Stedelijke verdichting - Planbureau voor de Leefomgeving

Dichtheden en ruimtelijke
typologie van
binnenstedelijk bouwen
twee
2.1 Inleiding
Binnenstedelijk bouwen kent vele verschijningsvormen.
Ten eerste kunnen binnen het bestaand bebouwd gebied
drie verschillende soorten locaties worden
onderscheiden: voormalig onbebouwde locaties,
herstructureringslocaties en transformatielocaties. Deze
locatietypen worden later in hoofdstuk uitgebreider
toegelicht. Ten tweede, kunnen binnenstedelijke
projecten in schaal en vorm aanzienlijk van elkaar
verschillen: van een kleinschalige particuliere aanbouw
tot een binnenstedelijke nieuwbouwwijk, en van
grondgebonden woningen in hoge dichtheden (intense
laagbouw) tot massieve blokken of hoge torens met
kantoren en appartementen. Ten derde wordt op
binnenstedelijke locaties vaak juist gezocht naar een
menging van uiteenlopende functies en verschillende
bebouwingsvormen. Ten vierde is er onderscheid te
maken tussen de geografische ligging in de stad
(centrum, buiten centrum, stadsrand), de relatieve ligging
ten opzichte van de omgeving (nabijheid van water,
voorzieningen, infrastructuur of groen) en de ruimtelijke
vorm van de verdichting (grootschalig en compact, of
kleinschalig en verspreid). Te onderscheiden valt
bovendien of een project in een kleine, middelgrote of
grote stad te vinden is.
Om inzicht te geven in uiteenlopende typen van
binnenstedelijk bouwen besteden we in dit hoofdstuk
aandacht aan bestaande vormen en dichtheden op het
lokale schaalniveau. Hierbij beschrijven we verschillende
soorten binnenstedelijke locaties en uiteenlopende
stedenbouwkundige typen van binnenstedelijke
projecten. Om inzicht te geven in de bandbreedte van
binnenstedelijke bouwprojecten hebben we in dit
hoofdstuk negen voorbeeldprojecten uit de periode 1996
tot 2008 nader geanalyseerd. Voor de analyse van de
voorbeeldprojecten gebruiken we de FSI (Floor Space
Index) om de dichtheid van de bebouwing onderling te
kunnen vergelijken. De FSI is een internationaal
gebruikelijke maat voor de analyse van de dichtheid van
de bebouwing op het lokale schaalniveau (zie tekstkader).
2.2 Dichtheid op de lokale schaal
Over het algemeen worden binnenstedelijke locaties
gekenmerkt door hogere dichtheden van de bebouwing
en een hogere mate van functiemenging dan nieuwe
locaties die buiten het bestaand bebouwd gebied worden
ontwikkeld. In hun onderzoek geven Berghauser Pont en
Haupt voorbeelden van stedelijke weefsels in Nederland,
Duitsland en Spanje (Berghauser Pont en Haupt 2010).
Met stedelijk weefsel worden de bouwblokken met
bijbehorende openbare ruimte aangeduid. In het
genoemde onderzoek hebben de buurten Zuidkade in
Rotterdam (FSI 2,89) en het Javaeiland in Amsterdam (FSI
2,22) de hoogste dichtheiden van de Nederlandse
studiegebieden. Het moet gezegd worden dat de hoge
dichtheden van deze twee gebieden mede mogelijk zijn
dankzij de ligging aan het water. Aan het water zijn weinig
32 | Stedelijke verdichting: een ruimtelijke verkenning van binnenstedelijk wonen en werken