Het Staatse leger en de militaire revolutie van - Koninklijk ...

Het Staatse leger 495
Roberts, pas de Zweedse koning Gustaaf II Adolf (1594-1632) die het offensieve
potentieel van de Nassause legerhervormingen tot volle wasdom bracht. Tijdens de
Dertigjarige Oorlog (1618-1648) stuurde hij voortdurend aan op beslissende veldslagen.
Deze strategie vereiste grote veldlegers. De schaalvergroting in de oorlogvoering
die hiervan het gevolg was, had grote financiële consequenties en noodzaakte
de overheid zich intensief met de strijdkrachten te gaan bemoeien. Het resultaat van
dit alles was dat de invloed van oorlogvoering op de samenleving enorm toenam.
The transformation in the scale of war led inevitably to an increase in the authority of the
state.... This development, and the new style of warfare itself, called for new administrative
methods and standards; and the new administration was from the beginning centralized
and royal. 4
Het geheel van deze ontwikkelingen vatte Roberts samen onder de term 'military
revolution'. De militaire revolutie zou in 1660, het begin van de persoonlijke regering
van Lodewijk XIV (1638-1715), haar voltooiing hebben bereikt.
Ten dele onder invloed van en ten dele als reactie op Roberts, werkte Hahlweg in
een aantal artikelen 5 zijn mening over de betekenis van de Nassause legerhervormingen
verder uit. Hij erkende dat de kern ervan niet beperkt was tot de invoering van exerceren
of tot de overname en praktische toepassing van het gedachtegoed van de Griekse en
Romeinse Oudheid en het Byzantijnse Rijk. 'Sie [de legerhervorming] ist vielmehr
ein totaler Umformungs- oder Schöpfungsvorgang, der mehr oder weniger alle Bereiche
des Heeres- und Kriegswesens erfasst.' 6 De hervormingen bestonden volgens
hem uit zeven onderdelen: 1 gesystematiseerde oefening en vorming van soldaten
(drillen en exerceren); 2 de oprichting van een moderne generale staf; 3 de opbouw
van een verzorgingsapparaat; 4 de vorming van een 'wissenschaftlich herangebildeten
Offizierskorps' ; 5 praktische toepassing van natuurwetenschappen (pyrotechniek) voor
militaire doeleinden; 6 moderne commandostructuren '(zahlreiche Befehlshaber, systemisierte
Hierarchie)'; 7 hoge mobiliteit en flexibiliteit bij tactische bewegingen. 7 Al
deze veranderingen zouden volgens Hahlweg tot stand zijn gekomen tussen 1590 en
1600. Hahlweg verklaart het ongekende tempo waarin deze ontwikkelingen plaatsvonden
uit de aard van de Tachtigjarige Oorlog, die volgens hem een 'totalefr] Widerstandskrieg'
was, waarbij alle 'Kräfte der Nation in einem zeitweiligen Existenzkampf'
ingezet moesten worden. 8
Het beeld dat Hahlweg van de Nassause legerhervormingen geeft, lijkt op het eerste
gezicht zijn conclusie te rechtvaardigen dat het laatste decennium van de zestiende
4 Roberts, 'The military revolution', 20.
5 W. Hahlweg, 'Die Oranische Heeresreform. Ihr Weiterwirken und die Befreiung und Etablierung der
Niederlande. Studien und Betrachtungen', Nassauische Annalen, LXXX (1969) 137-157; 'Aspekte und
Probleme der Reform des niederländischen Kriegswesens unter Prinz Moritz von Oranien', BMGN,
LXXX VI ( 1971 ) 161 -177 ; Die Heeresreform der Oranier. Das Kriegsbuch des Grafen Johann von Nassau-
Siegen (Wiesbaden, 1973) inleiding 1-54.
6 Hahlweg, 'Oranische Heeresreform', 139.
7 Hahlweg, 'Aspekte und Probleme', 164.
8 Hahlweg, Heeresreform der Oranier, 9.