ARBITERS HANDLEIDING - KNDB

ARBITERS
HANDLEIDING
2006 – 2007

2
Inleiding.
Voor u ligt de nieuwe versie van de Arbitershandleiding (AH) van de KNDB. In vergelijking met
de vorige editie is het aantal bladzijden opnieuw uitgebreid.
De AH volgt in grote lijnen de teamwedstrijden in de Nationale Competitie, maar is ook voor alle
andere team- en persoonlijke wedstrijden geschikt.
Het Spel- en Wedstrijdreglement (SWR) speelt een belangrijke rol. De cijfers en getallen die
tussen haakjes en onderstreept staan ( ) verwijzen naar de artikelen in het SWR.
Aanvullingen, correcties, suggesties, wedstrijdsituaties etc. zijn welkom. Deze worden door ons
zo mogelijk verwerkt in de volgende editite. Dan worden ook een aantal diagrammen ter
verduidelijking opgenomen. Diagrammen zijn dan ook eveneens welkom.
De contactpersoon van de arbiterscommissie is:
Hans Robben
Dubceksingel 118
6716 RE Ede
0318 – 69 00 79
h.robben@tiscali.nl
De volgende versie van de AH verschijnt in september 2007.
Alphen a/d Rijn / Ede, 1 oktober 2006.
De arbiterscommissie van de KNDB,
Richard van Diggele en Hans Robben.
2

3
Inhoud.
Hoofdstuk 1 : Algemeen.
• 1.1 Arbiter en wedstrijdleider
• 1.2 De eisen aan de arbiter
• 1.3 De taken van de arbiter
• 1.4 Het Spel- en Wedstrijdreglement
• 1.5 De Wedstrijdvoorwaarden
Hoofdstuk 2 : Voor de wedstrijd.
• 2.1 Voorbereiding
• 2.2 Controle van speellokaal en -materiaal
• 2.3 De teamopstellingen
• 2.4 Afbreken
• 2.5 Begin van de wedstrijd
Hoofdstuk 3 : Tijdens en na de wedstrijd.
• 3.1 Administratieve taken
• 3.2 Overige taken
• 3.3 Onregelmatigheden
• 3.4 De tijdnoodfase
• 3.5 Remise
• 3.6 Uitslag 0-0
• 3.7 Arbitrage
• 3.8 Afbreken
• 3.9 Na afloop van de wedstrijd
Hoofdstuk 4 : Diverse artikelen SWR.
Hoofdstuk 5 : Opleiding.
• 5.1 Opleiding tot KNDB-arbiter
• 5.2 Opleiding tot FMJD-arbiter
3

4
Hoofdstuk 1. Algemeen
1.1 Arbiter en wedstrijdleider.
We beginnen deze handleiding met het verschil tussen de arbiter en de wedstrijdleider.
De wedstrijdleider is de persoon die:
• verantwoordelijk is voor de organisatie van een bepaalde wedstrijd of een bepaald
toernooi;
• de wedstrijdvoorwaarden vaststelt;
• eventuele protesten behandelt (als er geen protestcommissie is).
Voorbeelden van wedstrijdleiders zijn de competitieleider van de KNDB of van het provinciaal
bestuur.
De arbiter is de persoon die, namens de wedstrijdleider, aanwezig is voor de praktische leiding
van de wedstrijd. Dit blijkt uit de volgende taken:
• Hij geeft alle bijzonderheden van de wedstrijd aan de wedstrijdleider door;
• Hij heeft het recht om namens de wedstrijdleider zelf een ‘bijzondere’ beslissing te nemen
(63);
• Hij weet dat een speler of team zijn beslissing via een protest bij de wedstrijdleider kan
aanvechten (als er geen protestcommissie is).
De arbiter vertegenwoordigt de wedstrijdleider. Hij voert aanwijzingen en opdrachten van de
wedstrijdleider altijd direkt uit.
1.2 De eisen aan de arbiter.
De arbiter ziet er op toe dat het spel volgens de regels van het SWR wordt gespeeld.
Het streven is dat alle spelers in een toernooi, of alle clubs in een competitie, onder gelijke
voorwaarden hun partijen spelen. Dit betekent dat, als een arbiter een wedstrijd tussen spelers
A en B leidt, hij er op let dat hun partij volgens de regels wordt gespeeld. Als A en B van mening
verschillen, grijpt de arbiter in, niet alleen namens A en B, maar ook namens de andere aan- of
afwezige spelers en teams van hetzelfde toernooi of dezelfde competitie.
De arbiter treedt ook op als A en B samen de regels overtreden, zodat de belangen van alle
andere spelers en teams zijn gewaarborgd.
Het belangrijkste voor een arbiter is dat hij weet wat in het SWR (en in de AH) staat. De arbiter
hoeft niet het hele SWR uit zijn hoofd te kennen, als hij maar wél weet waar hij een bepaald
artikel snel kan vinden.
De arbiter heeft altijd het meest recente SWR bij zich, zodat hij zonodig iets kan opzoeken of
aantonen, als een speler hem wat vraagt.
Ook belangrijk is de houding van de arbiter. De arbiter:
• is objectief. Hij behandelt alle clubs en spelers gelijk, ook als er clubgenoten van hem
meespelen;
• is altijd voor de spelers beschikbaar;
• is onopvallend. Hij bemoeit zich niet met de partijen, maar houdt wel alles in de gaten;
• blijft rustig, ook als de spanningen oplopen;
• heeft begrip voor de hoogspanning waarin spelers tijdens een partij kunnen verkeren;
• geeft geen commentaar op het spel;
• heeft er geen moeite mee als een speler tegen zijn beslissing protesteert, en de
protestcommissie of de wedstrijdleider het protest toewijst.
1.3 De taken van de arbiter.
In de artikelen 17 en 24 van het SWR staan de taken van de arbiter vermeld.
4

5
De arbiter is tijdens de gehele wedstrijd beschikbaar voor zijn taak, zodat de spelers een
beroep op hem kunnen doen. Natuurlijk mag de arbiter wel even uit het speellokaal weg om
naar het toilet te gaan of koffie te halen, maar hij blijft niet langer weg dan nodig is.
Het is niet verboden (maar zeer zeker ook niet gewenst) dat de arbiter zelf, op een andere plek
in de speelzaal, een partij speelt. Als hij maar beseft dat hij elk moment bij de wedstrijd, die hij
leidt, nodig kan zijn (24-2).
De arbiter speelt niet mee in een wedstrijd, die hij zelf als arbiter leidt (24.2).
1.4 Het Spel en Wedstrijdreglement.
Het Spel- en Wedstrijdreglement is opgebouwd als een soort trechter. Eerst staan de algemene
regels voor het damspel vermeld. Daarna volgen de aanvullende regels voor wedstrijden. Deze
regels zijn vervolgens steeds specifieker uitgewerkt in het Wedstrijdreglement, eerst naar type
toernooi (persoonlijke wedstrijden / teamwedstrijden), dan naar specifieke toernooien
(bekercompetitie, clubcompetitie). In deze handleiding komen allen de artikelen 1 t/m 24 aan
bod.
Hierdoor kan het voorkomen dat sommige onderwerpen in verschillende artikelen worden
genoemd. De taken van de arbiter bijvoorbeeld, staan in de artikelen 17 en 24.
Ook kan het voorkomen dat in een specifiek omschreven situatie een uitzondering wordt
gegeven op de algemene regel. In artikel 11.1 staat dat iedere speler verplicht is tijdens de
partij de zetten zet voor zet te noteren. In artikel 11.4 staat echter dat de notatieplicht wordt
opgeschort. Spelers hoeven dan tijdelijk niet zet voor zet te noteren.
Meestal wordt in een artikel niet verwezen naar een eerdere of latere uitzondering. Het is vrijwel
ondoenlijk om in alle algemene regels te verwijzen naar in latere bepalingen opgenomen
uitzonderingen. Een enkele keer wordt wél verwezen naar een uitzondering: in artikel 10.4
bijvoorbeeld staat dat het de spelers niet is toegestaan tijdens de partij beide klokken stil te
zetten. In artikel 20.3 staat echter dat een speler het recht heeft om, in afwijking van artikel
10.4, de klok stil te zetten.
Achter in het SWR is een begrippenlijst opgenomen. Dit kan handig zijn bij het opzoeken van
een bepaald artikel.
1.5 De wedstrijdvoorwaarden.
In aanvulling op het SWR worden bij iedere wedstrijd of ieder toernooi aanvullende
wedstrijdvoorwaarden bekendgemaakt, die specifiek voor die wedstrijd gelden. Deze
voorwaarden vormen, samen met het SWR, de richtlijnen voor die wedstrijd.
De wedstrijdvoorwaarden veranderen af en toe, of worden uitgebreid. Zo zijn in de laatste jaren
bepalingen opgenomen over het roken en de mobiele telefoon.
De arbiter volgt de wedstrijdvoorwaarden nauwkeurig op, net als de bepalingen in het SWR. Hij
mag niet op eigen houtje een wedstrijdvoorwaarde negeren, of er van afwijken als hij het met
een bepaling niet eens is.
5

6
Hoofdstuk 2 Voor de wedstrijd.
2.1 Voorbereiding.
Net als de (meeste) spelers, bereidt ook de arbiter zich voor op de wedstrijd die hij gaat leiden.
De arbiter neemt in ieder geval mee naar de wedstrijd:
• De juiste tijd - mogelijk is in het speellokaal geen klok aanwezig;
• Het SWR;
• Deze AH;
• De wedstrijdvoorwaarden (meestal het programmaboekje van het toernooi of de
competitie);
• De handleiding voor het gebruik van digitale klokken;
• Een pen.
Verder kunnen van pas komen:
• Wedstrijdformulier (bij een competitiewedstrijd);
• Notatiebiljetten;
• Reservepennen;
• Mobiele telefoon.
Tijdstip van aanwezigheid.
In het SWR staat dat de arbiter uiterlijk twintig minuten voor de aanvang van de wedstrijd in het
speellokaal aanwezig moet zijn (24.3). Het is daarom verstandig tijdig van huis te gaan en
rekening te houden met treinvertraging en files. Het is niet prettig om tien minuten voor de
aanvang van een wedstrijd of zelfs na aanvang van de wedstrijd binnen te komen. Ook al is de
reden voor de vertraging nog zo acceptabel.
Als de arbiter niet op tijd in de speelzaal kan zijn, geeft hij dit zo snel mogelijk door aan het
clublokaal van de thuisspelende vereniging.
Speellokaal nog niet open.
Soms komt het voor dat het speellokaal nog niet open is. Als dat uiteindelijk dan toch het geval
is, voert de arbiter eerst zijn taken uit. Als de wedstrijd hierdoor te laat begint, brengt de arbiter
de tijd die dit heeft gekost in mindering op de klokken van de thuisvereniging (18.1). Dat gebeurt
ook als de thuisvereniging geen schuld heeft, omdat bijvoorbeeld de beheerder van het
speellokaal te laat is om het gebouw te openen.
De arbiter kan in heel bijzondere situaties (bijvoorbeeld brand of waterschade) besluiten om
geen tijdaftrek toe te passen. Hij noteert dan wél op het wedstrijdformulier dat de wedstrijd later
is begonnen en de reden daarvan.
Voorstellen.
Zonodig stelt de arbiter zich voor aan degenen met wie hij tijdens de wedstrijd te maken krijgt.
Bij competitiewedstrijden zijn dat de teamleiders, of bestuursleden, en mogelijk ook de spelers.
2.2 Controle van speellokaal en -materiaal.
De periode net voor aanvang van de wedstrijd is één van de drukste perioden voor een arbiter.
Hij begint met de controle van het speellokaal. Artikel 18.1 geeft aan op welke punten hij let:
• er moet voldoende ruimte, licht, warmte en ventilatie zijn;
• er moet voor spelers en arbiter voldoende en geschikt meubilair zijn;
• er moet voldoende afscheiding tussen spelers en toeschouwers zijn, bijvoorbeeld 2 meter;
• er moet rust heersen.
Het is mogelijk dat voor aanvang van de wedstrijd niet aan (één van deze) punten is voldaan.
De verwarming is bijvoorbeeld uitgevallen of in een aangrenzende ruimte repeteert de
harmonie. De arbiter bepaalt dan of de wedstrijd wel of niet kan beginnen. Als hij van mening is
dat de wedstrijd niet kan beginnen, geeft hij de thuisvereniging tijdig de mogelijkheid om het
6

7
probleem op te lossen. Lukt dat niet, dan gelast hij de wedstrijd af. Lukt het wel, maar pas na
enige tijd, dan brengt de arbiter de verbruikte tijd in mindering op de klokken van de spelers van
de thuisvereniging.
Opstelling speeltafels.
Bij de opstelling van de speeltafels beoordeelt de arbiter of er rekening is gehouden met de
belangen van de spelers, toeschouwers en zichzelf. Als bij een bepaalde opstelling een speler
problemen heeft als hij van zijn plaats opstaat, omdat er toeschouwers pal achter hem staan,
gaat de arbiter met die opstelling niet akkoord.
Tussen de spelers en de toeschouwers staat bijvoorbeeld een rij aaneengesloten tafels. De
tafels waar de spelers zitten staan hier tegenaan. Ook kunnen de spelers aan twee tegenover
elkaar liggende muren worden opgesteld. In de tussenliggende ruimte kan dan het publiek de
wedstrijden volgen.
Natuurlijk zijn er meer opstellingen mogelijk en ook toegestaan. Zo zijn er verenigingen die alle
tafels door het hele speellokaal opstellen. Als de ruimte groot genoeg is, is dat geen probleem.
Achter elke speler moet de nodige ruimte zijn, zodat hij niet een andere speler hindert als hij
met zijn stoel naar achteren schuift.
De klokken zijn zo opgesteld, dat de tijd voor de toeschouwers af te lezen is.
Tafelopstelling afkeuren.
De arbiter heeft het laatste woord over de opstelling van de tafels. In het ergste geval kan hij de
opstelling afkeuren. Maar voordat hij dat doet gaat hij na of aan de thuisclub een ontheffing is
verleend door de wedstrijdleider. Of hij vraagt de teamleider van de thuisclub de problemen op
te lossen.
Ook kan de arbiter de opstelling afkeuren, maar wel met de wedstrijd beginnen om de spelers
niet te duperen. Hij noteert dit dan wel op het wedstrijdformulier.
De plaatsen van de spelers.
De arbiter controleert de plaatsen van de spelers.
Bij een teamwedstrijd let hij erop dat de omstandigheden (zoals lichtval) ongeveer gelijkwaardig
zijn. Bij persoonlijke wedstrijden kan rekening worden gehouden met ‘lastige’ spelers, of welke
partijen het belangrijkst zijn en het meeste publiek trekken. De arbiter let er op dat bij een
toernooi niet elke dag dezelfde spelers op dezelfde plaats zitten; er zijn altijd wat ‘mindere’
plaatsen en dan zouden steeds dezelfde spelers op die plaatsen zitten.
Controle speelmateriaal.
De arbiter controleert vervolgens het speelmateriaal (18). Hij bekijkt:
• of de borden goed liggen, en ook of ze acceptabel zijn, bijvoorbeeld dat er geen stukjes uit
het hout zijn. Een speler heeft het recht om een bord te weigeren;
• of alle schijven op de borden staan, en ook of er aan de schijven niets mankeert,
bijvoorbeeld dat er op getekend is. Een speler mag bezwaar maken tegen een schijf;
• of er dubbelzijdige notatiebiljetten liggen.
Ook controleert de arbiter de klokken.
Bij mechanische klokken controleert de arbiter altijd of de klokken zijn opgewonden, ook als
spelers van de thuisclub zeggen dat zij alle klokken al hebben opgewonden. Als in de wedstrijd
blijkt dat een klok niet is opgewonden, wordt de arbiter daarop aangekeken, en al helemaal als
het de klok van één van de spelers van de thuisvereniging is.
Daarnaast controleert hij of de klokken op het juiste tijdstip staan. Dat tijdstip is meestal 12.00
uur, met de vlag nog net niet gevallen. Zo kunnen de spelers meteen zien hoe het vallen van de
vlag verloopt. Meestal krijgen ze na een uur nog een keer de kans.
Bij digitale klokken stelt de arbiter bij voorkeur de klokken zelf in, met de schakelaar bij de
zwartspeler naar beneden. Arbiters die geen of weinig ervaring hebben met digitale klokken
doen er goed aan om vooraf met de klok te oefenen, bijvoorbeeld door eerder bij de vereniging
aanwezig te zijn. Als een digitale klok uitvalt, is het de taak van de arbiter om een nieuwe klok in
te stellen. Het staat dan vreemd als de arbiter één van de spelers moet vragen om de klok in te
stellen.
Mechanische en digitale klokken in één wedstrijd.
7

8
Het komt voor dat een vereniging een klein aantal digitale klokken heeft. De vereniging gebruikt
dan in een wedstrijd deze klokken, aangevuld met mechanische klokken. Dit is geen probleem.
In artikel 18.1 staat weliswaar dat de arbiter er op toeziet dat de omstandigheden waaronder
wordt gespeeld voor alle spelers zoveel mogelijk gelijk zijn, maar dat betekent niet dat een
uitvereniging bezwaar kan maken tegen het spelen met zowel mechanische als digitale
klokken.
De arbiter bepaalt aan welke borden met welke klokken wordt gespeeld. Meestal zijn dit de
digitale klokken aan de hoogste borden. In ieder geval is er geen willekeur, zoals bord 1, 3, 4
en 9.
Afwijkingen aan de mechanische klok.
Afwijkingen aan de mechanische klok, zoals het vallen van de vlag één minuut vóór of één
minuut na 12.00 uur, moet de speler zelf zien: de arbiter hoeft hem daar niet op te wijzen. De
speler heeft het recht om aan de arbiter een andere klok te vragen.
Na de controle door de arbiter mag op de borden niet meer worden gespeeld of geanalyseerd.
Er kunnen anders toch weer fouten ontstaan, zoals verwisseling van wit en zwart of het
ontbreken van schijven.
2.3 De teamopstellingen.
Bij een competitiewedstrijd vraagt de arbiter de teamleiders van beide verenigingen naar hun
opstelling. Voordat de arbiter de opstellingen openbaar maakt, controleert hij of deze volledig en
duidelijk zijn. Soms zijn opstellingen onvolledig of onduidelijk, bijvoorbeeld:
• alleen voornamen;
• dezelfde achternamen. Als twee spelers meespelen met dezelfde achternaam, moet in de
opstelling extra informatie staan waardoor duidelijk is wie op welk bord speelt, bijvoorbeeld
met de voornamen erbij;
• één of meer borden zijn opengelaten. Een opstelling moet altijd uit tien namen bestaan (bij
een teamopstelling voor de bondscompetitie). Als een teamleider zegt dat er maar acht
spelers komen, moet hij toch een opstelling met tien namen doorgeven;
Als de arbiter een opstelling niet duidelijk vindt dan geeft hij deze terug aan de teamleider. Deze
moet de opstelling dan aanpassen.
De arbiter houdt een ontvangen opstelling geheim totdat beide teams hun opstelling hebben
ingeleverd. Als de opstellingen zijn ingeleverd kunnen deze niet meer gewijzigd worden. Ook
niet als twee spelers, die op verschillende borden zitten, graag tegen elkaar willen spelen. In dat
geval hadden de spelers maar van tevoren met elkaar en hun teamleiders moeten overleggen.
In het SWR staat niet wanneer de opstellingen moeten worden ingeleverd (23.2). De arbiter kan
er zo’n 10 minuten voor de wedstrijd naar vragen. Als uiterste tijdstip van inleveren houdt de
arbiter 5 minuten voor de wedstrijd aan. Die tijd is nodig om de wedstrijd op tijd te kunnen
beginnen.
De arbiter kan de opstelling hardop voorlezen, maar meestal weten de spelers wel op welk bord
ze spelen, en kan de arbiter volstaan met de spelers te vragen plaats te nemen. Veelal zitten ze
ook al op hun plaats.
Ledenkaarten.
Als in de wedstrijdvoorwaarden staat dat de arbiter de ledenkaarten moet controleren, vraagt de
arbiter meteen bij het ontvangen van de opstelling ook naar de ledenkaarten. Dan hoeft hij de
teamleider, die meestal zelf meespeelt in de wedstrijd, niet tijdens de wedstrijd te storen.
Ontheffing notatieplicht.
Een speler die niet in staat is om te noteren, kan bij het bondsbureau een verzoek indienen voor
ontheffing van de notatieplicht. Het bondsbureau geeft altijd toestemming. De ontheffing geldt
voor onbepaalde tijd.
De speler moet de toestemmingsbrief elke wedstrijd bij zich hebben, om deze aan de arbiter en
de tegenstander te kunnen tonen.
8

9
Reiskosten.
Het is mogelijk dat in een competitie of toernooi de reiskosten vergoed of verrekend worden.
Soms is het aantal kilometers in het programmaboekje aangegeven. De arbiter neemt dit aantal
over op het wedstrijdformulier, tenzij de uitspelende vereniging een ander aantal opgeeft.
Als een uitvereniging met het openbaar vervoer heeft gereisd, moeten de gemaakte kosten
altijd worden aangetoond met treinkaartjes en/of strippenkaarten.
Geen opstelling.
Het komt voor dat een team vlak voor de wedstrijd nog geen opstelling heeft ingeleverd,
bijvoorbeeld omdat de teamleider niet zeker weet of een bepaalde speler wel of niet komt
opdagen. Ook komt het voor dat de teamleider nog niet aanwezig is. Als de teamleider nog niet
aanwezig is kan één van de andere spelers een opstelling maken en inleveren. Bij veel
verenigingen geeft de teamleider de opstelling enkele dagen vooraf aan de spelers door. Zo
kan elke speler een opstelling aan de arbiter overhandigen.
Op het aanvangstijdstip brengt de arbiter de klokken van de witspelers in werking, tenzij de
zwartspeler niet aanwezig is, en de witspeler wel. In dat geval wordt de klok van de zwartspeler
in werking gesteld. Op deze manier wordt voorkomen dat bekend wordt op welke plaatsen de
spelers van het team dat wél de opstelling heeft ingeleverd zitten.
Als beide teams geen opstelling hebben ingeleverd wijst de arbiter de teams of de teamleiders
op de gevolgen: hij brengt de klokken van de zwartspelers op het aanvangstijdstip in werking.
Invallers.
De opstelling is in zoverre definitief, dat de spelers die er op staan niet meer alsnog aan een
ander bord mogen spelen (23.2). Wél mag een in de opstelling genoemde speler, als hij nog
niet aan het bord heeft plaatsgenomen, door een invaller worden vervangen. Dit is zowel voor
als na het begin van de wedstrijd toegestaan. De teamleider meldt het meespelen van een
invaller aan de arbiter (23.4).
Voorbeeld: Bij het begin van de wedstrijden ontbreken nog twee spelers: A (bord 2) en B (bord
9). Wel is een reservespeler (C) meegekomen. Na drie kwartier besluit de teamleider, die
verwacht dat A wegblijft en B nog komt opdagen, om C op bord 2 op te stellen. De teamleider
geeft dit door aan de arbiter. Vanaf dat moment is de wijziging definitief.
Als C op bord 2 zit, komt A binnenstormen. De teamleider, die bord 9 nog open heeft, wil A daar
opstellen. Maar de arbiter accepteert A niet als invaller (23.2), omdat die in de oorspronkelijke
opstelling op bord 2 staat genoteerd. En omdat het voor A bestemde bord 2 nu door C is bezet,
kan A niet meer meespelen.
Ook een andere ‘oplossing’, om A alsnog aan bord 2 te plaatsen en C naar bord 9 te verhuizen,
is nadat C aan bord 2 heeft plaatsgenomen (23.4) niet meer toegestaan.
Een speler die in de opstelling staat vermeld en aanwezig is, kan overigens niet verplicht
worden om mee te spelen.
2.4 Afbreken.
Meestal is afbreken niet toegestaan, zoals bij wedstrijden in de Nationale Competitie. Als
afbreken wel is toegestaan, zoals in de provinciale competitie bij doordeweekse wedstrijden,
mag pas worden afgebroken als minimaal een in de wedstrijdvoorwaarden vastgelegde tijd
(bijvoorbeeld vier uur) is gespeeld.
Uitzonderingen.
Soms bestaan op deze regel uitzonderingen; die moeten dan eveneens in de
wedstrijdvoorwaarden zijn vastgelegd.
Een uitzondering is bijvoorbeeld als een vereniging in een clublokaal speelt dat al vroeg sluit. Bij
teamwedstrijden overlegt de arbiter hierover met de teamleiders. Bij de opening van de
wedstrijd wordt het tijdstip van afbreken aan alle spelers bekend gemaakt.
Artikel 19.3 (tijdens de wedstrijd alsnog een ander tijdstip van afbreken afspreken) komt alleen
in heel bijzondere omstandigheden voor. De meeste arbiters krijgen hier nooit mee te maken.
In paragraaf 3.8 staat beschreven hoe het verder gaat bij het afbreken van een partij.
9

10
2.5 Begin van de wedstrijd.
Als beide teams vijf of tien minuten voor aanvang al compleet zijn, en aangeven meteen te
willen beginnen, is het geen bezwaar om dat te doen. Alle spelers van beide teams moeten dan
al aanwezig zijn. Als nog één speler ontbreekt zet de arbiter de klokken pas aan op het officiele
tijdstip.
Als de spelers zitten is het gebruikelijk dat een vertegenwoordiger van de thuisvereniging een
woordje spreekt. De arbiter voert niet het woord, behalve als hij iets bijzonders te melden heeft,
zoals een afwijkend speeltempo of een afwijkend tijdstip van afbreken.
De arbiter kan er ook voor kiezen om zijn mededelingen door te geven aan de
vertegenwoordiger van de thuisvereniging.
Klokken aanzetten.
Het aanzetten van de klokken mag om geen enkele reden worden uitgesteld, ook niet als de
uitvereniging nog niet aanwezig is en de thuisvereniging wil wachten met beginnen totdat de
gasten er zijn. De arbiter zet dan toch de klokken om 12.00 uur aan, ook als de spelers van de
thuisclub daar tegen protesteren. Als die geen voordeel willen hebben van de verlate komst van
de spelers van de uitvereniging, kunnen ze kiezen om, als ze aan zet zijn, zelf ook een tijdlang
niet te zetten.
De arbiter drukt bij mechanische klokken de klokken van de zwartspelers in en brengt daarmee
de klokken van de witspelers in werking, behalve als de witspeler wél en de zwartspeler niet
aanwezig is (10.3). In dat geval drukt hij de klok van de witspeler in. Als beide spelers niet
aanwezig zijn drukt de arbiter de klok van de zwartspeler in. Als één van beide spelers komt
opdagen verdeelt de arbiter de verstreken bedenktijd. Vervolgens zet de arbiter de klok in
werking van de speler die nog niet aanwezig is
Bij digitale klokken drukt de arbiter de starttoets in. Ook nu gaan de klokken van de witspelers
lopen.
In alle gevallen controleert hij of de klokken nog in de goede stand staan, dus niet al hebben
gelopen.
Na het vallen van de vlag (bij mechanische klokken) of als de tijd is ingegaan (bij digitale
klokken), doet de witspeler een zet en drukt daarna zijn klok in. De zwartspeler is nu aan zet
voor zijn openingszet. Ook hij mag zijn klok pas indrukken nadat de vlag is gevallen, of als zijn
bedenktijd is ingegaan.
De arbiter drukt, als hij alle klokken in werking heeft gesteld, nu de klok op de arbiterstafel in.
De reden hiervan is de volgende: als aan een bord beide spelers nog niet verschenen zijn, en
één van hen komt na 20 minuten binnen, dan wordt de verstreken tijd over beide spelers
verdeeld. Als de andere speler na 1 uur en 5 minuten binnenkomt, heeft hij de partij verloren.
Zijn eigen klok staat nu weliswaar op 55 minuten, maar de klok van de arbiter staat op 1 uur en
05 minuten. De speler verliest door tijdsoverschrijding.
Beide spelers niet aanwezig.
Als beide spelers bij het begin van de partij nog niet aanwezig zijn, geldt artikel 19.4.
Als één van beide spelers binnenkomt, verdeelt de arbiter de tot dan toe verstreken tijd over
beide klokken. Als een speler te laat is en overmacht kan aantonen, zet de arbiter de klok van
die speler terug in de aanvangstijd, als deze speler met wit speelt. De verstreken tijd op de klok
wordt bij zijn tegenstander, die met zwart speelt bijgeteld. Als de speler, die overmacht kan
aantonen, met zwart speelt, hoeft de arbiter niets te doen: bij het begin van de partij is immers
de klok van de witspeler, die nog niet aanwezig is, in werking gesteld.
Voorbeeld. Bij aanvang van een wedstrijd om 12.00 uur ontbreken de beide spelers aan bord 8.
De arbiter stelt de (mechanische) klok in werking. Om 12.20 uur komt de zwartspeler binnen
zonder geldige reden. De arbiter verdeelt de verstreken tijd. Beide klokken wijzen nu 12.10 uur
aan. Om 12.30 uur komt de witspeler binnen. Hij heeft een geldige reden en doet een beroep
op overmacht. De arbiter erkent de overmacht en zet de klok van de witspeler, die inmiddels op
12.20 staat, terug in de beginstand. Daarna zet de arbiter de klok van de zwartspeler weer 10
minuten vooruit, naar 12.20. De zwartspeler kwam immers om 12.20 uur binnen. Omdat de
witspeler toen nog niet aanwezig was werd de klok van de zwartspeler op 12.10 uur gezet.
10

11
Toen wit binnenkwam en overmacht kon aantonen, was het niet terecht dat de klok van zwart
op 12.10 stond.
Voorbeeld. Bij het begin van de wedstrijd ontbreken beide spelers. Na 50 minuten komt één van
hen binnen. De arbiter verdeelt de verstreken speeltijd in 2 x 25 minuten. Als de andere speler
er 10 minuten later nog niet is, dan is de partij verloren, ondanks dat zijn klok op dat moment
nog maar 25 +10 = 35 minuten aanwijst. De klok op de arbiterstafel geeft dan immers aan dat al
meer dan een uur bedenktijd is verstreken. Daarom is het van belang dat de arbiter direct na
het begin van de wedstrijd die klok indrukt
Als de teamleider besluit om na 25 minuten een reservespeler in te zetten, zet de arbiter de klok
ook op 25 minuten.
Als beide spelers na één uur nog niet aanwezig zijn is de uitslag van de partij 0-0, want beiden
hebben verloren (22.2).
Te weinig spelers.
Een team, waarvan de helft of meer van de spelers na een uur niet is komen opdagen en dat
volgens artikel 12.2 verloren heeft, wordt geacht niet te zijn opgekomen. De arbiter beëindigt in
dat geval de wedstrijd. De partijen die bezig zijn, of zelfs al afgelopen, worden als niet gespeeld
beschouwd. Dit blijft zo, ook als de wedstrijd later opnieuw wordt vastgesteld.
In artikel 58.6 staan de straffen voor het niet-opgekomen team.
Overmacht.
De arbiter zet op het tijdstip van aanvang alle klokken in werking. Ook als hij denkt dat een
speler, of een heel team, niet aanwezig is doordat sprake is van overmacht.
Als een speler of team te laat, maar binnen een uur, arriveert en aantoont dat er sprake is van
overmacht, zet de arbiter de klok(ken) terug in de beginstand. De arbiter erkent de overmacht
alleen als de overmacht betrekking heeft op de reis tussen de plaats van vestiging van die
vereniging en de plaats waar de wedstrijd wordt gespeeld.
Van spelers en teams mag worden verwacht dat ze er alles aan doen om op tijd te komen. Dat
betekent zo mogelijk een trein eerder vertrekken, zeker als er werkzaamheden aan het spoor
zijn aangekondigd. Als een trein echter plotseling meer dan een uur vertraging heeft, is het voor
een speler moeilijk om alsnog op tijd te komen.
Een speler die een beroep doet op overmacht, moet de overmacht overtuigend aantonen. Als
een speler geen bewijs gehaald heeft, om maar zo snel mogelijk in het speellokaal te kunnen
zijn, zet de arbiter de klok niet terug. Een speler die de dupe is van treinvertraging kan aan de
conducteur of op het station om een bewijs van de NS vragen.
Voorbeeld: een speler komt te laat en overhandigt een briefje met een telefoonnummer. Dit zou
het telefoonnummer zijn van de machinist van de trein waar hij in zat en die vertraging had.
Volgens de speler kan de machinist kan verklaren dat de trein inderdaad vertraging had. De
arbiter zet nu de klok niet terug. De speler had aan de conducteur, of op het station van
aankomst, een schriftelijke verklaring moeten vragen.
Reizen met de auto.
Bij het reizen met de auto vallen autopech en geen parkeerplaats kunnen vinden niet onder
overmacht. Hetzelfde geldt voor files. Alleen bij avondwedstrijden, waarbij reizen per auto vaak
onvermijdelijk is, kunnen in de wedstrijdvoorwaarden richtlijnen staan voor overmacht.
Slecht weer, zoals mist en gladheid op de doorgaande wegen, kunnen wél redenen zijn voor
overmacht. Maar ook hier kijkt de arbiter kritisch naar de overmacht. Als een speler op dezelfde
tijd als altijd van huis is gegaan, terwijl de slechte omstandigheden bekend zijn, en hij daardoor
te laat komt, wijst de arbiter het beroep op overmacht af.
Meer dan een uur te laat.
Als een team meer dan een uur te laat komt, of als na een uur nog een aantal spelers van het
team binnenkomen waardoor meer dan de helft van het aantal spelers aanwezig is, mag het
team in principe niet meer aan de wedstrijd beginnen. Het team wordt gestraft en de wedstrijd
wordt opnieuw vastgesteld. Als beide teams echter nog aanwezig zijn, en bereid om te spelen,
kan uit praktische overwegingen besloten worden om de wedstrijd alsnog te spelen. De
uitvereniging hoeft dan niet opnieuw reiskosten te maken. Als de wedstrijd opnieuw wordt
11

12
vastgesteld, zijn de teams niet verplicht om weer dezelfde opstelling aan te houden. De arbiter
zet alle klokken weer terug op de aanvangstijd.
Een speler, die te laat is gekomen, kan aan de wedstrijdleider vragen om de beslissing van de
arbiter terug te draaien. Hij moet de overmacht dan overtuigend aantonen.
Volgens artikel 12.2 verklaart de arbiter de partij verloren voor een speler, die één uur na
aanvang van de partij nog niet aanwezig is.
Een speler die om bijvoorbeeld 12.00 uur wel aanwezig is, maar daarna de speelzaal uitloopt,
en om 13.05 uur terugkomt, mag wél aan de partij beginnen. In het SWR staat ‘één uur na
aanvang van de partij nog niet aanwezig is’. Er staat niet dat de speler ook al een zet moet
hebben gedaan. De speler moet dan wel kunnen aantonen dat hij al voor 13.00 uur aanwezig
was, bijvoorbeeld omdat hij zich om 12.00 uur bij de arbiter heeft gemeld.
Het is mogelijk dat een speler om 12.59 uur binnenkomt, en dat op het moment dat hij zijn
eerste zet wil doen, de vlag valt. Hij mag nu toch de partij beginnen. Hij was immers al wel
aanwezig.
Door artikel 63 en 64 is het voor de wedstrijdleider mogelijk de beslissing van de arbiter te
corrigeren en de partij alsnog opnieuw vast te stellen.
Overmacht spelers thuisvereniging.
De wedstrijdvoorwaarden van een toernooi of competitie kunnen bepalen dat een speler van
een thuisvereniging geen beroep kan doen op overmacht.
Voorbeeld. Speler A woont in Maastricht en speelt bij een club in Groningen. Speler B woont in
Maastricht en speelt bij een club in Maastricht. In de competitie spelen Maastricht en Groningen
tegen elkaar in Groningen. Speler A en het team van speler B reizen gezamenlijk van
Maastricht naar Groningen. Zowel speler A als het team van speler B komen te laat, door
aantoonbare treinvertraging. De arbiter zet de klok van speler A niet terug, maar de klokken van
de spelers van team B wel.
Voorbeeld. Speler A woont in Arnhem en speelt bij een club in Arnhem. Op de wedstrijddag
gaat hij ’s-morgens met de trein naar Nijmegen. Als hij terug wil reizen vallen de treinen uit.
Aangekomen in de wedstrijdzaal doet hij een beroep op overmacht. De arbiter wijst het beroep
af. De speler heeft zelf een risico genomen door op de wedstrijddag nog naar Nijmegen te
reizen.
12

13
Hoofdstuk 3 Tijdens en na de wedstrijd.
3.1 Administratieve taken.
De wedstrijd is begonnen. Alle klokken lopen. Nu kan voor de arbiter een rustige periode
aanbreken. Deze periode is een goed moment om een aantal administratieve zaken af te
handelen.
Wedstrijdformulier.
De arbiter vult zonodig het wedstrijdformulier in. Bij wedstrijden in de Nationale Competitie
moeten de opstellingen worden doorgebeld aan de uitslagendienst. Dit is een taak van de
thuisvereniging, maar meestal neemt de arbiter deze taak op zich.
Overigens blijft de thuisvereniging wél verantwoordelijk voor het doorbellen van de opstelling.
Ledenkaarten.
De arbiter controleert alle ledenkaarten. Een ledenkaart is alleen geldig met een handtekening
en een recente en gelijkende foto. Als de foto ontbreekt, of niet recent en gelijkend is, noteert
de arbiter dit op het wedstrijdformulier. De arbiter informeert de speler of de teamleider dat de
kaart niet geldig is.
3.2 Overige taken.
Naast de administratieve taken zijn er een aantal taken waarmee de arbiter tijdens de wedstrijd
te maken krijgt of kan krijgen.
Speeltijd op de klokken controleren.
De arbiter controleert regelmatig de verbruikte tijd op de klokken (17c-8). Bij mechanische
klokken telt hij de verbruikte tijd op. Deze moet gelijk zijn aan de verbruikte tijd op de klok op de
arbiterstafel. Bij digitale klokken noteert hij, minimaal elk uur maar bij voorkeur elk half uur, de
standen, voor het geval de aflezing van een digitale klok uitvalt.
Verwerken van beëindigde partijen.
Als een partij uit is, informeert de arbiter bij de spelers naar de uitslag. Meestal staat die ook al
vermeld op de notatiebiljetten, die de spelers bij de arbiter inleveren of op hun speeltafel
achterlaten. De arbiter controleert
• of het notatiebiljet duidelijk en leesbaar is;
• of beide spelers bij ‘wit’ en ‘zwart’ de juiste namen hebben genoteerd. Als een speler per
ongeluk de namen verwisseld heeft en de partij eindigt in een beslissing kan dit bij het
berekenen van de rating gevolgen hebben;
• of beide spelers dezelfde uitslag hebben ingevuld;
• of de ingevulde bedenktijd bij beide spelers overeenkomt. Een enkel minuut verschil is
daarbij geen probleem. Bij vijf minuten verschil controleert de arbiter zelf de stand op de
klok, of vraagt aan de spelers welke van de vermeldingen juist is;
• of beide spelers veertig zetten hebben gespeeld (13.4).
Het is gebruikelijk dat de arbiter, als hij constateert dat de spelers remise zijn
overeengekomen voordat veertig zetten zijn gespeeld, hen één keer de kans geeft om de
partij voort te zetten.
Gebeurt dit niet, dan hebben beide spelers de partij verloren. De uitslag wordt dan 0-0.
De enige uitzondering op deze regel is als een partij al remise is op grond van artikel 9.2,
maar dat komt weinig voor.
Tijdens de wedstrijd noteert de arbiter de uitslagen van de partijen op het wedstrijdformulier,
met alle gevraagde gegevens, zoals de volgorde waarin de partijen geëindigd zijn. Zo kan na de
wedstrijd het scoreverloop van de wedstrijd worden herleid.
Rust bewaren.
13

14
Eén van de belangrijkste taken van de arbiter is het bewaren van de rust in het speellokaal. Hij
grijpt in als het te rumoerig wordt. Het uitgangspunt is altijd dat spelers niet gestoord worden bij
hun denkwerk.
Soms gaan spelers direkt na hun partij op hun eigen bord analyseren. De arbiter wijst de
spelers erop dat dat in een aparte ruimte, buiten het speellokaal, moet gebeuren.
Soms is het bij het einde van de wedstrijd moeilijk om de rust te handhaven. De arbiter wijst de
spelers, als ze niet stil kunnen zijn, erop dat hun teamgenoten nog bezig zijn. Als ze dan nog
niet stil zijn, neemt de arbiter maatregelen, zoals verwijderen van die spelers uit het speellokaal.
Daarbij mag hij op hulp van de thuisvereniging rekenen.
Toezicht op het gedrag van spelers en publiek.
De arbiter ziet er op toe dat niemand het woord richt tot een speler die achter het bord zit, ook
niet als diens tegenstander aan zet is. Andersom mag ook een speler die achter het bord zit,
niet praten tegen derden als zijn tegenstander aan zet is. Ook als een speler niet achter het
bord zit is het niet gewenst dat hij praat met teamgenoten of toeschouwers.
Een speler mag ook niet op eigen houtje de klok verplaatsen, de klok terugzetten als hij zelf of
zijn tegenstander te laat komt en overmacht heeft aangetoond, of de klok stilzetten als de
tegenstander aan zet is. Bij deze overtredingen geeft de arbiter de speler een waarschuwing.
In het speellokaal blijven.
Een speler die nog bezig is met zijn partij heeft buiten het speellokaal niets te zoeken. Hij mag
de speelzaal alleen verlaten om naar het toilet te gaan, een consumptie te halen of te roken.
Voor alle andere zaken heeft hij toestemming van de arbiter nodig.
In de analyseruimte heeft een speler al helemaal niets te zoeken. Als de arbiter constateert dat
een speler daar toch is, of vandaan komt, geeft hij hem een waarschuwing. Als het dan opnieuw
gebeurt kan hij de partij van die speler verloren verklaren.
Bij sommige verenigingen is de bar in de analyseruimte gevestigd. In dat geval beperkt de
speler zich tot het bargedeelte.
Het toezicht van de arbiter beperkt zich tot de speelzaal en eventueel de analyseruimte. Als
spelers op het toilet, buiten het gebouw, of waar dan ook de gedragsregels overtreden, heeft de
arbiter daar geen zicht op.
Fotograferen.
Het fotograferen door spelers, toeschouwers of pers is in het eerste uur na aanvang van de
wedstrijd toegestaan. Daarna kan de arbiter fotograferen verbieden, omdat er bijvoorbeeld
geflitst wordt, waardoor de spelers worden afgeleid. In de tijdnoodfase is fotograferen niet
toegestaan.
3.3 Onregelmatigheden.
De belangrijkste, maar ook de moeilijkste taak van de arbiter is het optreden bij
onregelmatigheden.
Niet-noteren door spelers.
Het noteren geeft maar weinig problemen. Bij ontheffing, bijvoorbeeld bij een blinde speler, kan
een secondant de notatie verzorgen, of de blinde speler kan afspreken dat de notatie van de
tegenstander bindend is. Als twee spelers met ontheffing tegen elkaar spelen, is het
noodzakelijk dat een secondant de notatie verzorgt. Anders kan niet worden gecontroleerd of
het vereiste aantal zetten is gespeeld, als de bedenktijd is verstreken.
Spelers zijn verplicht om zet voor zet te noteren (11.1). Verkorte notatiesystemen, zoals 461 in
plaats van 46-41, zijn niet toegestaan. Het weglaten van ‘-‘ en ‘x’ is wél toegestaan.
Als een arbiter ziet dat een speler niet noteert, wijst hij hem op de notatieplicht. Als een speler
weigert te noteren, geeft de arbiter hem eerst een waarschuwing, zonodig gevolgd door een
tweede waarschuwing, als er schijnbaar geen opzet in het spel is, bijvoorbeeld als de speler
niet in staat is de notatie bij te werken. Als de speler na de waarschuwing(en) nog niet noteert,
verklaart de arbiter de partij verloren (24.5).
14

15
Verschil in aantal zetten.
Bij verschil in het genoteerde aantal zetten (24.5), waarbij de laatst genoteerde zet van beide
spelers dezelfde is, wijst de arbiter de spelers op het verschil. De arbiter zegt dan: ‘Er zit
verschil tussen uw notaties’. Hij zegt dus niet tegen één van de spelers: ‘U heeft te weinig
zetten genoteerd’. Het is aan de spelers zelf om uit te maken of de ene speler te veel of de
andere te weinig zetten heeft genoteerd.
In het SWR staat niet vermeld wat er moet gebeuren als de spelers de notatie niet bijwerken
Als een speler zijn partij beëindigd heeft en het notatiebiljet inlevert zonder de notatie te hebben
bijgewerkt, vermeldt de arbiter dit op het wedstrijdformulier. De arbiter kan de uitslag van de
wedstrijd niet veranderen. Het is aan de wedstrijdleider om eventueel maatregelen te nemen.
De verkeerde klok loopt.
Als de arbiter ziet of denkt dat de verkeerde klok loopt, deelt hij dit aan beide spelers mee. De
arbiter vraagt aan beide spelers: ‘Wie is er aan zet?’. Als dan blijkt dat de verkeerde klok loopt
kan de speler die niet aan zet is zijn klok indrukken.
Volgens artikel 24.5 is de arbiter verplicht om dit te doen.
Uitvallen van een klok.
Soms komt het voor dat een klok niet (steeds) loopt, of te snel loopt. De arbiter constateert dit
zelf, door van tijd tot tijd na te gaan of de totaaltijd van beide klokken overeenkomt met de totale
speeltijd. Ook kan één van de spelers of toeschouwers hem hierop wijzen.
Een klok die uitvalt vervangt de arbiter door een soortgelijke klok, dus een mechanische door
een mechanische en een digitale door een digitale. Als er geen soortgelijke klok meer is,
vervangt de arbiter de klok door een ander soort klok.
De arbiter noteert het tijdverschil bij de partij met de klok op de arbiterstafel. Bij het controleren
van de tijd bij de partij, waar de tijd niet klopte, houdt hij rekening met het verschil.
Uitvallen van een digitale klok.
Als een digitale klok uitvalt vraagt de arbiter de spelers of zij nog weten hoeveel tijd ze over
hadden. Als de spelers het niet meer weten, of het niet eens worden, stelt de arbiter de klokken
in op de tijden die hij bij zijn laatste waarneming heeft genoteerd. Om die reden schrijft de
arbiter minimaal elk uur, maar bij voorkeur elk half uur bij alle borden de stand van de klok op.
Vervangen van de klok.
De arbiter vervangt een defecte klok als volgt:
• hij stelt de reserveklok in op dezelfde tijd als de defecte klok aangeeft
• hij houdt de reserveklok boven de defecte klok, zodat de spelers kunnen zien dat de
nieuwe klok inderdaad op dezelfde tijd is ingesteld
daarna haalt hij de defecte klok weg en zet er de nieuwe voor in de plaats.
Spelers zitten aan het verkeerde bord.
Een enkele keer komt het voor dat spelers aan het verkeerde bord zijn gaan zitten. Bij sommige
verenigingen is de indeling van de speelzaal niet zo duidelijk, en staan er geen bordnummers
bij de borden. Het is de taak van de speler zelf om uit te zoeken of hij aan het goede bord heeft
plaatsgenomen. Ook voor de teamleider is hier een taak weggelegd.
De opstelling is bindend. Speelt een speler aan een ander bord, en de partij is al begonnen, dan
verliest hij de partij
Onreglementaire zet.
In artikel 7.2 staat hoe het verder gaat als een speler een onreglementaire zet heeft voltooid. De
tegenstander bepaalt dan wat er gebeurt: doorspelen of de onreglementaire zet terugnemen en
een andere zet doen. Als de tegenstander de onreglementaire zet niet opmerkt, wordt de partij
voortgezet.
Voorbeeld. Een speler is even van zijn bord weggelopen. Als hij terugkomt bij zijn bord, heeft
zijn tegenstander de klok ingedrukt. De speler doet een zet en komt dan tot de ontdekking dat
zijn tegenstander twee keer achter elkaar gezet heeft. Omdat de speler de onreglementaire zet
van zijn tegenstander heeft beantwoord kan hij niet meer eisen dat zijn tegenstander één van
de twee gespeelde zetten terugneemt.
15

16
Het is voor een speler in feite altijd riskant om het bord te verlaten. En als hij dat al doet, moet
hij, als hij terugkomt, de stand controleren voordat hij zelf een zet doet.
Voorbeeld. Een speler zet 7-12 en verlaat het bord. Als hij terugkomt heeft zijn tegenstander 34-
30 gespeeld. De speler heeft voor zijn tegenstander op de vorige zet 39-33 genoteerd en is
zeker dat die zet ook gespeeld is. Zijn tegenstander heeft 39-34 genoteerd en wil nu met 34-30
een combinatie uithalen. De spelers spreken elkaar tegen. De arbiter neemt nu de minst
ingrijpende beslissing en dat is: doorspelen. De tegenstander kan vervolgens de combinatie
uithalen.
De zwartspeler had dit mogelijk kunnen voorkomen door het bord niet te verlaten. Zoals
hiervoor al is gesteld, is het in feite altijd een risico om het bord onbeheerd achter te laten.
Onreglementaire zet terugnemen.
Als een speler een onreglementaire zet speelt, mag de tegenstander eisen dat die zet door een
andere zet wordt vervangen. De speler is gebonden aan artikel 6.6 (aanraken is zetten), als het
om een zet gaat waarmee een reglementaire zet mogelijk is.
Voorbeeld: een speler kan met een dam drie schijven en twee schijven slaan, en met een schijf
drie schijven. Hij kiest voor de tweeslag met de dam. De tegenstander wijst hem op de
meerslag. De speler moet nu de drieslag met de dam nemen, want dit stuk heeft hij aangeraakt.
Een speler, die zegt dat zijn tegenstander een onreglementaire zet heeft gedaan, moet zijn
tegenstander duidelijk zeggen waarom de gespeelde zet niet juist is. Dus niet: ‘Je slaat
verkeerd’, maar (bijvoorbeeld) ‘Je moet de drieslag met schijf 3 nemen’. De speler mag daarbij
eerst zijn klok indrukken, voordat hij zijn tegenstander er op wijst wat de onregelmatigheid is.
Een onreglementaire zet wordt definitief als de tegenstander zelf heeft gezet. Dit kan zijn omdat
de tegenstander de onregelmatigheid niet heeft gezien of omdat de onreglementaire zet in zijn
voordeel is.
Als de arbiter ziet dat een speler vergeet te slaan, verkeerd slaat, te veel of te weinig stukken
van het bord neemt, twee keer achter elkaar zet, de klok indrukt zonder te hebben gezet, etc.
zegt hij niets.
Wel volgt hij, na de onreglementaire zet, het verloop van de partij, voor het geval de spelers
zijn hulp inroepen.
Meningsverschil.
Het komt voor dat twee spelers het niet eens zijn over een onregelmatigheid, en de arbiter niet
gezien heeft wat er is gebeurd.
De arbiter vraagt de spelers naar hun opvattingen en stelt zo nauwkeurig mogelijk de feiten vast
Hij is voorzichtig met de opvattingen van toeschouwers, want de meeste toeschouwers bij
damwedstrijden zijn leden van de beide clubs. De arbiter kan besluiten om tijdens het
onderzoek de klok stil te zetten.
Vervolgens neemt de arbiter een beslissing. Hij doet dat aan de hand van het SWR, en toont de
spelers de verschillende artikelen. Als een speler niet akkoord gaat met de beslissing, wijst de
arbiter de speler op de mogelijkheid om een protest in te dienen bij de protestcommissie, of bij
de toernooiorganisatie.
Als een speler weigert verder te spelen, geeft de arbiter hem een waarschuwing. Als hij dan nog
niet verder wil spelen verklaart de arbiter de partij voor hem verloren (12.3). Ook kan de arbiter
er voor kiezen om de klok weer aan te zetten, waardoor de speler op de klok gaat verliezen.
Het is mogelijk dat de arbiter niet precies kan vaststellen wat er gebeurd is. Hij heeft niet gezien
wat er gebeurd is, en de spelers spreken elkaar tegen. In dat geval neemt de arbiter de minst
ingrijpende beslissing. En meestal betekent dit: gewoon verder spelen alsof de gebeurtenis niet
heeft plaatsgevonden.
Gebruik maken van geschreven of ongeschreven aantekeningen.
Artikel 16.1 noemt een aantal zaken die voor spelers verboden zijn. Zo mag een speler geen
gebruik maken van geschreven of gedrukte aantekeningen, ook niet als die van hemzelf zijn.
Voorbeeld. Speler A ziet een combinatie op het bord en schrijft de stand die volgens hem
overblijft, op een papieren diagram, of hij schrijft de velden op van de schijven die overblijven.
De overblijvende stand blijkt gewonnen en hij neemt de combinatie. Speler B zegt: ‘Dit mag
16

17
niet. Je mag geen gebruik maken van geschreven of gedrukte aantekeningen’. Speler A zegt:
‘Maar dit zijn mijn eigen aantekeningen, die ik in mijn eigen tijd heb gemaakt’.
Speler B heeft in deze situatie gelijk. Als A de combinatie uitvoert, verklaart de arbiter de partij
verloren voor A. A doet er dan ook beter aan, om een andere zet te spelen. Overigens treedt de
arbiter direkt op als hij een speler met pen en papier in de weer ziet. Pen en papier mag een
speler alleen gebruiken om zijn zetten te noteren.
Het is ook verboden om bijvoorbeeld de tempoverhouding na een bepaalde zet te noteren. Of
een briefje met tips als ‘Niet in combinaties trappen! Zettencontrole!’ en dat soort dingen.
Wat wel mag is dat een speler na bijvoorbeeld 25 zetten opschrijft hoeveel tijd hij en zijn
tegenstander beiden hebben verbruikt. Ook mag een speler de huidige stand op het bord
noteren. Maar geen andere stand.
Gebruik maken van de raad of de mening van anderen.
Volgens artikel 16.1b mag een speler geen gebruik maken van de raad of de mening van
anderen. Op dit artikel is echter een uitzondering mogelijk.
Voorbeeld. Speler A speelt een verliezende zet en beseft dat meteen als hij de klok heeft
ingedrukt. Als zijn tegenstander, speler B, 17-22 speelt, wint hij meteen. Speler B ziet het ook
en wil de zet al spelen. Een clubgenoot van A, speler C, zegt hardop: ‘Als B 17-22 speelt, wint
hij op slag’.
De arbiter stuurt nu C de speelzaal uit. Als C niet meespeelt in de wedstrijd, of als zijn partij al
uit is, blijft het wegsturen voor hem zonder gevolgen: als hij zijn partij gewonnen heeft of remise
heeft gespeeld, blijft die uitslag gehandhaafd. Als hij echter nog bezig is met zijn eigen partij,
verliest hij zijn partij uiteindelijk op de klok.
Speler B wil hierna de zet 17-22 spelen. A zegt: ‘Je mag geen gebruik maken van de raad van
anderen, dus je mag 17-22 niet spelen’. B antwoordt: ‘Ik zag meteen dat 17-22 wint, nog
voordat je clubgenoot dat zei. En bovendien zei hij dit alleen maar om te voorkomen dat ik
17-22 zou spelen.’
De arbiter besluit nu dat in dit geval B wél van de ‘raad’ van C gebruik mag maken. Het
voorzeggen van C had blijkbaar tot doel om de winnende zet te verhinderen. De opmerking van
C wordt geacht ‘niet te zijn gemaakt’.
Een andere vorm van voorzeggen is het noemen van het speeltempo tijdens de wedstrijd.
Soms is een speler, die meestal in de landelijke competitie uitkomt, niet op de hoogte van het
speeltempo van zijn partij in bijvoorbeeld de provinciale competitie. Zijn medespelers zien dan
toe hoe de tijd wegtikt. Het is niet toegestaan om dan het speeltempo te noemen. Dat had de
teamleider maar voor de wedstrijd moeten vertellen, of de speler had er zelf naar kunnen
vragen.
De arbiter stuurt degene die voorgezegd heeft uit de zaal.
Ook mag een speler niet met zijn teamleider overleggen als hij een remise-aanbod heeft
gekregen.
De klok niet indrukken.
Soms vergeet een speler na zijn zet om de klok in te drukken. Of hij is zo in de partij verdiept
dat hij vergeet een zet te doen.
Voorbeeld.
Speler A doet de winnende zet, maar is zo in de partij verdiept dat hij vergeet de klok in te
drukken. Hij heeft nog maar een paar seconden, als zijn clubgenoot, speler C, roept: ‘Je moet je
klok nog indrukken’. A schrikt op, drukt de klok in en wint de partij. Speler B claimt nu de winst,
want zegt hij: ‘A had niet in de gaten dat de klok liep, en zonder de waarschuwing van C zou hij
zeker op de klok verloren hebben.’
De arbiter stuurt eerst speler C de speelzaal uit. Als speler C zelf nog met zijn partij bezig is,
verliest hij die partij op de klok.
De arbiter kan aan de uitslag van de partij tussen A en B niets veranderen. Speler B moet
bewijzen dat A niet zelf, nog voordat de vlag viel, de klok zou hebben ingedrukt, en dat is niet
mogelijk.
Onnodig te zeggen dat het gedrag van speler C zeer onsportief is.
Hinderen.
17

18
In artikel 16.1d staat dat het de spelers verboden is de tegenstander, op welke wijze dan ook af
te leiden of te hinderen. In de praktijk is dit een lastig artikel: wat voor de ene speler hinderen is,
is dat voor de andere speler niet.
Het SWR noemt bewust niet wat allemaal onder hinderen valt, omdat dat niet uitputtend op te
sommen is. Voorbeelden van hinderen zijn: neuriën, fluiten, met de vingers op de tafel
trommelen, luidruchtig of onsmakelijk eten, rinkelende oorbellen dragen, opvallende kleren
dragen, hard op de klok slaan nadat is gezet etc. etc.
In eerste instantie moet een speler, die vindt dat hij door zijn tegenstander of een andere
aanwezige, bijvoorbeeld een toeschouwer, gehinderd wordt, die persoon vragen het hinderlijke
gedrag aan te passen. Wellicht is die persoon zich van geen kwaad bewust. Als dat niet helpt,
kan de speler zich tot de arbiter wenden. De arbiter komt meestal pas in actie als een speler
hem vraagt op te treden. Ook kan de arbiter uit eigen beweging ingrijpen als hij ziet dat een
speler gehinderd wordt, maar bijvoorbeeld te verlegen is om de hulp van de arbiter in te roepen.
De arbiter beoordeelt zelf of een speler of toeschouwer hindert. Als de arbiter vindt dat dat het
geval is, geeft hij een waarschuwing. Als de arbiter vervolgens vindt dat de speler opnieuw
hindert, kan hij de partij verloren verklaren. Ook kan de arbiter een ander persoon dan de
tegenstander, bijvoorbeeld een andere speler of een toeschouwer, de toegang tot de speelzaal
ontzeggen.
Enige richtlijnen voor het bepalen van hinderlijk gedrag:
• Het op afstand over de schouder kijken van de tegenstander om de partijstand vanuit die
positie te bekijken is geen hinderen. Het is wel hinderen als de tegenstander pal achter de
speler staat of hem zelfs aanraakt;
• Een speler die het programmaboekje of een wedstrijdbulletin doorkijkt, hindert niet. Als een
speler meteen na elke zet een lees- of studieboek pakt, is dat hinderen. In zekere zin is dit
minachting van de tegenstander;
• Een speler die een stuk langdurig aanraakt of zelfs van het bord tilt, hindert zijn
tegenstander. Die kan namelijk zelf de stand op het bord niet (goed) meer overzien.
In dit laatste voorbeeld kan bovendien onduidelijkheid ontstaan waar het van het bord getilde
stuk heeft gestaan. En daarnaast komt ook artikel 4 om de hoek kijken. In dit artikel staat: ‘De
spelers doen beurtelings een ‘zet’: het in één handeling verplaatsen en/of wegnemen van één
of meer stukken’. Het langdurig van het bord nemen van een stuk is in strijd met dit artikel,
omdat het niet meer één handeling betreft.
Hinderlijk gedrag is ook, als een speler in tijdnood is en zijn hand boven het bord houdt terwijl
hij niet aan zet is, bijvoorbeeld in de tijdnoodfase. Hij wil dan snel zijn zet kunnen uitvoeren, als
hij aan zet is, maar belemmert het overzicht voor zijn tegenstander.
Gebruik maken van technische communicatiemiddelen.
Als de arbiter denkt of constateert dat een speler gebruik maakt van technische communicatie
middelen, zoals het via zijn mobiele telefoon ontvangen van berichten, geeft de arbiter de speler
een waarschuwing. Als het vergrijp daarna nog een keer gebeurt, verklaart de arbiter de partij
verloren.
De arbiter verbiedt een speler om een walkman of een discman te dragen: ook via een walkman
kan informatie worden doorgegeven. Hier is echter een uitzondering op mogelijk: als een speler
last heeft van rumoer in de zaal, bijvoorbeeld van de aangrenzende bar, kan hij de speler
toestemming geven om toch de walk- of discman te dragen.
Mobiele telefoon.
Soms geven de wedstrijdvoorwaarden richtlijnen over wat de arbiter moet doen als een mobiele
telefoon afgaat. Als hierover niets is opgenomen, en er gaat een mobiele telefoon af, dan geeft
de arbiter de speler een waarschuwing. Als vervolgens de mobiele telefoon opnieuw afgaat,
verklaart de arbiter de partij verloren voor de speler.
Als de mobiele telefoon van een toeschouwer afgaat, verwijdert de arbiter de toeschouwer uit
de zaal.
Schorsen of staken van de wedstrijd.
18

19
In zeer bijzondere situaties kan de arbiter de wedstrijd schorsen (tijdelijk stilleggen) of staken
(definitief stilleggen). De arbiter maakt dan gebruik van zijn recht om de klokken stil te zetten
(17b).
Het gaat hierbij om overmachtsituaties zoals uitvallen van de verlichting of de verwarming, of
een ernstig ziektegeval tijdens de wedstrijd.
Als de situatie tijdens de wedstrijd ontstaat, dan schorst de arbiter de wedstrijd. Als de arbiter
vindt dat de schorsing te wijten is aan nalatigheid van de thuisvereniging, zet hij de klokken van
de spelers van de thuisvereniging aan, ook als de tegenstander aan zet is. Dit is een
uitzondering op de regel dat de klok loopt van de speler die aan zet is.
De arbiter bepaalt of er weer verder gespeeld kan worden. Als hij van mening is dat dat
mogelijk is, zet hij de juiste klokken weer in werking.
Als een wedstrijd niet verder gespeeld kan worden omdat de huurtijd van de speelzaal voorbij
is, moet de thuisvereniging zorgen voor een alternatieve locatie. De tijd die het kost voordat de
partijen kunnen worden hervat, wordt in mindering gebracht op de bedenktijd van de spelers
van de thuisvereniging.
De arbiter bepaalt zelf of het nog mogelijk is om door te spelen. Als om 15.00 uur om een
nabijgelegen voetbalveld een wedstrijd begint, waar veel luidruchtige toeschouwers op af zijn
gekomen, bepaalt de arbiter wanneer het niet langer mogelijk is om verder te spelen. Als het
probleem niet wordt opgelost, gelast de arbiter de wedstrijd alsnog af. In alle gevallen noteert hij
de gebeurtenissen op het wedstrijdformulier.
3.4 De tijdnoodfase.
De tijdnoodfase is over het algemeen een drukke tijd voor de arbiter, vooral als meerdere
spelers tegelijk in tijdnood zijn.
In artikel 11.4 staat het begrip ‘tijdnood’ omschreven: wanneer een speler over minder dan vijf
minuten bedenktijd beschikt. Het aantal zetten dat de speler nog moet doen wordt niet
genoemd. Als een speler nog maar één of twee zetten moet doen is van tijdnood eigenlijk geen
sprake.
Bij tijdnood wordt alleen de notatieplicht van de speler die in tijdnood zit opgeschort. De
tegenstander is verplicht te blijven noteren, totdat ook hij nog maar vijf minuten bedenktijd heeft.
Voor de speler die zelf in tijdnood is, is het verstandig om te blijven noteren of op een andere
manier het aantal gespeelde zetten bij te houden, bijvoorbeeld door streepjes te zetten.
De bedenktijd verstreken.
Het moment dat de bedenktijd is verstreken (bij mechanische klokken door het vallen van de
vlag en bij digitale klokken door het ‘-‘-teken bij de speler die als eerste door zijn bedenktijd
heen is) is een belangrijk moment dat de arbiter zo mogelijk zelf ziet. Bij tijdnood in meerdere
partijen tegelijk is dit moeilijk. Zo mogelijk vraagt de arbiter aan toeschouwers om het vallen van
de vlag in de gaten te houden en hem daarna meteen te waarschuwen.
Als de bedenktijd van een speler verstreken is, grijpt de arbiter meteen in. Hij vertelt de spelers
dat ze nu eerst de notatie moeten bijwerken. Verder ziet hij er op toe dat er geen nieuwe zetten
meer worden gespeeld.
Als van beide spelers de notatieplicht is opgeschort geweest, wordt de tijd die nodig is voor het
bijwerken van de klok gelijkelijk over beide spelers verdeeld. Als van één speler de notatieplicht
opgeschort is geweest, gebeurt het bijwerken van de notatie in diens bedenktijd.
Dit betekent dat de arbiter na het vallen van de vlag bij beide spelers de notatie bekijkt. Als
beide spelers de notatie hebben opgeschort noteert de arbiter de stand op beide klokken. De
klok loopt van de speler van wie de vlag is gevallen. Als beide spelers de notatie hebben
bijgewerkt, verdeelt de arbiter de verstreken tijd over beide klokken. Bij mechanische klokken
betekent dit dat de klok van de speler van wie de vlag is gevallen de helft van het aantal
minuten wordt teruggezet. Bij de andere speler wordt de klok hetzelfde aantal minuten
vooruitgezet.
Omdat de verstreken tijd over beide spelers wordt verdeeld, is het handig dat de spelers elkaar
helpen bij het bijwerken van de notatie. Dit wordt met dit artikel gestimuleerd.
19

20
Als een speler gestopt is met noteren, en zijn tegenstander niet, kan het gebeuren dat hij een
zet doet, maar te laat is met het indrukken van de klok. Hij moet nu toch in zijn eigen bedenktijd
de notatie bijwerken. Als hij net zijn klok heeft ingedrukt, zet de arbiter de klok weer om. In dat
geval loopt dus niet de klok van de speler die aan zet is, maar die van zijn tegenstander. De
gespeelde zet blijft geldig: als blijkt dat er genoeg zetten zijn gedaan, drukt de speler die door
de vlag is gegaan en daarna nog een zet heeft gedaan, zijn klok in, zodat zijn tegenstander
over diens volgende zet kan gaan nadenken.
De speler, van wie de bedenktijd is verstreken moet altijd zijn zetten bijwerken, ook al is het
overduidelijk dat hij niet genoeg zetten heeft gespeeld.
Pas als de speler opgeeft, of zeker is dat hij te weinig zetten heeft gedaan, mag de arbiter de
uitslag vaststellen.
Beide vlaggen gevallen.
Bij klokken is het niet mogelijk dat de beide vlaggen tegelijk vallen. Er loopt immers maar één
klok. Wel is het mogelijk dat een speler zijn klok indrukt net nadat zijn vlag gevallen is. Meteen
daarna valt ook de vlag van zijn tegenstander. Als de speler dan het aantal zetten niet heeft
gehaald verliest hij de partij, ook als blijkt dat zijn tegenstander het aantal zetten ook niet heeft
gehaald.
Voorbeeld. Twee spelers hebben beiden nog maar een paar seconden bedenktijd. De
bedenktijd van speler A is voorbij, juist als hij de klok indrukt. Direkt daarna is ook de bedenktijd
van speler B verstreken. Beide klokken wijzen nu een gelijke stand aan. De klok van speler B
loopt nog. Dit betekent dat zijn bedenktijd pas kan zijn verstreken, nadat de bedenktijd van A is
verstreken.
Beiden moeten eerst de notatie bijwerken. De klok van speler A wordt aangezet, ook al is B aan
zet. Bij een digitale klok kan de arbiter op de klok zien welke speler als eerste de bedenktijd
heeft overschreden. Bij die speler is gedurende 5 minuten een ‘-‘-teken op de klok te zien.
Bijwerken van de notatie.
Als de vlag is gevallen moeten de spelers eerst de notatie bijwerken. Als beiden zijn gestopt
met noteren, doen ze dat meestal samen: de verstreken bedenktijd wordt immers over beide
klokken verdeeld. Als beiden de notatie niet uit hun hoofd kunnen bijwerken, kan een apart bord
worden gebruikt, bij voorkeur een bord in het speellokaal. Voorwaarde is wel dat de andere
spelers niet worden gestoord. De spelers zijn niet verplicht om aan hetzelfde bord de notatie bij
te werken.
Het is geen bezwaar dat andere spelers, toeschouwers of zelfs de arbiter, helpen bij het
bijwerken. Het belangrijkste is dat de notatie zo snel mogelijk wordt bijgewerkt.
Bij het bepalen of het vastgestelde aantal zetten is gehaald, is artikel 10.5 van belang. Normaal
is een zet voltooid als het verplaatste stuk is losgelaten, en bij een slag de geslagen stukken
van het bord zijn genomen. Maar bij het vallen van de vlag ligt dat anders: alleen de zetten
waarbij de klok is ingedrukt voordat de vlag viel, zijn voltooid.
Als één van de spelers steeds heeft genoteerd, of na het vallen van de vlag de notatie heeft
bijgewerkt, vraagt de arbiter aan de tegenstander of die daarmee akkoord gaat. Als dat het
geval is, staat het aantal zetten vast. Als het vereiste aantal zetten niet gehaald zijn, beslist de
arbiter tot partijverlies door tijdsoverschrijding. Als de zetten wel gehaald zijn, wordt de partij
voortgezet.
Volgens artikel 12.1 is de partij verloren als het aantal zetten niet gehaald is, ook als de
tegenstander door wil spelen omdat hij niet op de klok wil winnen.
Het bijwerken lukt niet.
Soms lukt het een speler, die door de vlag is gegaan, niet om zijn notatie bij te werken. Dat kan
in zijn voordeel zijn: hij weet bijvoorbeeld zeker dat hij het aantal zetten niet heeft gehaald en
voelt er niets voor zijn eigen notatie bij te werken en daardoor de partij te verliezen. Hij geeft
dan aan bij de arbiter dat hij niet in staat is de notatie te herleiden.
Er staat in het SWR geen minimale tijd die een speler moet besteden aan het bijwerken van de
notatie. Als een speler meteen na het vallen van de vlag, of na een paar minuten verklaart dat
hij de notatie niet meer kan bijwerken, heeft de arbiter dat maar te accepteren.
20

21
De arbiter vraagt nu aan de andere speler of die verder wil gaan met bijwerken. Als de
tegenstander dat wil, wordt zijn klok in werking gesteld (terwijl hij dan niet aan zet is). Als de
tegenstander de notatie heeft bijgewerkt, vraagt de arbiter aan de speler die door de vlag is
gegaan of hij met de notatie akkoord kan gaan. Als dat niet het geval is, wordt de klok van die
speler weer aangezet. In het andere geval besluit de arbiter weer tot partijverlies of doorspelen.
Als beide spelers er niet in slagen om de notatie bij te werken, gaat de partij verder alsof
precies het vereiste aantal zetten is gehaald (12.1). Als het om de 50 e zet gaat, wordt als
eerstvolgende zet de 51 e genoteerd.
Verschil in aantal zetten bij tijdcontrole.
Het is mogelijk dat bij de tijdcontrole twee spelers een afwijkend aantal zetten hebben
genoteerd.
Voorbeeld. Wit heeft gezet en heeft zijn 50 e zet genoteerd. Zwart komt echter al op 51 zetten
voor wit uit. Dan valt de vlag van zwart. Zwart verklaart nu dat hij het aantal zetten heeft
gehaald, wit zegt van niet. De arbiter speelt nu met beide spelers de partij na. De klok van wit,
als eisende partij, blijft hierbij lopen. Als blijkt dat wit gelijk heeft, heeft zwart de partij verloren.
Als zwart gelijk heeft wordt de partij voortgezet.
De vlag valt na een onreglementaire zet.
Een speler die door zijn vlag gaat zonder dat hij het aantal zetten heeft gehaald, kan de arbiter
vragen de partij te mogen vervolgen als hij kan aantonen dat hij niet op tijd gezet heeft door
een, bewust of onbewust gespeelde, onreglementaire zet van zijn tegenstander.
Voorbeeld. Speler A moet nog één zet doen en heeft nog drie seconden bedenktijd. Zijn
tegenstander, speler B, is aan zet. A weet precies welke zet hij gaat spelen. Speler B doet een
onreglementaire zet. Speler A is zo beduusd dat hij vergeet te zetten en door de vlag gaat. De
arbiter zet nu de klok terug naar de oorspronkelijke tijd, waarna de partij verder gaat met speler
B aan zet.
Direkt de klok indrukken.
Een situatie die veel voorkomt in tijdnood is de volgende: speler A doet een zet, waarna zijn
tegenstander, speler B, ook meteen zet, waardoor speler A zijn klok niet kan indrukken. Wat B
hier doet, snel de klok indrukken, is toegestaan.
Voorbeeld. Speler A is niet in tijdnood, en zijn tegenstander, speler B, wel. Speler A doet een
zet en wil zijn klok indrukken maar dat lukt niet, omdat speler B meteen gezet heeft en de klok
ook al weer heeft ingedrukt. Speler A is in de war en drukt dan zijn klok in, hoewel hij dan niet
aan zet is. Als nu de vlag van B valt, zet de arbiter de klok terug op het tijdstip voordat A de klok
ten onrechte indrukte.
Remise-aanbod.
Als een speler een remiseaanbod krijgt, en net daarna valt zijn vlag, moet eerst worden
onderzocht of de speler het vereiste aantal zetten heeft gedaan. Als dat niet het geval is, heeft
hij de partij verloren, ook als hij van plan was remise te accepteren. Als hij wél het aantal zetten
heeft gehaald, kan hij in zijn eigen bedenktijd over het remiseaanbod nadenken.
3.5 Remise.
In artikel 9.2 staan een aantal situaties waarin de partij in remise eindigt. Dit geldt zowel voor
partijen waarbij genoteerd wordt als partijen waarbij niet genoteerd wordt, zoals
sneldampartijen.
In het artikel staat dat ‘…één van de spelers tijdens de partij constateert’. Dit betekent dat ook
de ‘meerderheidspartij’ remise kan claimen. Als bij een teamwedstrijd een speler drie dammen
heeft en zijn tegenstander één dam, en het team van de speler met drie dammen staat
bijvoorbeeld met 10-8 voor, dan kan deze speler op grond van dit artikel remise claimen, en
daarmee de overwinning voor zijn team veilig stellen.
Artikel 9.2a en b.
Artikel 9.2a en 9.2b noemen een aantal van zestien en vijf zetten.
21

22
Als de in de artikelebn beschreven stand is bereikt, is het een kwestie van tellen, meestal aan
de hand van de notatie. Dit is echter niet noodzakelijk: de notatie wordt in dit artikel niet
genoemd. Ook in sneldampartijen kan een beroep op dit artikel worden gedaan. De arbiter
begint dan te tellen als hij bij het bord is aangekomen. Als daarvoor al zetten in de stand zijn
gespeeld, tellen die niet mee.
Als de arbiter constateert dat zestien (vijf) zetten zijn gedaan, verklaart hij de partij remise, ook
als de spelers daar niet om vragen of het misschien zelfs niet willen.
Als een speler in tijdnood is, en zijn notatieplicht is opgeschort, roept de speler de arbiter erbij.
Die telt dan hardop het aantal zetten en verklaart de partij na zestien (vijf) zetten remise.
Als een speler op zijn zestiende (vijfde) zet een blunder maakt, en zijn tegenstander kan op
diens zeventiende (zesde) zet winnen, dan is de partij toch remise. De spelers hebben zestien
zetten de kans gehad om te winnen, de zeventiende zet telt niet meer mee.
Als in een stand van één dam tegen drie stukken waaronder één dam, na 13 zetten een stuk
van de meerderheidspartij wordt geslagen, ontstaat een stand van één dam tegen twee stukken
waaronder een dam. Dit is een andere stand. Vanaf deze stand geldt dat nu wederzijds nog vijf
zetten worden gedaan, ook al zou in de ‘oude’ stand nog maar drie zetten nodig zijn geweest.
Als de spelers en de arbiter niet doorhebben dat zestien (vijf) zetten zijn gespeeld, en één van
de spelers verliest daarna nog de partij, dan kan hij zich na de partij niet meer beroepen op
arikel 9.2. Er staat geschreven: ‘De partij is remise als één van de spelers of de arbiter tijdens
de partij constateert.’ Als een speler opgeeft, is de partij voorbij en is het woord ‘tijdens’ niet
meer van toepassing.
Artikel 9.2c.
In artikel 9.2c staat de mogelijkheid van remise door drie keer dezelfde stand, met dezelfde
speler aan zet. Dit is alleen mogelijk in het eindspel waarbij beide partijen minimaal één dam
bezitten. Een schijf mag immers alleen vooruit worden geschoven, waardoor niet meer dezelfde
stand kan ontstaan.
De stand kan ontstaan doordat de speler zelf een zet doet, of doordat zijn tegenstander een zet
doet. Als de speler zelf een zet doet, mag hij zijn klok niet indrukken. Daarmee vervalt zijn recht
van claimen.
Een speler, die meent drie keer dezelfde stand met dezelfde speler aan zet op het bord zegt
tegen de arbiter: ‘Ik speel zo meteen [bijvoorbeeld] 40-29. Dan ontstaat een stand die al twee
keer eerder op het bord heeft gestaan’. De stand hoeft niet drie keer op rij op het bord te zijn
verschenen, bijvoorbeeld na de 52 e , 54 e en 56 e zet van een speler. Ook mogelijk is bijvoorbeeld
de 52 e , 54 e en 59 e zet van een speler.
De speler die meent drie keer dezelfde stand op het bord te hebben, kan de arbiter vragen om
dit te onderzoeken.
Artikel 9.2d.
Bij dit artikel is het van belang dat het gaat om vijfentwintig opeenvolgende zetten. Als na twintig
zetten met alleen maar dammen is gespeeld, en vervolgens doet een speler een zet met een
schijf, dan begint daarna het tellen weer overnieuw, en niet bij zet nummer eenentwintig.
Onderzoek.
Als de arbiter niet zelf heeft geconstateerd dat de partij op grond van artikel 9.2a, b, c, of d
remise is, vraagt hij eerst aan de tegenstander of die de remiseclaim aangetoond wil zien. Als
dit het geval is begint de arbiter met het onderzoek, in de bedenktijd van de claimende speler.
Dit onderzoek kan enige tijd duren. Bij een ingewikkelde stand of een lange partij soms wel 15
minuten. De arbiter zet in geen geval de klok stil bij het onderzoeken van de claim.
Om de claim te onderzoeken gaat de arbiter de partij, op een apart bord, vanaf het begin
naspelen. Hij vraagt de claimende speler aan te geven wanneer de stand voor de eerste keer
op het bord komt. Als dat moment is aangebroken, noteert de arbiter de stand die volgens de
speler nog twee keer gaat voorkomen. Als de speler zegt dat de stand voor de tweede keer
voorkomt bekijkt de arbiter of het inderdaad precies dezelfde stand is, en of dezelfde speler aan
zet is. Hetzelfde doet hij bij de derde keer dat de stand voorkomt.
22

23
Als blijkt dat de claim terecht is, verklaart de arbiter de partij remise. Ook als in de tussentijd de
vlag van de lopende klok is gevallen. Als de claim niet terecht is, gaat de partij verder. Als dan
echter de vlag is gevallen, en de speler te weinig zetten heeft gedaan, verliest hij de partij. Een
speler die remise claimt met nog maar weinig bedenktijd, neemt dus wel een risico.
Voorbeeld.
Diagram.
Rond de tweede tijdcontrole (75 zetten) valt de vlag van een speler. Hij staat op winst. Hij heeft
76 zetten genoteerd. Zijn tegenstander slechts 74. Bij het naspelen blijkt dat de zettenreeks met
dammen: 5-46 50-45 46-5 45-50 door beide spelers een aantal keren is genoteerd: door B twee
keer en door A drie keer. Er komt vast te staan dat, als A gelijk heeft, er drie keer dezelfde
stand op het bord heeft gestaan met dezelfde spelers aan zet. B claimt daarop remise.
Als de arbiter niet kan niet vaststellen hoeveel zetten zijn gedaan. In dat geval wordt
doorgespeeld alsof er 75 zetten zijn gespeeld (12.1). De remise van B (13.3) had op het juiste
moment geclaimd moeten worden. Hij is nu niet aan zet, dus hij kan geen remise claimen. De
partij wordt voortgezet.
Bij claim: naspelen, beide spelers erbij, als een van de twee weigert eigen risico,
Claim intrekken.
Een speler heeft het recht om tijdens het onderzoek door de arbiter de claim in te trekken.
Bijvoorbeeld als hij niet (meer) overtuigd is van zijn gelijk en de tijd ziet wegtikken. Om niet op
de klok te verliezen trekt hij zijn claim in. Dit is altijd mogelijk.
Minimum aantal zetten.
In artikel 13.4 staat dat spelers geen remise mogen overeenkomen voordat wederzijds veertig
zetten zijn gedaan. Als een speler aantoont drie keer dezelfde stand op het bord te hebben,
maar nog geen veertig zetten gespeeld heeft, hoeft hij niet nog een aantal zetten te doen om
aan de veertig zetten te komen.
3.6 Uitslag 0-0
In artikel 22.2 staat vermeld dat de uitslag van een wedstrijd behalve 2-0, 0-2 en 1-1 ook 0-0
kan zijn. In het artikel worden een aantal mogelijkheden genoemd wanneer de laatste uitslag
wordt vastgesteld. Artikel 12.2 (indien een speler één uur na aanvang van de partij nog niet
aanwezig is. Beide spelers niet aanwezig: beiden verloren, dus 0-0.
Artikel 12.3 De partij is verloren voor de speler die weigert zich te onderwerpen aan de Regels
voor het Damspel. Ook in dit geval gaat het om het geval dat beide spelers dit weigeren..
Artikel 13.5: ’…waarin remise overeen wordt gekomen als er wederzijds meer dan tien stukken
op het bord staan.
Ook artikel 13.4: binnen veertig zetten
0-0 uitslag: alle mogelijkheden (beide spelers niet opdagen en ook wel opdagen maar zonder
geldige reden
3.7 Arbitrage.
In sommige wedstrijden hebben spelers één bedenktijd voor de hele partij, zoals in sneldam- en
schooldamwedstrijden. Als niet met digitale klokken wordt gespeeld volgens het Fischersysteem,
waarbij een speler één bedenktijd heeft en voor elke gespeelde zet weer extra
bedenktijd krijgt, is het voor een speler mogelijk om arbitrage te vragen. Een speler kan dan
‘onmogelijk meer op een normale manier verliezen’: hij staat gewonnen of de partij is potremise.
Zijn tegenstander blijft doorspelen met als enige doel op de klok te winnen.
23

24
Aan de ene kant is het niet terecht als in een vier-om-één-eindspel de bezitter van vier dammen
de partij verliest. Aan de andere kant heeft die speler dan blijkbaar zijn tijd niet goed verdeeld.
In artikel 20 staat een oplossing genoemd. De speler die op de klok dreigt te verliezen wordt
beschermd: hij mag de klok stilzetten en arbitrage aanvragen (aan de arbiter vragen om bij
beide spelers de bedenktijd met een aantal minuten te verlengen). Maar met het stilzetten van
de klok doet de speler tegelijk een remiseaanbod aan zijn tegenstander.
Het is van belang dat een speler, die arbitrage vraagt, de klok stilzet. Als een speler de arbiter
roept zonder de klok stil te zetten, en de vlag valt voordat de arbiter een beslissing heeft
genomen, verliest de speler de partij.
Overigens kan ook een speler die minder staat arbitrage aanvragen. De stand moet dan wel
potremise zijn, bijvoorbeeld een stand van een dam en een schijf voor de speler, en een dam
en twee schijven voor de tegenstander.
Gang van zaken.
De gebruikelijke gang van zaken bij een arbitrageverzoek is als volgt:
• Speler A, met minder dan één minuut bedenktijd, heeft een stand die hij denkt zonder de
klok nooit te kunnen verliezen. Hij zet de klok stil en vraagt arbitrage aan. Hij hoeft hierbij
niet aan zet te zijn;
• De arbiter vraagt meteen aan de tegenstander of die met remise akkoord gaat. Zo ja, dan is
de partij remise;
• Als de tegenstander geen remise wil, bekijkt de arbiter
• of speler A inderdaad minder dan één minuut bedenktijd heeft;
• of speler A de stand alleen nog maar op de klok kan verliezen.
Als dat niet het geval is zet hij de klok weer aan. De spelers mogen dan eventueel later
opnieuw arbitrage aanvragen.
Als dat wel het geval is, verlengt hij de bedenktijd van de spelers met het in de
wedstrijdvoorwaarden vastgestelde aantal minuten, en zet de klok weer aan. Met deze
verlengde bedenktijd moet de partij worden beëindigd. Extra bedenktijd toekennen kan niet
vaker dan één keer in de partij. Als speler B in tijdnood komt, kan hij niet zelf ook arbitrage
aanvragen.
• De arbiter houdt zo mogelijk de partij in de gaten, zeker als hij verwacht dat de partij in
remise volgens artikel 9.2 uitloopt.
Beoordelen van het arbitrageverzoek.
Bij de beoordeling van standen op arbitrage gaat de arbiter uit van de volgende punten:
• Arbitrage is bedoeld voor de slotfase van de partij. De arbiter wijst een verzoek bij een volle
stand af. De speler is dan zo onverstandig geweest om teveel bedenktijd te gebruiken voor
opening en middenspel.
In de praktijk wordt wel een maximum van 7 stukken op het bord gehanteerd. Die 7 stukken
zijn van wit en zwart samen, waarbij ook een dam voor één stuk telt
• De arbiter hoeft niet te beoordelen of de stand analytisch gewonnen of remise is. Het moet
voor hem overduidelijk zijn dat de speler niet anders dan op de klok kan verliezen.
Als een arbiter twijfelt over de stand kan hij gerust arbitrage toekennen. Beide spelers krijgen er
immers bedenktijd bij. Bovendien heeft de tegenstander van de speler die arbitrage heeft
aangevraagd al remise afgewezen, toen de arbiter hem dat vroeg. Blijkbaar ziet hij zelf ook nog
winstkansen, en dan is voor hem extra bedenktijd ook welkom.
3.8 Afbreken.
In paragraaf 2.3 van deze handleiding werd al gesproken over de mogelijkheid van afbreken
van partijen. Als die mogelijkheid aanwezig is, en het afgesproken tijdstip is bereikt, kunnen de
partijen die nog bezig zijn worden afgebroken.
De arbiter kondigt het afbreken van de partijen duidelijk aan. Hij ziet er op toe, dat meteen
daarna de spelers de klokken stilzetten en geen zetten meer doen.
Daarna vraagt hij bij de afgebroken partij(en) aan de spelers of zij het eens zijn over de uitslag
van de partij. Als dat niet het geval is, ziet hij er op toe dat de beide spelers de gegevens die in
24

25
artikel 14.1 staan opschrijven. De arbiter noteert deze gegevens zelf ook, en geeft ze door aan
de wedstrijdleider.
Na het moment van afbreken zijn de gedragsregels als in artikel 16 en 24.8 niet meer geldig.
Spelers en toeschouwers kunnen nu alles doen wat het SWR verbiedt: commentaar leveren en
analyseren, met elkaar of met de computer. Daarom is het belangrijk om het afbreken van
partijen zoveel mogelijk te voorkomen
Vervolg.
In artikel 21 staat hoe het verder gaat met de afgebroken partij. Artikel 21.4 geeft de taken van
de arbiter aan bij het vervolg.
3.9 Na afloop van de wedstrijd.
Als de laatste partij is afgelopen vult de arbiter de eindstand in en eventuele bijzonderheden,
die voor de wedstrijdleider van belang kunnen zijn (24.9), of als de arbiter denkt dat er door een
voorval voor, tijdens of na de wedstrijd een protest wordt ingediend. De wedstrijdleider wil dan
snel over de versie van de arbiter beschikken.
Als op het formulier niet genoeg ruimte is, kan de arbiter op een apart stuk papier zijn verhaal
schrijven.
Als dit wordt gevraagd, stuurt de arbiter alle verzamelde notatiebiljetten op, of geeft deze mee
aan een door de wedstrijdleider aangewezen persoon.
De arbiter blijft tot en met de laatste partij bij de wedstrijd aanwezig. Als de arbiter na de
wedstrijd andere verplichtingen heeft, en hij denkt dat de wedstrijd dan nog niet afgelopen is,
kan hij beter vooraf een vervanger regelen. In ieder geval kan de arbiter niet eerder bij de
wedstrijd weggaan totdat de laatste partij afgelopen is.
En uiteraard bemoeit de arbiter zich niet met een lange partij door de spelers te manen op te
schieten. Of aan hen te vragen of ze nog niet klaar zijn.
De beide teamleiders ondertekenen het wedstrijdformulier. Zij krijgen van de arbiter een kopie
van het formulier. De arbiter stuurt het origineel op naar de wedstrijdleider of een ander
aangewezen persoon.
25

26
Hoofdstuk 4 Diversen artikelen SWR.
In deze paragraaf worden een aantal artikelen uit het SWR toegelicht. Deze artikelen zijn niet
opgenomen in de vorige drie hoofdstukken, omdat die anders te onoverzichtelijk werden.
3.3
‘De speler wiens schijf tot dam promoveert dient deze schijf in dezelfde zet te ‘kronen’…’ en
‘Een tot dam gepromoveerde schijf blijft een dam, ook al wordt deze niet gekroond.’
De eerste zin verplicht een speler de schijf tot dam te kronen. Als dit niet gebeurt, en ook niet
door de tegenstander, blijft de schijf een dam, ook als die niet gekroond is. Hetzelfde geldt als
de bovenste schijf om wat voor reden dan ook eraf gevallen is.
Overigens is het verstandig van een speler om zijn schijf direkt te kronen, ook als het niet
verplicht zou zijn. Het is al wel gebeurd dat een speler zijn schijf niet kroonde, daarna vergat dat
de schijf al dam was, en met de ‘schijf’ alsnog richting damlijn speelde en verloor.
Als een arbiter ziet dat een schijf niet gekroond is tot dam houdt hij het partijverloop in de gaten.
Als de speler, die zijn tot schijf gepromoveerde dam niet gekroond heeft, weer aan zet is, wijst
de arbiter hem erop dat hij eerst zijn schijf tot dam moet kronen.
De tegenstander van de speler mag, voordat hij zelf zet, eisen dat de speler in diens eigen
bedenktijd eerst zijn dam kroont, voordat hij zelf zet. De tegenstander mag ook de dam zelf
kronen.
4
‘De spelers doen beurtelings een ‘zet’: het in één handeling verplaatsen en/of wegnemen van
een of meer stukken’.
Met ‘zet’ wordt hier geen verschil gemaakt tussen een reglementaire en een onreglementaire
zet. Daarom staat in dit artikel ‘en/of wegnemen’. Als een speler niet één of meer stukken
verplaatst maar alleen een of meer stukken wegneemt is dit ook een zet, hoewel dan een
onreglementaire zet.
5.3
‘…wordt dat stuk over het vijandelijke stuk heen naar het onbezette veld verplaatst’
Ook is het toegestaan om bij het slaan van één schijf door een schijf, eerst de geslagen schijf
van het bord weg te nemen, alvorens de eigen schijf wordt verplaatst. Dit staat beschreven in
artikel 6.1. In dat geval wordt het stuk niet over het vijandelijke stuk heen verplaatst.
6.1
‘Na de volledige slag worden de geslagen stukken, in de volgorde waarin zij zijn geslagen, dan
wel de tegenovergestelde volgorde, van het bord genomen.’
Het is niet toegestaan om, als meer dan twee schijven geslagen worden, eerst de voorste dan
de achterste en dan de middelste weg te nemen. Bij de slag 11x22x33x44 mag de speler de
geslagen schijven in de volgorde 17, 28 en 39 wegnemen, of in de volgorde 39, 28 en 17. Maar
hij mag niet beginnen met het wegnemen van schijf 28
6.5
‘Een speler die aan zet is…’.
Alleen een speler die aan zet is mag een schijf rechtzetten. De tegenstander moet wachten tot
hij zelf aan zet is. Als hij last heeft van een schijf die niet recht staat, had hij die schijf zelf
moeten rechtzetten toen hij aan zet was.
Als een speler aan zet is mag hij zowel zijn eigen stukken rechtzetten, als die van de
tegenstander.
…in kennis stelt.’
In kennis stellen is is niet hetzelfde als verzoeken of toestemming vragen. Een speler kan
gewoon zeggen: ‘Ik zet dit stuk recht’. Hij zegt dit duidelijk tegen zijn tegenstander, zodat er
geen verwarring ontstaat als hij het stuk rechtzet.
Als een speler een schijf wil rechtzetten terwijl zijn tegenstander op dat moment niet aanwezig
is, mag hij dit doen.
26

27
6.6
‘…het eerst aangeraakte stuk waarmee een reglementaire zet mogelijk is, moet spelen’.
In artikel 6.4 staat beschreven wanneer een zet niet reglementair is. Van de genoemde
artikelen is met name artikel 6.2 van belang (Slaan is verplicht). Een speler, die een schijf
aanraakt waarmee hij niet kan slaan, en dan ziet dat hij met een andere schijf wél kan slaan,
mag de schijf loslaten en met de andere schijf slaan. Als een speler de zet met de eerste schijf
heeft voltooid (artikel 6.7) mag hij niet alsnog met de andere schijf slaan
Een speler die bezig is een slag uit te voeren, maar deze nog niet heeft voltooid (artikel 6.7), en
dan ziet dat hij met een ander stuk een meerslag kan nemen, of met dezelfde schijf meer
stukken of op een andere manier hetzelfde aantal stukken kan slaan, mag de slag waar hij mee
bezig is terugnemen en alsnog de meerslag uitvoeren.
Aanraken is zetten geldt niet bij het kronen van een schijf.
Voorbeeld. Wit speelt met een schijf 7-2 en bereikt de damlijn. Hij wil de schijf kronen, maar
voordat hij dat kan doen zet zwart. Wit pakt een witte schijf naast het bord weg en kroont
daarmee de schijf op 2. Zwart zegt nu ‘Aanraken is zetten’ en eist dat wit met de dam zet.
Wit is hier echter niet toe verplicht. ‘Aanraken is zetten’ geldt niet bij het kronen van een schijf.
6.8
De arbiter bekijkt de situatie. Uitgangspunt is dat het duidelijk ongelukjes moeten zijn.
Voorbeelden zijn: het ‘meenemen’ van een tweede schijf met een mouw of met de elleboog, bij
het wegnemen van de schijven één schijf laten vallen, het laten vallen van een lepeltje op het
bord waardoor een schijf wordt verplaatst etc.
7.1
‘Als het bord verkeerd ligt (zie artikel 2.3) is de partij ongeldig en moet opnieuw worden
begonnen’.
Met ‘verkeerd’ wordt hier bedoeld, dat in de linkerbenedenhoek geen donker veld is. In de
praktijk komt dit nooit voor.
In dit artikel staat niet dat de partij ongeldig is als een speler met de verkeerde kleur speelt.
Een speler die een zet heeft gedaan, en dan tot de ontdekking komt dat hij met de verkeerde
kleur speelt, mag niet opnieuw aan de partij beginnen, ook al heeft zijn tegenstander nog geen
zet gedaan en gaat die akkoord met het opnieuw beginnen.
Ook wordt met ‘verkeerd’ niet bedoeld een bord dat niet uit 10 x10 velden bestaat, maar uit
bijvoorbeeld 10 x 11, 10 x 12, 12 x 12, of 8 x8 (schaakbord). Als de partij op een dergelijk bord
is begonnen, mag niet opnieuw worden begonnen op een normaal bord.
8.1 en 10.5
‘De partij is gewonnen voor de speler wiens tegenstander, aan zet zijnde, geen reglementaire
zet meer kan doen.
‘…wordt de laatste zet geacht pas voltooid te zijn nadat de speler zijn klok tot stilstand heeft
gebracht.
Voorbeeld. Speler A is in grote tijdnood. Speler B geeft zijn schijven één voor één weg om A
door de klok te jagen. Als B zijn laatste schijf weggeeft, slaat A de schijf en wil zijn klok
indrukken. Net voordat hij dat doet valt de vlag. Toch wint A de partij. Op het moment dat hij de
schijf van B slaat, kan deze geen reglementaire zet meer doen. Het maakt hierbij geen verschil
dat A de klok nog niet heeft ingedrukt.
Artikel 8.1 heeft in dit geval voorrang op artikel 10.5.
8.2
‘…wiens tegenstander verklaart dat hij opgeeft.’
Als een speler alleen zijn hand uitsteekt is dat nog geen teken dat hij opgeeft. De tegenstander
kan dan vragen of hij opgeeft.
10.3
‘…brengt iedere speler nadat hij zijn zet heeft gedaan, zijn klok tot stilstand…’
Een speler is verplicht om de klok in te drukken. In dit artikel staat echter geen tijdstip genoemd.
‘…en wel met de hand waarmee hij zijn zet uitvoerde.’
27

28
Vooral in tijdnood gebeurt het nog wel eens dat een speler met links zet en met rechts de klok
indrukt, of andersom. Soms gaat een speler zo in zijn partij op, dat hij de regels vergeet, maar
ook komt het voor dat een speler probeert om tijd te winnen. Als de arbiter ziet dat een speler
niet met dezelfde hand als waarmee hij heeft gezet de klok indrukt, wijst hij deze speler op de
spelregels.
Voorbeeld. Speler A is in razende tijdnood. Zijn 50 e zet speelt hij met links, en meteen daarna
drukt hij met rechts de klok in. Speler B zegt tegen de arbiter: ‘Hij moet met dezelfde hand de
klok indrukken. De arbiter geeft hem gelijk. Speler B zet de schijf weer terug en drukt zijn klok
in. Vervolgens doet A dezelfde zet, drukt met dezelfde hand zijn klok in, maar de vlag valt net
daarvoor.
De arbiter verklaart de partij voor A nu verloren. Als A direkt met dezelfde hand de klok had
ingedrukt, was hij mogelijk nog op tijd geweest. Nu moet hij dezelfde zet twee keer uitvoeren.
Dit kost hem teveel tijd, waardoor hij op de klok verliest.
10.4
‘Het is speler niet toegestaan tijdens de partij beide klokken stil te zetten…’
Op dit artikel bestaat een uitzondering, namelijk het stilzetten van de klok bij het aanvragen van
arbitrage (artikel 20.3).
Als de arbiter constateert dat een speler beide klokken stilzet, zonder dat sprake is van het
aanvragen van arbitrage, geeft hij hem een waarschuwing. Als het nog een keer gebeurt
verklaart de arbiter de partij voor de speler verloren.
10.6
‘…Elke aanduiding door de klok gegeven wordt als beslissend beschouwd’.
Als duidelijk is dat de aanduiding niet juist is, kan een andere aanduiding als beslissend worden
beschouwd. Een aanduiding is niet juist, als de wijzer van 11 naar 6 terugvalt, als de vlag niet
naar beneden valt, of als een speler drie kwartier te laat komt, en zijn klok een bedenktijd van
een uur aanwijst.
12.1
‘Nadat de bedenktijd van één der spelers is verstreken…’
In dit artikel staat niet ‘als de vlag is gevallen’. Bij digitale klokken is er immers geen vlag.
Daarnaast kunnen beide spelers te laat zijn gekomen en is de tijd verdeeld. Als een speler na
een uur nog niet aanwezig is, is de gevallen vlag op de arbiterstafel doorslaggevend, ook al
staat de (mechanische) klok van de speler nog op bijvoorbeeld 50 minuten.
13.1
‘Een voorstel tot remise dat niet op de voorgeschreven wijze is gedaan, is wel geldig en blijft
van kracht tot het is verworpen of tot één der spelers een zet heeft gedaan.’
Voorbeeld. Speler A is aan zet en biedt remise aan. Meteen ziet hij een winstmogelijkheid. Nog
voordat speler B het remiseaanbod kan aannemen doet A een zet. Daarmee is het
remiseaanbod niet meer van kracht, ook al zou B nu remise willen.
Voorbeeld. Speler A is aan zet en biedt remise aan. Speler B zegt: ‘Je moet eerst een zet
doen’. A ontdekt nog een winnende finesse en speelt deze zet. B vervolgens: ‘OK, ik accepteer
je remise-aanbod.’ Maar A zegt: ‘Nee, nu wil ik geen remise meer’.
Het voorstel tot remise is niet volgens de regels gebeurd, maar het aanbod is wel geldig totdat
het verworpen is of één van de spelers een zet heeft gedaan. Ook als dat een zet van A zelf is.
In dit geval wordt er verder gespeeld en kan A zijn finesse gaan uitvoeren.
Voorbeeld. Speler A is aan zet en biedt remise aan. Speler B verwerpt het aanbod. A gaat
nadenken en dan ziet B een winnende zet voor A. Hij zegt: ‘OK, remise’. A heeft echter de
winnende zet ook gezien en wil deze zetten.
Ook hier is het voorstel tot remise geldig. Speler B heeft het voorstel verworpen. Het
remiseaanbod is nu niet meer geldig. A mag zijn winnende zet uitvoeren. Speler B had beter
niet kunnen reageren op het remisevoorstel van A, in plaats van het te verwerpen.
13.2
‘…mag niet opnieuw een remisevoorstel doen, tenzij de tegenstander inmiddels eveneens een
dergelijk voorstel heeft gedaan.’
Steeds opnieuw remise aanbieden door dezelfde speler is volgens dit artikel niet toegestaan.
Bovendien is dit hinderen. De arbiter geeft deze speler een waarschuwing.
28

29
Hoofdstuk 5: Opleiding.
5.1 Opleiding tot KNDB-arbiter.
Het doel van de opleiding is de cursisten voor te bereiden op het leiden van damwedstrijden in
Nederland. Aan de opleiding kan worden deelgenomen door personen vanaf 16 jaar. De
deelnemers moeten over enige kennis van het damspel beschikken.
De opleiding duurt ongeveer 12 uur en wordt afgesloten met een examen van 1,5 uur.
Van de cursisten wordt een eigen bijdrage van 12,50 gevraagd.
De opleiding tot arbiter wordt over het algemeen regionaal georganiseerd. Eén keer per jaar, in
het voorjaar, wordt een cursus georganiseerd op drie zaterdagmiddagen op een plaats centraal
in Nederland.
Gang van zaken.
De Arbiterscommissie kan in een plaats een arbiterscursus organiseren als er minimaal vijf
kandidaten zijn. Als er minder kandidaten zijn overlegt de Arbiterscommissie met de kandidaatdeelnemer(s).
Mogelijk zijn er binnen de eigen vereniging of binnen de provincie of de regio
meer belangstellenden.
Als er minimaal vijf kandidaten zijn kondigt de Arbiterscommissie kondigt de cursus vervolgens
aan op Internet, en zo mogelijk nog in ‘Het Damspel’. Ook informeert de Arbiterscommissie de
verenigingen in de provincie of in de regio nog afzonderlijk over de cursus.
De cursus vindt plaats op drie of vier zaterdagmiddagen of op vier of vijf doordeweekse
avonden. Als een cursist één van de avonden of middagen verhinderd is dat niet zo erg.
Voor kandidaten die de cursus niet kunnen of willen volgen, is het ook mogelijk om alleen
examen te doen. Dan zijn de kosten echter ook 12,50.
Voor verdere informatie: Hans Robben, Dubceksingel 118, 6716 RE Ede, 0318-690079,
jtm.robben@consunet.nl .
5.2 Opleiding tot FMJD- en internationaal arbiter.
Het doel van de opleiding is de cursisten voor te bereiden op het leiden van internationele
damwedstrijden in Nederland en buitenland. Aan de opleiding kan worden deelgenomen door
personen vanaf 16 jaar. De deelnemers moeten in het bezit zijn van het diploma voor KNDBarbiter,
en één buitenlandse taal kunnen spreken.
Degenen die slagen voor het examen worden benoemd tot FMJD-arbiter. Door het leiden van
internationale wedstrijden (EK, WK, interlands etc.) kan een arbiter internationaal arbiter
worden.
De cursus wordt af en toe georganisserd. Op dit moment zijn er geen plannen voor een cursus
in Nederland.
Voor meer informatie: Frank Teer.
29