |100 |6 |6 |6 |7 |
|Speciale Relativiteitstheorie |100 |4 |4 |4 | |
|Optica |100 |5 |5 |5 |5 |
|Klassieke Mechanica 1 |100 |7 |7 |7 |7 |
|Elektromagnetisme 1 |100 |6 |6 |6 |6 |
|Kaleidoscoop |100 |1 |1 |1 |1 |
|Presenteren en Communiceren 1a |100 |2 |2 |2 |2 |
|Natuurkundig Practicum 1 |200 |7 |7 |4 |4 |
|Wiskundige Structuren | | | |6 | |
|Logica | | | | |5 |
|Uit de variatieruimte | |4 | | | |
|Sterrenkunde jaar 1 BSc Ntk+Stk | | |4 | | |
|Wiskunde jaar 1 BSc Ntk+Wsk | | | |1 | |
|Informatica jaar 1 BSc Ntk+Inf | | | | |5 |
De "variatieruimte" bestaat uit de vakken:
Fysica van Levensprocessen, Fysica van Moderne Technologie, Inleiding Astrofysica, Levend Heelal, Fysica van
Elemetaire Deeltjes, Extra prestage, Complexe Analyse, Atoom- en Molecuulfysica, of Statische en Thermodynasche
Fysica 2.
Voor het vak "Sterrenkunde jaar 1 BSc Ntk+Stk" wordt een vrijstelling verleend indien de vakken Sterrenkundig
Practicum 1 (3 ECTS) en Inleiding Astrofysica (4 ECTS) met goed gevolg zijn afgerond.

Voor het vak "Wiskunde jaar 1 BSc Wsk+Stk" wordt een vrijstelling verleend indien de vakken Algebra 1 (6 ECTS),
Caleidoscoop (6 ECTS) en Kansrekening en Statistiek 1 (6 ECTS) met goed gevolg zijn afgerond.
Voor het vak "Informatica jaar 1 BSc Ntk+Inf" wordt een vrijstelling verleend indien de vakken Digitale Technieken
(7 ECTS), Fundamentele Informatica (6 ECTS), Algoritmiek (7 ECTS), en Databases (7 ECTS) met goed gevolg zijn
afgerond.
Natuurkunde
|2e jaar | |ECTS |
|Analyse 3 |200 |7 |
|Lineaire Algebra 2 |200 |5 |
|Klassieke Mechanica 2 |300 |4 |
|Elektromagnetisme 2 |300 |6 |
|Quantum Mechanica 1 |200 |7 |
|Quantum Mechanica 2 |300 |5 |
|Statische en Thermische Fysica 1 |300 |7 |
|Presenteren en Communiceren 1b |100 |1 |
|Natuurkundig Practicum 2 |300 |10 |
|Variatieruimte | |8 |
| | | |
|3e jaar | |ECTS |
|Signaal Verwerking en Ruis |300 |6 |
|Fysica van de Vaste Stof |300 |6 |
|Natuurwetenschap en Samenleving |100 |3 |
|Keuzevak | |4 |
|Pre-stages (2 onderwerpen) |300 |6 |
|Onderzoek incl afstudeerverslag |400 |18 |
|Variatieruimte | |17 |
De zogenaamde "variatieruimte" bestaat uit de vakken: Fysica van Levensprocessen (4 ECTS), Fysica van Moderne
Technologie (4 ECTS), Inleiding Astrofysica (4 ECTS), Levend Heelal (4 ECTS), Fysica van Elementaire Deeltjes (4
ECTS), Extra prestage (2 ECTS), Analyse 4 (6 ECTS), Atoom- en Molecuulfysica (4 ECTS), of Statische en
Thermische Fysica 2 (7 ECTS).

5.3.9 Major Natuurkunde/minor Scheikunde
|1e jaar | |ECTS |
|Natuurkunde vakken | | |
|Analyse 1 |100 |6 |
|Analyse 2 |200 |6 |
|Lineaire Algebra 1 |100 |6 |
|Optica |100 |5 |
|Klassieke Mechanica 1 |100 |7 |
|Elektromagnetisme 1 |100 |6 |
|Presenteren en Communiceren 1a |100 |1 |
|Natuurkundig Practicum 1 voor N/s |200 |4 |
|Scheikunde vakken | | |
|Scheikunde |100 |6 |
|Biochemie 1 |100 |3 |
|Biochemie 1 practicum |100 |3 |
|Organische Chemie 1 |100 |4 |
|Organisch Chemisch practicum |100 |3 |
| | | |
|2e jaar | |ECTS |
|Natuurkunde vakken | | |
|Analyse 3 |200 |7 |
|Lineaire Algebra 2 |200 |5 |
|Klassieke Mechanica 2 |300 |4 |
|Elektromagnetisme 2 |300 |6 |
|Quantum Mechanica 1 |200 |7 |
|Quantum Mechanica 2 |300 |5 |
|Statische en Thermische Fysica 1 |300 |7 |
|Presenteren en Communiceren 1b |100 |1 |
|Natuurkundig Practicum 2 voor N/s |300 |7 |
|Variatieruimte (Ntk) | |4 |
| | | |
|Scheikunde vakken | | |
|Anorganische Chemie I |100 |4 |
|Anorganisch Chemie 1 Practicum |100 |3 |
| | | |
|3e jaar | |ECTS |
|Natuurkunde vakken | | |
|Signaal Verwerking en Ruis |300 |6 |
|Fysica van de Vaste Stof |300 |6 |
|Natuurwetenschap en Samenleving |100 |3 |
|Pre-stages (2 onderwerpen) |300 |6 |
|Natuurkundig Onderzoek |400 |18 |
|Variatieruimte (Ntk) | |17 |
| | | |
|Scheikunde vak | | |
|Fysische Chemie II |200 |4 |
5.3.10 Major Natuurkunde/minor Life Science and Technology
|1e jaar | |ECTS |
|Natuurkunde vakken | | |
|Analyse 1 |100 |6 |
|Analyse 2 |200 |6 |
|Lineaire Algebra 1 |100 |6 |
|Optica |100 |5 |
|Klassieke Mechanica 1 |100 |7 |
|Elektromagnetisme 1 |100 |6 |
|Presenteren en Communiceren 1a |100 |1 |
|Natuurkundig Practicum 1 voor |200 |4 |
|N/lst | | |
| | | |
|Life Science and Technology vakken | |19 |
|De vakken van de LST minor worden op individuele basis |
|vastgesteld. |
| | |ECTS |
|2e jaar | | |
|Natuurkunde vakken | | |
|Analyse 3 |200 |7 |
|Lineaire Algebra 2 |200 |5 |
|Klassieke Mechanica 2 |300 |4 |

|Elektromagnetisme 2 |300 |6 |
|Quantum Mechanica 1 |200 |7 |
|Quantum Mechanica 2 |300 |5 |
|Statische en Thermische Fysica 1 |300 |7 |
|Presenteren en Communiceren 1b |100 |1 |
|Natuurkundig Practicum 2 voor |300 |7 |
|N/lst | | |
|Variatieruimte (Ntk) | |4 |
| | | |
|Life Science and Technology vakken | |7 |
|De vakken van de LST minor worden op individuele basis |
|vastgesteld |
|3e jaar | |ECTS |
|Natuurkunde vakken | | |
|Signaal Verwerking en Ruis |300 |6 |
|Fysica van de Vaste Stof |300 |6 |
|Natuurwetenschap en Samenleving |100 |3 |
|Pre-stages (2 onderwerpen) |300 |6 |
|Natuurkundig Onderzoek |400 |18 |
|Variatieruimte (Ntk) | |17 |
| | | |
|Life Science and Technology vakken | |4 |
|De vakken van de LST minor worden op individuele basis |
|vastgesteld |

Natuurkunde (tevens Sterrenkunde)
|2e jaar | |ECTS |
|Analyse 3 |200 |7 |
|Lineaire Algebra 2 |200 |5 |
|Klassieke Mechanica 2 |300 |4 |
|Elektromagnetisme 2 |300 |6 |
|Quantum Mechanica 1 |200 |7 |
|Quantum Mechanica 2 |300 |5 |
|Natuurkundig Practicum 2 voor N/S |300 |7 |
|Presenteren en Communiceren 1b |100 |1 |
|Uit de variatieruimte Natuurkunde | |12 |
|Sterrenkunde jaar 2 BSc Ntk+Stk | |6 |
| | |ECTS |
|3e jaar | | |
|Signaal Verwerking en Ruis |300 |6 |
|Fysica van de Vaste Stof |300 |6 |
|Natuurwetenschap en Samenleving |100 |3 |
|Pre-stages (2 onderwerpen) |300 |6 |
|Natuurkundig Onderzoek |400 |18 |
|Uit de variatieruimte Natuurkunde | |4 |
|Astronomische WaarneemTechnieken 1 |400 |6 |
|Sterren |400 |5 |
|Sterrenstelsels en Kosmologie |400 |5 |
|Sterrenkunde jaar 3 BSc Stk+Ntk | |1 |
Voor het vak "Natuurkunde jaar 2 BSc Stk+Ntk" wordt een vrijstelling verleend indien de vakken Statische en
Thermodynasche Fysica 1 (7 ECTS), Toegepaste Statistiek (4 ECTS),
Melkweg (4 ECTS), Modern Sterrenkundig Onderzoek (4 ECTS) en Sterrenkundig Practicum 2 (5 ECTS) met goed
gevolg zijn afgerond.
Voor het vak "Sterrenkunde jaar 3 BSc Ntk+Stk" wordt een vrijstelling verleend indien de vakken Sterrenkunde
presentatie (4 ECTS), Numerieke Wiskunde 1 (6 ECTS) en Sterrenkundig Onderzoek incl afstudeerverslag (18
ECTS) met goed gevolg zijn afgerond.

Natuurkunde (tevens Wiskunde)
| | |
| | | |
|2e jaar | |ECTS |
|Analyse 3 |200 |7 |
|Lineaire algebra 2 |200 |5 |
|Algebra 2 |200 |5 |
|Numerieke wiskunde 1 |200 |6 |
|Klassieke mechanica 2 |300 |4 |
|Elektromagnetisme 2 |300 |6 |
|Natuurkundig Practicum 2 |300 |10 |
|Presenteren en Communiceren 1b |100 |1 |
|Quantum Mechanica 1 |200 |7 |
|Quantum Mechanica 2 |300 |5 |
|Wiskunde jaar 2 BSc Ntk+Wsk | |4 |
| | | |
|3e jaar | |ECTS |
|Signaal Verwerking en Ruis |300 |6 |
|Fysica van de Vaste Stof |300 |6 |
|Natuurwetenschap en Samenleving |100 |3 |
|Pre-stages (2 onderwerpen) |300 |6 |
|Statistische en Thermische Fysica |300 |7 |
|1 | | |
Onderzoek, incl afstudeerverslag en voordracht
(20 ECTS wsk + 8 ECTS Ntk of
20 ECTS Ntk + 8 ECTS Wsk) 400 28
Wiskunde jaar 3 BSc Ntk+Wsk 4
Voor het vak "Wiskunde jaar 2 BSc Ntk+Wsk" wordt een vrijstelling verleend indien de vakken Analyse 4 (6 ECTS),
Algebra 3 of Topologie (6 ECTS), Kansrekening en statistiek 2 (6 ECTS), LPC/studentenseminarium (3 ECTS) en
Besliskunde 1 (5 ECTS) met goed gevolg zijn afgerond.
Voor het vak "Wiskunde jaar 3 BSc Ntk+Wsk" wordt een vrijstelling verleend indien 3 wiskundevakken uit het 3e
jaar wiskunde (30 ECTS) met goed gevolg zijn afgerond.

Onderwijs- en examenregeling
Deel I - Bacheloropleiding
Bijlage 2: VOOROPLEIDINGSEISEN
Om te worden toegelaten tot de bacheloropleiding dient de student een Nederlands diploma Voorbereidend
Wetenschappelijk Onderwijs (VWO) te bezitten met het profiel zoals hieronder vermeld:
Wiskunde: profiel Natuur en Techniek of een van de andere profielen met aanvulling wiskunde B1 en B2.
Informatica: profiel Natuur en Techniek of een van de andere profielen met aanvulling wiskunde B1 en
B2.
Sterrenkunde: profiel Natuur en Techniek of profiel Natuur en Gezondheid met aanvulling wiskunde B1
en B2 of een van de andere profielen met aanvulling wiskunde B1 en B2 alsmede natuurkunde 1 en 2.
Natuurkunde: profiel Natuur en Techniek of profiel Natuur en Gezondheid met aanvulling wiskunde B1
en B2 of een van de andere profielen met aanvulling wiskunde B1 en B2 alsmede natuurkunde 1 en 2.
Scheikunde: profiel Natuur en Techniek of profiel Natuur en Gezondheid of een van de andere profielen
met aanvulling wiskunde B1, natuurkunde 1 en scheikunde 1.
Life Science & Technology: profiel Natuur en Techniek of profiel Natuur en Gezondheid of een van de
andere profielen met aanvulling wiskunde B1, natuurkunde 1 en scheikunde 1.
Bio-Farmaceutische wetenschappen: profiel Natuur en Techniek of profiel Natuur en Gezondheid of een
van de andere profielen met aanvulling wiskunde B1, natuurkunde 1 en scheikunde 1.
Biologie: profiel Natuur en Gezondheid of profiel Natuur en Techniek met aanvulling biologie 1 en 2.
Om vast te stellen of personen die niet voldoen aan de vooropleidingseis zoals vermeld in de wet, blijk
geven van geschiktheid voor het onderwijs in een van de genoemde opleidingen kunnen toetsen worden
opgelegd. Mogelijke toetsvakken zijn de vakken Wiskunde B, Natuurkunde, Scheikunde en biologie, maar
ook Engels kan door de betreffende examencommissie noodzakelijk worden geacht.
Het aantal op te leggen toetsen hangt af van de genoten vooropleiding. Ook factoren als werkervaring
zullen mede bepalend zijn. Met de kandidaat vindt daartoe een gesprek plaats voorafgaand aan de
vaststelling van de eisen. Het verloop van dit gesprek is van invloed op het aantal toetsen dat zal worden
opgelegd. In het ongunstigste geval kan reeds op grond van dit gesprek afwijzend over de aanvraag
worden geadviseerd.
De eisen die gesteld worden aan de vakken waarin een toets moet worden afgelegd, zijn als volgt:
Wiskunde B, Natuurkunde, Scheikunde en Biologie:
Van de kandidaten wordt verwacht dat zij de leerstof van een gangbaar leerboek voor het VWO in zijn
geheel beheersen.

Engels:
De kandidaat moet in staat zijn de inhoud van enkele bladzijden van een Engels leerboek dat in het eerste
jaar voor de desbetreffende studierichting wordt gebruikt, weer te geven.
Na vaststelling van de af te leggen toetsen neemt de aanvrager contact op met de studieadviseur van de
opleiding. Deze peilt de kennis van de kandidaat en stelt aan de hand daarvan de toetsinhoud vast en
introduceert de kandidaat bij de docent die de toets zal afnemen. Zodra de kandidaat meent de toetsinhoud
voldoende te beheersen maakt hij een afspraak met de toetsafnemer. Iedere toets kan ten hoogste éénmaal
opnieuw worden afgelegd, doch niet binnen een bepaalde termijn die door de toetsafnemer is vastgesteld
op grond van het resultaat van de eerste toets; deze termijn is niet langer dan 3 maanden.
Met goed gevolg afgelegde toetsen behouden hun geldigheid gedurende vijf jaren, ook indien de faculteit
adviseert het toelatingsverzoek af te wijzen. Een volgend verzoek om toelating tot het propedeutisch
examen wordt niet eerder in behandeling genomen dan één jaar na de datum van het vorige advies van de
faculteit.

Onderwijs- en examenregeling, deel 2 - Masteropleiding
Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen
Inhoud:
Paragraaf 1 - Algemene bepalingen
Paragraaf 2 - Beschrijving van de opleiding
Paragraaf 3 - Onderwijs
Paragraaf 4 - Toetsing
Paragraaf 5 - Toelatingseisen
Paragraaf 6 - Studiebegeleiding
Paragraaf 7 - Slotbepalingen
Bijlage - Masteropleidingen faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen
5.3.11 Paragraaf 1 - Algemene bepalingen
Artikel 1.1 - Toepasselijkheid van de regeling
Deze regeling is van toepassing op het onderwijs en de examens van de masteropleidingen:
a. Mathematics
Computer Science
ICT in Business
Media Technology
Astronomy
Physics
Chemistry
Bio-pharmaceutical Sciences
Life Science and Technology
Biology
die worden verzorgd binnen de faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen, Universiteit Leiden (al dan niet
samen met de faculteit Technische Wetenschappen van de Technische Universiteit Delft); hierna te noemen: de
faculteit.
Artikel 1.2 - Begripsbepalingen
De in dit reglement voorkomende begrippen hebben, indien die begrippen ook voorkomen in de Wet op het hoger
onderwijs en wetenschappelijk onderzoek (WHW) de betekenis die deze wet eraan geeft.
In deze regeling wordt verstaan onder:
de wet: de Wet op het Hoger onderwijs en Wetenschappelijk onderzoek, afgekort tot WHW, en zoals sinds de
invoering gewijzigd;
de opleiding: de masteropleiding bedoeld in artikel 7.3a, lid 1 onder b van de wet;
student: hij of zij die is ingeschreven aan de Universiteit Leiden voor het volgen van het onderwijs en/of het afleggen
van de tentamens en de examens van de opleiding;
onderdeel: een onderwijseenheid of cursus van de opleiding, in de zin van de wet;
curriculum: het geheel van onderwijseenheden behorende bij het onderwijsprogramma voor een examen;
practicum: een praktische oefening als bedoeld in artikel 7.13, van de wet, in een van de volgende vormen:
- het maken van een afstudeerverslag;
- het maken van een scriptie;

- het maken van een werkstuk, een proefontwerp of een programmeeropdracht;
- het uitvoeren van een onderzoekopdracht;
- het verrichten van een literatuurstudie;
- het doorlopen van een stage;
- het deelnemen aan veldwerk of een excursie;
- het uitvoeren van proeven en experimenten;
- het deelnemen aan een andere onderwijsactiviteit die gericht is op het bereiken van bepaalde vaardigheden;
tentamen of toets: een onderzoek naar de kennis, het inzicht en de vaardigheden van de student met betrekking tot een
bepaalde onderwijseenheid, alsmede de beoordeling van dat onderzoek door minstens één daartoe door de
examencommissie aangewezen examinator.
examen: het masterexamen.
examencommissie: de examencommissie van een opleiding ingesteld conform artikel 7.12 van de wet.
examinator: degene die door de examencommissie wordt aangewezen ten behoeve van het afnemen van tentamens,
conform artikel 7.12 van de wet;
Het Leids Universitair Register Opleidingen: het onder verantwoordelijkheid van het College van Bestuur gehouden
register van de door de universiteit verzorgde opleidingen;
ECTS: studiepunten conform het European Credit Transfer System, waarbij een ECTS studiepunt gelijk staat aan 28
uur studie;
studiegids: de gids voor één van de opleidingen genoemd in artikel 1.1 bevattende de specifieke informatie voor de
masteropleiding, waaronder het curriculum, zoals vastgesteld door de examencommissie voor de studenten die met de
masterstudie aanvangen in het studiejaar waarvoor deze studiegids van toepassing is.
instelling: Universiteit Leiden
5.3.12 Paragraaf 2 -Beschrijving van de opleiding
Artikel 2.1 - Doel van de opleiding
Met de masteropleiding wordt beoogd:
het verwerven van wetenschappelijke kennis, inzicht, en methodische, technische en communicatieve vaardigheden
op het vakgebied van de opleiding;
het verwerven van een academische attitude met een kritische, wetenschappelijke en creatieve denkwijze, besef van
ethische en maatschappelijke aspecten met betrekking tot het eigen onderzoek, en inzicht in de beroepssituatie en in
de consequenties voor anderen van het eigen handelen hierin;
voorbereiding op een wetenschappelijke loopbaan en vervolgonderwijs, in het bijzonder de promotie-opleiding;
voorbereiding op een maatschappelijke loopbaan.
De afgestudeerde is in staat tot een zelfstandige beroepsuitoefening en kan toegelaten worden tot een
promotieopleiding. De opleiding voldoet wat opbouw, eindtermen en overige kwaliteitskenmerken betreft aan
hetgeen is gesteld in "Het Leids Universitair Register Opleidingen".
Artikel 2.2 - Afstudeerrichting(en)
Elke opleiding kent de afstudeerrichting(en) zoals vermeld in bijlage 1; de afstudeerrichtingen worden in detail
beschreven in de studiegids.
Artikel 2.3 - Vorm van de opleiding
De opleiding worden voltijds verzorgd.
Artikel 2.4 - Studielast
De opleiding heeft een studielast van 120 ECTS studiepunten.
Artikel 2.5 - Voertaal
Met inachtneming van de universitaire gedragscode (buitenlandse talen) is de voertaal bij de opleiding het Engels.

Artikel 2.6 - Regels en Richtlijnen ter zake van de examens
De door de examencommissie ter zake van het masterexamen (hierna te noemen het examen) gestelde eisen, zijn
vastgelegd in een afzonderlijke regeling, hierna te noemen de Regels en Richtlijnen.

Paragraaf 3 - Onderwijs
Artikel 3.1 - Studieprogramma
Elke masteropleiding kent een studieprogramma bestaande uit verplichte onderdelen naast keuzeonderdelen. De door
de betreffende examencommissie voorgestelde en door het faculteitsbestuur vastgestelde programma’s voor alle
afstudeervarianten worden vermeld in de studiegids.
Artikel 3.2 - Omvang
De omvang van alle onderdelen van de opleidingen wordt aangegeven met de studielast bestaande uit ten minste 1
geheel ECTS studiepunt of een veelvoud daarvan.
Artikel 3.3 - Niveau
Van elk onderdeel wordt in de studiegids het niveau vermeld; hierbij wordt de wijze van normering van het Leids
Universitair Register Opleidingen gevolgd.
Artikel 3.4 - Voorkennis
Indien aan onderdelen van het curriculum slechts mag worden deelgenomen als daaraan voorafgaande delen met goed
gevolg zijn afgelegd, wordt dat vermeld in de Regels en Richtlijnen.
Artikel 3.5 - Deelname aan een studieonderdeel
Indien deelname aan studieonderdelen beperkt is, geschiedt plaatsing in de volgorde van inschrijving bij het
onderwijssecretariaat, met dien verstande dat voor de bij de opleiding ingeschreven studenten plaatsing gegarandeerd
is voor de verplichte delen van hun opleiding. Voor keuzeonderdelen geschiedt de plaatsing op basis van de in de
Regels en Richtlijnen vastgelegde condities.
Artikel 3.6 - Practica
1. Een practicum in de zin van artikel 1.2, lid f van deze regeling dat deel uitmaakt van het curriculum van de
opleiding wordt in de studiegids van de opleiding nader gespecificeerd.
2. Het met voldoende resultaat deelnemen aan een practicum geldt als het behalen van een tentamen in de zin van
artikel 7.10 van de wet.
Artikel 3.7 - Afstudeerverslag
In de studiegids staan omvang, studielast van een afstudeerverslag (master’s thesis) beschreven. Verder zijn daarin de
criteria waaraan het verslag moet voldoen en de verdere gang van zaken beschreven waaronder:
de procedure rond het aanwijzen door de examencommissie van een docent die optreedt als tweede beoordelaar;
de wijze waarop vervangende begeleiding wordt geregeld.
5.3.13 Paragraaf 4 - Toetsing
Artikel 4.1 - Toetsmomenten
Voor elk college vindt ten minste tweemaal per academisch jaar een toetsing plaats.
Artikel 4.2 - Verplichte volgorde
Aan de toetsing van sommige onderdelen (vermeld in de studiegids) kan eerst worden deelgenomen nadat de daarbij
vermelde voorafgaande onderdelen succesvol zijn afgerond.
Artikel 4.3 - Toetsing
In de studiegids staat vermeld of een toetsing schriftelijk, mondeling of met behulp van een vaardigheidstest
plaatsvindt.
In bijzondere gevallen kan op verzoek van de student de examencommissie toestaan dat een tentamen kan worden
afgenomen op een andere wijze dan is vastgelegd.
Aan studenten met een functiestoornis wordt de gelegenheid geboden de tentamens op een zoveel mogelijk aan hun

individuele handicap aangepaste wijze af te leggen. De examencommissie wint zo nodig deskundig advies in alvorens
te beslissen.
De toetsing vindt plaats met inachtneming van de voor de masteropleidingen vastgestelde universitaire gedragscode
buitenlandse talen.
Er vindt een individuele beoordeling plaats in geval van presentaties, onderzoek, verslagen of andere
onderwijsprestaties die in groepsverband worden verricht.
Artikel 4.4 - Mondelinge toetsen
Mondeling wordt niet meer dan één persoon tegelijk getoetst, tenzij de examencommissie anders heeft bepaald.
1. In afwijking van het bepaalde in het eerste lid kan de toetsing van in de studiegids genoemde onderdelen
plaatsvinden in groepsverband.
Het mondeling afnemen van een tentamen of toets is openbaar, tenzij de examencommissie of de desbetreffende
examinator in een bijzonder geval anders heeft bepaald, dan wel de student daartegen bezwaar heeft gemaakt.
Artikel 4.5 - Oordeel
De examinator stelt terstond na het afnemen van een mondeling tentamen het oordeel vast en reikt de student een
schriftelijke verklaring hieromtrent uit.
De examinator stelt het oordeel over een schriftelijk of op andere wijze afgenomen tentamen vast binnen vijftien
werkdagen na de dag waarop dit is afgenomen, en verschaft de administratie van de opleiding de nodige gegevens ten
behoeve van de uitreiking van het schriftelijk bewijsstuk van het oordeel aan de student.
De examinator stelt het oordeel van een practicum in de zin van artikel 1.2, lid f van deze regeling vast binnen twintig
werkdagen na de dag waarop aan het laatste onderdeel is deelgenomen, dan wel een verslag van werkzaamheden is
ingeleverd bij de examinator.
Op de schriftelijke of elektronische bekendmaking van het oordeel over een tentamen wordt de student gewezen op
het inzagerecht, bedoeld in Artikel 4.8. en op de bezwaarprocedure.
Op verzoek van de student wordt hem een schriftelijk bewijsstuk van het oordeel toegestuurd.
Artikel 4.6 - Beoordeling afstudeerverslag (master’s thesis)
De beoordeling van een afstudeerverslag zal altijd plaatsvinden door ten minste 2 examinatoren waarvan er ten minste
een niet direct bij de begeleiding van de student is betrokken. Het verslag wordt publiekelijk gepresenteerd op een
wijze zoals gebruikelijk binnen de opleiding.
Artikel 4.7 - Geldigheidsduur
De examencommissie kan voor een onderdeel, waarvan de toets langer dan 5 jaar geleden is behaald, een aanvullende
dan wel een vervangende toets opleggen.
Artikel 4.8 - Inzagerecht en nabespreking
Gedurende ten minste dertig dagen direct na de bekendmaking van de uitslag van een schriftelijk tentamen heeft de
student recht op inzage in zijn beoordeeld werk. Tevens wordt op verzoek tegen kostprijs een kopie van dat werk
beschikbaar gesteld.
Gedurende de in het eerste lid genoemde termijn kan elke belanghebbende kennis nemen van vragen en opdrachten
van het desbetreffende tentamen, alsmede zo mogelijk van de normen aan de hand waarvan de beoordeling heeft
plaatsgevonden.
Op verzoek van de student vindt een nabespreking plaats. Deze mogelijkheid wordt tegelijkertijd met de uitslag van
het tentamen bekend gemaakt.
De nabespreking geschiedt op een namens de examencommissie te bepalen plaats en tijdstip.
Indien de betrokkene aantoont door overmacht verhinderd te zijn of te zijn geweest, wordt hem/haar een andere
mogelijkheid geboden.
Artikel 4.9 - Vrijstelling
De examencommissie kan de student op diens verzoek, gehoord de desbetreffende examinator, vrijstelling verlenen

van een toets, indien de student
hetzij een qua inhoud en niveau overeenkomstig onderdeel van een opleiding heeft voltooid;
hetzij aantoont door werk- c.q. beroepservaring over voldoende kennis en vaardigheden te beschikken met betrekking
tot het desbetreffende onderdeel.
Artikel 4.10 - Examen
De examencommissie stelt de uitslag van het examen vast, zodra de student voldoende bewijzen overlegt van door
hem behaalde tentamens en de student beschikt over de in Artikel 5.1. bedoelde bachelorgraad dan wel op grond van
het gestelde in artikel 5.2 vrijstelling van die verplichting heeft gekregen.
Alvorens de uitslag van het examen vast te stellen, kan de examencommissie zelf een onderzoek instellen of de
student voldoet aan de eindtermen van de opleiding.
Artikel 4.11- Graad
Aan degene die het examen met goed gevolg heeft afgelegd, wordt de mastergraad verleend.
Aan degene die het examen met goed gevolg heeft afgelegd verstrekt de opleiding de titel Master of Science (MSc) in
de betreffende discipline (vermeld in bijlage 1).
De verleende graad wordt op het getuigschrift van het examen aangetekend.
Bij het diploma is een supplement toegevoegd dat voldoet aan de richtlijnen van het Leids Universitair Register
Opleidingen.
De verleende graad geeft toegang tot de promotie-opleiding.
5.3.14 Paragraaf 5 - Toelatingseisen
Artikel 5.1 -Directe toelating
Voor directe toelating tot de opleiding geldt als eis het bezit van de bachelorgraad zoals vermeld in de bijlage.
Artikel 5.2 -Bewijs van toelating
De examencommissie kan onder voorwaarde een bewijs van toelating tot de opleiding verstrekken aan degene die een
opleiding heeft afgerond die ten minste gelijkwaardig is aan de bacheloropleiding bedoeld in het eerste lid van artikel
5.1, zulks ter beoordeling van de examencommissie zonodig gehoord de deskundige van het bureau inschrijving van
de universiteit.
De examencommissie stelt aan toelating tot de opleiding de eisen zoals vermeld in de studiegids, en stelt de
betreffende toelatingsprocedure vast.
De examencommissie kan de student op diens verzoek, gehoord de desbetreffende examinator, vrijstelling verlenen
van onderdelen van de in lid 2 aangeduide eisen, indien de student:
hetzij een qua inhoud en niveau overeenkomstig onderdeel van een opleiding heeft voltooid;
hetzij aantoont door werk- c.q. beroepservaring over voldoende kennis en vaardigheden te beschikken met betrekking
tot het desbetreffende onderdeel.
Het in het eerste lid bedoelde bewijs van toelating is geldig gedurende 24 maanden na afgifte.
5.3.15 Paragraaf 6 - Studiebegeleiding
Artikel 6.1 - Studievoortgangadministratie
1. De studieresultaten van de studenten worden geregistreerd door de onderwijsadministratie van de opleiding onder
verantwoordelijkheid van de faculteit.
De onderwijsadministratie verschaft de student op elk gewenst moment een overzicht van de door hem/haar behaalde
studieresultaten.
Indien, naar het inzicht van de opleiding, de student ernstige studievertraging oploopt ten opzichte van de nominale
studievoortgang, attendeert de opleiding de student op de mogelijkheid ondersteuning te krijgen bij het opstellen van
een studieplanning.

Artikel 6.2 - Studiebegeleiding
De opleiding draagt zorg voor de introductie en de studiebegeleiding van de studenten.
Artikel 6.3 - Contactpersoon
De examencommissie wijst voor elke afstudeerrichting binnen een masteropleiding een docent aan als
contactpersoon.
Artikel 6.4 - Begeleiding van een afstudeerverslag
De student maakt met de begeleider bedoeld in artikel 3.7 een planning voor het maken van het afstudeerverslag.
Deze planning is afgeleid van de studielast die voor dit onderdeel in de studiegids is vastgelegd. Er wordt in de
planning tevens vastgelegd de frequentie van de begeleiding en de wijze waarop de begeleiding wordt gegeven.
Artikel 6.5 - Topsport
Aan studenten die topsport bedrijven wordt de gelegenheid geboden het onderwijs zoveel mogelijk aan de eisen van
hun sportieve bezigheden aan te passen. De opleiding hanteert voor het bepalen wie tot deze categorie behoren de
richtlijnen van het College van Bestuur.
Artikel 6.6 - Andere culturele of maatschappelijke activiteiten
Aan studenten die een bijdrage leveren aan culturele of maatschappelijke activiteiten die naar het oordeel van het
faculteitsbestuur vergelijkbaar zijn met de inspanningen genoemd in artikel 6.5, zal het onderwijs eveneens zoveel
mogelijk worden aangepast aan de eisen van die activiteiten.
Artikel 6.7 - Duurzame functiestoornis
Aan studenten met een handicap of met een chronische ziekte wordt de gelegenheid geboden het onderwijs zoveel aan
de beperkingen die de functiestoornis met zich meebrengt, aan te passen.
Artikel 6.8 - Buitenlands verblijf en stage
Studenten die kiezen voor een studieverblijf in het buitenland (bijvoorbeeld voor een stage) dienen vooraf de
goedkeuring van de examencommissie voor het buitenlands studieverblijf te vragen. Indien
zij tijdens een goedgekeurd buitenlands studieverblijf of een goedgekeurde stage buiten hun schuld studievertraging
ondervinden, treft de examencommissie een bijzondere regeling.
5.3.16 Paragraaf 7 - Slotbepalingen
Artikel 7.1 - Wijziging
Wijzigingen van deze regeling worden door het faculteitsbestuur na instemming door de faculteitsraad bij
afzonderlijk besluit vastgesteld, met inachtneming van het gestelde in art. 9.38 onderdeel b. van de Wet op het Hoger
onderwijs en Wetenschappelijk onderzoek.
Wijzigingen in deze regeling die ook van toepassing zijn voor een zeker studiejaar moeten voor dat studiejaar zijn
doorgevoerd en op de daarvoor vastgestelde wijze zijn gepubliceerd. Daarvan kan enkel worden afgeweken als
snellere invoering van een wijziging strikt noodzakelijk is en daarbij de belangen van de studenten redelijkerwijs niet
worden geschaad.
Een wijziging kan voorts niet ten nadele van studenten van invloed zijn op enige beslissing welke krachtens deze
regeling door de examencommissie is genomen ten aanzien van een student.
Artikel 7.2 - Bekendmaking
De opleiding draagt zorg voor een passende bekendmaking van deze regeling, van de Regels en Richtlijnen die door
de examencommissie zijn vastgesteld, alsmede van elke wijziging van deze stukken.
Elke belangstellende kan bij de onderwijsadministratie van de opleiding een exemplaar van de in het eerste lid
bedoelde stukken verkrijgen, dan wel deze stukken via Internet raadplegen.
Artikel 7.3 - Inwerkingtreding
Deze regeling treedt in werking op 1 september 2003.

Bijlage 1:
Masteropleidingen faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen
Physics
Astronomy

Bijlage 1a
MSc Physics
Crohonummer 60202
Leiden University offers eight tracks of an MSc program in physics. Four of these correspond to different research
groups in the Leiden Institute of Physics (LION). The fifth track, NanoScience, is offered in collaboration with the
Technical University Delft. The remaining three are the physics track of the research MSc with Science-Based
Business (SBB), and the Communication and Education specializations.
The duration of each program is two years (120 ects). Students who complete the program receive the degree Master
of Science in Physics, with specification of the specialization, if applicable. Details are provided below. All tracks
have the same Director, the same Exam Committee, and the same Program Committee. An Admission Committee
will decide on admissions.
Candidates with an BSc degree or equivalent can apply for admission. The admission guidelines are given below for
each specialization. The admission process may include an interview with the Admission Committee. Foreign
applicants must provide proof of proficiency in English. Further information is available on the website
http://www.physics.leidenuniv.nl
The goal of each program is to train the student as an independent researcher, and to develop the necessary skills and
proficiency to advance his/her career.
Tracks:
Quantum optics and quantum information
Biological and Molecular Physics
Biological and Molecular Physics
Theoretical Physics
Condensed Matter Physics
Physics and Science-Based Business
Physics and Communication

Track - Quantum optics and quantum information
Description
This program concentrates on the basic knowledge and expertise in the field of modern optics in general, in particular
as it relates to the emerging field of quantum information. A student will gain experience in a variety of experimental
techniques and application of light sources and optical instrumentation, in situations in which quantum coherence and
entanglement is created and applied. It is also possible to work on theoretical research projects. Typically, the student
will participate in two ongoing projects in the field, and thereby will be trained in the basic aspects of scientific
research. A participant in this program will spend 40 ects on following courses and preparing exams. The remaining
80 ects will be spent on research work in the group, the preparation of a master’s thesis, and contributions to group
seminars.
Qualifications for admission
Students from any university in the Netherlands with a BSc degree in Physics or Astronomy, including in-depth
knowledge of optics, quantum physics and electrodynamics, will be admitted to the program.
For all other (international) candidates, the Admission Committee will judge the equivalence to these BSc degrees of
their previous training. The choice in elective courses in the MSc program may be limited by the need to adapt the
program to the present knowledge of the candidate.
Program
The program contains two research projects (40 ects each), and compulsory and optional courses (40 ects in total).
|Compulsory components |ECTS |
|Course on Quantum Optics and Quantum Information |10 |
|Course on Quantum Theory |10 |
|Research project 1 |40 |
|Research project 2 |40 |
| | |
|Optional components | |
|Additional courses |20 |
These additional courses can be selected, depending on the research project, from the set of courses available in the
MSc Physics Program or related fields.

Track - Biological and Molecular Physics
Description
Research in the field of biological and molecular physics at the Leiden Institute of Physics (LION) is aimed at the
interaction between light and matter, the photophysics of optically excited states of (bio)molecules, and the
conformational dynamics of proteins. The objective of these studies is to establish at the molecular level the
relationship between structure and function of biomolecules. This research involves a range of advanced methods of
optical and magnetic resonance spectroscopy, and the application of state-of-the-art imaging techniques such as singlemolecule
fluorescence microscopy and scanning-probe imaging.
Participants in this MSc program will join the Section of Biological and Molecular Physics, and will work under close
supervision on two different, consecutive research projects of 40 ects each, to broaden the scope of their education. In
addition, the student will have to acquire 40 ects in various courses specified below.
Qualifications for admission
Students from any university in the Netherlands with a BSc degree in Physics will be admitted to the program.
For all other (international) candidates, the Admission Committee will judge the equivalence to this BSc degree of
their previous training. Notably, students with a BSc degree in Chemistry or Biology are invited to apply. The choice
in optional courses in the MSc program may be limited by the need to adapt the program to the present knowledge of
the candidate.
Program
The program contains two research projects (40 ects each), and compulsory and optional courses (40 ects in total).
|Compulsory components |ECTS |
|At least two of the following three courses: | |
|Molecular Physics |6 |
|Biological Physics |6 |
|Two-level systems |6 |
|Research project I |40 |
|Research project II |40 |
|Optional components |ECTS |
|Courses to be selected from: | |
|Topics in Biophysics |4 |
|Laser Physics |6 |
|Linear and nonlinear spectroscopy |6 |
|Quantum Theory |6 |
|Scanning probe microscopy |6 |
|Single molecule optics |6 |
|Statistical and Thermal Physics |6 |
|Cell Biology |6 |

Track - Theoretical Physics
Description
The Theoretical Physics specialization in the MSc Physics program prepares the student for scientific research
towards the PhD in a broad range of topics in Theoretical Physics. The master will also be well-equipped for
industrial research or other problem-solving tasks that demand strong analytical and computational skills.
A participant in this program will spend the first year following courses (60 ects), some in an interactive format, and
the second year on a research project under supervision of one of the theoretical physicists at the Leiden Institute of
Physics (LION), completed by writing a master’s thesis and by giving an oral presentation (total 60 ects).
Qualifications for admission
Students from any university in the Netherlands with a BSc degree in physics, with in-depth knowledge of
undergraduate courses with theoretical and mathematical emphasis: quantum physics, electrodynamics, statistical
physics, and complex analysis, will be admitted to the program.
For all other (international) candidates, the Admission Committee will judge the equivalence to this BSc degree of
their previous training. The choice in elective courses in the MSc program may be limited by the need to adapt the
program to the present knowledge of the candidate.
Program
The first year is devoted to compulsory courses (20 ects) and optional courses (40 ects).
The second year is devoted to research (60 ects).
First year:
|The compulsory courses are: |ECTS |
|Quantum Theory |10 |
|Caput Theoretical Physics |10 |
The ‘Caput Theoretical Physics’ has a topic that varies from year to year, and has an interactive format in the sense
that weekly meetings consist of presentations by the participating students.
|The optional courses consist of at least two Theoretical |ECTS |
|Physics master courses, to be selected from the set: | |
|Theory of Condensed Matter |10 |
|Advanced Quantum Theory |10 |
|Quantum Field Theory |10 |
|Theory of General Relativity |10 |
|Quantum Optics and Quantum Information |10 |
|Statistical Physics |10 |
|Computational Physics |10 |
(Some courses are not provided every year.)
Other optional courses can be taken in Mathematics or (General) Physics. A maximum of one master course can be
taken anywhere at Leiden University.
|Second year: |ECTS |
|Research project |45 |
|Master’s thesis |10 |
|Oral presentation |5 |

Track - Condensed Matter Physics
Description
Condensed matter physics concerns the study of the fundamental properties of solids and quantum liquids at the
microscopic level, and uses the acquired understanding to develop new model systems and new materials. This often
requires the development of new concepts to describe the collective behaviour of dense interacting systems. A student
will gain experience in condensed matter research, which in Leiden spans a wide variety of different phenomena,
different materials and different techniques. Typically a student will perform two projects (about 40 ects each) in
ongoing research programmes, to be trained as an independent researcher by working in one of the groups in the
Condensed Matter section (see webpage http://www.physics.leidenuniv.nl/sections/cm/welcome.htm), but in fact the
research component has considerable flexibility. Timely planning with the study advisor and the supervisor is
required.
Qualifications for admission
Students from all universities in the Netherlands with a BSc degree in Physics will be admitted to the program.
For all other (international) candidates, the Admission Committee will judge the equivalence to this BSc degree of
their previous training. Notably, applicants with a BSc degree with a major in a related field, such as Astronomy,
Chemistry or Mathematics, and a minor in Physics will be considered. The choice in optional courses in the MSc
program may be limited by the need to adapt the program to the present knowledge of the candidate.
Program
|Compulsory components |ECTS |
|Research project 1 |40 |
|Research project 2 |40 |
|Course Capita Selecta Condensed Matter Physics |6 |
| | |
|Optional components | |
|Courses to be selected according to research projects |34 |
| | |
|Courses from which one can choose: | |
|Quantum Theory |10 |
|Theory of Condensed Matter |10 |
|Surface physics |6 |
|Scanning probe microscopy |6 |
|Superconductivity |6 |
|Advanced Quantum Theory |10 |

Track - NanoScience
Description
Nanoscience is the study of phenomena and object (such as single molecules or atoms) on the nanoscale. Ultimately,
nanotechnology aims development of fundamentally new systems with novel properties by controlling these systems
on the nanoscale. Goal of this MSc program is to educate students in both technology and science on the nanometer
scale, and to instil a deep understanding of this field that originates from the contributing disciplines. Beyond the
principle of learning ’just a bit of everything’, the NanoScience program will adapt an integrated, multidisciplinary,
intellectual strategy, with contributions from physics, chemistry and (molecular) biology. The program will produce
graduates with a natural ability to be creative and inventive towards new applications and instrumentation. It opens
the door to a career in industry as well as to a PhD program.
The MSc program in NanoScience enables students to take full advantage of the scientific, technological and
educational expertise and facilities available at Leiden University and Delft University of Technology.
Qualifications for admission
Students from any university in the Netherlands with a BSc degree in Physics will be admitted to the program.
For all other (international) candidates, the Admission Committee will judge the equivalence to this BSc degree of
their previous training. Notably, applicants with a minor in Physics and a BSc in biochemistry, chemistry, molecular
biology or materials science are encouraged to apply. The choice in elective courses in the MSc program may be
limited by the need to adapt the program to the present knowledge of the candidate.
Program (120 ects)
The program consists of courses (60 ects), an industrial training period (12 ects) and a Master project (48 ects).
|Compulsory components | |ECTS |
|Introduction Quantum Mechanics, or | | |
| Introduction in Biochemistry | |6 |
|Nanotechnologies, | |6 |
|Biophysics and/or | | |
| Biophysical Structure Chemistry and/or | | |
| Soft Condensed Matter |at least |6 |
|Quantum physics and chemistry and/or | | |
| Mesoscopic Physics and/or | | |
| Molecular Electronics |at least |6 |
|Industrial Training Period | |12 |
|Master thesis research project | |48 |
| | | |
|Elective components | |36 |

Track - Physics and Science-Based Business
Description
The MSc program Physics and Science Based Business prepares students for a career in science-related business and
administration and for innovation and enterprise from a physical perspective. In addition to knowledge in physics,
students obtain competence with respect to organisations, people in organisations, and establishment and management
of processes. Students with an MSc in Physics and Science Based Business are also admissible to a PhD program.
In order to get an SBB Master annotation, a minimal program consisting of the course SBB Fundamentals and the
SBB training period must be completed (see below). The course SBB Fundamentals can also be taken in the "free
choice" part of the research MSc programs "Core Computer Technologies" and "Condensed Matter Physics".
Qualifications for admission
Students from any university in the Netherlands with a BSc degree in Physics will be admitted to the program.
For all other (international) candidates, the Admission Committee will judge the equivalence to this BSc degree of
their previous training. Notably, applicants with a major in Physics and a minor in a related field, such as Astronomy,
Chemistry or Mathematics, will be considered.
Program
Physics
The physics component of the Science based Business (SBB) specialization consists of a research project of 40 ects in
one of the research groups of the Leiden Institute of Physics (LION), including a master’s thesis and an oral
presentation, and 20 ects of courses to be selected in correspondence with the research topic.
Science Based Business
The Business-related part of the complete SBB program consists of 40 to 60 ects of the following components.
|Mandatory: |40+ ects |
|SBB Fundamentals |17 ects |
|SBB Internship |23-34 ects |
|Optional: |0-20 ects |
|Orientation on Entrepreneurship |5 or 10 ects |
|SBB managerial roles |3 ects |
|Other courses or literature study to be chosen in the |0-20 ects |
|context of the SBB program | |
|Extension of the research component |0-20 ects |

Track - Physics and Communication
Description
The MSc program Physics and Communication concerns science communication in a broad sense. The program
prepares students for a career in popularisation of science, for example, as a science writer or public relations officer.
The program includes a 60-ects Physics program. Students with an MSc in Physics and Communication are also
admissible to a PhD program.
Qualifications for admission
Students from any university in the Netherlands with a BSc degree in Physics will be admitted to the program.
For all other (international) candidates, the Admission Committee will judge the equivalence to this BSc degree of
their previous training. Notably, applicants with a major in Physics and a minor in a related field, such as Astronomy,
Chemistry or Mathematics, will be considered. Preferably, the BSc program has included the 10-ects-course
Learning, Presentation and Communication, offered by the Leiden Graduate School of Education (ICLON), or an
equivalent course. Applicants must provide proof of proficiency in Dutch.
Program
Physics (60 ects)
The physics component of the Physics and Communication specialization consists of a research project of 40 ects in
one of the research groups of the Leiden Institute of Physics (LION), including a master’s thesis and an oral
presentation, and 20 ects of courses to be selected in correspondence with the research topic.
Communication (60 ects)
The communication part of the MSc program Physics and Communication consists of the following components:
| |ECTS |
|A training period for one of three key specialisations, |30 |
| | |
|(i) science writing, (ii) multimedia, or (iii) musea | |
|Two courses to be chosen from a non-Physics program |8 |
|A project concerning education |14 |
|Optional courses related to communication, and/or |8 |
|general knowledge of natural sciences | |

Track - Physics and Education
Description
The MSc program Physics and Education prepares students for a career in teaching Physics. The program includes a
60-ects Physics program.
Students with an MSc in Physics and Education are also admissible to a PhD program.
Qualifications for admission
Students from any university in the Netherlands with a BSc degree in Physics will be admitted to the program.
For all other (international) candidates, the Admission Committee will judge the equivalence to this BSc degree of
their previous training. Notably, applicants with a major in Physics and a minor in a related field, such as Astronomy,
Chemistry or Mathematics, will be considered. Preferably, the BSc program has included the 10-ects-course
Learning, Presentation and Communication, offered by the Leiden Graduate School of Education (ICLON), or an
equivalent course. Applicants must provide proof of proficiency in Dutch.
Program
Physics
The physics component of the Physics and Education specialization consists of a research project of 40 ects in one of
the research groups of the Leiden Institute of Physics (LION), including a master’s thesis and an oral presentation,
and 20 ects of courses to be selected in correspondence with the research topic.
Education (60 ects)
The Education option of the MSc program Physics and Education is offered by the Leiden Graduate School of
Education (ICLON) and consists of the following components:
| |ECTS |
|Didactics |13 |
|Professional functioning |10 |
|Educational research |7 |
|School training |30 |
This program is adequate to obtain the so-called "eerste graads lesbevoegdheid" needed for teaching at Dutch high
schools.

Bijlage 1b
MSc Astronomy
Crohonummer 60200
Leiden Observatory, the oldest university astronomy department in the world, offers four tracks of an MSc program in
astronomy. The research track focuses on two major research themes, (i) formation and evolution of galaxies, and (ii)
birth and death of stars. The remaining three are the astronomy track of the research MSc with Science-Based
Business (SBB), and the Communication and Education specializations.
The duration of each program is two years (120 ects). Students who complete the program receive the degree Master
of Science in Astronomy, with specification of the specialization, if applicable. Details are provided below. All tracks
have the same Director, the same Exam Committee, and the same Program Committee. An Admission Committee
will decide on admissions.
Candidates with an BSc degree or equivalent can apply for admission. The admission guidelines are given below for
each specialization. The admission process may include an interview with the Admission Committee. Foreign
applicants must provide proof of proficiency in English.
Aim of each program is to train the student as an independent researcher, and to develop the necessary skills and
proficiency to advance his/her career.
Tracks
Research in Astronomy
Astronomy and Science-Based Business
Astronomy and Communication
Astronomy and Education

Track - Research in Astronomy
Description
This 2-year program consists of advanced astronomy courses, two research projects in astronomy, and courses outside
of astronomy. It prepares the student for independent research in astronomy.
Qualifications for admission
Students with a BSc in Astronomy from universities who participate in the NOVA research school will be admitted to
the program.
For all other (international) candidates, the Admission Committee will judge the equivalence to these BSc degrees of
their previous training. Students with Bachelors degrees in other sciences such as mathematics, physics, or chemistry
can also apply for enrollment. However, they may be required to take introductory courses in astronomy before they
can be accepted.
Program
|year 1 |ECTS |
|first research project |30 |
|astronomy courses |18 |
|non-astronomy courses |12 |
|year 2 | |
|Masters research project, including 1 for colloquium |30 |
|astronomy courses |18 |
|non-astronomy courses |12 |
The astronomy courses can be chosen from the different courses offered every year. The course Stellar Evolution is
compulsory for all.
The research projects will be supervised by a staff member. The two projects should be of a different nature and be
supervised by a different person.
The program will be adapted for Masters students who have not followed the entire Astronomy Bachelors program.
The first research project can be reduced to 15 ECTS, and the number of courses in astronomy will be increased. The
students will take these additional courses in the first semester, if possible. These additional courses can be selected
from the normal courses in the Masters curriculum, and from the following courses in the Bachelors curriculum:
Stars, Radiative Processes, Galaxies and Cosmology. These students may also add astronomy courses at the cost of
the non-astronomy courses, after approval of the student advisor and exam committee.

Track - Astronomy and Science-Based Business
Description
The MSc program Astronomy and Science Based Business prepares students for a career in science-related business
and administration and for innovation and enterprise from a physical/astronomical perspective. In addition to
knowledge in astronomy and physics, students obtain competence with respect to organisations, people in
organisations, and establishment and management of processes. Students with an MSc in Astronomy and Science
Based Business are also admissible to a PhD program.
In order to get an SBB Master annotation, a minimal program consisting of the course SBB Fundamentals and the
SBB training period must be completed (see below). The course SBB Fundamentals can also be taken in the "free
choice" part of the research MSc program "Astronomy".
Qualifications for admission
Students with a BSc in Astronomy from universities who participate in the NOVA research school or with a BSc
major in Astronomy will be admitted to the program.
For all other (international) candidates, the Admission Committee will judge the equivalence to these BSc degrees of
their previous training.
Program
Astronomy
The astronomy component of the Science based Business (SBB) specialization consists of a research project of 30
ects in one of the research groups of the Leiden Observatory, including a master’s thesis and an oral presentation, and
30 ects of courses to be selected in correspondence with the research topic. The latter courses may include nonastronomy
courses up 8-14 ects.
Science Based Business
The Business-related part of the complete SBB program consists of 40 to 60 ects of the following components.
|Mandatory: |40+ ects |
|SBB Fundamentals |17 ects |
|SBB Internship |23-34 ects |
|Optional: |0-20 ects |
|Orientation on Entrepreneurship |5 or 10 ects |
|SBB managerial roles |3 ects |
|Other courses or literature study to be chosen in the |0-20 ects |
|context of the SBB program | |
|Extension of the research component |0-20 ects |

Track - Astronomy and Communication
Description
The MSc program Astronomy and Communication concerns science communication in a broad sense. The program
prepares students for a career in popularisation of science, for example, as a science writer or public relations officer.
The program includes a 60-ects Astronomy program.
Students with an MSc in Physics and Education are also admissible to a PhD program.
Qualifications for admission
Students from any university in the Netherlands with a BSc degree in Astronomy, or Physics with an Astronomy
major, will be admitted to the program.
For all other (international) candidates, the Admission Committee will judge the equivalence to these BSc degrees of
their previous training. Preferably, the BSc program has included the 10-ects-course Learning, Presentation and
Communication, offered by the Leiden Graduate School of Education (ICLON), or an equivalent course. Applicants
must provide proof of proficiency in Dutch.
Program
Astronomy (60 ects)
The astronomy component of the Astronomy and Communication specialization consists of a research project of 30
ects in one of the research groups of the Leiden Observatory, including a master’s thesis and an oral presentation, and
30 ects of courses to be selected in correspondence with the research topic. The latter courses may include nonastronomy
courses up 8-14 ects.
Communication (60 ects)
The communication option of the MSc program Astronomy and Communication consists of the following
components:
| |ECTS |
|A training period for one of three key specialisations, |30 |
| | |
|(i) science writing, (ii) multimedia, or (iii) musea | |
|Two courses to be chosen from a non-Astronomy program |8 |
|A project concerning education |14 |
|Optional courses related to communication, and/or |8 |
|general knowledge of natural sciences | |

Track - Astronomy and Education
Description
The MSc program Astronomy and Education prepares students for a career in teaching physics (and astronomy). The
program includes a 60-ects Astronomy program.
Students with an MSc in Astronomy and Education are also admissible to a PhD program.
Qualifications for admission
Students from any university in the Netherlands with a BSc degree in Astronomy, or Physics with an Astronomy
major, will be admitted to the program.
For all other (international) candidates, the Admission Committee will judge the equivalence to these BSc degrees of
their previous training. Preferably, the BSc program has included the 10-ects-course Learning, Presentation and
Communication, offered by the Leiden Graduate School of Education (ICLON), or an equivalent course. Applicants
must provide proof of proficiency in Dutch.
Program
Astronomy (60 ects)
The astronomy component of the Astronomy and Education specialization consists of a research project of 30 ects in
one of the research groups of the Leiden Observatory, including a master’s thesis and an oral presentation, and 30 ects
of courses to be selected in correspondence with the research topic. The latter courses may include non-astronomy
courses up 8-14 ects.
Education (60 ects)
The Education option of the MSc program Astronomy and Education is offered by the Leiden Graduate School of
Education (ICLON) and consists of the following components:
| |ECTS |
|Didactics |13 |
|Professional functioning |10 |
|Educational research |7 |
|School training |30 |
This program is adequate to obtain the so-called "eerste graads lesbevoegdheid" needed for teaching at Dutch high
schools.

Beschrijvingen van colleges en practica
Uitgebreide informatie over de colleges is op internet te vinden via http://www.physics.leidenuniv.nl/edu/main/.
Een aparte website voor studiegidsen van de Universiteit Leiden is te vinden op: http://www.studiegids.leidenuniv.nl/

Facultaire keuzevakken 2003 - 2004
Geschiedenis van de Natuurwetenschappen ECTS 4
Docent: prof.dr. R.P.W. Visser
Inhoud:
Het college beoogt inzicht te geven in de hoofdlijnen van de ontwikkelingsgeschiedenis der natuurwetenschappen. De
behandelde periode loopt van de klassieke oudheid tot en met de eerste helft van de twinstigste eeuw. Daarbij wordt
het accent gelegd op het tijdvak vanaf de zestiende eeuw toen de grondslagen werden gelegd voor de
natuurwetenschappen zoals we die nu kennen. De aandacht zal in het bijzonder uitgaan naar denkwijzen, theorieën en
concepten van de onderzoekers uit het verleden. Hun ontstaan en ontwikkeling worden niet alleen bezien in het licht
van de eigen dynamiek van de natuurwetenschappen. Ook de wisselwerking met externe factoren, bijvoorbeeld van
religieuze, wijsgerige en maatschappelijke aard, zal aan de orde komen. De collegestof kan worden uitgebreid door
middel van een korte scriptie over een nader te bepalen onderwerp.
Vorm: hoor- en werkcollege
Voorkennis:
Literatuur:
niet specifiek
syllabus, en nog nader op te geven artikelen.
Rooster: 14 maandagmiddagen in de periode van 2 feb. t/m 24 mei 2004
Locatie: wordt nader bekendgemaakt
Tijd:
Tentamen:
wordt nader bekendgemaakt
schriftelijk
Het Levend Heelal ECTS 4
Inhoud:
Docent: diverse docenten, onder redactie van prof.dr. Jan van Ruitenbeek en prof.dr.Vincent Icke
Bestemd voor alle (propedeuse) studenten uit de faculteit. De stand van de wetenschap uit alle onderdelen van de
Faculteit wordt besproken met betrekking tot het probleem rond het begrijpen van de condities waaronder leven in het
heelal kan ontstaan en het onderzoeken van de vraag of (al dan niet intelligent) leven buiten de aarde voorkomt. Korte
lijst van onderwerpen: afstand- en tijdschalen in het heelal; oorsprong en evolutie van sterren en planeten; oorsprong
en evolutie van leven op aarde; hemelmechanica; complexe systemen; chaos; entropie; chemische binding,
koolstofchemie, waterchemie, astrochemie; zelf-organiserende systemen; condities voor leven, extremofielen;
kunstmatig leven; geologische processen.
Voor verdere informatie en eventuele wijzigingen, zie de webstek:
www.physics.leidenuniv.nl/edu/courses/heelal

Foundations of the multidisciplinary Life Sciences ECTS 4
Docent: mw.prof.dr. D.J. Kornet
Content:
Applications are welcome from Bachelor and Master students of the Faculty of Mathematics and Natural Sciences
(LU), Philosophy (LU) and Technical Sciences (TUD), as well as first and second year PhD students. Foreign
students are encouraged to apply. Key words: Philosophy of Science, Theory of Knowledge; Research-objects, -goals,
and -methods of the various life sciences; differences between mono- and multidisciplinary sciences; role of
predictability in theory testing; historical contingency and universal law in the origin and development of life; up- en
downwards causation methodological unification of the Life Sciences; Cross connections with the courses
Geschiedenis Natuurwetenschap and Levend Heelal.
Form Interactive lectures, various discussion events (e.g.with representative mono- and multidisciplinary life
science researchers)
Location:
Literature: Syllabus will contain reader and further reading suggestions.
Assessment: computer test of key concepts, presence at major
discussion events, some written assignments, short end paper to be
discussed individually.
Language:
English
Subscription: By e-mail, with motivation, name & studentnr (if applicable), and
education & specialization (from September 1; deadline December 21, 2003)
(Kornet@rulsfb.leidenuniv.nl)
to be announced
Time period: Monday afternoons, from February 2 until may 24, 2004
CE-variant nader toegelicht
De Communicatievariant en de Educatievariant (nu nog CE-variant genoemd) zijn
afstudeermogelijkheden in kennisoverdracht in de ruime zin van het woord. Zij zijn met name
bedoeld voor studenten die een loopbaan nastreven in de educatieve sfeer als leraar (E-variant),
of in het populariseren van de wetenschap bijvoorbeeld als wetenschapsjournalist of als prmedewerker
bij de overheid of in het bedrijfsleven (C-variant).
Om te mogen deelnemen aan een van deze afstudeervarianten van de doctoraalopleidingen wordt
vereist dat in de eerste drie studiejaren de volledige cursus "Leren, Presenteren en
Communiceren" is gevolgd.
De Communicatievariant
Bij deze variant wordt in overleg met de afdeling bètadidactiek van het Educatief Centrum een
invulling van één studiejaar (vaak het vijfde jaar) op maat samengesteld, afhankelijk van de
interesses en aanleg van de student. Dit jaar omvat een verplichte stage van 29 ECTS en een
keuzeruimte van 31 ECTS.
Stagemogelijkheden:
Voor de stage kan worden gekozen uit:
Een stage met een museaal karakter
Een stage op het gebied van kennisoverdracht met behulp van multimediatechnieken.

Een stage op het gebied van de wetenschapsjournalistiek
a) De stage met een museaal karakter kan bijvoorbeeld bij het Nationaal Natuurhistorisch
Museum ’Naturalis’ gedaan worden. Bij dit museum bestaat een diversiteit aan mogelijkheden
voor de invulling van zo’n stage zoals:
Het ontwikkelen en houden van lezingen op het vakspecifieke gebied.
Het assisteren bij de ontwikkeling van tentoonstellingen.
Het verzorgen en organiseren van evenementen.
1. Het inbrengen van vakspecifieke informatie op het gebied van de bètawetenschappen in het
publieksvoorlichtende informatiesysteem
2. Het ontwikkelen van computersimulaties en het gebruik van multimedia voor het grote
publiek
Er kan uit een van deze mogelijkheden of een combinatie hiervan gekozen worden.
b) Voor een stage op het gebied van Multimediatechnologie bestaan onder meer de volgende
mogelijkheden:
Ontwikkeling van software voor multimediale toepassingen
Bijdrage aan de ontwikkeling van het leren op afstand m.b.v. multimedia
Deelprojecten die volgen uit projecten waarbij in teamverband aan opdrachten gewerkt wordt.
Afhankelijk van de stage kunnen keuzevakken noodzakelijk zijn.
c) Voor een stage op het gebied van de wetenschapsjournalistiek bestaan de (beperkte)
mogelijkheden van een stageplaats bij de samenwerkende redacties van het tijdschrift "Natuur en
Techniek" en het tijdschrift "De Ingenieur", de redactie van het tijdschrift "KIJK" en de redactie
van het "NRC/Handelsblad".
De Afdeling (-didactiek van het Educatief Centrum biedt de stagemogelijkheden aan en zal in
overleg met de student vervolgens een voorstel voor de invulling van de keuzeruimte opstellen.
De aan de stage gebonden keuzevakken zullen zonodig in de keuzeruimte worden ingepast.
Belangstellenden worden aangeraden dit zo spoedig mogelijk kenbaar te maken aan drs.J.B.
Vrijdaghs, Afdeling Bètadidactiek (Huygens lab, toestel 5763).
Dit individuele programma zal ter formele goedkeuring worden voorgelegd aan de
examencommissie van de betreffende opleiding.
5.3.17 Keuzeruimte
Ter verbreding van de monodisciplinaire opleiding dient tenminste één keuzevak in overleg uit het
aanbod van keuzevakken gekozen te worden (8 ECTS). Daarnaast dienen er tenminste twee
bètavakken buiten de eigen discipline gekozen te worden (8 ECTS).
Om een link te bieden naar de didactische aspecten van het bètaonderwijs dient een project van ca.
15 ECTS gedaan te worden zoals ook wordt aangeboden aan toekomstige leraren. Dit kan een
project zijn op het gebied van ontwikkeling van demonstratie-experimenten of van ontwikkeling
van opdrachten voor praktische onderzoeken (PO’s) voor het 2e - fase onderwijs in het VWO.
De Educatievariant

Doctoraal studenten die een opleiding volgen die niet als vak op het VWO wordt gegeven, dienen
bij de studiebegeleider na te gaan aan welke aanvullende vakeisen zij moeten voldoen om te
kunnen worden toegelaten tot deze variant. Soms kan aan een deel van die eisen worden voldaan
binnen de keuzeruimte in de eerdere jaren van de opleiding.
Het huidige curriculum omvat in het vijfde jaar de leraaropleiding aan het ICLON, met een
postdoctorale voltooiing van 15 ECTS (waarin schoolstage) ter verkrijging van de 1e- graads
lesbevoegdheid.
Belangstellenden worden aangeraden contact op te nemen met drs.J.B. Vrijdaghs, Afdeling
Bètadidactiek (Huygens lab, toestel 5763).
De leraaropleiding van het ICLON start in het collegejaar 2003/2004 op 18 augustus en 16
januari. De studiegids van het ICLON is te vinden op: studiegids_ICLON
De MSc opleidingen
In de komende BSc-MSc opleidingen zal de CE-variant onderdeel uitmaken van de MScopleiding.
Men zal dan afstuderen als:
Master of Science in
met vermelding van de track:
of de track:
.(naam opleiding)
.(naam opleiding) and Communication
.(naam opleiding) and Education.
In grote lijnen is het curriculum van de MSc opleidingen voor beide tracks gelijk aan dat van de
hiervoor beschreven varianten. Het in de BSc opleiding gevolgd hebben van de volledige cursus
"Leren, Presenteren en Communiceren" is echter geen toelatingseis, maar wordt wel sterk
aangeraden, terwijl de de eerste graads lesbevoegdheid geheel binnen het MSc traject wordt
verworven.
SBB-variant nader toegelicht
Nadere informatie over de SBB-vairant is te vinden op internet:
http://sbb.leidenuniv.nl/. Veel informatie wordt ook via de prikborden verspreid.

Leids Universiteits Fonds
Het Leids Universiteits Fonds heeft één studentencommissie: CASSA. Deze commissie verstrekt subsidies aan
activiteiten die voor en/of door Leidse studenten worden georganiseerd. Voor bijvoorbeeld een groepsstudiereis naar
Florence of een congres over arbeidsmogelijkheden kunnen garantiesubsidies worden aangevraagd. Daarnaast
organiseert CASSA de beroemde LUF 5=10 aktie. Informeer bij het Universiteitsfonds naar de mogelijkheden!
De Leidse universiteit is een universiteit van tradities. Eén daarvan is de jaarlijkse herdenking van de rede van
professor R.P. Cleveringa op 26 november 1940, die daarmee protest aantekende tegen het ontslag van zijn joodse
collega. Jaarlijks wordt rond die datum de Cleveringaweek voor studenten gehouden, waarin verschillende
activiteiten rond het thema "vrijheid van meningsuiting" worden georganiseerd.
Het LUF Internationaal Studiefonds biedt voor een goede en originele buitenlandse stage een aantrekkelijke
combinatie van beurs en lening aan. Voor Leidse studenten die individueel naar het buitenland gaan, maar de
begroting nog niet rond hebben, liggen bij het Fonds de aanvraagformulieren klaar.
Dankzij bijdragen van het Leids Universiteits Fonds zijn nu circa vijftig bijzonder hoogleraren in Leiden aangesteld
voor onderwijs en onderzoek op gespecialiseerde gebieden.
Meer informatie?
Kijk op http://www.luf.nl/site/
of stel je vraag per e-mail: info@LUF.LeidenUniv.nl
Leids Universiteits Fonds
Rapenburg 61
2311 GJ Leiden
tel.: 071 - 5130503 / 5277266

College-, tentamen- en examenroosters 2003-2004
Jaarindeling
|2003 | |
|11 t/m 15 augustus |EL CID week |
|1 september |Opening Academisch jaar |
|3 oktober |Viering Drie-Oktoberfeest |
|25 december t/m 3 januari |Kerstfeest/ Jaarwisseling |
|2004 | |
|6 februari |viering Dies Natalis |
| |(na 13.00 uur gebouwen gesloten) |
|9 april, 12 april |Goede Vrijdag, Tweede Paasdag |
|30 april |Koninginnedag |
|5 mei |Bevrijdingsdag |
|29 en 30 mei |Hemelvaartsdag + verpl. vrije vrijdag |
|1 juni |Tweede Pinksterdag |

Verklaring rooster Propedeuses Natuurkunde en Sterrenkunde

Rooster Propedeuses Natuurkunde en Sterrenkunde

Verklaring rooster
Dubbele Propedeuses Wiskunde + Natuurkunde/Sterrenkunde

Rooster Dubbele Propedeuses Wiskunde + Natuurkunde/Sterrenkunde

Verklaring rooster Natuurkunde 2e jaar

Rooster Natuurkunde 2e jaar

Verklaring rooster Sterrenkunde 2e jaar

Rooster Sterrenkunde 2e jaar

Verklaring rooster Natuurkunde en Sterrenkunde 2e jaar

Rooster Natuurkunde en Sterrenkunde 2e jaar

Verklaring rooster Natuurkunde 3e jaar

Rooster Natuurkunde, 3e jaar

Verklaring rooster Sterrenkunde, 3e jaar

Rooster Sterrenkunde 3e jaar

Rooster Master courses in Physics and Astronomy

Tentamenroosters
Tentamenrooster propedeuse Natuurkunde en Sterrenkunde

Tentamenrooster Natuurkunde en Sterrenkunde, 2e en 3e jaar

Examenroosters
Rooster Propedeuse examens Natuurkunde en Sterrenkunde
|2003 | |
| |dinsdag 9 september |
|2004 | |
| |vrijdag 26 februari |
| |vrijdag 23 april |
| |vrijdag 24 augustus * |
* De examencommissie stelt op deze datum de uitslag van de propedeuse vast. De uitreiking is in september, zie
daarvoor het collegerooster van 2004-2005. De uitreiking van de bul vindt plaats in de De Sitterzaal van het J.H. Oortgebouw.
Zie ook elders in deze gids na de toelichting op het ’Bindend Studieadvies’.
Rooster Bachelor examens Natuurkunde en Sterrenkunde
Dit examen vindt tenminste 3x per jaar plaats. Wie een Bachelor-examen wenst af te leggen dient zich te melden bij
de Studie- en Studentenadministratie van de opleidingen Natuur- en Sterrenkunde (zie blz. 57)
Rooster Doctoraal en Master examens Natuurkunde en Sterrenkunde
De procedure van aanmelding voor het Doctoraal en Master examen staat op blz. 57 van deze studiegids, in het
hoofdstuk ’Algemeen, organisatie en opleiding’. Aanmelding bij de studie- en studentenadministratie dient in de regel
5 weken vóór de voorgenomen examendatum te geschieden.
De Doctoraal en Master examens vinden plaats in het Academiegebouw, Rapenburg 73, Leiden.
|2003 | |
| |dinsdag 30 september |
| |dinsdag 28 oktober |
| |dinsdag 25 november |
| |dinsdag 16 december |
|2004 | |
| |dinsdag 27 januari |
| |dinsdag 24 februari |
| |dinsdag 30 maart |
| |dinsdag 27 april |
| |dinsdag 25 mei |
| |dinsdag 29 juni |
| |dinsdag 31augustus |

Docenten, practicumleiders en studieadviseurs
betrokken bij de opleidingen Natuurkunde en Sterrenkunde
GL = Gorlaeus Laboratoria,
Einsteinweg 55, Postbus 9502, 2300 RA Leiden
HL = Huygens Laboratorium, Niels Bohrweg 2,
Postbus 9504, 2300 RA Leiden
IL = Instituut-Lorentz in Jan Hendrik Oort-gebouw, idem
Oort = Jan Hendik Oort-gebouw, idem
Clusius Lab = Wassenaarseweg 64
AMOLF =
Instituut voor Atoom- en MolecuulFysica, Amsterdam
SRON = Stichting RuimteOnderzoek Nederland, Utrecht
TUD = Technische Universiteit Delft
|Naam |gebouw/kr |Doorkies-nummer|e-mail |
| | | |(gevolgd door: |
| | |071- 527.... |.Leidenuniv.nl) |
|Aarts, dr. J. |Oort 159 |5478 / 5475 |aarts@phys |
|Aartsma, dr. T.J. |HL 1121b |5967 |aartsma@biophys |
|Achúcarro, mw.prof.dr. A. |IL 269 |5518 |achucar@lorentz |
|Arsala, drs. N.K. |HL 301 |5767 / 5765 |arsala@phys |
| | | | |
|Baal, prof.dr. P.J. van |IL 265 |5502 |vanbaal@lorentz |
|Beenakker, prof.dr. C.W.J. |IL 261 |5532 |beenakkr@lorentz |
|Berends, prof.dr. F.A. |IL 231 |5512 |berends@lorentz |
|Birrer, drs. F.A.J. |WI 213 |7113 / 7063 |birrer@math |
|Bloembergen-Blom mw.drs.JC |HL 304 |5764 / 5765 |bloembergen@phys |
|Bloemen, dr. J.B.G.M. |SRON |030-2538572 |Bloemen@strw |
|Blöte, prof.dr. H.W.J. |IL 263 / TUD |5523 / |bloete@lorentz |
| | |015-2786156 |henk@tntnhbn@tn.tudelft |
|Brom, dr. H.B. |Oort 155 |5425 |brom@phys |
|Brink, prof.dr. J. van den |IL 260 |5504 |brink@lorentz |
|Bruinsma, prof.dr. R.F. |IL 257 |5522 |bruinsma@lorentz |
|Brussee, dr. J. |GL |4266 |brussee@chem |
| | | | |
|Denteneer, dr. P.J.H. |IL 235 |5508 |pjhdent@lorentz |
|Deprettere, prof.dr. E. |WI 126 |5776 |edd@liacs.nl |
|Deul, dr. E.R. |HL 509a |5827 |Erik.Deul@strw |
|Dishoeck, mw.prof.dr. E.F.van |HL 505 |5814 |ewine@strw |
|Dijk, prof.dr. G. van |WI 205 |7105 |vdijk@math |
|Ditzhuijzen, dr. P.G. van |HL 321 / ICLON |1715 |pgvditz@phys |
|Dogterom, mw.prof.dr. A.M. |AMOLF, A’dam |020-6081234 |dogterom@phys |
| | | |m.dogterom@amolf.nl |
|Duyneveldt, dr. A.J. van |HL 401 |5798 |vanduyne@phys |
| |GL HB 332 |4541 |p.ehrenfreund@chem |
|Ehrenfreund, mw.prof.dr. P. | | | |
|Eliel, dr. E.R. |HL 906 |5895 |eliel@molphys |
|Exter, dr. M.P. van |HL 916b / 928 |5927 / 5924 |mvexter@molphys |
| | | | |
|Filippi, mw. dr. C. |IL 239 |5520 |filippi@lorentz |
|Finkelnberg, dr. H. |WI 206 |7106 |hfinkeln@math |
|Fliert, mw.dr. B. van de |WI 214 |7114 |fliert@math |
|Franx, prof.dr. M. |Oort 553 |5870 |franx@strw |
|Frenken, prof.dr. J.W.M. |Oort 163 |5603 |frenken@phys |
|Frossati, prof.dr. G. |Oort 164 |5469 / 5445 |giorgio@phys |
| | | | |
|Gast, dr. P. |HL 1116c |5979 |gast@biophys |
|Geer, mw.prof.dr. S.A. van |WI 205 |7104 |geer@math |
|Genderen, dr. A.M. van |Oort 568 |5863 |genderen@strw |
|Gorkom, dr. H.J. van |HL 1109a |5981 |vangorkom@biophys |
|Graaf, dr. J.M. de |WI 151 |7051 |graaf@liacs.nl |
|Graauw, prof.dr. T. de |Oort 570 |5891 | |
|Griend, dr. J.A. van de |WI 242 |7142 |vdgriend@math |

|Groenen, prof.dr. E.J.J. |HL 809b |5914 |mat@molphys |
| | | | |
|Haasnoot, dr. J.G. |GL HB 416b |4260 |haasnoot@chem |
|Habing, prof.dr. H.J. |HL 525 |5916 |habing@strw |
|Hecke, dr. M.L. van |Oort 169 |5482 |mvhecke@phys |
|Hermans, prof.dr. L.J.F. |HL 906 |5896/ 6990 |hermans@molphys |
|Hoekstra, dr. A.F.T. |Oort 156 |5575 |a.hoekstra@phys |
|Hille, dr. S.C. |WI 214 |7114 |shille@math. |
|Hogerheijde, dr. M. |Oort.. | |Hogerheijde@strw? |
|Hooft, prof.dr. G.W.’t |HL 909b |5930 |thooft@natlab. |
| | | |research.Philips.com |
|Huber, mw.dr. M.I. |HL 709b |5560 |mhuber@molphys |
| | | | |
|Icke, prof.dr. V. |Oort 470 |5843 |icke@strw |
|IJdo, prof.dr. D.J.W. |GL L008 |4535 |ijdo_d@rulgca |
|Israel, dr. F.P. |Oort 570 |5891 |israel@strw |
| | | | |
|Jaffe, dr. W.J. |Oort 563 |5862 |jaffe@strw |
|Jeu, dr. M.F.E. de |WI 218 |7118 |mdejeu@math |
|Jochemsen, dr. R. |Oort 165 |5442 / 5480 |reyer@phys |
|Jongh, prof.dr. L.J. de |Oort 154 |5466 / 5479 |cats@phys |
|Jousma, dr. H. |GL HB104? |4424 |h.jousma@fwnbur |
| | | | |
|Kallenberg, prof.dr. L.C.M. |WI 244 |7144 |kallenberg@math |
|Katgert, dr. P. |HL 502 |5817 |katgert@strw |
|Kes, prof.dr. P.H. |Oort 158 |5472 / 5475 |kes@phys |
|Kleijn, dr. H.C.M. |WI 164 |7064 |kleijn@liacs.nl |
|Knijnenburg, dr. P.M.W. |WI 153 |7053 |peterk@liacs.nl |
|Kooman, dr. R.J. |WI 218 |7118 |kooman@math |
|Kosters, dr. W.A. |WI 159 |7059 |kosters@liacs.nl |
|Kroes, dr. G.J. |GL HB 316b |4396 |geertj@rulgle |
|Kuijken, prof.dr. K.H. |Oort 571 |5848 |kuijken@strw |
| | | | |
|Lorentzhoogleraar |IL 364 / 257 |1222 | |
|Lub, dr. J. |Oort 564 |5840 |lub@strw |
|Lübke, dr. M. |WI 210 |7110 |lubke@math |
| | | | |
|Miley, prof.dr. G.K. |Oort 469 |5849 |miley@strw |
|Mijnheer, dr. J.L. |WI 147 |7047 | |
|Mydosh, prof.dr. J. A. |Oort 168 |5467 / 5475 |mydosh@phys |
| | | | |
|Neerven, |IL 241 |5516 |neerven@lorentz |
|prof.dr. W.L.G.A.M. van | | | |
|Nienhuis, prof.dr. G. |HL 904 |5822 |nienhuis@molphys |
|Nieuwenhuys, dr. G.J. |Oort 161 /304 |5477 / 5764 |nieuwen@phys |
| | | | |
|Ollongren, prof.dr. A. | |7133 |alexoll@cs |
|Oosterkamp, dr.ir. T.H. |Oort 162 |5424 |oosterkamp@phys. |
|Opdam, dr. E.M. |WI 210 |7110 |opdam@math |
|Orrit, prof.dr. M. |HL 806 |1720 |orrit@molphys |
| | | | |
|Perryman, prof.dr. M.A.C. |Oort 570 |5891 |mperryma |
| | |(071-5653615) |@estsa2.estec.esanl |
|Pik, dr. D.R. |WI 221 |7045 |drpik@math |
|Poole, drs. R.S. Le |Oort 541 |5871 |lepoole@strw |
| | | | |
|Quirrenbach, prof.dr. A. |Oort 561 |5846 |Quirrenb@strw |
| | | | |
|Ruitenbeek, prof. dr. J. van |Oort 157 |5450 / 5563 |ruitenbe@phys |
|Röttgering, dr. H.J.H. |Oort 465 |5851 |rottger@strw |
|Rottschäfer, dr. V. |WI 213 |7113 |vivi@math |
| | | | |
|Saarloos, prof.dr.ir. W. van |IL 271 |5501 |saarloos@lorentz |
|Schilizzi, prof.dr. R.T. |Oort 439 |5839 |schilizzi@strw |
| | |(0521-597244) | |
|Schmidt, prof.dr. Thomas |HL1116a |5982 |tschmidt@biophys |
|Schooneveld, prof.ir.C.van |Oort 564 |5840 |cschooneveld@strw |
|Smit, dr. B. de |WI 244 |7144 |desmit@math |
|Spieksma, mw.dr. F.M. |WI 248 |7148 |spieksma@math |
|Spijker, prof.dr. M.N. |WI 232 |7132 |spijker@math |
|Stevenhagen, prof.dr. P. |WI 225 |7125 |psh@math |
| | | | |
|Tijdeman, prof.dr. R. |WI 238 |7138 |tijdeman@math |

| | | | |
|Verduyn Lunel,prof.dr. S.M. |WI 230 |7123 |verduyn@math |
|Visser, prof.dr. R.P.W. |Oort(570)/ UU |5891 / |rvisser@strw |
| | |030-2537225 | |
|Völker, mw.prof.dr. S.L. |HL 901 |5859 |silvia@molphys |
|Vrijdaghs, drs. J.B. |HL 321 |5763 |vrijdaghs@phys |
| | | | |
|Werf, dr. P.P. van der |Oort 565 |5883 |pvdwerf@strw |
|Woerdman, prof.dr. J.P. |HL 905 |5823 |qo@molphys |
| | | | |
|Zaanen, prof.dr. J. |IL 237 |5506 |jan@lorentz |
|Zeeuw, prof.dr. P.T. de |Oort 461 |5879 |dezeeuw@strw |
|Zwet, dr. E. van |WI 219 |7119 |evanzwet@math |
Management, ondersteunende diensten, enz.
| |kamer |Toestel |e-mail |
| | |071-527.. |+ .leidenuniv.nl |
|Leids Instituut voor Onderzoek in de Natuurkunde (LION) |
|Wetenschappelijk directeur (WD):| | | |
|prof.dr. P. H. Kes |Oort 158 |5472 / 5475 |kes@phys |
|Opleidingsdirecteur (OD): | | | |
|prof. dr. E.J.J. Groenen |HL 809b |5914 |mat@molphys |
|Instituutsmanager: | | | |
|dr. A.J. van Duyneveldt |HL 401 |5798 |vanduyne@phys |
|secretariaten |
|LION management: | | | |
|mw. B. Cats (onderzoek) |Oort 151 |5479 |cats@phys |
|mw. H.W. Schenk (onderwijs) |HL 303 |5765 |schenk@phys |
|Gecondenseerde materie |Oort 151 |5475 |mnieuwen@phys |
| | |5480 |rysewyk@phys |
|Moleculaire natuurkunde |HL 805 |5896 |qo@molphys |
|en Biofysica | |5910 |mat@molphys |
| |HL 1125 |5969 |secretariat@biophys |
|Theoretische natuurkunde |Oort 251 |5505 |marianne@lorentz |

|Onderzoekinstituut Sterrewacht Leiden (STRW) |
|Wetenschappelijk directeur (WD):| | | |
| |Oort 469 |5849 |miley@strw |
|prof. dr. G.K. Miley | | | |
|Opleidingsdirecteur (OD): | | | |
|prof. dr. M. Franx |Oort 553 |5870 |franx@strw |
|Secretaris Sterrewacht: | | | |
|dr. J. Lub |Oort 564 |5840 |lub@strw |
|Algemeen secretariaat |Oort 460 / 570 | 5833 |strwmail@strw |
|Secr. OD: mw. K. Kol-Groen |Oort 560 |5837 |kol@strw |
|Studentenadminstraties |
|Educatief Centrum faculteit W&N |
|Natuurkunde en Sterrenkunde |HL 303 |5765 |schenk@phys |
|Wiskunde en Informatica |Gebouw WI 202 |7100 /5780 |rvdwaal@math |
| |/119 | | |
| | | | |
|Scheikunde, Farmacie, LS&T en |GL HB 110 |4236 |c.j.w.vanderstok |
|SMST | | |@fwnbur |
|Biologie |Clusius Lab. |5171 |bergenhe@rublbim |
|Faculteitsbestuur |
|Faculteitsbureau W&N |GL B114 |6990 / 4422 |j.h.dewaard@fwnbur |
| | | |reinders@fwnbur |
|Technische ondersteuning |
|Natuurkundig practicum: |HL 405 |5770 | |
|Ir. W. Klijn | | |wklijn@phys |
|Ing. G.L.E. van Vliet | | |vanvliet@phys |
|Systeembeheer | | | |
|PC-zaal 305: |HL 400 |5784/85/86/ |rkuyvenh@phys. |
|R. Kuyvenhoven | |87 | |
|Gebouwen |receptie | |adres |
|Huygens / Oort/ Lorentz / KOL |begane grond |5800 |Niels Bohrweg 2 |
|Gebouw WI |begane grond |6900 |Niels Bohrweg 1 |
|Gorlaeus Laboratoria |1e etage |4400 |Einsteinweg 55 |
|Universiteit Leiden, Oude UB | |2727 |Rapenburg 70 |
|Academiegebouw, pedel | |7203 / 7211 |Rapenburg 73 |
|Studentencentrum PLEXUS | |8008 / 8011 |Kaiserstraat 25 |
-------------------------------------------
[1] De letter A staat voor Astronomie, en voorkomt daarmee verwarring met de S van Scheikunde
[2] Alle tabellen van de opleidingen Natuurkunde en Sterrenkunde, als ook de major/minor combinaties
etc. zijn in deze gids te vinden na de beschrijving van de bachelor opleidingen.
[3] Alle tabellen van de opleidingen Natuurkunde en Sterrenkunde, als ook de major/minor combinaties
etc. zijn in deze gids, te vinden na de beschrijving van de bachelor opleidingen.
[4] Naar keuze 20 ects-punten Wiskunde + 8 ects-punten Natuurkunde of 20 ects-punten Natuurkunde + 8
ects-punten Wiskunde. In het Onderzoek natuurkunde c.q. wiskunde in de bachelorfase is inbegrepen
scriptie en voordracht
[5] zie voor keuzevakken tabel 8